12. คู่มือสื่อการสอนวิชาคณิตศาสตร์ โดยความร่วมมือระหว่าง
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน และ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
เพิ่มเติมตัวอย่าง
ตัวอย่าง ABC เป็นรูปสามเหลี่ยมมุมฉากที่มี B เป็นมุมฉาก ถ้าด้าน BC ยาว 5 หน่วย
51
และ A มีค่า เรเดียน จงหาความยาว AB และ AC
360
วิธีทา C
b=?
a=5
A c=? B
เลือกอัตราส่วนตรีโกณมิติของมุม A ที่มีค่า a ปรากฏอยู่
a a
sin A = ดังนั้น b =
b sin A
a a
tan A = ดังนั้น c =
c tan A
จากตารางค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติ (จะได้เรียนในตอนที่ 7)
51
sin A = sin = sin 2530 0.4305
360
51
tan A = tan = tan 2530 0.4770
360
5
ฉะนั้น b 11.6144
0.4305
5
และ c 10.4822
0.4770
สรุปได้ว่า AB ยาวประมาณ 10.4822 หน่วย
AC ยาวประมาณ 11.6144 หน่วย
11
13. คู่มือสื่อการสอนวิชาคณิตศาสตร์ โดยความร่วมมือระหว่าง
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน และ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
แบบฝึกหัดเพิ่มเติม
เรื่อง
ความแตกต่างและความสัมพันธ์ของอัตราส่วนตรีโกณมิติกับฟังก์ชันตรีโกณมิติ
1. ถ้ามุม A เป็นมุมแหลม จงหาค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติของมุม A เมื่อกาหนด
2 1
1.1 cos A = 1.2 tan A =
3 7
12 5
1.3 sin A = 1.4 sec A =
13 2
6
1.5 cosec A = 1.6 cot A = 3
2
1.7 sin A = x 1.8 cos A = x
2. ABC เป็นรูปสามเหลี่ยมมุมฉากที่มี B เป็นมุมฉาก ถ้ากาหนดความยาวด้านและมุมต่อไปนี้
จงหาความยาวด้านที่เหลือ
2.1 ด้านตรงข้ามมุมฉากยาว 5 หน่วย A มีค่า เรเดียน
9
2.2 ด้านประชิดมุม A ยาว 5 หน่วย A มีค่า 50
2
2.3 ด้านตรงข้ามมุม A ยาว 4 หน่วย A มีค่า เรเดียน
5
พร้อมทั้งกาหนดตารางค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติบางส่วน มาให้ดังนี้
sin() cos() tan()
20 0.3420 0.9397 0.3640
50 0.7660 0.6428 1.1918
72 0.9511 0.3090 3.0777
12
21. คู่มือสื่อการสอนวิชาคณิตศาสตร์ โดยความร่วมมือระหว่าง
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน และ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
เราสามารถสรุปความสัมพันธ์ของค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติของมุมในจตุภาคที่ 2, 3, และ 4 กับค่าฟังก์ชัน
ตรีโกณมิติของมุมในจตุภาคที่ 1 และในทางกลับกัน จากค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติของมุมในจตุภาคที่ 1
สามารถหาค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติของมุมในจตุภาคที่ 2, 3 และ 4 ที่มีความสัมพันธ์กันได้
และต่อไปเมื่อนักเรียนได้เรียนตรีโกณมิติตอนที่ 5 ซึ่งกล่าวถึง ค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติของผลบวกและผลต่าง
ของมุมใด ๆ จะทาให้ได้สูตร
sin ( – ) = sin cos ( – ) = – cos
sin ( + ) = – sin cos ( + ) = – cos เมื่อ
sin (2 – ) = – sin cos (2 – ) = cos
นักเรียนสามารถจาเครื่องหมายของค่าฟังก์ชันไซน์และค่าฟังก์ชันโคไซน์ของมุมในจตุภาคต่าง ๆ ดังนี้
Y Y
+ + – +
X X
0 0
– – – +
sin cos
20
22. คู่มือสื่อการสอนวิชาคณิตศาสตร์ โดยความร่วมมือระหว่าง
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน และ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
และสรุปได้ด้วยว่า sin ( – ) = sin และ sin ( + ) = sin(2 – )
เมื่อ
cos ( – ) = sin ( + ) และ cos (2 – ) = cos
นั่นคือ ถ้าพิจารณามุมในช่วง [0, 2] จะมีมุม 2 มุมที่ให้ค่า sin เท่ากัน
และมีมุม 2 มุมที่ให้ค่า cos เท่ากัน
สาหรับฟังก์ชันตรีโกณมิติอื่น ๆ
tan ( – ) = – tan cot ( – ) = – cot
(2n 1)
tan ( + ) = tan เมื่อ n, cot ( + ) = cot เมื่อ ,
2
tan (2 – ) = – tan n cot (2 – ) = – cot n
cosec ( – ) = cosec sec ( – ) = – sec
(2n 1)
cosec ( + ) = – cosec เมื่อ , sec ( + ) = – sec เมื่อ n,
2
cosec (2 – ) = – cosec n sec (2 – ) = sec n
และสามารถจาเครื่องหมายของค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติของมุมในจตุภาคต่าง ๆ ดังนี้
Y Y Y
– + + + – +
X X X
0 0 0
+ – – – – +
tan และ cot sin และ cosec cos และ sec
ประโยชน์ของความสัมพันธ์ของค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติของมุมในจตุภาคต่าง ๆ
1. สามารถหาค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติของมุมบางมุมในจตุภาคที่ 2, 3 และ 4 ได้
2. ถ้ากาหนดค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติของมุมในช่วง 0, ให้แล้ว สามารถหาค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติ
2
ของมุมใด ๆ ได้ ซึ่งทาให้เขียนกราฟของฟังก์ชันไซน์และฟังก์ชันโคไซน์ได้
21
23. คู่มือสื่อการสอนวิชาคณิตศาสตร์ โดยความร่วมมือระหว่าง
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน และ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ให้นักเรียนลองเขียนกราฟ y = sin x , x
2
จะเห็นว่ากราฟนี้เหมือนกราฟ y = cos x , x
นั่นคือ sin x = cos x , x
2
และถ้านักเรียนลองเขียนกราฟ y = cos x , x
2
จะเห็นว่ากราฟนี้เหมือนกราฟ y = sin x , x
นั่นคือ cos x = sin x , x
2
22
24. คู่มือสื่อการสอนวิชาคณิตศาสตร์ โดยความร่วมมือระหว่าง
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน และ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ตัวอย่างการใช้ความสัมพันธ์ของค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติของมุมในจตุภาคที่ 1 กับค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติ
ของมุมในจตุภาคอื่น ๆ
เพิ่มเติมตัวอย่าง
ตัวอย่าง จงหาค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติต่อไปนี้
3 3
1. sin และ cos
4 4
3 3 2
วิธีทา =– ดังนั้น sin = sin =
4 4 4 4 2
3 2
และ cos = – cos = –
4 4 2
29 29
2. sin และ cos
6 6
29 5
วิธีทา = 4 + = 4 + ดังนั้น
6 6 6
29 5 1
sin = sin = sin = และ
6 6 6 2
29 5
cos = cos = – cos =–
3
6 6 6 2
3. sin 585 และ cos 585
วิธีทา 585 = 360 + 225 = 360 + (180 + 45) ดังนั้น
2
sin 585 = sin 225 = – sin 45 = และ
2
2
cos 585 = cos 225 = – cos 45 = และ
2
23
25. คู่มือสื่อการสอนวิชาคณิตศาสตร์ โดยความร่วมมือระหว่าง
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน และ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
11
4. sin และ cos 11
6 6
11 11 1
วิธีทา = 2 – ดังนั้น sin = – sin = –
6 6 6 6 2
11 3
และ cos = cos =
6 6 2
5. sin (–120) และ cos (–120)
3
วิธีทา sin (–120) = – sin (120) = – sin (180 – 60) = – sin 60 = –
2
1
และ cos (–120) = cos (120) = cos (180 – 60) = – cos 60 = –
2
ข้อสังเกต มุม –120 เป็นมุมในจตุภาคที่ 3 ดังนั้นค่าฟังก์ชันไซน์และฟังก์ชันโคไซน์ มีค่าเป็นลบทั้งคู่
2
ตัวอย่าง จงหาค่าจริง ที่ทาให้ sin =
2
2
วิธีทา เราทราบแล้วว่า sin =
4 2
และจากสูตร sin = sin
4 4
และ sin(2 + ) = sin ทุก
3
ดังนั้น คือ + 2n หรือ + 2n เมื่อ n
4 4
3 1
ตัวอย่าง จงหาค่าจริง ในช่วง , ที่ทาให้ cos = –
2 2 2
1
วิธีทา เราทราบแล้วว่า cos =
3 2
1
และจากสูตร cos = cos = – cos = –
3 3 3 2
4 2
ดังนั้น คือ หรือ
3 3
24
26. คู่มือสื่อการสอนวิชาคณิตศาสตร์ โดยความร่วมมือระหว่าง
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน และ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
5 5
3 sin 2 tan
ตัวอย่าง จงหาค่าของ 3
5
4
cos
6
5 3
วิธีทา sin = sin 2 = – sin =
3 3 3 2
5 3
cos = cos = – cos =
6 6 6 2
5
tan = tan = tan = 1
4 4 4
3
5 5 3 2 1 3
3 sin 2 tan 2
แล้ว 3 4 = 2 = 2
1
5 3 3 3
cos
6 2 2
sec 2 ( 45 ) tan 2 (330 )
ตัวอย่าง จงหาค่าของ
sin(150 )
1 1
วิธีทา sec(– 45) = 2
cos( 45 ) cos(45 )
1
tan(330) = tan(360 – 30) = – tan 30 =
3
1
sin(150) = sin(180 – 30) = sin 30 =
2
1
2
sec (45 ) tan (330 )
2 2
3 14
แล้ว =
1
sin(150 ) 3
2
ตัวอย่าง จงหาค่าจริง ในช่วง , ที่ทาให้ 3 sin – cos = 0
2 2
วิธีทา จาก 3 sin – cos = 0
3 sin = cos
1
tan =
3
1
เรามีว่า tan และ , ดังนั้น =
6 3 2 2 6
25
28. คู่มือสื่อการสอนวิชาคณิตศาสตร์ โดยความร่วมมือระหว่าง
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน และ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ตัวอย่างเพิ่มเติม
ตัวอย่าง ถ้า A เป็นมุมในจตุภาคที่ 3 และ cos A = x จงหาค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติของมุม A
วิธีทา เนื่องจาก A เป็นมุมในจตุภาคที่ 3 ดังนั้น cos A < 0 นั่นคือ x < 0
จากสูตร cos A = – cos (A – ) จะได้ว่า cos (A – ) = –x
ใช้รูปสามเหลี่ยมมุมฉาก
หาด้านตรงข้ามมุม A– ได้เท่ากับ 1 ( x) 2 1 x2
1
1 x2
A–
–x
แล้ว sin A = – sin(A – ) = 1 x 2 มีค่าเป็นลบ
1 x2
tan A = มีค่าเป็นบวก
x
1
cosec A = มีค่าเป็นลบ
1 x2
1
sec A = มีค่าเป็นลบ
x
x
cot A = มีค่าเป็นบวก
1 x2
27
29. คู่มือสื่อการสอนวิชาคณิตศาสตร์ โดยความร่วมมือระหว่าง
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน และ คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
แบบฝึกหัดเพิ่มเติม
เรื่อง
ค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติของมุมในจตุภาคต่าง ๆ
1. จงหาค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติของมุมต่อไปนี้
31
1.1 1.2 – 60
6
11
1.3 1.4 150
4
14
1.5 1.6 225
3
1
2. กาหนดให้ sin x = และ cos x < 0
2
จงหาค่าของ sin(–x) และ cos(–x)
3
3. กาหนดให้ sin x = และ cos x > 0
5
จงหาค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติของมุม –x , + x , – x
4. จงหาค่าของ
5
tan 2 cos ec(135 ) sin(300 )
4.1 4 4.2
7 1 cos( 150 )
1 sin
6
2
5. ถ้า A เป็นมุมป้าน และ sin A = จงหาค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติของมุม A
3
1
6. ถ้า A เป็นมุมป้าน และ cos A = จงหาค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติของมุม A
5
7. ถ้า A เป็นมุมในจตุภาคที่ 3 และ cot A = 3 จงหาค่าฟังก์ชันตรีโกณมิติของมุม A
8. ถ้า sin A < 0 แต่ cos A > 0 และ tan A = x จงหาค่าของ sin A และ cos A
2
9. จงหาค่าจริง ในช่วง [0, ] ที่ทาให้ sin 2 =
2
1
10. จงหาค่าจริง ในช่วง 0, 2 ที่ทาให้ cos 3 =
2
28