Λατινικά Λυκείου, Γραμματική, συντακτικό, μετάφραση 4ου κειμένου

1. ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ | μάθημα 4ο
13
Μάθημα 4ο
– Lectio Quarta
«Τα ήθη των αρχαίων Ρωμαίων»
① Μετάφραση κειμένου
Κείμενο στα λατινικά Μετάφραση στην ελληνική
Apud antiquos Romanos Στους αρχαίους Ρωμαίους
erat υπήρχε
maxima concordia πάρα πολύ μεγάλη ομόνοια
sed minima avaritia. αλλά πολύ μικρή (ελάχιστη) πλεονεξία.
Romani Οι Ρωμαίοι
in supliciis deorum στην λατρεία των θεών
erant magnifici ήταν γενναιόδωροι
sed parci αλλά οικονόμοι
domi. στο σπίτι (στην ιδιωτική τους ζωή).
Iustitia Στην δικαιοσύνη
certabant συναγωνίζονταν
inter se μεταξύ τους
et curabant και φρόντιζαν
patriam. τη πατρίδα.
In bello Στο πόλεμο
propulsabant απομάκρυναν
pericula audacia τους κινδύνους με θάρρος
et parabant και αποκτούσαν
amicitias συμμαχίες
beneficiis. με τις ευεργεσίες.
Delecti Εκλεγμένοι άντρες
consultabant patriae; φρόντιζαν για την πατρίδα.
eis corpus Το σώμα σ’ αυτούς
ex annis από τα χρόνια
erat infirmum ήταν αδύναμο
sed ingenium αλλά το πνεύμα
validum δυνατό
propter sapientiam. από τη σοφία.
② Γραμματική κειμένου
1) ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ
Θα κλίνουμε το αρσενικό ουσιαστικό της β’ κλίσης deus – dei το οποίο και παρουσιάζει και
δευτερεύοντες τύπους στην κλίση του.
πτώση Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός
NOM. de – us de – i / - ii / - i
GEN. de – i de – orum / - um
DAT. de – o de – is / diis / dis
ACC. de – um de – os
VOC. de – e / - us / dive de – i / - ii / - i
ABL. de – o de – is / diis / dis

2. ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ | μάθημα 4ο
14
2) ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
Θα ασχοληθούμε με την οριστική αντωνυμία is – ea – id η οποία ονομάζεται και επαναληπτική γιατί
επαναλαμβάνει την έννοια ενός ονόματος το οποίο έχει ήδη αναφερθεί.
Ενικός αριθμός - Singularis
πτώση αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
NOM. is ea id
GEN. eius eius eius
DAT. ei ei ei
ACC. eum eam id
VOC. - - -
ABL. eo ea eo
Πληθυντικός αριθμός - Pluralis
πτώση αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
NOM. ei / ii / i eae ea
GEN. eorum earum eorum
DAT. eis / iis / is eis / iis / is eis / iis / is
ACC. eos eas ea
VOC. - -
ABL. eis / iis / is eis / iis / is eis / iis / is
Παρατηρήσεις στην οριστική αντωνυμία is – ea –id
I. Η οριστική αντωνυμία δεν παρουσιάζει τύπους στην κλητική πτώση.
II. Στον πληθυντικό αριθμό η αντωνυμία κλίνεται όπως και τα δευτερόκλιτα επίθετα.
3) ΡΗΜΑΤΑ
Μετά από τον ενεστώτα της πρώτης και της δεύτερης συζυγίας ήρθε και η ώρα να ασχοληθούμε και
με τον παρατατικό της πρώτης συζυγίας και να δούμε πως σχηματίζεται. Βασικό χαρακτηριστικό
του παρατατικού είναι το πρόσφυμα - ba -, το οποίο και τοποθετείται ανάμεσα στο θέμα του
ρήματος και τις βασικές καταλήξεις του παρατατικού. Θα κλίνουμε λοιπόν το ρήμα της πρώτης
συζυγίας amo – amavi – amatum – amare (1) και θα βρούμε το θέμα του που είναι ama -. Στην
συνέχεια θα προσθέσουμε το πρόσφυμα – ba – και τέλος θα τοποθετήσουμε τις βασικές καταλήξεις
του παρατατικού, οι οποίες, με εξαίρεση το α’ ενικό πρόσωπο, είναι ακριβώς ίδιες με τις καταλήξεις
της οριστικής.
ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ
πρόσωπο
Οριστική
Indicativus
α’ ενικό ama - ba - m
β’ ενικό ama - ba - s
γ’ ενικό ama - ba - t
α’ πληθ. ama - ba - mus
β’ πληθ. ama - ba - tis
γ’ πληθ. ama - ba - nt
Ταυτόχρονα με τον παρατατικό των ρημάτων της πρώτης συζυγίας θα κλίνουμε και τον παρατατικό
του βοηθητικού ρήματος sum ( αρχικοί χρόνοι : sum – fui – esse = είμαι ) για την σημασία του οποίου
μιλήσαμε σε προηγούμενο μάθημα.

3. ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ | μάθημα 4ο
15
ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ
πρόσωπο
Οριστική
Indicativus
α’ ενικό eram
β’ ενικό eras
γ’ ενικό erat
α’ πληθ. eramus
β’ πληθ. eratis
γ’ πληθ. erant
③ Συντακτικό κειμένου
 Η χρήση της δοτικής : Όπως και στην αρχαία ελληνική , έτσι και στην λατινική γλώσσα, η δοτική
πτώση μπορεί να χρησιμεύσει ως δοτική προσωπική και να εκφράζει διάφορες σχέσεις, όπως
φιλία (δοτική χαριστική), έχθρα ή εναντίωση (δοτική αντιχαριστική), κτήση (δοτική κτητική)
κ.α.
 Η χρήση της αφαιρετικής : Η αφαιρετική χωρίς πρόθεση χρησιμεύει για να φανερώσει τρόπο,
όργανο , μέσο και αναφορά. Υπάρχει όμως και η περίπτωση , η αφαιρετική να χρησιμοποιείται
εμπρόθετα με την πρόθεση in και να φανερώνει τόπο, χρόνο ή κατάσταση.
 Η αλληλοπάθεια στα λατινικά : Σε περίπτωση απουσίας της αλληλοπαθητικής αντωνυμίας, η
αλληλοπάθεια μπορεί να εκφραστεί με τους εξής εναλλακτικούς τρόπους :
I. Με την πρόθεση inter + nos / vos / se, δηλαδή με την αιτιατική πληθυντικού των
προσωπικών αντωνυμιών.
II. Alter + ρήμα + alterum ( για δύο πρόσωπα )  ο ένας … τον άλλον.
III. Alius + ρήμα + alium (για πολλά πρόσωπα )  μεταξύ τους …
IV. Με την επανάληψη του υποκειμένου του ρήματος ως αντικείμενο.
V. Με την χρήση του επιθέτου της β’ κλίσης mutuus – mutua – mutuum ( = αμοιβαίος -
αμοιβαία - αμοιβαίο).
 Σύνταξη των προθέσεων του κειμένου :
I. apud + αιτιατική  τόπος
II. inter + αιτιατική  τόπος / αλληλοπάθεια
III. ex + αφαιρετική  τόπος ( προέλευση ) / αιτία
IV. propter + αιτιατική  αιτία
πρόθεση πτώση φανερώνει
apud αιτιατική τόπο
inter αιτιατική τόπο/αλληλοπάθεια
ex αφαιρετική τόπο/αιτία
propter αιτιατική αιτία
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
 concordia : το ουσιαστικό δεν σχηματίζει πληθυντικό αριθμό γιατί δηλώνει μια αφηρημένη έννοια.
 suppliciis : το ουσιαστικό στον ενικό αριθμό μεταφράζεται ως «τιμωρία, ποινή» ενώ στον πληθυντικό αριθμό
ως «ικεσίες, προσευχές, λατρεία».
 iustitia : το ουσιαστικό δεν σχηματίζει πληθυντικό αριθμό γιατί εκφράζει μια αφηρημένη έννοια.
 audacia : στον ενικό αριθμό μεταφράζεται ως «τόλμη» ενώ στον πληθυντικό αριθμό ως «τολμηρές πράξεις».
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ
 apud Romanos : εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου ή του πλησίον.
 in suppliciis : εμπρόθετος προσδιορισμός της κατάστασης ή της αναφοράς.

4. ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ | μάθημα 4ο
16
 deorum : γενική αντικειμενική στο suppliciis.
 domi : επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου.
 audacia : αφαιρετική του τρόπου.
 in bello : εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει χρόνο (σύμφωνα με το βιβλίο του καθηγητή) ή κατάσταση.
 beneficiis : αφαιρετική του τρόπου ή του μέσου.
 patriae : δοτική προσωπική χαριστική ή αντικείμενο στο consultabant.
 eis : δοτική προσωπική κτητική.
 ex annis : εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου.
 propter sapientiam : εμπρόθετος προσδιορισμός του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου.
©Θάνος Σταυρόπουλος – φιλόλογος, MSc.
thanosstavropoulos@yahoo.gr