γ κλιση ουσιαστικων αρχαία ελληνικά

1. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ 2013
ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, 1Ο
ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΡΟΔΟΥ, ΒΕΝΕΤΟΚΛΕΙΟ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Γ΄ ΚΛΙΣΗΣ
Γενικές παρατηρήσεις
 Η γ΄κλίση περιλαμβάνει ουσιαστικά και των τριών γενών περιττοσύλλαβα.
 Τα τριτόκλιτα ουσιαστικά λήγουν στην ονομαστική ενικού σε –α, -ι, -υ, -ω, -ν, -ρ, -ς (-ξ, -ψ), και στη γενική σε –ος,
-ως ή –ους : τό σῶμα, τοῦ σώματος / τό ἄστυ, τοῦ ἄστεος / ἡ ἠχώ, τῆς ἠχοῦς / ὁ γέρων, τοῦ γέροντος / ὁ ῥήτωρ, τοῦ
ῥήτορος / ὁ ἥρως, τοῦ ἥρωος / ὁ κόραξ, τοῦ κόρακος / ὁ κώνωψ, τοῦ κώνωπος
 Τα αρσενικά και τα θηλυκά τριτόκλιτα ουσιαστικά έχουν τις ίδιες καταλήξεις σε όλες τις πτώσεις.
Διαίρεση των τριτοκλίτων ουσιαστικών
ως προς την
κατάληξη
καταληκτικά : στην ονομαστική ενικού
έχουν κατάληξη –ς
ὁ ἥρως, ἡ ταχύτης
ακατάληκτα : στην ονομαστική ενικού
δεν έχουν κατάληξη. Όλα τα ουδέτερα
είναι ακατάληκτα.
ἡ χιών, τό σῶμα
ως προς το θέμα
μονόθεμα : διατηρούν το αρχικό τους
θέμα σε όλες τις πτώσεις. Το θέμα τους
βρίσκεται από τη γενική ενικού, αφού
αφαιρεθεί η κατάληξη.
ὁ χιτών, τοῦ χιτῶν-ος (θ.χιτων-)
τό κτῆμα, τοῦ κτήματ-ος (θ. κτηματ-)
διπλόθεμα : έχουν δυο θέματα κατά την
κλίση τους : ισχυρό (μακρόχρονο) και
ασθενές (βραχύχρονο). Το ισχυρό
βρίσκεται από την ονομαστική ενικού
και το ασθενές από τη γενική ενικού
αφού αφαιρεθεί η κατάληξη.
ὁ ποιμήν (ισχυρό θ.ποιμην-), τοῦ ποιμέν-ος (ασθενές θ.
ποιμεν-)
ὁ γέρων (ισχυρό θ.γερων-), τοῦ γέροντ-ος (ασθενές θ.
γέροντ-)
ως προς τον
χαρακτήρα
φωνηεντόληκτα ὁ βασιλεύ-ς
συμφωνόληκτα
αφωνόληκτα
ουρανικόληκτα : ὁ κόραξ, τοῦ κόρακ-ος
οδοντικόληκτα : ἡ πατρίς, τῆς πατρίδ-ος
χειλικόληκτα : ὁ κώνωψ, τοῦ κώνωπ-ος
ημιφωνόληκτα
ενρινόληκτα : ὁ Ἕλλην, τοῦ Ἕλλην-ος
υγρόληκτα : ὁ ῥήτωρ, τοῦ ῥήτορ-ος
σιγμόληκτα : τό βέλος, τοῦ βέλους (<βέλεσ-ος)
ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΤΡΙΤΟΚΛΙΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ
ΑΡΣΕΝΙΚΑ και ΘΗΛΥΚΑ ΟΥΔΕΤΕΡΑ
ΕΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΕΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
Ονομ.
Γεν.
Δοτ.
Αιτ.
Κλητ.
-ς / -
-ος / -ως
-ι
-α / -ν
-ς / -
-ες
-ων
-σι(ν)
-ας / -ς
-ες
-
-ος / -ως
-ι
-
-
-α
-ων
-σι(ν)
-α
-α
Γενικοί κανόνες τονισμού των τριτοκλίτων ουσιαστικών :
1. Το -ι- και το -α- στη λήγουσα των ονομάτων της γ΄ κλίσης είναι πάντα βραχύχρονα : ἡ γνῶσις, τῷ ἀγῶνι, τὸ γῆρας,
ταῖς ἀκτῖσι(ν), τὰς ἀκτῖνας, τοῖς παιᾶσι(ν), τοὺς παιᾶνας, τοῖς χειμῶσι(ν), τοὺς χειμῶνας.
2. Περισπωμένη παίρνουν:
α) Οι μονοσύλλαβοι τύποι της ονομαστικής, αιτιατικής και κλητικής που έχουν χαρακτήρα -ι- και -υ- (-αυ-, -ου-) : ὁ κῖς,
τὸν κῖν, (ὦ) κῖ, τους κῖς / ἡ δρῦς, την δρῦν, (ὦ) δρῦ, τάς δρῦς / τόν βοῦν, (ὦ) βοῦ, τούς βοῦς / τήν γραῦν, (ὦ) γραῦ, τάς
γραῦς.
β) Η αιτιατική πληθυντικού των ονομάτων σε -υς, όταν τονίζεται στη λήγουσα: τοὺς ἰχθῦς, τὰς κλιτῦς.
γ) Η ονομαστική, αιτιατική και κλητική ενικού των ονομάτων πῦρ και οὖς.
δ) Η ονομαστική και κλητική ενικού του θηλυκού του ονόματος ἡ γλαῦξ.
ε) Η κλητική ενικού των ονομάτων σε -ευς: π.χ. (ὦ) βασιλεῦ, (ὦ) γονεῦ, (ὦ) ἱερεῦ.
3. Τα μονοσύλλαβα ουσιαστικά της γ΄κλίσης στη γενική και τη δοτική ενικού και γενική πληθυντικού τονίζονται στη
λήγουσα : ἡ φλόξ, τῇ φλογί, τῶν φλογῶν, ταῖς φλοξί. Εξαιρούνται και τονίζονται στην παραλήγουσα : ὁ θώς, τῶν
θώων / τὸ οὖς, τῶν ὤτων / ὁ παῖς, τῶν παίδων / ὁ Τρώς, τῶν Τρώων / ἡ δᾴς, τῶν δᾴδων / τὸ φῶς, τῶν φώτων.

2. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ 2013
ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, 1Ο
ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΡΟΔΟΥ, ΒΕΝΕΤΟΚΛΕΙΟ
ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Γ' ΚΛΙΣΗΣ
ΚΑΤΑΛΗΚΤΙΚΑ ΜΟΝΟΘΕΜΑ1
σε -ως, γεν.-ωος σε -υς, γεν.-υος σε -εύς, γεν.-έως σε –οῦς, γεν.-οός σε –αῦς, γεν.-αός
ὁ
τοῦ
τῷ
τὸν
(ὦ)
ἥρως
ἥρωος
ἥρωι
ἥρωα
ἥρως
Τρὼς
Τρωὸς
Τρωὶ
Τρῶα
Τρὼς
βότρυς
βότρυος
βότρυϊ
βότρυν
βότρυ
ἰχθὺς
ἰχθὺος
ἰχθὺι
ἰχθὺν
ἰχθὺ
ἡ
τῆς
τῇ
τὴν
(ὦ)
δρῦς
δρυός
δρυΐ
δρῦν
δρῦ
ὁ
τοῦ
τῷ
τὸν
(ὦ)
βασιλεὺς
βασιλέως
βασιλεῖ
βασιλέα
βασιλεῦ
ἁλιεὺς
ἁλιέως, -ῶς
ἁλιεῖ
ἁλιέα, -ᾶ
ἁλιεῦ
βοῦς
βοὸς
βοῒ
βοῦν
βοῦ
ἡ
τῆς
τῇ
τὴν
(ὦ)
γραῦς
γραὸς
γραῒ
γραῦν
γραῦ
οἱ
τῶν
τοῖς
τοὺς
(ὦ)
ἥρωες
ἡρώων
ἥρωσι
ἥρωας
ἥρωες
Τρῶες
Τρώων
Τρωσὶ(ν)
Τρῶας
Τρῶες
βότρυες
βοτρύων
βότρυσι(ν)
βότρυς
βότρυες
ἰχθὺες
ἰχθὺων
ἰχθὺσι(ν)
ἰχθῦς
ἰχθὺες
αἱ
τῶν
ταῖς
τὰς
(ὦ)
δρύες
δρυῶν
δρυσί(ν)
δρῦς
δρύες
οἱ
τῶν
τοῖς
τοὺς
(ὦ)
βασιλεῖς
βασιλέων
βασιλεῦσι
βασιλέας
βασιλεῖς
ἁλιεῖς
ἁλιέων, -ῶν
ἁλιεῦσι
ἁλιέας, -ᾶς
ἁλιεῖς
βόες
βοῶν
βουσὶ(ν)
βοῦς
βόες
αἱ
τῶν
ταῖς
τὰς
(ὦ)
γρᾶες
γραῶν
γραυσὶ
γραῦς
γρᾶες
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Για τα καταληκτικά μονόθεμα σε -υς, γεν.-υος :
 Η κλητική ενικού σχηματίζεται χωρίς κατάληξη : (ὦ) κλιτύ , στάχυ, πληθύ , ἰχθύ.
 Όλοι οι μονοσύλλαβοι τύποι, όταν τονίζονται στη λήγουσα, παίρνουν περισπωμένη : ἡ δρῦς , τὴν δρῦν , ὦ δρῦ, τὰς δρῦς.
 Στην αιτιατική πληθυντικού, όταν τονίζονται στη λήγουσα, παίρνουν περισπωμένη : τοὺς ἰχθῦς, τὰς κλιτῦς, τὰς ἰσχῦς.
 Η αιτιατική ενικού λήγει σε -ν, αντί σε –α : τὸν ἰχθύν , τὴν κλιτὺν και η αιτιατική πληθυντικού λήγει σε -ς και όχι –ας : τοὺς βότρυς, τὰς
ὀσφῦς.
Για τα καταληκτικά μονόθεμα σε -εύς, γεν.-έως :
 Η γενική ενικού λήγει σε –ως (και όχι –ος) : τοῦ βασιλέως
 Η κλητική ενικού είναι όμοια με το θέμα χωρίς την κατάληξη : (ὦ) βασιλεῦ, γραμματεῦ. Το ίδιο και στα σε -οῦς και -αῦς : (ὦ) βοῦ, γραῦ κλπ
 Η αιτιατική πληθυντικού λήγει σε –ας : τοὺς βασιλέας, γονέας, γραμματέας.(η αιτιατική σε -εῖς μεταγενέστερη)
 Το –υ του χαρακτήρα αποβάλλεται πριν από φωνήεν : βασιλέως. Το ίδιο και στα σε -οῦς και -αῦς : βοός, γραός κλπ
 Το ε- που μένει μετά την αποβολή του υ συναιρείται με το –ε ή το –ι της κατάληξης σε –ει : βασιλεῦι> βασιλει >βασιλεῖ,
βασιλεῦες>βασιλέες> βασιλεῖς
 Όσα έχουν πριν από το –εύς φωνήεν συναιρούν συνήθως το ε- με το -ω- και το –α- στη γενική και αιτιατική ενικού και πληθυντικού : ἁλιέως
> ἁλιῶς, ἁλιέα > ἁλιᾶ, ἁλιέων > ἁλιῶν, ἁλιέας > ἁλιᾶς, Εὐβοέως > Εὐβοῶς, Πειραιέα > Πειραιᾶ κλπ
ΚΑΤΑΛΗΚΤΙΚΑ ΔΙΠΛΟΘΕΜΑ2
ΑΚΑΤΑΛΗΚΤΑ ΔΙΠΛΟΘΕΜΑ3
σε -ις, γεν.-εως σε -υς, γεν.-εως
Ουδέτερο σε -υ,
γεν.-εως
Θηλυκά σε –ώ, γεν. -οῦς
ἡ
τῆς
τῇ
τὴν
(ὦ)
δύναμις
δυνάμεως
δυνάμει
δύναμιν
δύναμι
πόλις
πόλεως
πόλει
πόλιν
πόλι
ὁ
τοῦ
τῷ
τὸν
(ὦ)
πέλεκυς
πελέκεως
πελέκει
πέλεκυν
πέλεκυ
πῆχυς
πήχεως
πήχει
πῆχυν
πῆχυ
τὸ
τοῦ
τῷ
τὸ
(ὦ)
ἄστυ
ἄστεως
ἄστει
ἄστυ
ἄστυ
ἡ
τῆς
τῇ
τὴν
(ὦ)
ἠχὼ
ἠχοῦς
ἠχοῖ
ἠχὼ
ἠχοῖ
Κλειὼ
Κλειοῦς
Κλειοῖ
Κλειὼ
Κλειοῖ
λεχὼ
λεχοῦς
λεχοῖ
λεχὼ
λεχοῖ
αἱ
τῶν
ταῖς
τὰς
(ὦ)
δυνάμεις
δυνάμεων
δυνάμεσι(ν)
δυνάμεις
δυνάμεις
πόλεις
πόλεων
πόλεσι(ν)
πόλεις
πόλεις
οἱ
τῶν
τοῖς
τοὺς
(ὦ)
πελέκεις
πελέκεων
πελέκεσι(ν)
πελέκεις
πελέκεις
πήχεις
πήχεων
πήχεσι(ν)
πήχεις
πήχεις
τὰ
τῶν
τοῖς
τὰ
(ὦ)
ἄστη
ἄστεων
ἄστεσι(ν)
ἄστη
ἄστη
αἱ
τῶν
ταῖς
τὰς
(ὦ)
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
λεχοὶ (β΄κλίση)
λεχῶν
λεχοῖς
λεχοὺς
λεχοὶ
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Για τα καταληκτικά διπλόθεμα σε -ις, και –υς, γεν.-εως :
 Τα δύο τους θέματα είναι : α) ισχυρό σε –ι ή –υ : πολι-, πελεκυ- από το οποίο σχηματίζονται η ονομαστική αιτιατική και κλητική του ενικού
και β) ασθενές σε –ε : πολε-, πελεκε- από το οποίο σχηματίζονται οι υπόλοιπες πτώσεις
 Η γενική ενικού (κατάληξη –ως) και η γενική πληθυντικού (κατάληξη –ων) τονίζονται στην προπαραλήγουσα (αντίθετα από τον κανόνα) :
τῆς πόλεως, τῶν πόλεων, τῆς δυνάμεως, τῶν δυνάμεων, τοῦ πελέκεως, τῶν πελέκεων
 Σχηματίζουν την αιτιατική ενικού σε –ν και την κλητική χωρίς κατάληξη : τὴν πόλιν, (ὦ) πόλι, τὴν πήχυν , (ὦ) πήχυ, τὴν βάσιν, (ὦ) βάσι.
Για τα ακατάληκτα διπλόθεμα θηλυκά σε –ώ, γεν.-οῦς :
 Τα δύο τους θέματα είναι : α) ισχυρό σε –ω : ἠχω-, Κλειω-, λεχω- από το οποίο σχηματίζεται η ονομαστική του ενικού χωρίς κατάληξη και β)
ασθενές σε –ο : ἠχο-, Κλειο-, λεχο- από το οποίο σχηματίζονται οι υπόλοιπες πτώσεις με συναίρεση.: τῆς ἠχό-ος > ἠχοῦς, τῇ ἠχό-ι > ἠχοῖ,
τὴν ἠχόα > ἠχὼ. Παρά τη συναίρεση η αιτιατική οξύνεται κατ’ αναλογίαν προς την ομόηχη ονομαστική : ἡ ἠχὼ, τὴν ἠχὼ
 Η κλητική ενικού σχηματίζεται ακατάληκτη από αρχαιότερο θέμα σε –οι και περισπᾶται κατ’ αναλογίαν προς την ομόηχη δοτική :(ὦ) ἠχοῖ.
 Κανονικά δεν έχουν πληθυντικό. Όσα έχουν τον σχηματίζουν κατά τη β΄κλίση : αἱ λεχοί, τῶν λεχῶν κλπ
1
Κατά το Τρώς : ὁ θώς (:τσακάλι), ὁ δμώς (:δούλος) – κατά το βότρυς : ὁ στάχυς, ἡ πίτυς (:πεύκο), ὁ κάνδυς (: μηδικός μανδύας), τό νᾶπυ (:σινάπι) –
κατά το ἰχθὺς : ἡ ἰλύς (:λάσπη), ἰσχύς, κλιτύς (:πλαγιά), ὀσφύς (:μέση), ὀφρύς (: φρύδι), Ἐρινύς κά - κατά το δρῦς : ὁ μῦς, ὁ σῦς (: σκόρος), ἡ ὗς (:
αγριόχοιρος) κά. - κατά το βασιλεὺς : γραφεύς, ἱερεύς, γονεύς, γραμματεύς, Ἀμφισσεύς, Ἀχαρνεύς κλπ - κατά το ἁλιεὺς : Δωριεύς, Ἐρετριεύς, Εὐβοεύς,
Πειραιεύς, Πλαταιεύς κλπ - τα βοῦς και γραῦς είναι μοναδικά.
2
Κατά το δύναμις τα παροξύτονα θηλυκά: αἴσθησις, ἀκρόπολις, βεβαίωσις, δήλωσις, ποίησις κά πολλά –κατά το πόλις : ἡ κόνις (:σκόνη), ὁ μάντις, ὁ ὄφις
και πολλά θηλυκά αφηρημένα όπως ἄρσις, βάσις, δρᾶσις, δόσις, κλάσις, λύσις, πλάσις, πρᾶξις, στάσις, τάξις, ὕβρις, φύσις κλπ –κατά το πέλεκυς : ὁ πῆχυς
και ὁ πρέσβυς –το ἄστυ είναι μοναδικό.
3
Όμοια τα : Γοργώ, Ἐρατώ, Κλωθώ, Λητώ, Σαπφώ, φειδώ, πειθώ κά.

3. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ 2013
ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, 1Ο
ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΡΟΔΟΥ, ΒΕΝΕΤΟΚΛΕΙΟ
ΣΥΜΦΩΝΟΛΗΚΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Γ' ΚΛΙΣΗΣ
ΑΦΩΝΟΛΗΚΤΑ
ΟΥΡΑΝΙΚΟΛΗΚΤΑ ΧΕΙΛΙΚΟΛΗΚΤΑ
καταληκτικά μονόθεμα4
καταληκτικά μονόθεμα5
χαρακτήρας –κ- χαρακτήρας –γ- χαρακτήρας –χ- χαρακτήρας –π- χαρακτήρας –β-
ὁ
τοῦ
τῷ
τὸν
(ὦ)
κόραξ
κόρακος
κόρακι
κόρακα
κόραξ
ἡ
τῆς
τῇ
τὴν
(ὦ)
σάρξ
σαρκός
σαρκί
σάρκα
σάρξ
ἡ
τῆς
τῇ
τὴν
(ὦ)
πτέρυξ
πτέρυγος
πτέρυγι
πτέρυγα
πτέρυξ
αἶξ
αἰγός
αἰγί
αἶγα
αἶξ
ὁ
τοῦ
τῷ
τὸν
(ὦ)
ὄνυξ
ὄνυχος
ὄνυχι
ὄνυχα
ὄνυξ
βήξ
βηχός
βηχί
βῆχα
βήξ
ὁ
τοῦ
τῷ
τὸν
(ὦ)
γύψ
γυπός
γυπί
γῦπα
γύψ
Κύκλωψ
Κύκλωπος
Κύκλωπι
Κύκλωπα
Κύκλωψ
ὁ
τοῦ
τῷ
τὸν
(ὦ)
Ἄραψ
Ἄραβος
Ἄραβι
Ἄραβα
Ἄραψ
ἡ
τῆς
τῇ
τὴν
(ὦ)
φλέψ
φλεβός
φλεβί
φλέβα
φλέψ
οἱ
τῶν
τοῖς
τοὺς
(ὦ)
κόρακες
κοράκων
κόραξι(ν)
κόρακας
κόρακες
αἱ
τῶν
ταῖς
τὰς
(ὦ)
σάρκες
σαρκῶν
σαρξί(ν)
σάρκας
σάρκες
αἱ
τῶν
ταῖς
τὰς
(ὦ)
πτέρυγες
πτερύγων
πτέρυξι(ν)
πτέρυγας
πτέρυγες
αἶγες
αἰγῶν
αἰξί(ν)
αἶγας
αἶγες
οἱ
τῶν
τοῖς
τοὺς
(ὦ)
ὄνυχ
ὀνύχων
ὄνυξι(ν)
ὄνυχας
ὄνυχες
βῆχες
βηχῶν
βηξί(ν)
βῆχας
βῆχες
οἱ
τῶν
τοῖς
τοὺς
(ὦ)
γῦπες
γυπῶν
γυψί(ν)
γῦπας
γῦπες
Κύκλωπες
Κυκλώπων
Κύκλωψι(ν)
Κύκλωπας
Κύκλωπες
οἱ
τῶν
τοῖς
τοὺς
(ὦ)
Ἄραβες
Ἀράβων
Ἄραψι(ν)
Ἄραβας
Ἄραβες
αἱ
τῶν
ταῖς
τὰς
(ὦ)
φλέβες
φλεβῶν
φλεψί(ν)
φλέβας
φλέβες
ΟΔΟΝΤΙΚΟΛΗΚΤΑ
Καταληκτικά μονόθεμα
με χαρακτήρα απλό οδοντικό (τ,δ,θ)6
Καταληκτικά μονόθεμα
με θέμα σε -ντ7
Ακατάληκτα διπλόθεμα
με θέμα σε -ντ8 ουδέτερα
ακατάληκτα
μονόθεμα σε
-(μ)α, γεν.-
(μ)ατος9
χαρακτήρας –τ- χαρακτήρας –δ- χαρακτήρας –θ- σε –ας, -αντος
σε –ους, -
οντος
Ασυναίρετα σε
-ων, γεν.- οντος
Συνηρημένα
κύρια σε
-ῶν, γεν.-
ῶντος
ὁ
τοῦ
τῷ
τὸν
(ὦ)
τάπης
τάπητος
τάπητι
τάπητα
τάπης
ἡ
τῆς
τῇ
τὴν
(ὦ)
πατρίς
πατρίδος
πατρίδι
πατρίδα
πατρίς
ὁ
τοῦ
τῷ
τὸν
(ὦ)
ὄρνις
ὄρνιθος
ὄρνιθι
ὄρνιν
ὄρνι
ὁ
τοῦ
τῷ
τὸν
(ὦ)
γίγας
γίγαντος
γίγαντι
γίγαντα
γίγαν
ἱμὰς
ἱμάντος
ἱμάντι
ἱμάντα
ἱμὰς
ὀδοὺς
ὀδόντος
ὀδόντι
ὀδόντα
ὀδοὺς
ὁ
τοῦ
τῷ
τὸν
(ὦ)
γέρων
γέροντος
γέροντι
γέροντα
γέρον
Ξενοφῶν
Ξενοφῶντος
Ξενοφῶντι
Ξενοφῶντα
Ξενοφῶν
τὸ
τοῦ
τῷ
τὸ
(ὦ)
κτῆμα
κτήματος
κτήματι
κτῆμα
κτῆμα
οἱ
τῶν
τοῖς
τοὺς
(ὦ)
τάπητες
ταπήτων
τάπησι(ν)
τάπητας
τάπητες
αἱ
τῶν
ταῖς
τὰς
(ὦ)
πατρίδες
πατρίδων
πατρίσι(ν)
πατρίδας
πατρίδες
οἱ
τῶν
τοῖς
τοὺς
(ὦ)
ὄρνιθες
ὀρνίθων
ὄρνισι(ν)
ὄρνιθας
ὄρνιθες
οἱ
τῶν
τοῖς
τοὺς
(ὦ)
γίγαντες
γιγάντων
γίγασι(ν)
γίγαντας
γίγαντες
ἱμάντες
ἱμάντων
ἱμᾶσι
ἱμάντας
ἱμάντες
ὀδόντες
ὀδόντων
ὀδοῦσι(ν)
ὀδόντας
ὀδόντες
οἱ
τῶν
τοῖς
τοὺς
(ὦ)
γέροντες
γερόντων
γέρουσι(ν)
γέροντας
γέροντες
τὰ
τῶν
τοῖς
τὰ
(ὦ)
κτήματα
κτημάτων
κτήμασι
κτήματα
κτήματα
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
 Τα περισσότερα αρσενικά και θηλυκά αφωνόληκτα σχηματίζουν την αιτιατική ενικού σε –α και την
κλητική ενικού όμοια με την ονομαστική : τὸν κόρακα, (ὦ) κόραξ, τήν πατρίδα, (ὦ) πατρίς. Όμως,
τα βαρύτονα οδοντικόληκτα σε –ις (γεν. -ιτος, -ιδος, -ιθος) σχηματίζουν την αιτιατική ενικού σε –ν
και την κλητική ενικού όμοια με το θέμα και με αποβολή του οδοντικού χαρακτήρα: τήν ὄρνιν, (ὦ)
ὄρνι, τήν χάριν, (ὦ) χάρι, τήν ἔριν, (ὦ) ἔρι. Το ίδιο και κάποια σε –ης ή –υς, όπως ὁ /ἡ Πάρνης, -θος
και ἡ κόρυς, -θος : τόν /τήν Πάρνην, (ὦ) Πάρνη, τήν κόρυν, (ὦ) κόρυ.
 Τα βαρύτονα οδοντικόληκτα σε -ας (-αντος), -ων (-οντος) και τα συνηρημένα κύρια οδοντικόληκτα
σε -ῶν (-ῶντος) σχηματίζουν την κλητική ενικού όμοια με το θέμα και με αποβολή του οδοντικού
χαρακτήρα –τ- : (ὦ) γίγαν, (ὦ) γέρον, (ὦ) λέον, (ὦ) Ξενοφῶν. Το ίδιο και τα ὁ /ἡ παῖς, παιδός και ἡ
τυραννίς, τυραννίδος : (ὦ) παῖ, (ὦ) τυραννί. (βλ. πίνακα δίπλα)
 Τα ουδέτερα οδοντικόληκτα σε-μα (-ματος) είναι όλα ακατάληκτα : κτῆμα, σῶμα, γράμμα,
κάλυμμα. Τα μοναδικά ουδέτερα οδοντικόληκτα καταληκτικά είναι τό φῶς, φωτός (βλ. πίνακα
δίπλα)και τό ανώμαλο οὖς, ὠτός (: αυτί). (για τό οποίο βλ. στα ανώμαλα τριτόκλιτα)
 Το ουσιαστικό ὁ πούς σχηματίζει την ονομαστική από θέμα ποδ- με αποβολή του οδοντικού
χαρακτήρα –δ- και έκταση του –ο- σε –ου- : ποδς> πούς (βλ. πίνακα δίπλα)
 Τα ουσιαστικά ὁ ἄναξ, ὁ χειρῶναξ, ἡ νύξ και το γάλα έχουν θέμα σε κτ- : τοῦ ἄνακτος, τοῦ
χειρώνακτος, τῆς νυκτός, τοῦ γάλακτος κλπ
 Το ουσιαστικό ἡ θρίξ η ονομαστική και κλητική ενικού και η δοτική πληθυντικού (οι πτώσεις που
δεν έχουν ξ) σχηματίζονται με θέμα τριχ- : ἡ θρίξ, τῆς τριχός κλπ (βλ. πίνακα δίπλα)
τυραννίς
τυραννίδος
τυραννίδι
τυραννίδα
τυραννί
παῖς
παιδός
παιδί
παῖδα
παῖ
φῶς
φωτός
φωτί
φῶς
φῶς
τυραννίδες
τυραννίδων
τυραννίσι(ν)
τυραννίδας
τυραννίδες
παῖδες
παίδων
παισί(ν)
παῖδας
παῖδες
φῶτα
φώτων
φωσί(ν)
φῶτα
φῶτα
πούς
ποδός
ποδί
πόδα
πούς
ἄναξ
ἄνακτος
ἄνακτι
ἄνακτα
ἄναξ
θρίξ
τριχός
τριχί
τρίχα
θρίξ
πόδες
ποδῶν
ποσί(ν)
πόδας
πόδες
ἄνακτες
ἀνάκτων
ἄναξι(ν)
ἄνακτας
ἄνακτες
τρίχες
τριχῶν
θριξί(ν)
τρίχας
τρίχες
4
χαρακτήρας –κ- : ὁ θώραξ (θώρακος), κῆρυξ, πῖδαξ, πίναξ, φοῖνιξ, φύλαξ, χάλιξ, ἡ αὖλαξ, γλαῦξ, ἔλιξ, κλῖμαξ, κύλιξ, πλάξ κά. -χαρακτήρας –γ- : ἡ
μάστιξ (μάστιγος), σάλπιγξ, σῆραγξ, σῦριγξ, Σφίγξ, φάλαγξ, φάραγξ, ὁ λάρυγξ, τέττιξ (:τζίτζικας), Φρύξ, κά. (τα σε –γξ, γεν.-γγος) χαρακτήρας –χ- : ἡ
διῶρυξ,τῆς διώρυχος και μεταγενέστερο διώρυγος, ἡ θρίξ, τῆς τριχός κά.
5
χαρακτήρας –π- : ὁ Αἰθίοψ, Κέκροψ, Πέλοψ, σκνίψ - χαρακτήρας β : ὁ λίψ, χάλυψ
6
χαρακτήρας –τ-: ὁ θής (θητός), Κρής, λέβης, Χάρης, Λάχης, ἡ ἐσθής, δεξιότης, πιστότης, ποιότης, βαρύτης, βραδύτης, βραχύτης, ταχύτης κά.
χαρακτήρας –δ-: ἡ ἀγελάς (-δος), Ἑλλάς, λαμπάς, Παλλάς, μονάς, δυάς, τριάς, τετράς, ἀσπίς, Αὐλίς, βαθμίς, θυρίς, Ἑλληνίς, κορωνίς, ἁψίς, βαλβίς, νησίς,
σφραγίς, ψηφίς, χλαμύς κά.- χαρακτήρας –θ-: ἡ Τίρυνς (Τίρυνθος), ἔλμινς (: σκουλήκι των εντέρων) κά. - κατά το ὄρνις : ἡ χάρις, χάριτος, ἡ ἔρις, -ιδος
(:φιλονικία), ἡ θέμις,-ιδος (: το δίκαιο και ως κύριο η θεά της δικαιοσύνης), ἡ ἶρις, -ιδος (: ουράνιο τόξο και ως κύριο η θεά αγγελιοφόρος των θεών), ἡ
Ἄρτεμις, -ιδος, ἡ Ἶσις, -ιδος, ὁ Πάρις, -ιδος, ὁ Ἆγις, -ιδος, ὁ /ἡ Πάρνης, -ηθος, ἡ κόρυς, -θος (:περικεφαλαία)
7
κατά το ἰμάς :ὁ ἀνδριάς – κατά το γίγας : ὁ ἀδάμας (ἀδάμαντος), ἐλέφας, Αἴας, Κάλχας και το συνηρημένο ὁ ἀλλᾶς (ἀλλᾶντος : αλλαντικό) –κατά το
ὀδούς τα συνηρημένα ὁ πλακοῦς (πλακοῦντος), Σελινοῦς, Τραπεζοῦς, Φλιοῦς κά.
8
κατά το γέρων : ὁ δράκων (δράκοντος), θεράπων, λέων, Κρέων κά. –κατά το Ξενοφῶν : Ἀντιφῶν, Κτησιφῶν κά.
9
κατά το κτῆμα : τό ἅλμα (ἅλματος), δρᾶμα, κλῆμα, κρᾶμα, κῦμα, πλάσμα, πρᾶγμα, βλέμμα, γράμμα, στέμμα κά πολλά

4. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ 2013
ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, 1Ο
ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΡΟΔΟΥ, ΒΕΝΕΤΟΚΛΕΙΟ
ΗΜΙΦΩΝΟΛΗΚΤΑ
ΕΝΡΙΝΟΛΗΚΤΑ10
μονόθεμα Διπλόθεμα
καταληκτικά
σε –ις, γεν.-ῖνος
ακατάληκτα
σε –αν, γεν.-ᾶνος
ακατάληκτα
σε –ων, γεν.-ωνος
ακατάληκτα
σε –ην, γεν.-ηνος
ακατάληκτα
σε–ην, γεν.-ενός
ακατάληκτα
σε–ων, γεν.-ονος
ἡ
τῆς
τῇ
τὴν
(ὦ)
ἀκτίς
ἀκτῖνος
ἀκτῖνι
ἀκτῖνα
ἀκτίς
ὁ
τοῦ
τῷ
τὸν
(ὦ)
Τιτάν
Τιτᾶνος
Τιτᾶνι
Τιτᾶνα
Τιτάν
χειμών
χειμῶνος
χειμῶνι
χειμῶνα
χειμών
κώδων
κώδωνος
κώδωνι
κώδωνα
κώδων
Ἕλλην
Ἕλληνος
Ἕλληνι
Ἕλληνα
Ἕλλην
μήν
μηνός
μηνί
μῆνα
μήν
ποιμήν
ποιμένος
ποιμένι
ποιμένα
ποιμήν
ἡγεμών
ἡγεμόνος
ἡγεμόνι
ἡγεμόνα
ἡγεμών
γείτων
γείτονος
γείτονι
γείτονα
γεῖτον
αἱ
τῶν
ταῖς
τὰς
(ὦ)
ἀκτῖνες
ἀκτίνων
ἀκτῖσι(ν)
ἀκτῖνας
ἀκτῖνες
οἱ
τῶν
τοῖς
τοὺς
(ὦ)
Τιτᾶνες
Τιτάνων
Τιτᾶσι(ν)
Τιτᾶνας
Τιτᾶνες
χειμῶνες
χειμώνων
χειμῶσι(ν)
χειμῶνας
χειμῶνες
κώδωνες
κωδώνων
κώδωσι(ν)
κώδωνας
κώδωνες
Ἕλληνες
Ἑλλήνων
Ἕλλησι(ν)
Ἕλληνας
Ἕλληνες
μῆνες
μηνῶν
μησί(ν)
μῆνας
μῆνες
ποιμένες
ποιμένων
ποιμέσι(ν)
ποιμένας
ποιμένες
ἡγεμόνες
ἡγεμόνων
ἡγεμόσι(ν)
ἡγεμόνας
ἡγεμόνες
γείτονες
γειτόνων
γείτοσι(ν)
γείτονας
γείτονες
ΥΓΡΟΛΗΚΤΑ11
μονόθεμα ακατάληκτα Διπλόθεμα ακατάληκτα
σε –ηρ, γεν.-ηρος
σε –ωρ,
γεν.-ωρος
σε–αρ, γεν.-αρος
σε –είρ,
γεν.-ειρός
σε–ήρ,
γεν.-έρος
σε -ωρ,
γεν.-ορος
συγκοπτόμενα σε –ηρ, γεν.-ρος
ὁ
τοῦ
τῷ
τὸν
(ὦ)
κλητήρ
κλητῆρος
κλητῆρι
κλητῆρα
κλητήρ
ἰχώρ
ἰχῶρος
ἰχῶρι
ἰχῶρα
ἰχώρ
τὸ
τοῦ
τῷ
τὸ
(ὦ)
νέκταρ
νέκταρος
νέκταρι
νέκταρ
νέκταρ
ὁ
τοῦ
τῷ
τὸν
(ὦ)
Κάρ
Καρός
Καρί
Κᾶρα
Κάρ
φθείρ
φθειρός
φθειρί
φθεῖρα
φθείρ
ἀθήρ
ἀθέρος
ἀθέρα
ἀθέρα
ἀθήρ
ῥήτωρ
ῥήτορος
ῥήτορ
ῥήτορ
ῥῆτορ
πατήρ
πατρός
πατρί
πατέρα
πᾶτερ
ἀνήρ
ἀνδρός
ἀνδρί
ἄνδρα
ἄνερ
ἡ
τῆς
τῇ
τὴν
(ὦ)
μήτηρ
μητρός
μητρί
μητέρα
μῆτερ
Δημήτηρ
Δήμητρος
Δήμητρι
Δήμητρα
Δήμητερ
οἱ
τῶν
τοῖς
τοὺς
(ὦ)
κλητῆρες
κλητήρων
κλητῆρσι(ν)
κλητῆρας
κλητῆρες
ἰχῶρες
ἰχώρων
ἰχῶρσι(ν)
ἰχῶρας
ἰχῶρες
οἱ
τῶν
τοῖς
τοὺς
(ὦ)
Κᾶρες
Καρῶν
Καρσί(ν)
Κᾶρας
Κᾶρες
φθεῖρες
φθειρῶν
φθειρσί(ν)
φθεῖρας
φθεῖρες
ἀθέρες
ἀθέρων
ἀθέρσι(ν)
ἀθέρας
ἀθέρες
ῥήτορες
ῥητόρων
ῥήτορσι(ν)
ῥήτορας
ῥήτορες
πατέρες
πατέρων
πατράσι(ν)
πατέρας
πατέρες
ἄνδρες
ἀνδρῶν
ἀνδράσι(ν)
ἄνδρας
ἄνδρες
αἱ
τῶν
ταῖς
τὰς
(ὦ)
μητέρες
μητέρων
μητράσι(ν)
μητέρας
μητέρες
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Για τα ενρινόληκτα και υγρόληκτα
 Τα –ι- και –α- προ του χαρακτήρα –ν- των ενρινολήκτων σε –ας και –ις είναι μακρόχρονα : τῆς ἀκτῖνος, τοῦ Τιτᾶνος
 Τα ενρινόληκτα και υγρόληκτα σχηματίζουν την κλητική ενικού όμοια με την ονομαστική : (ὦ) ἀκτίς, (ὦ) Τιτάν, (ὦ) χειμών κλπ. Εξαιρούνται
τα βαρύτονα διπλόθεμα σε –ων, -ονος και –ωρ, -ορος, που σχηματίζουν την κλητική ενικού όμοια με το ασθενές θέμα : (ὦ) γεῖτον, (ὦ) ῥῆτορ
κλπ
 Ο χαρακτήρας –λ- και –ρ- των υγρολήκτων διατηρείται εμπρός από το –σ- (-ς) της κατάληξης, αλλά ο χαρακτήρας –ν- των ενρινολήκτων
αποβάλλεται : ἀκτίν-ς > ἀκτίς, ἀκτῖν-σι(ν) > ἀκτῖσι(ν), ποιμέν-σι(ν) > ποιμέσι(ν), αλλά κλητῆρσι(ν), ῥήτορσι(ν)
Για τα διπλόθεμα ακατάληκτα συγκοπτόμενα υγρόληκτα σε –ηρ, γεν.-ρος
 Τα διπλόθεμα υγρόληκτα ὁ πατήρ, ὁ ἀνήρ, ἡ μήτηρ, ἡ Δημήτηρ, ἡ γαστήρ (:κοιλιά) και ἡ θυγάτηρ έχουν ισχυρό θέμα σε –ηρ και ασθενές σε –
ερ : πατηρ-, πατερ-, μητηρ-, μητερ-, θυγατηρ-, θυγατερ- κλπ. Σε ορισμένες πτώσεις συγκόπτουν το –ε- του ασθενούς τους θέματος, ως εξής : α)
τα πατήρ, μήτηρ, γαστήρ και θυγάτηρ στη γενική και δοτική ενικού και δοτική πληθυντικού β) το ἡ Δημήτηρ στις πλάγιες πτώσεις του ενικού γ)
το ανήρ στις πλάγιες πτώσεις του ενικού και σε όλο τον πληθυντικό. Στη θέση του–ε- αναπτύσσεται ευφωνικό –δ- : τοῦ ἀνέρος > ἀνρός >
ἀνδρός
 Το Δημήτηρ τονίζεται στην προπαραλήγουσα σε όλες τις πτώσεις εκτός της ονομαστικής του ενικού.
 Σχηματίζουν την κλητική ενικού όμοια με το ασθενές θέμα και τονίζονται στην αρχική συλλαβή : (ὦ) πᾶτερ, μῆτερ, θύγατερ, ἄνερ, Δήμητερ.
Το γαστήρ όμως έχει κλητική όμοια με την ονομαστική : (ὦ) γαστήρ
 Στη δοτική πληθυντικού μεταξύ συγκεκομμένου θέματος και κατάληξης αναπτύσσεται ευφωνικό –α- : πατράσι(ν), ἀνδράσι(ν), μητράσι(ν) κλπ
10
κατά το ἀκτίς : ὁ δελφίς, ἡ Ἐλευσίς, ἡ ῥίς (ῥινός : μύτη), ἴς (ἰνός : νεύρο, νήμα) -κατά το Τιτάν : ὁ παιάν, Ἀκαρνάν, Ἀλκμάν, Εὐρυτάν, Πάν (Πανός) -
κατά το χειμών : τα περιεκτικά ὁ ἀνθών, ἀνδρών, γυναικών, ἐλαιών, ξενών, παρθενών κά., τα συνηρημένα ὁ Ποσειδῶν (βλ.και στα ανώμαλα) και τυφῶν,
τα ονόματα μηνών ὁ Γαμηλιών, Ἀνθεστηριών, Ἐλαφηβολιών κά., τα ονόματα τόπων και πόλεων ὁ Αὐλών, Ἐλικών, Κιθαιρών, Μαραθών, ἡ Σιδών κά., τα
προσηγορικά οξύτονα ὁ κλών (κλωνός), ἀγών, ἀγκών, αἰών, κοιτών, χιτών κά. -κατά το κώδων : τα μεγεθυντικά ὁ γάστρων (: κοιλαράς), χείλων (: με
μεγάλα χείλη) κά., τα κύρια ονόματα ὁ Ἀπόλλων (βλ.και στα ανώμαλα), Ἀγάθων, Ζήνων, Πλάτων, Κρίτων κά., τα εθνικά παροξύτονα ὁ Λάκων, Ἴων κά., -
κατά το Ἕλλην : ὁ κηφήν (κηφῆνος), λειχήν, σωλήν, ἡ σειρήν κά.- κατά το μήν : ὁ σπλήν, σφήν, χήν κά - κατά το ποιμήν : ὁ αὐχήν, λιμήν, πυθμήν,
ὑμήν, ἡ φρήν (φρενός : καρδιά, νούς) κά.- κατά το ἡγεμών : ἡ ἀηδών, εἰκών, σιαγών, χελιδών, χιών, ὁ ἀλεκτρυών (: πετεινός), κανών, κηδεμών, ἡ
Καρχηδών, Χαλκηδών, ὁ Μακεδών, Στρυμών κά. -κατά το γείτων : ὁ ἄξων, Ἀλιάκμων, βραχίων, γνώμων, δαίμων, Ἰάσων, κίων, πνεύμων, τέκτων,
Ἀγαμέμνων, Ἀριστογείτων κά.
11
κατά το κλητήρ : ὁ θήρ (θηρός : το θηρίο), ζωστήρ, κρατήρ, λαμπτήρ, νιπτήρ, στατήρ, σωτήρ -κλητ. εν. (ὦ) σῶτερ κ.ά.- κατά το ἰχώρ (: το αίμα των
θεών) : ὁ φώρ (φωρός : κλέφτης), πέλωρ (πέλωρος : πελώριο όν, τέρας) - κατά το φθείρ : ἡ χείρ -δοτ. πληθ. ταῖς χερσί(ν) - κατά το ἀθήρ : ὁ ἀήρ, αἰθήρ,
ἀστήρ - δοτ.πληθ. τοῖς ἀστράσι(ν) κά. - κατά το ῥήτωρ : ὁ αὐτοκράτωρ, κοσμήτωρ, πράκτωρ, Ἕκτωρ, παντοκράτωρ κά

5. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ 2013
ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, 1Ο
ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΡΟΔΟΥ, ΒΕΝΕΤΟΚΛΕΙΟ
ΣΙΓΜΟΛΗΚΤΑ
Αρσενικά μονόθεμα12
ακατάληκτα
Θηλυκά διπλόθεμα
ακατάληκτα
σε ως, γεν.-οῦς13
Ουδέτερα διπλόθεμα
ακατάληκτα σε –ος,
γεν.-ους14
Ουδέτερα ακατάληκτα σε –ας, γεν.-ατος ή –ως
σε –ης, γεν.-ους
σε –κλῆς,
γεν.-κλέους
ὁ
τοῦ
τῷ
τὸν
(ὦ)
Σωκράτης
Σωκράτους
Σωκράτει
Σωκράτη
Σώκρατες
Περικλῆς
Περικλέους
Περικλεῖ
Περικλέα (-ῆ)
Περίκλεις
ἡ
τῆς
τῇ
τὴν
(ὦ)
αἰδώς
αἰδοῦς
αἰδοῖ
αἰδῶ
αἰδώς
τὸ
τοῦ
τῷ
τὸ
(ὦ)
βέλος
βέλους
βέλει
βέλος
βέλος
ἔδαφος
ἐδάφους
ἐδάφει
ἔδαφος
ἔδαφος
κρέας
κρέως
κρέᾳ
κρέας
κρέας
πέρας
πέρατος
πέρατι
πέρας
πέρας
τέρας
τέρατος
τέρατι
τέρας
τέρας
κέρας
κέρατος και κέρως
κέρατι και κέρᾳ
κέρας
κέρας
οἱ
τῶν
τοῖς
τοὺς
(ὦ)
Σωκράται
Σωκρατῶν
Σωκράταις
Σωκράτας
Σωκράται
Περικλεῖς
Περικλέων
Περικλεῖς
Περικλεῖς
τὰ
τῶν
τοῖς
τὰ
(ὦ)
βέλη
βελῶν
βέλεσι(ν)
βέλη
βέλη
ἐδάφη
ἐδαφῶν
ἐδάφεσι(ν)
ἐδάφη
ἐδάφη
κρέα
κρεῶν
κρέασι(ν)
κρέα
κρέα
πέρατα
πέρατων
πέρασι(ν)
πέρατα
πέρατα
τέρα και τέρατα
τερῶν και τεράτων
τέρασι(ν)
τέρα και τέρατα
τέρα και τέρατα
κέρα και κέρατα
κερῶν και κεράτων
κέρασι(ν)
κέρα και κέρατα
κέρα και κέρατα
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Για τα αρσενικά μονόθεμα ακατάληκτα σε –ης, γεν.-ους και σε –κλῆς, γεν.-κλέους :
 Είναι όλα κύρια ονόματα και έχουν θέμα σε εσ- : Σωκρατεσ-, Περικλεσ-
 Στην ονομαστική ενικού δεν έχουν κατάληξη και σχηματίζονται με έκταση του
βραχύχρονου –ε- σε –η- : Σωκράτεσ- > Σωκράτης, Περικλεεσ- > Περικλέης > Περικλῆς
(με συναίρεση η+ε=η)
 Οι πλάγιες πτώσεις του ενικού σχηματίζονται με τις εξής μεταβολές : α) ο χαρακτήρας -
σ- αποβάλλεται μεταξύ δυο φωνηέντων β) το -ε- του θέματος και το φωνήεν της
κατάληξης συναιρούνται : γεν.εν. τοῦ Σωκράτεσ-ος > Σωκράτε-ος > Σωκράτους
(ε+ο>ου), τοῦ Περικλέεσ-ος > Περικλέε-ος > Περικλέους (ε+ο>ου) (βλ. πίνακα δίπλα)
 Η κλητική του ενικού σχηματίζεται ακατάληκτη με αναβιβασμό του τόνου : (ὦ)
Σώκρατες, (ὦ) Περίκλεες > Περίκλεις (με συναίρεση ε+ε=ει)
 Κανονικά έχουν μόνο ενικό. Όταν σχηματίζουν πληθυντικό τα σε –ης, -ους κλίνονται κατά την πρώτη κλίση ενώ τα σε –ῆς, -έους κατά την τρίτη
κλίση : οἱ Σωκράται, τῶν Σωκρατῶν κλπ., οἱ Περικλεῖς, τῶν Περικλέων κλπ
Για τα ουδέτερα σιγμόληκτα σε –ος, γεν.-ους
 Έχουν αρχικό θέμα σε –εσ : βελεσ-, ἐδαφεσ-
 Σχηματίζουν την ονομαστική, αιτιατική και κλητική του ενικού χωρίς κατάληξη και με
τροπή του -ε- του θέματος σε -ο- : βελεσ- > βέλος, ἐδαφεσ- > ἔδαφος
 Με το αρχικό θέμα σε –ες σχηματίζουν τη γενική και δοτική του ενικού και όλον τον
πληθυντικό, με τις εξής μεταβολές : α) ο χαρακτήρας -σ- αποβάλλεται μεταξύ δυο
φωνηέντων β) το -ε- του θέματος και το φωνήεν της κατάληξης συναιρούνται : γεν.εν.
τοῦ βέλεσ-ος > βέλε-ος > βέλους (ε+ο>ου), ον., αιτ., κλητ. πληθ. τὰ βέλεσ-α > βέλε-α >
βέλη (ε+α=η)κλπ. Όμως, στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική του πληθυντικού, αν
πριν από το -ε- του θέματος προηγείται άλλο -ε- λήγουν σε –α : τό χρέος : τά χρέεσ-α >
χρέε-α > χρέα (ε+α=α) (βλ. πίνακα δίπλα)
 Στη δοτική πληθυντικού τα δύο –σ- απλοποιούνται σε ένα : τοῖς βέλεσ-σι(ν) > βέλεσι(ν)
Για τα θηλυκά διπλόθεμα ακατάληκτα σε ως, γεν.-οῦς
 Έχουν ισχυρό θέμα σε –ως και ασθενές σε –ος : αἰδωσ-, αἰδοσ-
 Σχηματίζουν την ονομαστική και κλητική ενικού από το ισχυρό θέμα χωρίς κατάληξη : (ὦ) αἰδώς
 Σχηματίζουν τις πλάγιες πτώσεις από το ασθενές θέμα με τις εξής μεταβολές : α) ο χαρακτήρας -σ- αποβάλλεται
μεταξύ δυο φωνηέντων β)το -ο- του θέματος και το φωνήεν της κατάληξης συναιρούνται : τῆς αἰδόσ-ος > αἰδό-
ος > αἰδοῦς κλπ (βλ. πίνακα δίπλα)
 Δεν έχουν πληθυντικό.
Για τα ουδέτερα ακατάληκτα σε –ας, γεν.-ως ή –ατος
 Είναι έξι : κρέας, γέρας (:βραβείο), γῆρας, πέρας, τέρας, κέρας.
 Τα ονόματα κρέας, γέρας, γῆρας είναι σιγμόληκτα μονόθεμα με θέμα σε ασ-.
Σχηματίζουν την ονομαστική, αιτιατική και κλητική ενικού ακατάληκτη (όπως όλα τα
ουδέτερα τριτόκλιτα) και τη γενική και δοτική του ενικού και όλο τον πληθυντικό με
αποβολή του χαρακτήρα –σ-μεταξύ δύο φωνηέντων και συναίρεση του –α- με το φωνήεν
της κατάληξης : τοῦ κρέασ-ος > κρέα-ος > κρέως, τῷ κρέασ-ι > κρέα-ι > κρέᾳ, τὰ κρέασ-α
> κρέα-α > κρέα, τῶν κρεάσ-ων > κρεά-ων > κρεῶν, τοῖς κρέασ-σι(ν) > κρέασι(ν)
(απλοποίηση των δύο σ σε ένα) κλπ
 Το όνομα πέρας είναι διπλόθεμο : α) από σιγμόληκτο θέμα σε ασ- σχηματίζει την
ονομαστική, αιτιατική και κλητική ενικού ακατάληκτη β) από οδοντικόληκτο θέμα σε ατ-
σχηματίζει τις υπόλοιπες πτώσεις : τοῦ πέρατος, τῷ πέρατι, τὰ πέρατα, τῶν περάτων κλπ (όπως το κτῆμα)
 Το όνομα τέρας σχηματίζει τον ενικό κατά το πέρας (ως οδοντικόληκτο) και τον πληθυντικό και κατά το πέρας (ως οδοντικόληκτο) και κατά το
κρέας (ως σιγμόληκτο)
 Το όνομα κέρας σχηματίζει και τους δύο αριθμούς και με τους δύο τρόπους (κατά το πέρας ως οδοντικόληκτο και κατά το κρέας ως σιγμόληκτο).
Σωκράτεσ- > Σωκράτης
Σωκράτεσ-ος > Σωκράτε-ος > Σωκράτους
Σωκράτεσ-ι > Σωκράτε-ι > Σωκράτει
Σωκράτεσ-α > Σωκράτε-α > Σωκράτη
Σωκράτες > Σώκρατες
Περικλέεσ- > Περικλέης > Περικλῆς
Περικλέεσ-ος > Περικλέε-ος > Περικλέους
Περικλέεσ-ι > Περικλέε-ι > Περικλέει > Περικλεῖ
Περικλέεσ-α > Περικλέε-α > Περικλέα και Περικλῆ
Περικλέες >Περίκλεες > Περίκλεις
βέλεσ- > βέλος
βέλεσ-ος > βέλε-ος > βέλους
βέλεσ-ι > βέλε-ι > βέλει
βέλεσ- > βέλος
βέλεσ- > βέλος
βέλεσ-α > βέλε-α > βέλη / χρέεσ-α > χρέε-α > χρέα
βελέσ-ων > βελέ-ων > βελῶν
βέλεσ-σι (ν) > βέλεσι(ν)
βέλεσ-α > βέλε-α > βέλη / χρέεσ-α > χρέε-α > χρέα
βέλεσ-α > βέλε-α > βέλη / χρέεσ-α > χρέε-α > χρέα
αἰδώς
αἰδόσ-ος > αἰδό-ος > αἰδοῦς
αἰδόσ-ι > αἰδό-ι > αἰδοῖ
αἰδόσ-α > αἰδό-α > αἰδῶ
αἰδώς
ενικός πληθυντικός
κρέας κρέως κρέα
γέρας γέρως γέρα
γῆρας γήρως γήρα
πέρας πέρατος πέρατα
τέρας τέρατος τέρατα και τέρα
κέρας κέρατος και κέρως κέρατα και κέρα
12
κατά το Σωκράτης : ὁ Ἱπποκράτης, Ἰσοκράτης, Ἰφικράτης, Πολυκράτης, Ἀριστοτέλης, Πραξιτέλης, Ἀριστομένης, Ἀριστοφάνης, Δημοσθένης,
Ἀντισθένης, Διομήδης, Πολυνείκης, Ἀστυάγης, Τισσαφέρνης, Κυαξάρης κά. κατά το Περικλῆς : Ἀγαθοκλῆς, Ἡρακλῆς, Θεμιστοκλῆς, Ἱεροκλῆς, Προκλῆς,
Σοφοκλῆς, Μεγακλῆς κά.
13
κατά το αἰδώς : ἡ ἠώς (: αυγή) και ως κύριο ἡ Ἠώς
14
κατά το βέλος : τό ἄγος (:μίασμα), ἄλσος, βάθος, βάρος, δάσος, ἔθνος, εὖρος, ζεῦγος, ἦθος, θάρρος, κέρδος, κράτος, κῦρος, λάθος, μῖσος, ξίφος, πάθος,
πλῆθος, σκάφος, σκεῦος, τάχος, τεῖχος, τέλος, τεῦχος, ὕψος, ψῦχος κά πολλά –κατά το έδαφος : τό μέγεθος, στέλεχος, τέμενος (: ιερός χώρος), τέναγος (:
αβαθή νερά, βάλτος) κά πολλά

6. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ 2013
ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, 1Ο
ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΡΟΔΟΥ, ΒΕΝΕΤΟΚΛΕΙΟ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Γ΄ ΚΛΙΣΗΣ
ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ
ΣΥΜΦΩΝΟΛΗΚΤΑ
ΑΦΩΝΟΛΗΚΤΑ ΗΜΙΦΩΝΟΛΗΚΤΑ
 ὁ ἥρως, τοῦ ἥρωος
ὁ Τρὼς, τοῦ Τρωὸς
 ὁ βότρυς, τοῦ βότρυος
ὁ ἰχθὺς, τοῦ ἰχθὺος
ἡ δρῦς, τῆς δρυός
 ὁ βασιλεὺς, τοῦ βασιλέως
ὁ ἁλιεὺς, τοῦ ἁλιέως, -ῶς
 ὁ βοῦς, τοῦ βοὸς
ἡ γραῦς, τῆς γραὸς
 ἡ δύναμις, τῆς δυνάμεως
ἡ πόλις, τῆς πόλεως
ὁ πέλεκυς, τοῦ πελέκεως
τό ἄστυ, τοῦ ἄστεως
 ἡ ἠχὼ, τῆς ἠχοῦς
ἡ Κλειὼ, τῆς Κλειοῦς
ΟΥΡΑΝΙΚΟΛΗΚΤΑ
 ὁ κόραξ, τοῦ κόρακος
 τῆς πτέρυξ, τῆς πτέρυγος
 ὁ ὄνυξ, τοῦ ὄνυχος
ΧΕΙΛΙΚΟΛΗΚΤΑ
 ὁ γύψ, τοῦ γυπός
 ὁ Ἄραψ, τοῦ Ἄραβος
ΟΔΟΝΤΙΚΟΛΗΚΤΑ
 ὁ τάπης, τοῦ τάπητος
 ἡ πατρίς, τῆς πατρίδος
 ἡ ὄρνις, τῆς ὄρνιθος
 ὁ γίγας, τοῦ γίγαντος
 ὁ ἱμὰς, τοῦ ἱμάντος
 ὁ ὀδοὺς, τοῦ ὀδόντος
 ὁ γέρων, τοῦ γέροντος
 ὁ Ξενοφῶν, τοῦ Ξενοφῶντος
 τό κτῆμα, τοῦ κτήματος
ΕΝΡΙΝΟΛΗΚΤΑ
 ἡ ἀκτίς, τῆς ἀκτῖνος
 ὁ Τιτάν, τοῦ Τιτᾶνος
 ὁ χειμών, τοῦ χειμῶνος
 ὁ Ἕλλην, τοῦ Ἕλληνος
 ὁ ποιμήν, τοῦ ποιμένος
 ὁ ἡγεμών, τοῦ ἡγεμόνος
 ὁ γείτων, τοῦ γείτονος
ΥΓΡΟΛΗΚΤΑ
 ὁ κλητήρ, τοῦ κλητῆρος
 ὁ ἰχώρ, τοῦ ἰχῶρος
 τό νέκταρ, τοῦ νέκταρος
 ἡ φθείρ, τῆς φθειρός
 ὁ ἀθήρ, τοῦ ἀθέρος
 ὁ ῥήτωρ, τοῦ ῥήτορος
 ὁ πατήρ, τοῦ πατρός
ὁ ἀνήρ, τοῦ ἀνδρός
ΣΙΓΜΟΛΗΚΤΑ
 ὁ Σωκράτης, τοῦ Σωκράτους
 ὁ Περικλῆς, τοῦ Περικλέους
 ἡ αἰδώς, τῆς αἰδοῦς
 τό βέλος, τοῦ βέλους
τό ἔδαφος, τοῦ ἐδάφους
 τό κρέας, τοῦ κρέως
τό πέρας, τοῦ πέρατος