ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ, Μετάφραση, γραμματική, συντακτικό

1. ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ | μάθημα 13ο
46
Μάθημα 13ο
– Lectio tertia decima
«Πως η γνώση νίκησε τη δεισιδαιμονία»
① Μετάφραση κειμένου
Κείμενο στα λατινικά Μετάφραση στην ελληνική
Sulpicius Gallus Ο Σουλπίκιος Γάλλος
erat legatus ήταν ύπαρχος
Luci Aemili Pauli, του Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου,
qui gerebat ο οποίος διεξήγε
bellum adversus πόλεμο εναντίον
Persen regem. του Περσέα του βασιλιά.
Serena nocte Mια ξάστερη νύκτα
subito luna ξαφνικά η σελήνη
defecerat ; έπαθε έκλειψη.
terror invaserat Τρόμος κατέλαβε
animos militum τις ψυχές των στρατιωτών
ob repentinum εξαιτίας του ξαφνικού
monstrum παράξενου και φοβερού θεάματος
et exercitus amiserat και ο στρατός έχασε
fiduciam. την αυτοπεποίθησή (το ηθικό) του.
Tum Sulpicius Gallus Τότε ο Σουλπίκιος Γάλλος
disputavit μίλησε
de ratione caeli για τη φύση του ουρανού
et de statu ac motibus και για τη στάση και τις κινήσεις
stellarum lunaequae των άστρων και της σελήνης
eoque modo και με αυτόν τον τρόπο
misit exercitum έστειλε το στράτευμα
alacrem πρόθυμο (με αναπτερωμένο το
ηθικό)
in pugnam. στη μάχη.
Sic liberales artes Έτσι οι ελευθέριες τέχνες
Galli dederunt aditum του Γάλλου άνοιξαν το δρόμο
ad illustrem σε εκείνη τη λαμπρή (ένδοξη)
Paulianam victoriam. νίκη του Παύλου.
Quia ille vicerat Επειδή εκείνος είχε νικήσει
metum exercitus Romani, το φόβο του ρωμαϊκού στρατού,
imperator potuit ο στρατηγός μπόρεσε
vincere να (κατα)νικήσει
adversarios! τους αντιπάλους.
② Γραμματική κειμένου
1) ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ
☞ ουσιαστικά τέταρτης κλίσης : στη κλίση αυτή ανήκουν ουσιαστικά γένους αρσενικού (κατά κύριο
λόγο), θηλυκού (είναι πολύ λίγα, όπως τα domus και manus) και τέλος ουδετέρου. Τα αρσενικά και

2. ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ | μάθημα 13ο
47
θηλυκά ουσιαστικά της τέταρτης κλίσης λήγουν σε – us (στην ονομαστική ενικού) και τα ουδέτερα σε –
u.
Ενικός αριθμός - Singularis
πτώση αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
NOM. fruct – us dom – us corn – us
GEN. fruct – us dom – us corn – us
DAT. fruct – ui dom – ui corn – ui
ACC. fruct – um dom – um corn – u
VOC. fruct – us dom – us corn – u
ABL. fruct – u dom – u/dom – o corn – u
Πληθυντικός αριθμός - Pluralis
πτώση αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
NOM. fruct – us dom – us corn – ua
GEN. fruct – uum dom – uum corn – uum
DAT. fruct – ibus dom – ibus corn – ibus
ACC. fruct – us dom – us corn – ua
VOC. fruct – us dom – us corn – ua
ABL. fruct – ibus dom – ibus corn – ibus
2) ΡΗΜΑΤΑ
☞ οριστική υπερσυντέλικου ενεργητικής φωνής
Η οριστική υπερσυντέλικου της ενεργητικής φωνής σχηματίζεται από το θέμα του ενεργητικού
παρακειμένου, την προσθήκη του προσφύματος - era - και τις βασικές καταλήξεις. Για δική μας
ευκολία όμως είναι καλύτερο να πούμε και να θυμόμαστε ότι σχηματίζεται από το θέμα του
παρακειμένου και τον παρατατικό του βοηθητικού ρήματος sum. Δηλαδή :
θέμα παρακειμένου + - era - + βασικές καταλήξεις
ή
θέμα παρακειμένου + παρατατικός sum
Οριστική υπερσυντέλικου ενεργητικής φωνής – Indicativus Plusquamperfecti
sum 1η
συζυγία 2η
συζυγία 3η
συζυγία 4η
συζυγία
fueram amaveram deleveram legeram audiveram
fueras amaveras deleveras legeras audiveras
fuerat amaverat deleverat legerat audiverat
fueramus amaveramus deleveramus legeramus audiveramus
fueratis amaveratis deleveratis legeratis audiveratis
fuerant amaverant deleverant legerant audiverant
☞ Οριστική συντελεσμένου μέλλοντα ενεργητικής φωνής
Η οριστική του συντελεσμένου μέλλοντα στην ενεργητική φωνή σχηματίζεται από το θέμα του
παρακειμένου, το πρόσφυμα - eri - και τις βασικές καταλήξεις. Για δική μας ευκολία μπορούμε να
πούμε ότι σχηματίζεται από το θέμα του παρακειμένου και τον μέλλοντα του ρήματος sum. Δηλαδή :
ΣΗΜΕΙΩΣΗ :
Το ουσιαστικό domus παρουσιάζει και δεύτερους τύπους δανεισμένους από τη β’ κλίση ουσιαστικών στην
αφαιρετική ενικού (domo), στη γενική πληθυντικού (domorum) και στην αιτιατική πληθυντικού (domos).

3. ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ | μάθημα 13ο
48
θέμα παρακειμένου + - eri - + βασικές καταλήξεις
ή
θέμα παρακειμένου + μέλλοντας sum
Οριστική συντελεσμένου μέλλοντα ενεργητικής φωνής – Indicativus Futuri Exacti
sum 1η
συζυγία 2η
συζυγία 3η
συζυγία 4η
συζυγία
fuero amavero delevero legero audivero
fueris amaveris deleveris legeris audiveris
fuerit amaverit deleverit legerit audiverit
fuerimus amaverimus deleverimus legerimus audiverimus
fueritis amaveritis deleveritis legeritis audiveritis
fuerint amaverint deleverint legerint audiverint
③ Συντακτικό κειμένου
ΔΗΛΩΣΗ ΤΗΣ ΑΙΤΙΑΣ
Η αιτία (το αναγκαστικό αίτιο) στη λατινική γλώσσα δηλώνεται με :
I. Απρόθετη αιτιατική όταν το αίτιο είναι ψυχικό συναίσθημα (χαρά, λύπη, οργή, ενθουσιασμός κ.ο.κ.).
II. Ex, de, ab + αφαιρετική για το απλό αίτιο.
III. Ob, propter + αιτιατική επίσης για το απλό αίτιο.
IV. Αιτιολογική μετοχή ή αιτιολογική πρόταση.
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
 Persen : προσοχή στη κλίση του.
 luna : το ουσιαστικό ως όνομα ουρανίου σώματος δεν σχηματίζει πληθυντικό.
 nocte : προσοχή ! γενική πληθυντικού σε – ium.
 caeli : ετερογενές ουσιαστικό. Στον ενικό σχηματίζεται και κλίνεται σαν ουδέτερο ενώ στον πληθυντικό
αριθμό σαν αρσενικό.
 artes : γενική πληθυντικού σε – ium.
 Paulianam : το επίθετο ως παράγωγο ουσιαστικού (Paulus) δεν σχηματίζει παραθετικά.
 potuit : προσοχή στο σχηματισμό του ιδιότυπου ρήματος possum – potui – posse.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ
 qui…gerebat : δ/α αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο Luci Aemili Pauli. Εισάγεται με την αναφορική
αντωνυμία qui, εκφέρεται με οριστική παρατατικού και δηλώνει κάτι το πραγματικό.
 nocte : αφαιρετική του χρόνου που αναφέρει το πότε έγινε κάτι. Κάθε φορά που επιθυμούμε να δηλώσουμε
χρόνο χρησιμοποιούμε αφαιρετική για να δείξουμε το πότε έγινε κάτι και αιτιατική για να δείξουμε πόσο
καιρό κράτησε.
 ob monstrum : εμπρόθετος προσδιορισμός του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου.
 caeli : ανάλογα με τη μετάφραση είναι γενική υποκειμενική ή γενική κτητική.
 stellarum/lunae : γενικές υποκειμενικές στα statu ac motibus.
 alacrem : επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου.
 ad victoriam : εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού (της κατεύθυνσης).
 quia…vicerat : δ/α αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quia, εκφέρεται με οριστική
υπερσυντέλικου και δηλώνει αντικειμενική αιτιολογία.
 exercitus : γενική υποκειμενική στο metum.
© Θάνος Σταυρόπουλος – φιλόλογος, MSc.
thanosstavropoulos@yahoo.gr
ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Όταν επιθυμούμε να δηλώσουμε το εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο, τότε χρησιμοποιούμε κάποια πρόθεση.