ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ, Μετάφραση, γραμματική & συντακτικό

1. ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ | μάθημα 12ο
43
Μάθημα 12ο
– Lectio duodecima
«Ο ύπατος Αιμίλιος Παύλος και το σκυλάκι της κόρης του»
① Μετάφραση κειμένου
Κείμενο στα λατινικά Μετάφραση στην ελληνική
L. Aemilio Paulo Στο Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο,
consuli iterum ύπατο για δεύτερη φορά,
obtigit gerere έλαχε να διεξάγει
bellum πόλεμο
cum Perse rege. εναντίον του βασιλιά Περσέα.
Ut rediit domum Μόλις γύρισε σπίτι του
ad vesperum, το βραδάκι,
filiola eius Tertia, η κορούλα του Τέρτια,
quae tum erat η οποία τότε ήταν
admodum parvula, πάρα πολύ μικρούλα,
cucurrit ad complexum έτρεξε στην αγκαλιά
patris. του πατέρα.
Pater dedit filiae osculum Ο πατέρας της έδωσε ένα φιλί,
sed animadvertit αλλά παρατήρησε
eam esse ότι αυτή ήταν
tristiculam. λίγο θλιμμένη.
“Quid est «Τι συμβαίνει
“mea Tertia” ? inquit Τέρτιά μου;» είπε.
“Cur es tristis ? «Γιατί είσαι στενοχωρημένη;
Quid tibi accidit ?” Τι συνέβη σε σένα;».
“Mi pater” «Πατέρα μου»,
respondit illa απάντησε εκείνη:
“Persa periit”. «πέθανε ο Πέρσης».
Enim perierat catellus Πράγματι είχε πεθάνει σκυλάκι
eo nomine, με αυτό το όνομα
quem puella το οποίο η κοπέλα
amabat multum. αγαπούσε πολύ.
Tum pater Τότε ο πατέρας
dixit Tertiae είπε στην Τέρτια:
“omen accipio”. «Δέχομαι τον οιωνό».
Sic praesumpsit Έτσι προγεύτηκε
animo στη ψυχή του
spem praeclari Την ελπίδα περίλαμπρου
triumphi θριάμβου
ex fortuito dicto. χάρη σ’ ένα τυχαίο λόγο.

2. ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ | μάθημα 12ο
44
② Γραμματική κειμένου
1) ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
☞ ερωτηματική αντωνυμία quis - quis - quid
Ενικός αριθμός - Singularis
πτώση αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
NOM. quis quis quid
GEN. cuius cuius cuius
DAT. cui cui cui
ACC. quem quem quid
VOC. - - -
ABL. quo quo quo
Πληθυντικός αριθμός - Pluralis
πτώση αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
NOM. qui quae quae
GEN. quorum quarum quorum
DAT. quibus quibus quibus
ACC. quos quas quae
VOC. - - -
ABL. quibus quibus quibus
2) ΡΗΜΑΤΑ
☞ οριστική ενεργητικού παρακειμένου ρημάτων 3ης
συζυγίας
Εξετάσαμε ήδη στο προηγούμενο μάθημά μας τον τρόπο σχηματισμού οριστικής παρακειμένου για
τα ρήματα της 1ης
, 2ης
και 4ης
συζυγίας. Τώρα θα εξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο σχηματίζεται η
οριστική παρακειμένου των ρημάτων της 3ης
συζυγίας. Τονίζουμε εδώ ξανά ότι είναι απαραίτητη η
γνώση των αρχικών χρόνων των ρημάτων γιατί σε άλλη περίπτωση είναι αδύνατη η κλίση του
ρήματος. Ασχολούμαστε επίσης χωριστά με την 3η
συζυγία, γιατί παρουσιάζει κάποιες ιδιομορφίες.
Τα ρήματα της 3ης
συζυγίας σχηματίζουν τον παρακείμενο ως εξής :
α) Με κατάληξη σε – vi ή – ui,
β) Με κατάληξη σε – si,
γ) Με έκταση του θεματικού φωνήεντος,
δ) Με αναδιπλασιασμό , ο οποίος όμως σε άλλους χρόνους χάνεται,
ε) Κανονικά, χωρίς μεταβολή του ενεστωτικού θέματος.
πρόσωπο οριστική παρακειμένου
α’ ενικό leg – i
β’ ενικό leg – isti
γ’ ενικό leg – it
α’ πληθ. leg – imus
β’ πληθ. leg – istis
γ’ πληθ. leg – erunt /- ere
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
 Η ερωτηματική αντωνυμία είναι τριγενής και δικατάληκτη, δηλαδή το αρσενικό και το θηλυκό γένος παρουσιάζουν
τις ίδιες ακριβώς πτώσεις και στον ενικό.
 Η ερωτηματική αντωνυμία (όπως και οι περισσότερες αντωνυμίες) δεν παρουσιάζει τύπους στην κλητική πτώση.

3. ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ | μάθημα 12ο
45
☞ το ρήμα inquam
το ρήμα αυτό δεν παρουσιάζει όλους τους τύπους του, και γι’ αυτό το λόγο είναι ελλειπτικό. Το συναντούμε να
κλίνεται μόνο στους παρακάτω χρόνους και εγκλίσεις :
Οριστική
Ενεστώτα
Οριστική
Παρατατικού
Οριστική
Μέλλοντα
Οριστική
παρακειμένου
Προστακτική
Ενεστώτα
inquam - - (inquii) -
inquis - inquies inquisti inque
inquit inquiebat inquiet inquit inquito
(inquimus) - - (inquimus) -
(inquitis) - - - -
(inquiunt) - - - -
μετοχή ενεστώτα
inquiens
③ Συντακτικό κειμένου
ΕΥΘΕΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
α) Ολικής άγνοιας : είναι οι ερωτήσεις στις οποίες απαντούμε μονολεκτικά με ναι ή όχι. β) Μερικής άγνοιας :
είναι εκείνες οι ερωτήσεις με τις οποίες επιθυμούμε να πάρουμε περισσότερα στοιχεία σχετικά με κάποιο
πράγμα και δεν μπορεί να δοθεί μονολεκτική απάντηση.
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
 domus : η απρόθετη τοποθέτηση του ουσιαστικού αποδίδεται πολλές φορές σε συντακτικό επίπεδο ως 1) «στο σπίτι,
στη πατρίδα» (domi - στάση) 2) «στο σπίτι , στη πατρίδα» (domum – κίνηση προς τόπο) 3) «από το σπίτι , από τη
πατρίδα» (domo – απομάκρυνση).
 vesperum : το ουσιαστικό δεν σχηματίζει πληθυντικό αριθμό.
 parvula /tristiculam : τα επίθετα ως υποκοριστικά δεν σχηματίζουν παραθετικά.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ
 L. Aemilio Paulo : δοτική προσωπική από το απρόσωπο ρήμα obtigit .
 ut…rediit : δ/α χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο ut, εκφέρεται με οριστική παρακειμένου και
δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.
 ad complexum : εμπρόθετος προσδιορισμός που φανερώνει κίνηση προς πρόσωπο ή σκοπό.
 patris : γενική αντικειμενική ή κτητική στο complexum.
 quae…parvula : δ/α αναφορική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae, εκφέρεται με οριστική
παρατατικού και δηλώνει κάτι το πραγματικό.
 «Quid est mea Tertia» : κύρια ευθεία ερωτηματική πρόταση. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quid (άρα είναι
μερικής άγνοιας) και εκφέρεται με οριστική ενεστώτα.
 «Quid tibi accidit» : κύρια ευθεία ερωτηματική πρόταση. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quid (άρα είναι
μερικής αγνοίας) και εκφέρεται με οριστική παρακειμένου.
 tibi : αντικείμενο στο accidit ή δοτική αντιχαριστική.
 nomine : αφαιρετική της ιδιότητας.
 quem…amabat : δ/α αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο catellus. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quem,
εκφέρεται με οριστική παρατατικού γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό.
 triumphi : γενική αντικειμενική στο spem.
 animo : αφαιρετική του τόπου ή του τρόπου.
 ex dicto : εμπρόθετος προσδιορισμός του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου ή της προέλευσης.
©Θάνος Σταυρόπουλος – φιλόλογος, MSc.
thanosstavropoulos@yahoo.gr