Εκπαιδευτική επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών
Πολύβιος, Το χρέος του ιστορικού. Ενότητα 3, Αρχαία Β΄ Γυμνασίου
1. Το χρέος του ιστορικού (Οι αρετές που πρέπει να διαθέτει ένας ιστορικός) ΠολύβιοςἹστορίαι1.14.4-7
Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας (xtsat.blogspot.gr)
Σελ. 22
3. ΠολύβιοςΟ Θουκυδίδης της Ελληνιστικής εποχής
Πραγματικό όνομαΠολύβιος
Γέννηση200 π.Χ.περ. ΜεγαλόποληΑρκαδίας
Θάνατος118 π.Χ.
Σημαντικά έργαΙστορίαι(40 βιβλία)
4. Ο Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης(περ. 200-118 π.Χ.) είναι ο σημαντικότερος ιστορικός της ελληνιστικής εποχής. Από το σπουδαιότερο έργο του, που επιγράφεται Ἱστορίαι, έχουν σωθεί τα πέντε πρώτα βιβλία και εκτεταμένα αποσπάσματα ή επιτομές (περιλήψεις) από τα υπόλοιπα τριάντα πέντε. Είναι ο πρώτος ιστορικός που δηλώνει ρητώς ότι γράφει καθολικήν(δηλ. παγκόσμια) ιστορία. Πρότυπό του από την άποψη της αντικειμενικότητας υπήρξε ο Θουκυδίδης.Θέλοντας να τονίσει πόσο αντικειμενικός πρέπει να είναι ο ιστορικός κατά την παρουσίαση των γεγονότων, γράφει στην αρχή του έργου του τα εξής:
Σελ. 22
5. Πώς πρέπει να γράφει ο ιστορικός την ιστορία;
Πόσο αντικειμενικός πρέπει να είναι όταν παρουσιάζει τα γεγονότα;
Ποια στάση πρέπει να κρατάει απέναντι στα πρόσωπα;
6. http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20b%20gym/b03xm.htm
Πηγή για τις λεξιλογικές επισημάνσεις και τη μετάφραση του κειμένου είναι ο εξαιρετικός ιστοχώρος«Ελληνικός Πολιτισμός».
Πηγή για τη γραμματική εξομάλυνση του κειμένου η «Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής» του Μιχ. Οικονόμου στο Ψηφιακό Σχολείο
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B112/640/4112,18876/
http://ebooks.edu.gr/modules/e6book/show.php/DSGYM-B112/640/4112,18877/
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B112/640/4112,18878/
α΄ κλίση
β΄ κλίση
γ΄ κλίση
7. 1ηενότητα:«ἐνμὲνοὖν…συναγαπᾶντοὺςφίλους»: Οι αρετές που πρέπει να διαθέτει ο αγαθός άνδρας
1. Ἐνμὲνοὖντῷλοιπῷβίῳ
1. Για τον υπόλοιπο, λοιπόν, βίο
2. ἴσωςτις οὐκἂνἐκβάλλοιτὴντοιαύτην ἐπιείκειαν ·
•ἐκβάλλοι> του ρ. ἐκβάλλω = αποβάλλω
•τοιαύτην= την τέτοια > αυτού του είδους
•ἐπιείκειαν= εύνοια
2. δε θα μπορούσε κάποιος να αποβάλει αυτού του είδους την εύνοια (προς γνωστούς και φίλους)·
3. καὶ γὰρδεῖτὸνἀγαθὸνἄνδραεἶναιφιλόφιλονκαὶ φιλόπατριν
3. γιατί, πράγματι, ο αγαθός άντρας πρέπει να αγαπάει τους φίλους του και την πατρίδα του
8. Σχόλιο βιβλίου, σελ. 23:
τὴντοιαύτην ἐπιείκειαν: Ο Πολύβιος αναφέρεται στην επιεική διάθεση με την οποία αντιμετωπίζουμε συχνά τα σφάλματα και τις απρέπειες των φίλων μας λόγω της γενικότερης εύνοιας που επιδεικνύουμε προς αυτούς. Κάτι τέτοιο, κατά τη γνώμη του, είναι ανεπίτρεπτο από τη στιγμή που κάποιος επωμίζεται τον ρόλο του ιστορικού.
9. 1ηενότητα:«ἐνμὲνοὖν…συναγαπᾶντοὺςφίλους»: Οι αρετές που πρέπει να διαθέτει ο αγαθός άνδρας
4. καὶ συμμισεῖντοῖςφίλοιςτοὺςἐχθροὺς
•συμμισεῖν= μισώ μαζί
4. και να μισεί τους ίδιους εχθρούς που μισούν και οι φίλοι του
5. καὶ συναγαπᾶν(τοῖςφίλοις) τοὺςφίλους·
•συναγαπᾶν= αγαπώ μαζί
5. και να αγαπά τους ίδιους φίλους (που αγαπούν και οι φίλοι του)·
10. Σύμφωνα με την αρχαία ηθική, θεωρείται έντιμος και ηθικός αυτός που σέβεται, αγαπά και συμπαραστέκεται στους φίλους του. Από την άλλη μεριά, πρέπει να θεωρεί ότι οι εχθροί των φίλων του είναι και δικοί του εχθροί.
Ο Πολύβιος όμως τονίζει πως η αρχή αυτή δεν πρέπει να ισχύει στον χώρο της ιστορίας. Ο ιστορικός πρέπει να ερευνά και να κρίνει αμερόληπτα,χωρίς να επηρεάζεται από συμπάθειες και αντιπάθειες.
«καὶσυμμισεῖντοῖςφίλοιςτοὺςἐχθροὺςκαὶσυναγαπᾶντοὺςφίλους»
11. Ἐνμὲνοὖντῷλοιπῷβίῳτὴντοιαύτην ἐπιείκειανἴσωςοὐκἄντις ἐκβάλλοι· καὶγὰρφιλόφιλονεἶναιδεῖτὸνἀγαθὸνἄνδρακαὶφιλόπατριν καὶσυμμισεῖντοῖςφίλοιςτοὺςἐχθροὺςκαὶσυναγαπᾶντοὺςφίλους·
Ο Πολύβιος κάνει διάκριση ανάμεσα στην κρίση του ιστορικού και στη συμπεριφορά του ανθρώπου στην καθημερινή ζωή. Στην καθημερινή ζωή ο άνθρωπος, κατά τον Πολύβιο, πρέπει να αγαπά τους φίλους και την πατρίδα του, αλλά και να μισεί τους ίδιους εχθρούς που μισούν και οι φίλοι του.
12. 2ηενότητα:«ὃτανδὲτὸτῆςἱστορίας… ὑποδεικνύωσιν»: Οι αρετές που πρέπει να διαθέτει ο ιστορικός
6. ὅτανδὲτις ἀναλαμβάνῃτὸἦθοςτῆςἱστορίας,
•ἀναλαμβάνῃ> του ρ. ἀναλαμβάνω = υιοθετώ
•τὸἦθος τῆςἱστορίας> το χαρακτήρα του ιστορικού
6. όταν, όμως, κάποιος υιοθετεί το χαρακτήρα του ιστορικού
7. χρὴἐπιλαθέσθαιπάντων τῶντοιούτων
•ἐπιλαθέσθαι> του ρ. ἐπιλανθάνομαι = ξεχνώ
7. πρέπει να τα ξεχάσει όλα αυτά
13. 2ηενότητα:«ὃτανδὲτὸτῆςἱστορίας… ὑποδεικνύωσιν»: Οι αρετές που πρέπει να διαθέτει ο ιστορικός
8. καὶ(χρὴ) πολλάκιςμὲνεὐλογεῖνκαὶκοσμεῖν
•κοσμεῖν> του ρ. κοσμέω -κοσμῶ = τιμώ
8. και πολλές φορές πρέπει να επαινεί και να τιμά
9. με τους μεγαλύτερους επαίνους τους εχθρούς,
9. τοῖςμεγίστοιςἐπαίνοιςτοὺςἐχθρούς,
10. ὅταναἱπράξεις ἀπαιτῶσιτοῦτο,
10. όταν οι πράξεις το απαιτούν,
14. 2ηενότητα:«ὃτανδὲτὸτῆςἱστορίας… ὑποδεικνύωσιν»: Οι αρετές που πρέπει να διαθέτει ο ιστορικός
11. πολλάκιςδ' (χρὴ) ἐλέγχεινκαὶψέγεινἐπονειδίστωςτοὺςἀναγκαιοτάτους,
•ψέγειν> του ρ. ψέγω = κατηγορώ (πρβλ. ψεγάδι, ψόγος, άψογος)
•ἐπονειδίστως= κατά τρόπο ντροπιαστικό
•τοὺςἀναγκαιοτάτους= τους στενούς συγγενείς
11. και πολλές φορές να κατακρίνει και να κατηγορεί κατά τρόπο που ντροπιάζει τους στενούς συγγενείς,
12. ὅταντοῦθ’ ὑποδεικνύωσιναἱἁμαρτίαιτῶνἐπιτηδευμάτων.
•ἡἁμαρτία= σφάλμα
•τὸἐπιτήδευμα= η πράξη (πρβλ. επιτηδευματίας, επιτήδειος)
12. όταν τα σφάλματα στις πράξεις τους αυτό υποδεικνύουν.
15. ὅτανδὲτὸτῆςἱστορίαςἦθοςἀναλαμβάνῃτις, ἐπιλαθέσθαιχρὴπάντων τῶντοιούτων καὶπολλάκιςμὲνεὐλογεῖνκαὶκοσμεῖντοῖςμεγίστοιςἐπαίνοιςτοὺςἐχθρούς, ὅταναἱπράξεις ἀπαιτῶσιτοῦτο, πολλάκιςδ' ἐλέγχεινκαὶψέγεινἐπονειδίστωςτοὺςἀναγκαιοτάτους, ὅταναἱτῶνἐπιτηδευμάτωνἁμαρτίαιτοῦθ' ὑποδεικνύωσιν.
Ο ιστορικόςπρέπει να είναι απαλλαγμένος από συναισθηματισμούς και με ορθή κρίση να επαινεί και να τιμά τους εχθρούς, όταν οι ενέργειές τους είναι άξιες θαυμασμού και επαίνου. Παράλληλα πρέπει να καταδικάζει ενέργειες και επιλογές ακόμη και συγγενικών του προσώπων, όταν οι πράξεις τους οι ίδιες το επιβάλλουν. Η σωστή και αμερόληπτη κρίσηαναδεικνύει τον πραγματικό ιστορικό.
16. 3ηενότητα: «ὣσπεργὰρ…διήγημα»: Πότε η ιστορία χάνει την αξία της
13. Ὥσπεργὰρζῴουἀφαιρεθεισῶντῶνὄψεων
•Ὥσπερ= όπως ακριβώς
•ζῴου> ζῶον = ζωντανός οργανισμός
•τῶνὄψεων> του ουσ. ἡ ὄψις = το μάτι
13. Όπως ακριβώς όταν ένας ζωντανός οργανισμός χάσει τα μάτια του
14. ἀχρειοῦταιτὸὅλον,
•ἀχρειοῦται> του ρ.ἀχρειοῦμαι = αχρηστεύομαι
14. αχρηστεύεταιολόκληρος,
17. 3ηενότητα: «ὣσπεργὰρ…διήγημα»: Πότε η ιστορία χάνει την αξία της
15. οὕτωςἐξἱστορίαςἀναιρεθείσηςτῆςἀληθείας
•ἀναιρεθείσης> μτχ. του ρ. ἀναιρέομαι - ἀναιροῦμαι = εξαφανίζομαι > αν αφαιρεθεί
15. έτσι κι από την ιστορία αν αφαιρεθεί η αλήθεια
16. τὸκαταλειπόμενοναὐτῆςγίνεται ἀνωφελὲςδιήγημα.
•τὸκαταλειπόμενον= ό,τι απομένει (πρβλ. κατάλοιπο)
•ἀνωφελὲς= χωρίς ωφέλεια, ασήμαντο
16. ό,τι απομένει από αυτήν γίνεται ανώφελο (ασήμαντο) διήγημα.
19. Ο ιστορικός πρέπει να είναι αμερόληπτος, δηλαδή να μην επηρεάζεται από τις προσωπικές του συμπάθειες ή αντιπάθειες. Οφείλει να ερευνά τις πηγές προσπαθώντας να παρουσιάσει την αλήθειακαι όχι να συγκαλύπτει τα πραγματικά γεγονότα, προκειμένου να εξυπηρετήσει σκοπιμότητες.
Τα συμπεράσματαστα οποία καταλήγει πρέπει να είναι αντικειμενικά. Σε διαφορετική περίπτωση το ιστορικό έργο θα αποτελεί μια αφήγηση που δεν θα προσφέρει καμία ωφέλεια.
20. Στη σημερινή εποχή, είναι πολυπληθείς οι πηγές από τις οποίες ο ιστορικός της εποχής μας θα ανασυνθέσει την ιστορία του παρόντος.
Ωστόσο,συχνάοιπληροφορίεςείναιαντιφατικές,υποκειμενικές,μεροληπτικές,καθώςκάθεεφημερίδα, τηλεοπτικόςήραδιοφωνικόςσταθμόςκτλ.παρουσιάζειταγεγονόταμέσααπότηδικήτουοπτικήκαισυχνάαλλοιωμένεςμετρόποπουναυπηρετούνπολιτικές,οικονομικές,ιδεολογικέςσκοπιμότητες.
Ο ιστορικόςθα πρέπει να διασταυρώνειτις πληροφορίες και να τις εξετάζει με κριτικό πνεύμα.
Η αναζήτηση λοιπόν της αλήθειας δεν είναι ευκολότερη για τον ιστορικό σήμερα σε σχέση με το παρελθόν. Οι συμβουλές του Πολύβιου προς τους ιστορικούς είναι πάντα επίκαιρες.
21. Το χρέος του ιστορικού (Οι αρετές που πρέπει να διαθέτει ένας ιστορικός)
Σελ. 22ΣΥΝΤΑΞΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας (xtsat.blogspot.gr)
26. Το χρέος του ιστορικού (Οι αρετές που πρέπει να διαθέτει ένας ιστορικός)
Σελ. 22ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΛΕΞΕΩΝ
Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας (xtsat.blogspot.gr)