บทความในวารสารรู้ตื่นและเบิกบาน

1. ภาคกลาง-ตะวันออกภาคกลาง-ตะวันออก
จากภูมิภาคกลาง-ตะวันออก จำนวน ๒๓ เขตพื้นที่การศึกษา
รวบรวม ๑๕ บทความ
ปที่ ๑ ฉบับที่ ๒ ประจำเดือน สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๓
เลมที่
๒วารสารโรงเรียนวิถีพุทธ

2. เปนพลังแกผูอื่นไดมีไมนอยในแตละชวงจังหวะ
ชีวิต แตยังขาดการสืบคนที่ครอบคลุม และเผยแพร
ในวงกวาง หากทำไดผมจึงขอเชิญชวนผูที่มีความ
สามารถดานงานเขียน และมีโอกาสประสบพบเห็น
เรื่องราวดีๆ ไดถายทอดออกมาเปนตัวหนังสือให
ปรากฏมากขึ้นๆ ในวารสารโรงเรียนวิถีพุทธ : รูตื่น
และเบิกบาน ฉบับตอๆ ไป ทั้งที่ผลิตภายใน
สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา และผลิตโดยสำนักงาน
คณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน พลังความดี
จะมีกำลังทวีคูณมหาศาล เกิดขึ้นไดบอยๆ ครั้ง
และสามารถกระตุนจิตสำนึกใหครู นักเรียน และ
ผูอานอื่นๆ รวมกันทำดี นำพาสังคมสูความสงบ
สันติ อยางที่ทุกคนปรารถนา
ดร.ชินภัทร ภูมิรัตน
เลขาธิการคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน
จากวารสารโรงเรียนวิถีพุทธ : รูตื่นและ
เบิกบาน ฉบับที่ ๑ ทำใหผมไดขอมูลชัดเจนขึ้น
ถึงเรื่องงดงามที่ครู นักเรียนในสังกัดสำนักงาน
คณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานไดลงมือปฏิบัติ
ในพื้นที่ ผานความยากลำบาก แตก็มุงมั่นเสียสละ
ไมยอทอตออุปสรรค อีกทั้งพยายามหาหนทางวิธี
ใหมที่จะทำเรื่องที่มุงหวังใหสำเร็จ แมครู นักเรียน
เหลานี้ อาจไมใชผูที่เคยไดรางวัล ไมใชผูที่สังคม
รูจัก หรือไมใชผูที่ไดรับการยกยองจากหนวยงานใด
แตนั่นแสดงแลววาครู และนักเรียนเจาของเรื่อง
เปนครูดี นักเรียนดีอยางแทจริง วารสารโรงเรียน
วิถีพุทธ : รูตื่นและเบิกบาน นับเปนการบันทึก
คุณความดีที่เปนรูปธรรมอีกวิธีหนึ่ง ที่จะปรากฏ
หลักฐานใหคนรุนหลังไดเรียนรู
อยางไรก็ดี ผมยังเชื่ออีกวาครู และนักเรียน
ในสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้น
พื้นฐานที่ประกอบคุณงามความดี เปนตัวอยาง
จดหมายจากผูบริหาร

3. แนวทาง
ทั้งระบบ
การบริหารจัดการโรงเรียนวิถีพุทธ
อรทัย มูลคำ
ผูอำนวยการสำนักพัฒนานวัตกรรมการจัดการศึกษา สพฐ.
๒
เราคุนชินกับคำวา “โรงเรียนวิถีพุทธ” มานาน
หลายยุคหลายสมัย (หลายรัฐบาล) บางคนตั้งคำถาม
วา ประเทศไทยเปนเมืองพุทธศาสนา มีโรงเรียนที่ดูแล
เด็กในวัยการศึกษาภาคบังคับ ๓๒,๐๐๐ กวาโรงเรียน
ตั้งแตขนาดเล็กมากจนถึงขนาดใหญมากกระจายไป
ทุกภาคสวนในประเทศ เพื่อใหครอบคลุมการเขาถึง
การศึกษาของเด็กทั้งที่มีสัญชาติไทยและไมมีสัญชาติไทย
ทำไมไมทำใหทุกโรงเรียนเปนโรงเรียนวิถีพุทธใหหมด
ถาเปนโรงเรียนที่ตั้งอยูในพื้นที่นับถือศาสนาอื่น ก็เปน
“โรงเรียนวิถีธรรม” ก็ได
ถาถามวา ทานคิดถึงอะไรเปนสิ่งแรกเมื่อนึกถึง
โรงเรียนวิถีพุทธ คำตอบที่มักไดรับคือ ภาพเด็กนั่งสมาธิ
ภาพครู นักเรียนนุงหมสีขาว ภาพการไหวพระสวดมนต
ทำนองสรภัญญะ ภาพพระ/ผูนำศาสนาสอนนักเรียน
ภาพการแสดงโครงงานนักเรียนที่มีครูควบคุมกำกับ
เปนตน จริงๆ แลวถาเรามองมิติใหมในการบริหาร
จัดการโรงเรียนใหเปนวิถีพุทธทั้งระบบ จะสามารถสราง
รูปแบบวิถีพุทธที่ยั่งยืนใหเกิดขึ้นกับโรงเรียนได ไมวา
ผูบริหารเกงหรือครูเกงจะยายไปโรงเรียนอื่นแลวก็ตาม
ผูมาใหมจะสามารถสานตอได เพราะไดทำการฝงรากลึก
ลงไปในโรงเรียนทั้งระบบแลว เราจะดำเนินการพัฒนา
รูปแบบนี้ไดอยางไร (How to) ลองติดตามดูวามีความ
เปนไปไดมากนอยเพียงใด
การบริหารจัดการโรงเรียนวิถีพุทธ (วิถีธรรม)
ทั้งระบบ (Whole School Approach) ประกอบดวย
การพัฒนาโรงเรียนใหครบทั้ง ๔ ดาน ไดแก ดานการ
บริหารจัดการ ดานการจัดการเรียนการสอน ดานการ
จัดกิจกรรมสงเสริมการเรียนรู และดานการใหชุมชนมี
สวนรวม โดยดำเนินการพัฒนาพรอมๆ กันไป วิธีการ
ที่ทำแลวรับประกันไดวาประสบผลสำเร็จแนนอน ๑๐๐%
“ไมมี” มีแตรับประกันไดวาแนวทางนี้แหละถานำไป
ทดลองประยุกตใชใหเหมาะกับสภาพของโรงเรียนทาน
นาจะไมผิดหวัง มาดูตั้งแตประเด็นแรก
๑.ดานการบริหารจัดการ ผูรับ
ผิดชอบโดยตรงคือทานผูบริหารโรงเรียนและทีมงาน
ดานบริหาร ตองเริ่มจากการประกาศนโยบายที่ชัดเจน
วามีเจตจำนงจะเปนโรงเรียนวิถีพุทธ เหมือนประกาศ
ตนเปนพุทธมามกะนั่นแหละ เมื่อมีนโยบายก็ตองมี
วิสัยทัศน พันธกิจและแผนดำเนินงานของโรงเรียนตามมา
อยางเปนรูปธรรม เพื่อใหทุกคนในโรงเรียนรับรูและ
ตระหนักอยูเสมอวาจะตองสอดแทรกเรื่องของคุณธรรม
จริยธรรมเขาไปในทุกกิจกรรม เรียกวาทำทุกวัน ทำทุก
คนจนเปนนิสัยทีเดียว
นอกจากนั้น การจัดสภาพบรรยากาศและ
สภาพแวดลอมเพื่อใหเกิดวิถีชีวิตจริงตองทำควบคูกัน
ไป ไดแก การสรางความรมรื่นดวยความเขียวของตนไม
ใบหญา หรือจะเรียกวา ทำโรงเรียนใหเปนสีเขียว (Green
School) ไมใชโรงเรียนสีน้ำตาล (Brown School) คือ
โรงเรียนที่มีแตตึก มีแตซีเมนต พื้นดินไมมีหญา ไมมี
รมเงาของธรรมชาติ คำวา “โรงเรียนสีเขียว” ใน
ความหมายที่แทจริงคือโรงเรียนที่มุงอนุรักษสิ่งแวดลอม
นั่นเอง และนั่นคือที่มาของ “จิตอาสา” ที่นักเรียนพึงมี
บมเพาะจนเปนอุปนิสัยเบื้องตน อาสาที่จะคืนผืนดินให

4. ๓
ครูนักเรียนก็จะอารมณดีแจมใส สมองก็จะรับรูซึมซับ
วิชาความรูเขาไปไดงาย เพราะจิตเปนกุศล ที่สำคัญคือ
ครูผูสอนตองมีเมตตา ไมอารมณเสียหงุดหงิดใชวาจา
ทำรายเด็ก
ประเด็นสำคัญในดานการบริหารจัดการที่ถูก
ละเลยมองขามไปคือตัวผูบริหารและครูที่ตองทำตัว
เปนตนแบบสำคัญในการทำใหโรงเรียนเปนวิถีพุทธอยาง
ครบวงจร เพราะถาผูบริหารไมมีศีลไมมีสัตย ประพฤติ
ปฏิบัติแบบรูทฤษฎีแตไมสรางนิสัยที่ดีใหเด็กไดเห็น
กลายเปนโรงเรียนวิถีพุทธแตในนามไมใชแนวปฏิบัติ
เชน การตรงตอเวลา การถือศีล ๕ เปนกิจวัตร การ
บริหารแบบโปรงใส การใหอภัย การเสียสละ และอุทิศตน
๒. ดานการจัดการเรียนการ
สอน ผูรับผิดชอบโดยตรงคือครูผูสอน คุณครูทุกคน
ตองรับผิดชอบรวมกันในการสอดแทรกคุณธรรมจริยธรรม
ถาโรงเรียนเปนโรงงานผลิตหลอหลอมเด็ก
ออกไปสูสังคม บมเพาะไวตั้ง ๙-๑๒ ป เพื่อ
ใหเด็กออกไปมีคุณสมบัติเดนคือ เปนคนเกง
คนดี คนมีความสุขในสังคม กระบวนการผลิต
คือผูบริหารและครู
ชุมชื้น คืนธรรมชาติสูผืนแผนดินแม สิ่งเหลานี้ทำไดไมยาก
ลงทุนไมสูง อาศัยความรวมมือรวมใจกัน ปลูกตนไม
ยืนตนคนละตน อาจปลูกวันคลายวันเกิดของเด็กทุกคน
ที่สำคัญคือการเฝาดูแลใหตนไมนั้นไดเติบใหญ แข็งแรง
แผรมเงาใหแกทุกชีวิตที่เขามาพักพิงอาศัย (เมตตา)
ไมจำเปนตองปลูกเฉพาะในโรงเรียนอาจปลูกในบาน
ที่สาธารณะของชุมชน ริมหวยหนองคลองบึง ในวัด
มัสยิด หรือโบสถคริสตจักร เปนตน เปนวิธีบมเพาะ
ชีวิตใหใกลชิดธรรมชาติ รูจักการให การเสียสละ
ฝกความสงบอิ่มเอิบใจที่ไดทำดี ทำใหเกิดระบบนิเวศ
ที่สำคัญพลิกฟนคืนความเขียวคืนสูธรรมชาติ (กตัญู)
ตอมา ตองพรอมใจกันรักษาความสะอาดของ
โตะเรียน หองเรียน ตึกเรียน และบริเวณโรงเรียน เปนการ
ฝกกวาดขยะ (กวาดกิเลส) ออกจากซอกมุมของหอง
(จิตใจ) กำจัดขยะใหหมดไปเหมือนการกำจัดสิ่งไมดี
ความคิดไมดีออกไปจากจิตใจของตน ที่อยูที่เรียนสะอาด

5. ลงในกลุมสาระวิชาที่ตนสอน มิใชมอบใหเปนภาระ
หนาที่ของครูกลุมสาระสังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม
หรือเปนเรื่องของพระสงฆ/ผูนำศาสนา ครูทานอื่นอาจ
มองวาจะสอนศาสนาผานวิชาที่รับผิดชอบไดอยางไร
ไมตรงกับเนื้อหาหลักสูตรที่กำหนด ไมอยูในเนื้อหาวิชา
ตรงไหน แตถามองยอนไปดูจุดหมายปลายทางของ
หลักสูตรดานคุณลักษณะที่พึงประสงคของนักเรียน จะ
พบถึงสัจธรรมวา ถาโรงเรียนเปนโรงงานผลิตหลอหลอม
เด็กออกไปสูสังคม บมเพาะไวตั้ง ๙-๑๒ ป เพื่อใหเด็ก
ออกไปมีคุณสมบัติเดนคือ เปนคนเกง คนดี คนมีความ
สุขในสังคม กระบวนการผลิตคือผูบริหารและครู และ
ที่ปนมากับมือก็คือครูทุกคนนั่นแหละเปนคนใกลชิด
ที่สุดในหองเรียน จึงไมอาจปฏิเสธไดวาครูไมเกี่ยวของ
ลองมายกตัวอยางวาจะสอดแทรกตรงไหนไดบาง
คอมพิวเตอร การไมคัดลอกงานคนอื่นมาเปน
ของตน (copy file and paste) การไมเขาดูเว็ปไม
พึงประสงค การสรางเว็ป E-book เปนตน
คณิตศาสตร การตั้งคติธรรมแปลงคาใสลงใน
เลขโจทย การคำนวณหาพื้นที่โบสถ วิหาร วัด การตรง
ตอเวลาในการทำงาน ความซื่อสัตยในการทำงาน ฯลฯ
วิทยาศาสตร ดานการอนุรักษสิ่งแวดลอม การ
ประหยัดพลังงาน สาเหตุโลกรอน เปรียบเทียบจักรวาล
การศึกษามิติภาพชาติที่ซอนกัน ผีมีจริงหรือไม กลุม
พลังงานคือผีหรือเปลา ฯลฯ
ดนตรี ศิลปะ การวาด การปน การทอ การ
แกะสลัก การยอมมัด การรอง การแสดง การเตน ที่นำ
เอาเรื่องราวทางศาสนาไปประยุกต ไมวาจะเปนคำสอน
พุทธประวัติ ชาดก นิทานพื้นบาน เพื่อใหเกิดอารมณ
สุนทรียศาสตรที่ซึมซับคุณธรรมเขาไปใหเกิดการรับรู
และเกิดการกระตุนความคิดที่ดีๆ ฝงลงไปในจิตใจ
สมารถขยายไปสูผูอื่นได ที่สำคัญเกิดสมาธิในการทำงาน
มากขึ้น
๓. ดานการจัดกิจกรรมสงเสริม
การเรียนรู ผูรับผิดชอบโดยตรงคือนักเรียน
สวนใหญครูมักเขาใจผิดวาเปนหนาที่ของครู แตในความ
เปนจริงแลวนักเรียนตองเปนผูริเริ่มคิดโครงการหรือ
โครงงานขึ้นมาโดยการรวมตัวกันทำกิจกรรมใหเกิด
ประโยชนตอผูอื่น เชน โครงการดานสิ่งแวดลอม
โครงการตอตานสารเสพติด โครงการทำดีถวายในหลวง
โครงการรณรงคสะสมบุญทุกวันพระ กิจกรรมหนังสือ
ทำมือเพื่อนอง ฯลฯ โดยมีครูเปนเพียงที่ปรึกษา ผูบริหาร
เปนผูสนับสนุนเงินหรือทรัพยากรในการทำกิจกรรม/
โครงการ สิ่งที่ไดคือเด็กจะกลาแสดงออก เด็กเกิดการ
กระตุนใหเกิดการคิดวิเคราะหและคิดสรางสรรค เด็ก
ใชเวลาวางใหเปนประโยชน เด็กเกิดความภาคภูมิใจใน
ตัวเอง เด็กเกิดการรวมพลังกันดานจิตอาสา ดานการ
เสียสละ ดานการทำงานเปนทีม ดานการเสริมสราง
คุณธรรมในวิถีชีวิตในโรงเรียนและในบาน
๔. ดานการใหชุมชนมีสวนรวม
ผูรับผิดชอบโดยตรงคือผูบริหารและครู ที่ตองประสาน
สัมพันธใหชุมชนแสดงความคิดเห็นในการวางแผนการ
ทำงานรวมกัน เปนวิทยากรทองถิ่น เปนปราชญชาว
บานเลาเรื่องราวในอดีตของชุมชน เชน บานเมือง
สมัยกอน การอยูรวมกัน ความสงบ การพึ่งพาอาศัย
ธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ วัฒนธรรมประเพณีพื้นบาน
พื้นเมือง เปนตน
นอกจากนั้น โรงเรียนตองใหการสนับสนุน
ชุมชน รวมงานบุญ งานทำนุบำรุงศาสนาโดยสนับสนุนให
เด็กเขาไปมีสวนรวมเต็มตัว นอกจากจะไดใจพอแก
แมเฒาและคนในชุมชนแลว เด็กๆ จะไดเรียนรู
นอกหองเรียนที่เปนวิถีชุมชนอีกสวนหนึ่งดวย เปนการ
ถายโอนความรู ความเชื่อ ความศรัทธาใหเกิดการมี
สวนรวมระหวางบาน วัด โรงเรียนอยางแทจริง
ถึงแมจะมีวิธีการการจัดการโรงเรียนวิถีพุทธ
(วิถีธรรม) ทั้งระบบ (Whole School Approach) แต
สิ่งสำคัญกวานั้นก็คือผูปฏิบัติ หากขาดซึ่งสิ่งนี้ก็เกรงวา
จะเปนเรื่องยากทีเดียวที่เราจะไดเห็นผลสำเร็จอัน
จะเกิดขึ้นกับเด็กๆ และประเทศของเรา
๔

6. ...แผนการศึกษาของโลกสมัยนี้ ไมมีการทำให
เด็กๆ รูวาเกิดมาทำไม? เมื่อคนเราไมรูวาเกิด
มาทำไม? มันก็ไมรูวาจะไปทางไหน จะไปไดอะไร
อันเปนสิ่งสูงสุด
พุทธทาสภิกขุ
การศึกษาที่ไมทำใหคนมีศีลธรรมนั้น
ไมใชการศึกษา

8. สารบัญ
บทความ หนา
หลากหลายแงคิด ๘
จากโอกาสและชีวิตจริง
นนทบุรี เขต ๑
บุญแบบไหน? ๑๑
เด็กไทยทำได
ชลบุรี เขต ๓
ชีวิตนี้...เพื่อเธอ ๑๓
จันทบุรี เขต ๒
ดี ที่ยังไมสาย ๑๕
อางทอง
จากศรัทธาถึงพระตถาคต ๑๙
ระยอง เขต ๒
พระผูเมตตาตอเราชาววิถีพุทธ ๒๓
นนทบุรี เขต ๒
สรางคนดวยการคิด... ๒๕
สูชีวิตที่สดใส
ฉะเชิงเทรา เขต ๑
บทความ หนา
รูตื่นและเบิกบาน ๒๘
พระนครศรีอยุธยา เขต ๒
การบูรณาการวิถีพุทธ ๓๓
ฉะเชิงเทรา เขต ๒
วิถีพุทธจุดการเรียนรูคูชีวิต ๓๗
สมุทรปราการ
วิถีพุทธไทยสอดไสวิทย ๔๐
สูจิตอาสา
สมุทรปราการ เขต ๑
“จิตใส...ใจอาสา” ๔๕
ปทุมธานี เขต ๑
จิตอาสา ตนกลาแหง...ความดี ๔๙
ชลบุรี เขต ๓
จิตอาสา ลดโลกรอน ๕๑
ปทุมธานี เขต ๑
เยาวชนดีดวยวิถีพุทธ ๕๕
กรุงเทพมหานคร เขต ๓

9. หลากหลายแงคิด
จากโอกาสและชีวิตจริง
นนทบุรี เขต ๑
เรื่อง
กรรณิการ เปลี่ยนคง
เรียบเรียง
ศิริวุฒิ บัวสมาน
โรงเรียน
อนุราชประสิทธิ์
อ.เมือง จ.นนทบุรี
๘
“...เชนเดียวกับการทำความดีที่ตองใช
เวลาสั่งสมอันยาวนานกวาจะเห็นผล ซึ่งเปนเหตุ
ใหคนไมอยากทำความดี เพราะตองใชเวลานาน
กวาความดีจะสงผลหรือทำความดีไปแลว สิ่งที่
ไดรับมากลับกลายเปนความไมดี ความดีเปนสิ่ง
ที่คนทำเทานั้นถึงจะสัมผัสไดวาเปนอยางไร...”
คนเราแตละคนยอมมีวิถีชีวิตที่แตกตาง
กันออกไปตามความรู ความสามารถ ความเชื่อ
ความศรัทธาและโอกาสที่ไดรับแตกตางกันไป
มีสักกี่คนที่เมื่อมีโอกาสเขามาแลวจะรีบไขวควา
หรือรับโอกาสนั้นไว แตอาจจะมีบางคนหรือ
หลายคนที่ปลอยโอกาสนั้นใหหลุดลอยไปโดยไม
คิดที่จะใสใจในโอกาสที่มาถึงนั้น ซึ่งกวาจะคิด
หรือรับรูไดถึงโอกาสนั้นก็สายไปเสียแลว ดังคำ
กลาวที่วา “ชีวิตของคนเราจะมีชวงทองของชีวิต
ไดแคครั้งเดียว ถาเราปลอยใหผานไปตอให
พยายามอีกมากสักแคไหนก็ไมมีอีกแลว”
ทุกๆ เชา เวลา ๐๗.๐๐ น. จะมีนักเรียน
หญิงคนหนึ่งยืนพูดที่หนาเสาธงของโรงเรียน
อนุราชประสิทธิ์ เธอจะนำเกร็ดความรู ขอมูล
และขาวสารมาเลาใหกับนองๆ เพื่อนๆ และ
คุณครูไดฟง ซึ่งมีประโยชนสามารถนำไปใชใน
ชีวิตประจำวันได แตสิ่งที่เธอภูมิใจก็คือ การที่
กระเปาเงินของนองๆ หายแลวไดรับคืนเพราะมี
เด็กดีศรีอนุราชเก็บไดและนำมาใหเธอ
ประชาสัมพันธหาเจาของ เธอคิดวาสิ่งของไมวา
เปนของใครคนนั้นยอมรักและหวง ถาเธอเปน
สวนหนึ่งที่ทำใหความทุกขของพวกเขาหายไปได
ก็ควรที่จะชวยเขา เธอรูสึกวาเปนคนที่ไดรับโอกาส
ดีๆ จากคุณครูหลายทานที่ชวยสงเสริมและ
สนับสนุนในดานกิจกรรมตางๆ จนทำใหเธอมี
ชีวิตและความรูสึกที่ดีในทุกวันนี้ โอกาสที่ถือวา
เปนกาวแรกคือ การไปแขงขันทอลกโชวประกอบ
ลีลา ระดับยุวชน ครั้งที่ ๒ ซึ่งเธอไดรับเลือกเปน
ตัวแทนของโรงเรียนพรอมดวยเพื่อนๆ อีก ๕ คน
ไปแสดงความสามารถโดยมีคุณครูสุภัตรา ทาทราย
เปนผูฝกซอม โดยที่ทุกคนในกลุมตางทำหนาที่
ของตนเองใหดีที่สุด ในการแขงขันครั้งนี้มีหลาย
โรงเรียนเขารวมการแขงขัน แตก็สามารถผานเขา
รอบที่ ๒ ไดสำเร็จและไดรับรางวัลชมเชยอันดับที่
๒ ซึ่งการแขงขันครั้งนี้ไดสอนใหเธอมีความอดทน
มีความรับผิดชอบตอหนาที่ และที่สำคัญที่สุด คือ
ความสามัคคีในกลุมที่ไมใชเธอคนเดียวเทานั้นที่
สำคัญ แตทุกคนในกลุมมีความสำคัญเทากัน
ทั้งหมด ถาขาดคนใดคนหนึ่งไปรับรองไดวา
ผลงานยอมออกมาไมดี จากการแขงขันครั้งนี้
ทำใหเธอและเพื่อนๆ ไดมีโอกาสเขารวมกิจกรรม
มหกรรมนักอานที่ศูนยแสดงสินคาและการประชุม
อิมแพคเมืองทองธานี ซึ่งในการแสดงครั้งนี้กลุม
ของเธอไดรับมอบหมายในหัวขอ “เศรษฐกิจ
พอเพียง เคียงคูภาษาไทย” เปนการจำลอง
ครอบครัวสองครอบครัวในการใชจาย ครอบครัว
หนึ่งมีลูกชวยทำมาหากิน รูจักเก็บออมไวใชโดย

10. ๙
ยึดหลักเศรษฐกิจพอเพียงของในหลวง ในขณะที่
อีกครอบครัวหนึ่งเลี้ยงลูกตามใจ ใหทุกอยางที่ลูก
ตองการ ถึงแมไมมีก็ไปกูหนี้ยืมสินคนอื่นมาใช
สุดทายก็ไดรับความลำบาก ดังกลอนที่กลาวใน
การแสดงครั้งนี้วา “เงินหมดรันทดจิต อีกมวลมิตร
เคยติดตาม หางไกลทุกโมงยาม เขามองขาม
คนเชนเรา” การแสดงในครั้งนี้สอนใหนอมนำ
หลักเศรษฐกิจพอเพียงของในหลวงมาใช โดยพึ่ง
ตนเองใหไดกอนไปพึ่งผูอื่น และรูจักพอใจในสิ่งที่
ตนมีอยู เพราะคนที่รูจักพอ คือคนที่มีความสุข
มากที่สุด ไมตองอยากได อยากมีหรืออยากเปน
เหมือนคนอื่น ซึ่งจะทำใหตัวเองและครอบครัว
เดือดรอนและทุกขใจในที่สุด
นอกจากการแสดงเปนกลุมแลว เธอยังได
รับเลือกใหเปนตัวแทนนักเรียนเขารวมการแขงขัน
เลานิทานธรรมะที่โรงเรียนวัดเขมาภิรตาราม ใน
ครั้งนี้เธอไดนำเรื่องนอยหนาเด็กดีไปเลาพรอม
ประกอบทาทาง โดยเปนเรื่องเกี่ยวกับความกตัญู
ของนอยหนาที่ไปตามหาดอกบัวสีทองมารักษาแม
ที่ปวย ในระหวางทางไดพบกับอุปสรรคมากมาย
ที่มาทดสอบความตั้งใจของนอยหนา จนในที่สุด
ก็สามารถนำดอกบัวสีทองมารักษาแมไดสำเร็จ
พรอมกับมีเพื่อนใหมที่พบกันระหวางเดินทาง
ดวยผลงานในครั้งนี้ เธอไดรับรางวัลรองชนะเลิศ
อันดับที่ ๑ ทำใหเธอไดยอนกลับมามองตัวเองวา
ทุกวันนี้และที่ผานมา เธอไดใสใจดูแลคุณพอคุณ
แมผูมีพระคุณมากพอหรือยัง เพราะความกตัญู
เปนเครื่องหมายของคนดี ถาไมเริ่มลงมือทำเพื่อ
ทานในวันนี้ แลวจะตองรอใหทานตองปวยหนัก
หรือเสียชีวิตไปกอนหรือ แลวคอยทำ ก็คงไมมี
ประโยชน เพราะคนที่เรารักไมไดมีโอกาสรับรูได
และคนที่จะเสียใจที่สุดก็คงเปนตัวเราเอง
นอกจากความสามารถทางการแสดงแลว
เธอไดมีโอกาสเขารวมตอบปญหาวิชาการทาง
พระพุทธศาสนาที่วัดเขมาภิรตารามและไดรับ
รางวัลรองชนะเลิศอันดับที่ ๒ จากการแขงขัน
ตอบปญหาครั้งนี้ ทำใหเธอตองมีความพยายาม
ในการใฝหาความรูดวยตนเองใหมากขึ้น ทั้งจาก
การอานหนังสือ การตั้งใจเรียน และการสอบถาม
ผูรู ซึ่งการทุมเทในการหาความรูทำใหประสบ
ความสำเร็จ ขอเพียงแคอยาทอใจ หลายคนมองวา
ศาสนาเปนเรื่องนาเบื่อและมีความเขาใจที่ยุงยาก
ถาลองตั้งใจทำความเขาใจใหม จะพบวาเปน
เรื่องที่ไมยากเกินไป เพราะศาสนาเกี่ยวของกับ

11. ๑๐
การดำเนินชีวิตของเรา เราจะใชชีวิตอยางไรให
ทุกขนอยที่สุด ทำอยางไรใหประสบความสำเร็จ
ทุกอยางมีคำตอบในตัวของมันเอง ขอเพียงใหเรา
เปดใจใหกวางพอสำหรับรับในสิ่งใหมๆ เขามา
เรียนรู เธอไดนำความรูที่ไดรับจากการศึกษา
พุทธศาสนาไปสอบธรรมศึกษาชั้นตรีและสามารถ
สอบผานตามที่ตั้งใจไว
สังคมทุกวันนี้ที่แตกแยกขาดความสามัคคี
เพราะคนไมมีคุณธรรม หวังแตประโยชนสวนตน
สังคมมีการพัฒนาเกือบทุกดานแตดานคุณธรรม
เปนเรื่องยกเวน สังคมยิ่งเจริญทางวัตถุเทาใด
คุณธรรมของคนยิ่งถดถอยเทานั้น คนบางคนยอม
ทำความผิดเพื่อใหไดผลประโยชน แลวยังจะมอง
วาศาสนานาเบื่อและไมมีความหมายไดอยางไร
ถายังคงเปนเชนนี้คงเปนดังที่ทานพุทธทาส
กลาวไววา “ถาศีลธรรมไมกลับมา โลกาจะวินาศ”
เธอใหความใสใจกับทุกๆ สิ่งที่ไดรับโอกาส
เพราะถือวามีผูมองเห็นความสามารถของเธอก็
ควรทำใหเต็มความสามารถ ไมควรทำใหผูที่
มอบโอกาสตองผิดหวัง เธอไดขอคิดที่วา
“อยาทอแทแมเราจะลม เรายังมีโอกาสที่
จะลุกขึ้นสูตอไปได เก็บประสบการณที่ไดรับไป
ปรับปรุงและพัฒนาใหดียิ่งขึ้น ถอยออกมาตั้งสติ
วาจุดใดที่เราทำพลาดไปและจะทำใหดีกวาเดิม
สักวันสิ่งที่เราตั้งใจทำจะสำเร็จ แตอยาลืมวา
ตองตั้งใจ อดทน มุงมั่น และไมทอถอย”
ในดานการเรียนเธอตั้งใจที่จะไมทำใหพอ
แมตองผิดหวังดวยการตั้งใจ ขยันหมั่นเพียร รับ
ผิดชอบในสิ่งที่ไดรับมอบหมาย มีการจัดระบบ
และระเบียบในการเรียนวาชวงใดควรทำอะไร
ควรอานหนังสือ ทบทวนหรือพักผอน ทำใหเธอ
ไดรับโลและรางวัลเกียรติยศประเภทเรียนดี ซึ่ง
เปนรางวัลที่ทำใหเธอภาคภูมิใจและตองพัฒนา
ตนเองใหดีขึ้นกวาเดิมและตั้งใจเรียนใหมากยิ่งขึ้น
ไปอีก นอกจากนั้นเธอยังไดทุมเทเวลาใหกับการ
ทำประโยชนเพื่อโรงเรียน แมจะไมไดมากมาย
อะไร แตก็เปนสวนเล็กๆ ที่ชวยใหโรงเรียนนาอยู
จากการที่เธอใหความสำคัญ ใสใจ ทุมเท
และเพียรพยายามกับโอกาสที่เธอไดรับและเคารพ
ผูใหโอกาสทำใหเธอกาวไปสูความสำเร็จไดแมจะ
มีอุปสรรคบางก็ไมใชปญหาสำหรับเธอ เชนเดียว
กับการทำความดีที่ตองใชเวลาสั่งสมอันยาวนาน
กวาจะเห็นผล ซึ่งเปนเหตุใหคนไมอยากทำความ
ดี เพราะตองใชเวลาอันยาวนานกวาความดีจะสง
ผลหรือทำความดีไปแลวสิ่งที่ไดรับมากลับกลาย
เปนความไมดี ความดีเปนสิ่งที่คนทำเทานั้นถึงจะ
สัมผัสไดวาเปนอยางไร
ดังเชนนางสาวกรรณิการ เปลี่ยนคง นักเรียน
ชั้นมัธยมศึกษาปที่ ๕ แหงโรงเรียนอนุราชประสิทธิ์
สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษานนทบุรี เขต ๑ ที่ได
สัมผัสดวยตนเองมาแลว สมดังที่ครูจันทนา อานมณี
ซึ่งเปนครูที่ปรึกษาของเธอรับรองวา “เธอเปน
นักเรียนที่มีความประพฤติเรียบรอย มีสัมมาคารวะ
พูดจาออนนอมถอมตน แตงกายถูกตองตาม
ระเบียบของโรงเรียน ดานการเรียนเปนผูที่มี
ความตั้งใจเรียน ชอบศึกษาคนควาและแสวงหา
ความรูอยูเสมอ มีผลการเรียนอยูในระดับดีมาก
นอกจากนี้ ยังเปนผูมีความรับผิดชอบในหนาที่
ที่ไดรับมอบหมาย มีน้ำใจเอื้อเฟอเผื่อแผตอเพื่อน
รวมหองและครูผูสอน บำเพ็ญประโยชนและชวย
เหลือสังคมอยางสม่ำเสมอ จนไดรับคำยกยอง
ชมเชยและเกียรติบัตร สมควรเปนแบบอยางที่ดี
สำหรับนักเรียนทุกคน”

12. ชลบุรี เขต ๓
บุญแบบไหน?
เด็กไทยทำได
เรื่อง
สมพร นิสัยสุข
โรงเรียน
มโนรม
ต.ทุงศาลา อ.ศรีราชา
จ.ชลบุรี
ภาพ
วราภรณ นาบำรุง
๑๑
“บุญ” แปลวาเครื่องชำระจิตใจใหสะอาด
บริสุทธิ์ ทำแลวสงบเย็นเปนประโยชน ลดความ
เห็นแกตัว ลดความเศราหมอง ทำจิตใจใหอิ่ม
เอิบเบิกบาน และถารูจักทำอยางถูกตอง จะเปน
ทั้งภูมิคุมกันตัว และรั้วปองกันใจ ไมใหอันตราย
ลวงล้ำเขามาได และจะเปนบุญยิ่งขึ้น หากสิ่งที่
ทำนั้นเปนประโยชนแกผูอื่นดวย ขอใหมั่นใจไดวา
นั่นแหละบุญ
คนเราทุกคนตองการทำความดี การทำ
ความดีชวยใหเปนมนุษยที่สมบูรณ เด็กไทยเปน
ตนกลาหรือเมล็ดพันธุของสังคมที่เราทุกฝาย ไมวา
จะเปนสถาบันใดก็ตาม เชน ครอบครัว โรงเรียน
ชุมชน และชาติไทย ตองมีสวนเขามาเกี่ยวของ
รวมรับผิดชอบ คือรวมปลูกฝง อบรม บมเพาะ
ชี้นำ พาทำ ใหเด็กๆ ของเราไดเรียนรู ดูฟง
พบเห็น และปฏิบัติตาม โดยมีตนแบบหรือ
เบาหลอมที่ดี คือพอแม ผูปกครอง ครูอาจารย
พระภิกษุสงฆ และผูใหญในสังคม ที่ตองมีสวน
ชวยชักนำใหเด็กไทยของเราไดเดินตามอยางถูก
ทาง เพื่อสรางวิถีแหงการดำเนินชีวิตของเด็กไทย
ใหสามารถเดินไปในสังคมแหงความเปลี่ยนแปลง
ปลอมปน ปลิ้นปลอน และสารพัดของปญหาที่
ตามควบคูขนานกันมาจากเทคโนโลยีที่กาวหนา
ทันสมัยไรขีดจำกัด
ดังนั้นกรอบหรือแนวทางที่เราตองเรงปลูก
ฝงสงเสริมใหแกเด็กไทยไดรูเทาทัน และรูจัก
สรางภูมิคุมกันตัว รั้วปองกันใจไมใหหลงใหล
มัวเมากับแสงสี เทคโนโลยีได ก็คือการใหปญญา

13. ๑๒
ความรูควบคูกับคุณธรรม พรอมทั้งชี้นำ ทำใหดู
อยูใหเห็น เนนการปฏิบัติตามแนวทางวิถีแหงพุทธ
ตั้งแตยังเด็ก ใหไดรูจักเกลียดชั่ว กลัวบาป เห็น
โทษ และพิษภัยของเทคโนโลยี สงเสริมการสราง
ความรักเมตตาตอสัตว และเพื่อนมนุษย รูจัก
สรางบุญกุศลที่งายๆ ทำไดไมจำกัดวัน เวลา
สถานที่ เห็นประโยชนของความดี รูผลของการ
เกิดเปนมนุษยวาเกิดมาไดเพราะเหตุแหงการ
สรางบุญกุศล รักษาศีล ๕ และเมื่อเกิดมาแลว
ตองสรางบุญบารมีตอไปเพื่อสะสมคุณความดี
บารมีใหสูงขึ้น นำไปสูการลวงพนจากความทุกข
ทั้งปวง หยุดการเวียนวายแหงวัฏสงสารที่
ยาวนานใหจบลง คือผูหลุดพน ดั่งเชนองค
สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจา และพระอรหันต
สาวกทั้งหลาย เปนตน
เด็กไทยที่ไดเขาสูเสนทางแหงวิถีพุทธที่
ถูกตอง โดยเฉพาะเด็กที่อยูในโรงเรียนวิถีพุทธ
(มโนรม) และมีครูอาจารยซึ่งเปนผูมองการณ
ไกล เขาใจปญหาที่เกิดขึ้นในสังคม มีความ
รับผิดชอบตอลูกศิษย และมีจิตสำนึกตอสังคม
สวนรวม ยอมคิดหาแนวทาง กลวิธีหรืออุบาย ที่
จะชวยใหเด็กไทยซึ่งเปนลูกหลานของเราได
ปฏิบัติตนใหถูกตองในการสรางบุญกุศลดวยวิธี
ตางๆ ที่เด็กไทยทุกคนสามารถทำได คือการ
สวดมนต ที่เปนเครื่องมือในการฝกสติ สรางสมาธิ
สงเสริมความจำที่ดี มีวินัยในตนเอง การฟงเทศน
เพื่อใหไดรับความรูในเรื่องราวตางๆ เปนผูฟงที่ดี
กอใหเกิดปญญานำไปสูการปฏิบัติพัฒนา
แกปญหาตนเองได สวนการทำบุญใสบาตรเพื่อ
ปลูกฝงใหเด็กๆ ไดรูจักการเสียสละ แบงปน ลด
ความเห็นแกตัว รูจักเปนผูให ไมใชผูรับเพียง
อยางเดียว ในการสงเสริมใหเด็กไทยมีเมตตา
กรุณาตอสัตวหรือเพื่อนมนุษย ในฐานะผูรวมเกิด
แก เจ็บ ตาย ก็เปนสวนหนึ่งในการลดการ
เบียดเบียน ขมเหง รังแก เพื่อการอยูรวมกัน
อยางสันติสุข และการหมั่นฝกปฏิบัติสมาธิ ซึ่ง
ตองกระทำอยางสม่ำเสมอ ถึงจะเปนระยะเวลา
สั้นๆ คือ ๑๐-๒๐ นาที ในแตละครั้งก็ตาม
เปนการฝกใหเด็กไทยรูจักชำระจิต ดูใจ ไดสติมี
ความระลึกรู ตื่นตัวอยูเสมอไมประมาท ซึ่งบุญ
ทั้งหลายที่ไดกลาวมานี้ไมยากแกการปฏิบัติแมแต
ขอเดียว การฝกหัด ปฏิบัติตนในการสรางบุญ
ดวยวิธีตางๆ เหลานี้
โรงเรียนวัดมโนรมและครูทุกคนในโรงเรียน
ไดชวยกันสนับสนุน สงเสริม เปนกำลังใจ ให
กำลังทรัพย และเปนกองหลังใหเด็กไทยไดทำ
อยางสม่ำเสมอ ถึงแมจะตองใชเวลายาวนานใน
การบมเพาะ เจาะลึกก็ตาม แตลึกๆ ทำใหเรา
ผูสรางมีความคาดหวังวาผลผลิตที่ไดจากการ
บมเพาะ รดน้ำ ใสปุย พรวนดิน เมล็ดพันธุ หรือ
ตนกลา ซึ่งก็คือเด็กไทยของเราอยางสม่ำเสมอ
แลว ผลผลิตที่จะตามมายอมสมบูรณ ออกดอก
ออกผลคุมคานาภาคภูมิใจ และเปนพืชพันธุใหม
ที่อิ่มเอิบ สดใส เบิกบาน พรอมจะเปนพอพันธุ
แมพันธุแหงมนุษยชาติที่สมบูรณแบบ สูสังคม
ไทยและสังคมโลกตอไป
จงเชื่อมั่นในบุญเถอะ วาบุญแบบนี้แหละที่
เด็กไทยทำได และอยากใหทำมากๆ สม่ำเสมอ
ตลอดไป ถึงแมจะดูเปนเรื่องธรรมดา แตความ
ธรรมดายอมไมธรรมดา ถาเด็กๆ ทุกคนชวยกัน
ทำ ทุกครอบครัว ทุกโรงเรียนชวยกันสงเสริมยอม
มีอานิสงสสงผลแหงบุญนั้นเกิดเปนภูมิคุมกันตัว
และรั้วปองกันใจใหเด็กไทยเปนผูรูตื่น เบิกบาน
ทั้งในธรรมและในการดำเนินชีวิตไดอยางมีสติ
รูตัวทั่วพรอมดวยตัวตนแหงตน

14. จันทบุรี เขต ๒
ชีวิตนี้...เพื่อเธอ
เรื่อง
จันศรี ชำนาญศิลป
โรงเรียน
สังวาลยวิทย ๖
ต.ทรายขาว
อ.สอยดาว จ.จันทบุรี
๑๓
แดดยามเชาสาดแสงออนๆ สูยอดหญา
ดุจพรมสีเขียวขจีที่ปูเต็มสนามหนาอาคารเรียน
มีเด็กนักเรียนชาย ๑๐ กวาคนวิ่งไลเตะบอลสีขาว
เทาผสมน้ำตาลเกาๆ เลนกันอยางสนุกสนาน
นักเรียนหญิงเลนกระโดดยางกันเปนกลุมๆ หนา
อาคารเรียน ฉันยืนมองอยางเพลิดเพลิน ชางเปน
บรรยากาศที่นาดูสำหรับฉันเสียจริงๆ วันนี้แลว
สินะที่ฉันจะไดเขาพบครูใหญเพื่อรายงานตัวเปน
คุณครูที่สมบูรณแบบกับเขาเสียที หลังจากใฝฝน
และรอคอยมานานแรมป คิดแลวก็อดยิ้มอยาง
ภูมิใจใหกับตนเองและกมมองชุดเครื่องแบบ
ใหมเอี่ยม ซึ่งฉันบรรจงรีดอยางเรียบกริบที่แตง
อยูไมได
“มาแตเชาเลยหรือ นั่งลงกอนสิ” ฉันนั่งลง
หลังจากทำความเคารพคุณครูใหญเรียบรอยแลว
“ผมขอตอนรับครูสูโรงเรียนของเรานะ
พรอมที่จะสอนวันนี้เลยหรือเปลา” ครูใหญถาม
“พรอมคะ” ฉันตอบอยางมาดมั่นเปยม
เต็มรอย
แลววันนั้น ฉันก็ไดเปนครูประจำชั้นประถม
ปที่ ๖ และสอนควบชั้นประถมศึกษาปที่ ๓ และ
๔ ดวย โรงเรียนนี้เปนโรงเรียนเล็กอยูใกลชายแดน
ติดตอกับประเทศกัมพูชา มีนักเรียนไมถึงรอยคน
ครูที่บรรจุมาก็ยายออกไปสอนในโรงเรียนที่ใกล
กวาอยูเนืองๆ และเคยเปนโรงเรียนตำรวจ
ตระเวนชายแดนซึ่งสมเด็จพระศรีนครินทราบรม-
ราชชนนีเคยเสด็จมาเยี่ยมเยียนและพระราชทาน
พระนามใหวา “โรงเรียนสังวาลยวิทย ๖”
หลังจากวันนั้นฉันก็ทำหนาที่คุณครูอยาง
ขมีขมันสนุกสนานในการที่จะเขาสอนหองโนนที
หองนี้ที สลับสับเปลี่ยนกับการเปนแมครัวเพื่อ
เตรียมอาหารกลางวัน เปนพยาบาลเมื่อเด็ก
นักเรียนไดรับอุบัติเหตุหรือเจ็บปวย ฉันมีมาก
มายหลายหนาที่ และบางวันที่คุณครูใหญตองไป
ติดตอราชการที่สำนักงานการประถมศึกษา
อำเภอ ฉันก็ตองทำหนาที่รักษาการตำแหนง

15. ๑๔
ครูใหญดวย...ใชแลวคะ โรงเรียนของดิฉันมี
ครูใหญ ๑ คน ครูนอย ๑ คน และภารโรงอีก
๑ คน และนักเรียนอีก ๖๔ คน ฉันปฏิบัติภารกิจ
ระหวางวันอยางเต็มวันเต็มเวลาจริงๆ โดยไม
อยากจะบอกวาเมื่อกลับถึงบานพัก ฉันออนลา
เพียงใด และจะไมยอมบอกดวยเพราะฉันเปนครู
รุนใหมไฟแรงไงคะ
ฉันและคุณครูใหญแกปญหาเฉพาะหนาใน
การแกปญหาขาดแคลนครูในขณะนั้นโดยการ
รวมปรึกษากับศึกษานิเทศกประจำอำเภอจัดทำ
“แผนเรียนรวม” นำนักเรียน ๓ ชั้นมาเรียนรวม
ในหองเดียวกันเพื่อใหนักเรียนไดเรียนครบทุกคน
และเต็มตามสาระวิชา บางครั้งก็ใหนักเรียนรุนพี่
ชวยดูแลรุนนองโดยไมนึกหรอกคะวาการสอน
แบบนั้น จะมาเปนวิธีการสอนคละชั้นที่โดงดัง
ของวงการศึกษาไทยในปจจุบัน และในปตอมาก็
มีครูบรรจุใหมเพิ่มเขามาอีก ๑ คน ทำใหการ
เรียนการสอนยิ่งมีความเขมขนขึ้นโดยเนนทั้ง
วิชาการ และวิชาทักษะชีวิต และแนนอนฉันก็
มีหนาที่เพิ่มขึ้นอีก ๑ อยาง คือ เปนพี่เลี้ยงใหครู
คนใหมคะ
โรงเรียนของเราจัดการเรียนการสอนที่เนน
คุณธรรมนำความรูเปนหลัก มีการนำนักเรียนเขา
ปฎิบัติธรรมทุกป ฝกใหนักเรียนมีจิตอาสา มีการ
ประสานกันเปน “บวร” ระหวางบาน วัด โรงเรียน
อยางใกลชิด ไดรับความอนุเคราะหจากวิทยาลัย
การอาชีพสอนวิชาชีพใหอยางหลากหลาย เรามี
ภูมิปญญาชาวบานมาสอนใหในบางครั้ง นักเรียน
ที่จบในแตละปมีผลสัมฤทธิ์ดีทุกปไมเคยนอยหนา
โรงเรียนอื่น กิจกรรมอื่นๆ ไดรับรางวัลอยูเนืองๆ
ไมวาจะเขารวมประกวดกิจกรรมระดับอำเภอ
จังหวัด (ทั้งวิชาการและกีฬา)
ปจจุบันโรงเรียนของเรามีนักเรียน ๑๐๒
คนแลว มีครูผูสอน ๔ คน ครูพนักงานราชการ
๑ คน ครูอัตราจาง ๑ คน โรงเรียนของเรามี
คุณครูสอนครบชั้นแลว เราอยูกันฉันพี่นอง
สมัครสมานกลมเกลียว เสียงสวนใหญวาอยางไร
ก็วาตามกัน ซึ่งบางครั้งก็เปนเสียงคุณครูใหญ
(ผูอำนวยการโรงเรียน) วาอยางไรก็วาตามเขา
สวนฉันนั้นอยูโรงเรียนนี้มา ๑๙ ป แลวคะ
ฉันทำหนาที่ “ครู” อยางตั้งใจ ทุมเทและ
สนุกสนานไมเห็นแกเหน็ดแกเหนื่อย ตลอดเวลาที่
ผานมามีทั้งสุขและทุกขปะปนกันไป บางครั้ง
ปญหามากมายจนรูสึก “ทอ” คิดจะเขียนคำรอง
ขอยายไปอยูในโรงเรียนที่มีความพรอมสะดวก
สบายกวานี้เหมือนที่คนอื่นเขาทำกันบาง แตก็ไม
สำเร็จสักครั้งเพราะอุปสรรคใหญที่ทำใหฉันตอง
เลิกลมความคิดนั้นทุกครั้ง ก็คือ
“ครู จะทิ้งพวกหนูไปอยูโรงเรียนไหนคะ”
“ครู จะทิ้งพวกผมไปอยูโรงเรียนไหนครับ”
“เห็นลูกฉันบอกวาครูจะยายไปอยูโรงเรียน
อื่นเหรอ” จากกลุมผูปกครอง
แลวฉันจะพูดคำไหนไดดีกวา...ชีวิตนี้
เพื่อเธอ
โรงเรียนของเราจัดการเรียนการสอน
ที่เนนคุณธรรมนำความรูเปนหลัก
มีการนำนักเรียนเขาปฎิบัติธรรมทุกป
ฝกใหนักเรียนมีจิตอาสา มีการประสากันเปน
“บวร” ระหวางบาน วัด โรงเรียน อยางใกลชิด

16. ๑๕
อางทอง
ดี ที่ยังไมสาย
เรื่อง
สรวีย นำสินวิเชษฐชัย
โรงเรียน
ชุมชนวัดปราสาท
อ.ปาโมก จ.อางทอง
คุณครูคะหนูอยากตาย
หนูอยากฆาตัวตาย หนูนอยใจจริงๆ
หนูใหลูกไดทุกอยาง แคขอใหลูกเรียน
หนังสือใหจบ ม.๓
หนูก็พอใจแลว แตลูก ฮือๆ
เปนเสียงที่ฉันไดยินเต็มสองหู เปนภาพที่
ผูหญิงวัยกลางคนคนหนึ่งนั่งครอมอยูบนรถ
จักรยานยนต พูดกับดิฉันดวยน้ำตานองใบหนา
พรอมซบหนากับฝามือนอยๆ ของเธอ ฉันกำลัง
ยืนทำหนาที่ครูเวรประจำวันอยูที่หนาประตู
โรงเรียนในตอนเชา เพื่อรับนักเรียนเขาโรงเรียน
ฉันตองยืนจังงังเหมือนถูกเวทมนตรสะกด ยิ่ง
ตกใจหนักเมื่อรูวา ผูที่ทำใหผูหญิงคนนี้เสียใจ
จนไมอยากมีชีวิตอยูก็คือลูกศิษยตัวดีที่ชื่อวา
นายเบนซนี่เอง
“หนูเปนแมของเบนซหรือคะ ใจเย็นๆ
คอยๆ เลาใหครูฟงวามันเกิดอะไรขึ้น” ฉันยืน
กอดอกตั้งใจฟง เมื่อเธอเลาไป รองไหไป สงสาร
และเห็นใจมาก
“หนูเปนแมของไอเบนซ (คงโมโหนาดู)
หนูอยูกับมันสองคน พอมันก็ไมไดอยูดวย หนู
ทำงานโรงงาน ทำคนเดียว แตก็พอกินพอใชไม
เดือดรอน พักผอนก็ไมเปนเวลาเปลี่ยนกะไป
เรื่อยๆ ลูกอยากไดอะไรหนูใหมันทุกอยาง มัน
มากเกินไปใชไหมครู แตหนูขอแคใหมันเรียน
หนังสือ แคนี้มันใหไมได อยากมาเรียนก็มา ไม
อยากมาก็ไมมา หนูถูกครูประจำชั้นเรียกพบวา
ลูกขาดเรียน เวลาเรียนไมพอ หนูตกใจ และอาย
ครูที่หนูไมรูเรื่องลูกมากอนเลย”

17. ๑๖
“ครูก็ไดขาว แตคิดวาปญหานี้มันจบไป
แลว ไมเปนไรเรื่องนี้ครูไมปลอยแน ครูจะจัดการ
เอง และจะรายงานใหแมทราบเปนระยะๆ นะ
ตอนนี้หนูกลับบานไปพักผอนซะ เพิ่งออกกะมา
ยังไมไดนอนไมใชหรือ”
เธอยกมือไหวและกลาวฝากฝงลูกชายอีก
ยกหนึ่ง ฉันมองภาพผูหญิงตัวเล็กๆ ที่หวังดีกับ
ลูกไมอยากใหลูกลำบากเหมือนตัวเอง แตลูกไม
รับรูและไมเขาใจอะไรเอาซะเลย ฉันยืนมองไป
คิดไปวาจากนี้จะพูดและทำอะไรกับใครกอนดี
ฉันเดินไปที่โตะเพื่อดูตารางสอนและ
ตารางเวลาวางของตัวเอง โชคดีละนายเบนซ วัน
นี้เราเจอกัน และฉันเองมีเวลาวางไมตองเปนเวร
หองพิเศษ ฉันจึงโทรไปปรึกษาผูใหญทานหนึ่งที่
เคารพนับถือและเปนกัลยาณมิตรของฉันยาม
วิกฤตมาตลอด ทานมักมีคำแนะนำที่ดีใหฉันเสมอ
ในยามที่ฉันจนแตม ทานแนะนำใหฉันชวยเหลือ
เด็กเถอะ เพราะฉันเปนครูแนะแนว ฉันทำไดไม
ถือวาเปนการกาวกายงานคนอื่นหรอก
ฉันเขาสอนตามปกติ เมื่อมองไปที่โตะ
นายเบนซหายหนาไปไมมาเรียน นายธวัชชัยหาย
ไปไหน ทุกคนเงียบนั่งกมหนา คนเราถารักกัน
จริงเขาตองจริงใจ เมื่อมีปญหาสติปญญาแบบ
เด็กๆ แกไมได เราตองบอกผูใหญใหชวยเหลือ
ไมใชพากันปกปด วันนี้ครูจะไดรูวาคนอยาง
นายธวัชชัยยังมีเพื่อนที่ดี รักและจริงใจกับเขาสัก
กี่คน บรรยากาศในหองเรียนยิ่งเงียบสงัดกวาเกา
ไดยินแมกระทั่งเสียงลมหายใจ
คืนนั้นฉันเขานอนเพราะนาฬกาบอกเวลา
วาถึงเวลาที่ฉันตองเขานอนแลว ฉันเปนคนที่ดูแล
เรื่องสุขภาพเปนอันดับหนึ่ง จะเขานอนและตื่น
นอนเปนเวลาทุกวัน วันนี้ก็เชนกัน แมจะเขานอน
เปนเวลานานแลวก็ตาม
ฉันนอนลืมตาอยูในความมืด พยายาม
ขมตาขมใจใหหลับก็ไมสำเร็จ เสียงของแมนาย
เบนซ ภาพของแมเขารองไห ภาพนักเรียนใน
หอง ๓/๑ ที่มีทาทางอึดอัด มันวนเวียนสลับไป
สลับมา ฉันลุกขึ้นนั่งไมนอนตอเพราะนอนไม
หลับ ในที่สุดฉันก็วางแผนการทำงานเรื่องนี้ได
ฉันจึงนอนใหมและหลับไปตอนไหนก็ไมรู
เชาวันรุงขึ้นฉันไมใชครูเวร แตมีภารกิจอยู
บริเวณดานหนาโรงเรียน ฉันจึงไปสั่งสภานักเรียน
ไววา ถานายธวัชชัยมาโรงเรียนใหไปพบครูดวย
ไปคนเดียวไมตองหาใครไปเปนเพื่อน และระหวาง
รอลุนนี้เอง ก็มีเด็กหญิงคนหนึ่งเธอเปนประธาน
นักเรียนเดินมาหาดิฉัน และบอกใหไปบานเธอ
เย็นนี้ ฉันตอบตกลง วันนี้นายเบนซของฉันไมมา
โรงเรียนอีกตามเคย (อยากจับมือถามจริงๆ วามี
ปญหาอะไรกันนักกันหนา)
ตกตอนเย็นฉันขับรถไปบานผึ้ง ขณะที่
กำลังนั่งคุยกันก็มีโทรศัพทเขามา ผึ้งใหสัญญาณ
ใหเงียบและกดรับโทรศัพท คุยสักประเดี๋ยวก็สง
โทรศัพทมาใหฉัน และใหสัญญาณไมใหพูด หูไม
ไดฝาดเสียงเหมือนคนรองไห ผูชายนี่นา ใครเนี่ย
“ผึ้งเขาใจเราไหม นะขอเบียรเรากินแกกลุมสัก

18. ๑๗
ขวดเถอะนะ เราไมสบายใจเลย เราจะพยายาม
ปรับตัว เราสัญญาวาเราจะไมขาดเรียนอีก เราจะ
มาเรียนนะผึ้งนะ เฮยพูดอะไรมั่งสิ คนกำลังกลุม
นะโวย”
“ครูนะ ไมใชผึ้ง เธอมีปญหาอะไรนักหนา
พรุงนี้มาเรียนมาคุยกับครูที่โรงเรียน ครูสัญญาวา
จะไมแพรงพรายเรื่องของเธอใหใครรูเปนอันขาด
ถาเธอไมอนุญาต” ไมมีเสียงตอบรับแตโทรศัพท
ถูกตัดสายไป
“ครูคะหนูมีเรื่องจะเลาใหครูฟง และหนู
ไมสะดวกที่จะคุยที่โรงเรียน หนูจึงชวนครูมาเพื่อ
คุยกันที่บานหนู เธอบอกเบนซมีปญหาเรื่องผูหญิง
ทะเลาะกันบอย จนเขาทอไมอยากมาเรียน หนู
เตือนเขาก็ไมฟง เขารักผูหญิงคนนี้มาก เปน
นักเรียนโรงเรียนเรานี่แหละคะ เขาเมาและโทรมา
รองไหกับหนูแทบทุกครั้งที่ทะเลาะกัน”
ฉันขอบใจผึ้งและนั่งคุยเรื่องอื่นๆ ตออีก
สักพักก็ลากลับ ฉันครุนคิดมาตลอดทางจะทำไง
ดี นึกออกแลว พรุงนี้ฉันสอนแนะแนวหองนี้ เอา
นิทานคุณธรรมไปเปดใหเด็กดูและใหเขาวิพากษ
วิจารณเรื่องราวและตัวละครดีกวา ฉันนั่งพิมพ
ใบงานไปนึกหนานายธวัชชัยไป เขาจะมาเรียน
ไหมหนอ วัดดวงกัน ถาเขายังพอจะมีบุญเกาอยู
ก็ขอใหมาเรียนในวันพรุงนี้ดวยเถอะ ฉันรีบเขา
นอนเพราะตั้งใจจะตื่นไปโรงเรียนแตเชา
“ครูคะเบนซมาโรงเรียน หนูบอกใหเขามา
หาครูแลวนะคะ” ผึ้งกลาวแลวเดินจากไป ฉันยิ้ม
ออกมาแบบลืมตัว ลืมไปวายืนอยูคนเดียว สักพัก
นายเบนซก็เดินเลียบๆ เคียงๆ มาหาฉันแบบไม
คอยมั่นใจ ฉันชวนเบนซไปนั่งคุยกันในศาลา ฉัน
ใหสัญญากับเขาอยางจริงจังวาจะเก็บเรื่องนี้ไว
เปนความลับ “ผมไมมีกำลังใจมาโรงเรียน ผม
เบื่อ” เบนซเริ่มเลาเรื่องอยางอึดอัด “ใจเย็นๆ
คอยๆ เริ่มและคอยๆ เลาอยางลำดับเหตุการณ
วามันเกิดอะไรขึ้นกับชีวิตเธอ” เบนซเลาตอไปวา
“แมไมรักผม แมไมมีเวลาใหผม ผมเกลียดการ
อยูคนเดียว ผมเหงา แมมีแตวัตถุ ไมมีเวลา
ไมเคยไปไหนมาไหนกับผมเหมือนแมกับลูก
ทำแตงานแตงาน ผมอยากมีใครสักคนที่รักผม
อยางจริงใจ คุยกับผมได มีเวลาใหผม และ
รักผมจริง รักผมเพียงคนเดียว ผมตองการแคนี้
จริงๆ ครับ”
ฉันจองหนาเขา ก็พบกับแววตาที่แหงผาก
เด็กคนนี้ปากกับใจตรงกัน ดูเหมือนเขาจะเปน
คนกลา แตทำไมเขาจึงไมเปดอกพูดกับแมเขา
“หนูเคยพูดเรื่องนี้กับแมไหม” เขาพยักหนาแทน
คำตอบ “แลวแมวาอยางไร” “แมตวาดแลวพูด
วา ทุกวันนี้กูทำงานหนักและเหนื่อยแคไหน จะ
เอาอะไรนักหนา มีหนาที่เรียนก็เรียนไป เอาอะไร
ก็ทูนใหทุกอยางจะเอาอีก”
ครูรูมาวาเธอสูบบุหรี่ ดมกาว และใช
ยาเสพติดชนิดอื่นอีกจริงไหม เขากมหนาไมยอม
ตอบ ฉันจึงรุกตอ เปนลูกผูชายกลาทำตองกลา
รับ รูไหมวามันผิดและเปนอันตรายที่สุด ถาเลิก
ไมไดอะไรจะเกิดขึ้น อนาคตอยูที่ไหน คนอื่น

19. ๑๘
ก็คือคนอื่น ใครเขาจะมารักเรารวมทุกขรวมสุข
กับเรา เธอจำไวนะ ในชีวิตเธอจะมีผูหญิง ๓ คน
ที่รักเธอมาก คือ ภรรยาเธอ ลูกสาวเธอ และแม
ของเธอ แตจะมีเพียงคนเดียวเทานั้นที่รักเธอ รัก
มากไมมีวันเปลี่ยนแปลง พรอมที่จะรวมทุกขรวม
สุขกับเธอไดตลอดเวลาจนกวาจะตายจากกันไป
สามีภรรยารักกันก็จริง แตถาวันหนึ่งวันใดมีอัน
ตองเลิกรากันไปก็เปนคนอื่น แตแมกับลูกฆากัน
ไมตาย ขายกันไมขาด
ครูเคยไปถือศีลที่วัดพิชัยญาติการาม แมชี
ทศพรสอนวา ใครทำใหพอแมเสียใจ น้ำตาตก
จะตองรับกรรมเวรรอยเทาพันเทา กฎตางๆ มี
ขอยกเวน แตกฎแหงกรรมไมเคยละเวนใคร จะ
ชาหรือเร็วทุกคนตองรับผลกรรมที่ทำไวทุกคน
เธอลองคิดดูนะวาเหลือเวลาอีกไมนานก็
สอบปลายภาคแลว เธอมีคะแนนเก็บตั้งมาก
มาสอบใหครบกระบวนการวัดผลประเมินผลเธอ
ก็มีโอกาสจบแลว หรือมีบางวิชาที่เวลาเรียนไม
พอ แตครูจะนำเรื่องเธอเสนอที่ประชุม เพราะ
ทานผูอำนวยการโรงเรียนก็ใหโอกาสกับทุกคน
ครูไมคาดคั้น วันนี้ครูมีตัวอยางชีวิตเด็กรุนราว
คราวเธอนี่แหละ จะนำมาใหเธอดูเปนอุทธาหรณ
เอาละ เธอไปทำงานของเธอตอได ออ เบนซ
เธอมีบุญนะ เมื่อคืนครูอธิษฐานจิตใหเธอมาเรียน
เพราะครูจะคุยและแกปญหานี้กับเธอ และเธอก็
มาจริงๆ ครูวาเธอกลับตัวกลับใจไดแนเลย ครู
เปนกำลังใจใหนะ
ในชั่วโมงแนะแนว ฉันเปดละครคุณธรรม
ใหเด็กๆ ดู มีหลายคนที่กมหนาน้ำตาไหล
เพราะเรื่องราวในละครชางสอดคลองกับชีวิตพวก
เขาเหลือเกิน อีกไมนานก็จะจบจะจากกันแลว
ดื้อพอแม ดื้อครู แตก็กลับตัวกลับใจได
เชาวันรุงขึ้น นายเบนซมายืนลับๆ ลอๆ
ครูครับผมมีเรื่องจะบอกครู เบนซยิ้มอายๆ ผม
ขอโทษแมและสัญญากับแมวาจะมาเรียนและจะ
จบ ม.๓ พรอมเพื่อนใหได ฉันดีใจและลูบศีรษะ
นายเบนซดวยความเอ็นดู ฉันยอมรับวาฉันเคย
หมั่นไสนายคนนี้มาก แตงตัวก็กวน ทาทางเดินก็
ไมสุภาพ แตมาสังเกตวาฉันเคยเอาชนะโดยการ
ชวนเขาไปทำความดีเขาก็ไปแบบเต็มใจ เชนไป
โครงการปนโตบุญ นำอาหารไปถวายพระที่วัดทุก
เชาวันศุกร หรือสงเขาอบรมคายคุณธรรมเขาก็
เต็มใจไปและไมสรางปญหา ฉันจึงมาคิดวา คง
เปนแรงบุญอันบริสุทธิ์นี่เองทำใหเขาผาวิกฤตใน
ชีวิตมาได
และวันที่หลายคนรอคอยก็มาถึง วันรับใบ
ประกาศจบการศึกษาของนักเรียนระดับชั้น
มัธยมศึกษาปที่ ๓ นายธวัชชัย ศรรอด ก็เปนชื่อ
หนึ่งที่ผานการรายงานตัว มาดวยใบหนาที่ยิ้มแยม
แจมใส ฉันมีภาพประทับใจคือ นายเบนซกราบ
คุณครูทุกคนในโรงเรียน โดยเฉพาะฉัน นายเบนซ
มากราบ ๒ รอบ ดวยใบหนายิ้มแยมแจมใส
ฉันจำคำพูดสุดทายที่พูดกับนายเบนซ ที่ทำใหเขา
ยิ้มไมหยุด ก็คือ “สูๆ นะเบนซ ครูเปนกำลังใจ
ให กรรมเวรมีจริง กรรมดีนำไปดีนะลูกรัก”

20. ระยอง เขต ๒
จากศรัทธาถึงพระตถาคต
เรื่อง
พนิตนาฎ ลายสังข
โรงเรียน
บานยางเอน
อ.เขาชะเมา จ.ระยอง
๑๙
เมื่อ ๒๐ ปที่แลว ขาพเจาก็เปนเชนบท
รอยกรองขางตนเมื่อครั้งเปนครูโรงเรียนเอกชนใน
กรุงเทพฯ การสอนที่มุงเนนใหเด็กสอบเขาโรงเรียน
ที่มีชื่อเสียงตามที่ผูปกครองตองการ จนบางครั้งก็
ละเลยที่จะเนนเรื่องศีลธรรมจริยธรรม ตอมาใน
ป ๒๕๔๒ ขาพเจามีโอกาสเปนขาราชการ
ในพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวฯ จึงตั้งสัตย
ปฏิญาณวาจะขอเปนขาราชการที่ดีถวายงานแด
พระองคทาน ขาพเจาไดออกเยี่ยมบานนักเรียน
และทำความรูจักกับชุมชนในปแรกที่มาบรรจุ
และเฝาสังเกตพฤติกรรมนักเรียนพบวา นักเรียน
สวนใหญมีฐานะทางบานยากจน บางคนมา
โรงเรียนโดยไมมีเงินคาขนม ผูปกครองมีอาชีพ
รับจางเกือบรอยละ ๙๕ หัวหนาครอบครัวนิยม
ฝรั่งเขาหัวเราะเยาะเราวา เสียแรงมีรัตนาจำนวนสาม
แตเหมือนไกไมนิยมชมของงาม มักตะกละตะกลามหาของกิน
หมายความวาการศึกษาที่จัดอยู พาไปสูอาชีพเสียทั้งสิ้น
ปริญญาทวมทนลนแผนดิน แตขาดศีลขาดธรรมประจำตัวฯ
(ม.ล.ปน มาลากุล)