1η Ενότητα Νεοελληνικής Γλώσσας Β΄ Γυμνασίου. Παραγωγή με αχώριστα μόρια, σελ. 17-19 (μάθημα 3)

1. Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr
Μάθημα 3

2. Σελ.17
Δεν τις συναντούμε
μόνες τους στο
λόγο αλλά
χρησιμοποιούνται
ως προθήματα για
την παραγωγή
άλλων λέξεων

3. Στερητικό μόριο α-: σημαίνει άρνηση εκείνου
που δηλώνεται από το δεύτερο συστατικό της
λέξης. Δεν πρέπει να το μπερδεύουμε με την
πρόθεση ανά-
1.Λαϊκά μόρια: αποτελούν λεξικά στοιχεία της νέας ελληνικής

5. • ξεπερνώ, ξαλμυρίζω
• ξενυχτώ, ξεπορτίζω
• ξεφεύγω
• ξέφρενος, ξεκουφαίνω
ξε-ή ξ-
(μπροστά
από
φωνήεν)
1.Λαϊκά μόρια: αποτελούν λεξικά στοιχεία της νέας ελληνικής

6. 2.Λόγια μόρια: προέρχονται από την αρχαία ελληνική, όπου ήταν κυρίως προθέσεις

7. 2.Λόγια μόρια: προέρχονται από την αρχαία ελληνική, όπου ήταν κυρίως προθέσεις

8. 2.Λόγια μόρια: προέρχονται από την αρχαία ελληνική, όπου ήταν κυρίως προθέσεις

9. • διαποτίζω, διαμπερής, διαπλέω
• διαφωνώ, διαμάχη
• διακρίνομαι
2.Λόγια μόρια: προέρχονται από την αρχαία ελληνική, όπου ήταν κυρίως προθέσεις

10. • διχογνωμία
• διχόνοια
• διχοτόμος
2.Λόγια μόρια: προέρχονται από την αρχαία ελληνική, όπου ήταν κυρίως προθέσεις

11. • δυστύχημα, δυσνόητος
• δυσφημώ, δυστοκία
• δυσβάσταχτος, δυσανάγνωστος
2.Λόγια μόρια: προέρχονται από την αρχαία ελληνική, όπου ήταν κυρίως προθέσεις

12. • είσοδος, εισέρχομαι
• εισβολή
• εισπνοή
2.Λόγια μόρια: προέρχονται από την αρχαία ελληνική, όπου ήταν κυρίως προθέσεις

13. • εκδηλώνω, εκφοβίζω
• εκφωνώ
• εξελληνίζω
2.Λόγια μόρια: προέρχονται από την αρχαία ελληνική, όπου ήταν κυρίως προθέσεις

15. • ενταφιάζω, εντοιχίζω, ένστολος
• εμφυσώ, εμψυχώνω, εμβαθύνω
• έγχορδο
• έρρινος
• ελλιμενισμός
εγ- (κ,γ,χ)
εμ- (π,β,φ)
ερ- (μπροστά από ρ)
ελ- (μπροστά από λ)
2.Λόγια μόρια: προέρχονται από την αρχαία ελληνική, όπου ήταν κυρίως προθέσεις

16. • ενδόμυχος
• ενδοκρανιακός
• ενδοεπικοινωνία
2.Λόγια μόρια: προέρχονται από την αρχαία ελληνική, όπου ήταν κυρίως προθέσεις

18. • επιτραπέζιος, επιγονατίδα
• επιβίβαση
εφ- (μπροστά από δασυνόμενη λέξη): έφιππος
επ- (μπροστά από φωνήεν): επάνοδος
2.Λόγια μόρια: προέρχονται από την αρχαία ελληνική, όπου ήταν κυρίως προθέσεις

19. • ευέξαπτος, ευερέθιστος
• ευτύχημα, ευφράδεια
• εύληπτος, ευσυνείδητος
2.Λόγια μόρια: προέρχονται από την αρχαία ελληνική, όπου ήταν κυρίως προθέσεις

20. • ημισέληνος, ημιδιατροφή
• ημικύκλιο, ημίμετρα
• ημιστίχιο
2.Λόγια μόρια: προέρχονται από την αρχαία ελληνική, όπου ήταν κυρίως προθέσεις

21. • ομόθρησκος
• ομοϊδεάτης
• ομογένεια
2.Λόγια μόρια: προέρχονται από την αρχαία ελληνική, όπου ήταν κυρίως προθέσεις

22. • Παναθηναϊκός, πανστρατιά
• πανάθλιος, πανάκριβος
• παγκόσμιος, παγκρήτιος
2.Λόγια μόρια: προέρχονται από την αρχαία ελληνική, όπου ήταν κυρίως προθέσεις

23. • περικλείω
• περιλούζω
• περιστοιχίζω
2.Λόγια μόρια: προέρχονται από την αρχαία ελληνική, όπου ήταν κυρίως προθέσεις

24. • προτελευταίος
• προετοιμάζω, προνοώ
• προτρέχω, προβλέπω
2.Λόγια μόρια: προέρχονται από την αρχαία ελληνική, όπου ήταν κυρίως προθέσεις

25. • σύντροφος
• συγκάτοικος
• συλλογή
• συμμαθητής, συμβουλεύω
• συρραφή
2.Λόγια μόρια: προέρχονται από την αρχαία ελληνική, όπου ήταν κυρίως προθέσεις

27. • τηλεχειριστήριο
• τηλεγράφημα
• τηλεσκόπιο
2.Λόγια μόρια: προέρχονται από την αρχαία ελληνική, όπου ήταν κυρίως προθέσεις

28. • υπέρμετρος
• υπερβολικός
• υπέρβαρος
2.Λόγια μόρια: προέρχονται από την αρχαία ελληνική, όπου ήταν κυρίως προθέσεις

29. • υπόγειο
• υποτελής
• υπόστρωμα, υποδιευθυντής
2.Λόγια μόρια: προέρχονται από την αρχαία ελληνική, όπου ήταν κυρίως προθέσεις

32. ανα (πρόθεση) + καλύπτω
επι + στρέφω
α (στερητικό) + κατοικώ
ανα (πρόθεση) + ζητώ
ξε + κουράζομαι
υπο + δέχομαι

34. πρόσβαση
ξεπροβάλλουν
επεξηγηματικός
εμπνέουν
διαταράξετε περιβάλλοντος

36. υπολοχαγός
περίμετρος
εισαγωγή
δυσαναλογία
διχογνωμία
αρχίατρος + υπίατρος

37. Χρησιμοποιώντας τα αχώριστα μόρια που δίνονται παρακάτω να βρείτε τις
λέξεις που έχουν τις ακόλουθες σημασίες (υπο-, α-, ανα-, ξε-, αμφι-,
ημι-, αρχι-, συν-, δυσ-, εκ-, διχο-):
• Αυτός που δεν έχει ήθος
• Περνώ όλο το χειμώνα σε κάποιο μέρος
• Φυτεύω δέντρα για να δημιουργηθεί δάσος ξανά
• Περίοδος που δεν βρέχει

38. Χρησιμοποιώντας τα αχώριστα μόρια που δίνονται παρακάτω να βρείτε τις
λέξεις που έχουν τις ακόλουθες σημασίες (υπο-, α-, ανα-, ξε-, αμφι-,
ημι-, αρχι-, συν-, δυσ-, εκ-, διχο-):
• Αυτός που δεν έχει ήθος
• Περνώ όλο το χειμώνα σε κάποιο μέρος
• Φυτεύω δέντρα για να δημιουργηθεί δάσος ξανά
• Περίοδος που δεν βρέχει
α-ήθης
ξε-χειμωνιάζω
ανα-δασώνω
(πρόθεση)
αν-ομβρία

39. Χρησιμοποιώντας τα αχώριστα μόρια που δίνονται παρακάτω να βρείτε τις
λέξεις που έχουν τις ακόλουθες σημασίες (υπο-, α-, ανα-, ξε-, αμφι-,
ημι-, αρχι-, συν-, δυσ-, εκ-, διχο-):
• Αυτός που πλησιάζεται δύσκολα
• Η ύπαρξη αντίθετων απόψεων
• Ο επικεφαλής μιας εκστρατείας
• Απλουστεύω κάτι για να γίνει κατανοητό

40. Χρησιμοποιώντας τα αχώριστα μόρια που δίνονται παρακάτω να βρείτε τις
λέξεις που έχουν τις ακόλουθες σημασίες (υπο-, α-, ανα-, ξε-, αμφι-,
ημι-, αρχι-, συν-, δυσ-, εκ-, διχο-):
• Αυτός που πλησιάζεται δύσκολα
• Η ύπαρξη αντίθετων απόψεων
• Ο επικεφαλής μιας εκστρατείας
• Απλουστεύω κάτι για να γίνει κατανοητό
δυσ-πρόσιτος
διχο-γνωμία
αρχι-στράτηγος
εκ-λαϊκεύω

41. Χρησιμοποιώντας τα αχώριστα μόρια που δίνονται παρακάτω να βρείτε τις
λέξεις που έχουν τις ακόλουθες σημασίες (υπο-, α-, ανα-, ξε-, αμφι-,
ημι-, αρχι-, συν-, δυσ-, εκ-, διχο-):
• Αυτός που δεν αισθάνεται ασφαλής
• Ζει στη στεριά και στη θάλασσα
• Αυτός που δεν είναι ανάλογος
• Αυτός που δεν μπορεί να κάνει κάτι

42. Χρησιμοποιώντας τα αχώριστα μόρια που δίνονται παρακάτω να βρείτε τις
λέξεις που έχουν τις ακόλουθες σημασίες (υπο-, α-, ανα-, ξε-, αμφι-,
ημι-, αρχι-, συν-, δυσ-, εκ-, διχο-):
• Αυτός που δεν αισθάνεται ασφαλής
• Ζει στη στεριά και στη θάλασσα
• Αυτός που δεν είναι ανάλογος
• Αυτός που δεν μπορεί να κάνει κάτι
αν-ασφαλής
αμφί-βιος
δυσ-ανάλογος
α-καμάτης

43. Χρησιμοποιώντας τα αχώριστα μόρια που δίνονται παρακάτω να βρείτε τις
λέξεις που έχουν τις ακόλουθες σημασίες (υπο-, α-, ανα-, ξε-, αμφι-,
ημι-, αρχι-, συν-, δυσ-, εκ-, διχο-):
• Αυτός που συμμετείχε σε κακή πράξη
• Παίζω κάποιο ρόλο
• Το ένα από τα δύο μέρη από τα
οποία αποτελείται ο κύκλος

44. Χρησιμοποιώντας τα αχώριστα μόρια που δίνονται παρακάτω να βρείτε τις
λέξεις που έχουν τις ακόλουθες σημασίες (υπο-, α-, ανα-, ξε-, αμφι-,
ημι-, αρχι-, συν-, δυσ-, εκ-, διχο-):
• Αυτός που συμμετείχε σε κακή πράξη
• Παίζω κάποιο ρόλο
• Το ένα από τα δύο μέρη από τα
οποία αποτελείται ο κύκλος

45. Χρησιμοποιώντας τα αχώριστα μόρια που δίνονται παρακάτω να βρείτε τα
αντώνυμα των παρακάτω λέξεων (υπο-, α-, αν-, ξε-, αμφι-, επι-,
δυσ-, υπο-, συν-, περι-, εκ-, διχο-):
κουρασμένος ομόνοια αζήτητος ευτυχής υποφερτός
προϊστάμενος εισάγω αιματηρός θεμιτός σκεπάζω
προχωρώ υπόγειος είμαι σίγουρος χωρίζω

46. Χρησιμοποιώντας τα αχώριστα μόρια που δίνονται παρακάτω να βρείτε τα
αντώνυμα των παρακάτω λέξεων (υπο-, α-, αν-, ξε-, αμφι-, επι-,
δυσ-, υπο-, συν-, περι-, εκ-, διχο-):
κουρασμένος ομόνοια αζήτητος ευτυχής υποφερτός
προϊστάμενος εισάγω αιματηρός θεμιτός σκεπάζω
προχωρώ υπόγειος είμαι σίγουρος χωρίζω
ξε-κούραστος διχό-νοια περι-ζήτητος δυσ-τυχής αν-υπόφορος
υφ-ιστάμενος εξ-άγω αν-αίμακτος α-θέμιτος ξε-σκεπάζω
υπο-χωρώ επί-γειος αμφι-βάλλω συν-ενώνω

47. Να σχηματίσετε παράγωγες λέξεις με τα αχώριστα λαϊκά μόρια α-, ξε-,
την πρόθεση ανα- και τις λέξεις που δίνονται στην αριστερή στήλη:

48. ανώμαλος
αναθεωρώ
άοπλος
αναβροχιά
ανακαλύπτω
αναιμία
αναξιόπιστος
Να σχηματίσετε παράγωγες λέξεις με τα αχώριστα λαϊκά μόρια α-, ξε-,
την πρόθεση ανα- και τις λέξεις που δίνονται στην αριστερή στήλη:

49. Να σχηματίσετε παράγωγες λέξεις με τα αχώριστα λαϊκά μόρια α-, ξε-,
την πρόθεση ανα- και τις λέξεις που δίνονται στην αριστερή στήλη:

50. ξεκαθαρίζω
ανήμπορος
ξενυχτώ
ανασηκώνωξεσηκώνω
ανεπανάληπτος
ανήθικος (αήθης)
ανέλπιστος
ξεπορτίζω
αναπαράγω
Να σχηματίσετε παράγωγες λέξεις με τα αχώριστα λαϊκά μόρια α-, ξε-,
την πρόθεση ανα- και τις λέξεις που δίνονται στην αριστερή στήλη:

51. Να βρείτε ποια είναι η σημασία των αχώριστων λόγιων μορίων στις
παρακάτω λέξεις:

52. εν-
επι-(εφ)
συν-(συγ-)
περι-
ημι-
επάνω
μαζί
γύρω
μισό
μέσα
Να βρείτε ποια είναι η σημασία των αχώριστων λόγιων μορίων στις
παρακάτω λέξεις:

53. Να εντοπίσετε στο κείμενο 1
σύνθετες λέξεις με
αχώριστα μόρια
κόλον = τροφή

54. Να εντοπίσετε στο κείμενο 1
σύνθετες λέξεις με
αχώριστα μόρια
πρόθεση
κόλον = τροφή
2
3
7
8
9

55. Να εντοπίσετε στο κείμενο 1
σύνθετες λέξεις με
αχώριστα μόρια

56. 13
15
16
17
19
Να εντοπίσετε στο κείμενο 1
σύνθετες λέξεις με
αχώριστα μόρια

57. Να εντοπίσετε στο κείμενο 1
σύνθετες λέξεις με
αχώριστα μόρια

58. 22
25
26
27
28
33
Να εντοπίσετε στο κείμενο 1
σύνθετες λέξεις με
αχώριστα μόρια

59. ΤΕΛΟΣ
Τσατσούρης Χρήστος
Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr