Πίνακες με τις ειδικές, βουλητικές, ενδοιαστικές και πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις (θεωρία και παραδείγματα)

1. ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
I. ΕΙΔΙΚΈΣ ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ
Α. Από πού «ΕΞΑΡΤΩΝΤΑΙ» Β. Πώς ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ Γ. Συντακτική ΘΕΣΗ
1. Εξαρτώνται από ρήματα που σημαίνουν: Εισάγονται με τους ειδικούς συνδέσμους 1. Μια ειδική πρόταση χρησιμοποιείται ως
λέω, αισθάνομαι, γνωρίζω, νομίζω, δείχνω ότι, πως, που, με το μόριο να (όταν πρό- Αντικείμενο των ρημάτων ή των περιφράσεων
κ.ά. ή από περιφράσεις κειται για αμφισβήτηση) της πρώτης στήλης (Α1)
με παρόμοια σημασία: έχω την (σπάνια, δεν εισάγονται με κανένα  Ομολογώ ότι έκανα λάθος
προαίσθηση, έχω την πεποίθηση, έχω την σύνδεσμο, π.χ: Έμαθα θα φύγεις σήμερα)
γνώμη, είμαι βέβαιος, βάζω με το νου μου  Διαπιστώνουμε πώς δεν γεννιούνται νέες
[δεν χωρίζονται με κόμμα] γλώσσες
 Με πονάει που δε με σκέφτηκες
 Δε θυμάμαι να σε συνάντησα ποτέ!
2. Βρίσκονται κοντά σε απρόσωπα ρήματα (όπως παραπάνω) 2. Υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων
ή σε απρόσωπες εκφράσεις που έχουν ή εκφράσεων της πρώτης στήλης (Α2)
σημασία παρόμοια με εκείνη των παραπάνω  Είναι βέβαιο ότι προσπάθησες πολύ
ρημάτων: λέγεται, διαδίδεται, γίνεται
αντιληπτό, είναι γνωστό, φαίνεται, είναι  Φάνηκε πως δεν το κατάλαβες
βέβαιο...  Είναι πιθανό να μην το έμαθε
[δεν χωρίζονται με κόμμα]
 Είναι κρίμα που δεν σε κάλεσαν
3. Βρίσκονται ύστερα από μερικές (όπως παραπάνω) 3. Επεξήγηση (σπανιότερα προσδιορισμός)
αντωνυμίες ουδέτερου γένους(και μερικές των αντωνυμιών και των άλλων λέξεων της
άλλες λέξεις): πρώτης στήλης (Α3)
αυτό, εκείνο..., διάδοση, γνώμη, φήμη,  Αυτό μόνο με στενοχωρεί, πως δε ζήτησες
πληροφορία, γεγονός, καταγγελία, καν τη γνώμη μου!
συμπέρασμα, μήνυμα, ιδέα
 Δεν μπορώ να παραβλέψω το γεγονός ότι
η συνεργασία μας ήταν άψογη.
 Όλα τα στοιχεία οδηγούν στη διαπίστωση
ότι έδρασες παρορμητικά
ΙΙ. ΒΟΥΛΗΤΙΚΈΣ ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ
Α. Από πού «ΕΞΑΡΤΩΝΤΑΙ» Β. Πώς ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ Γ. Συντακτική ΘΕΣΗ
1. Εξαρτώνται από ρήματα ή από περιφράσεις Εισάγονται με το μόριο Μια βουλητική πρόταση χρησιμοποιείται ως
που σημαίνουν: θέλω, μπορώ, προτρέπω, να (σπάνια με το σύνδεσμο και, π.χ: 1. Αντικείμενο των ρημάτων και των περιφράσεων της
αξιώνω, σκοπεύω, αναγκάζομαι, Αν τύχει και ξενιτευτώ = να πρώτης στήλης (Α1)
δυσκολεύομαι, τολμώ, έχω τη δύναμη κ.ά. ξενιτευτώ )  Αξίωσε να παραιτηθώ αμέσως
[δε χωρίζονται με κόμμα]
 Δυσκολεύεται να εφραστεί με σαφήνεια
 Σκοπεύεις να του το αποκαλύψεις;
2. Βρίσκονται κοντά σε απρόσωπα ρήματα ή (όπως παραπάνω) 2. Υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων ή εκφράσεων
σε απρόσωπες εκφράσεις που έχουν σημασία της πρώτης στήλης (Α2)
παρόμοια με εκείνη των παραπάνω ρημάτων:  Χρειάζεται να προσπαθήσεις πολύ
πρέπει, μπορεί, χρειάζεται, απαγορεύεται,
συμβαίνει, είναι ανάγκη, είναι ντροπή,  Είναι φυσικό να νιώθεις πιεσμένος
είναι δυνατό, είναι φυσικό/ αδύνατον κ.ά.  Επιβάλλεται να προστατέψουμε το γλωσσικό μας
[δε χωρίζονται με κόμμα] πλούτο
 Κινδυνεύει να αλλοιωθεί το γλωσσικό αισθητήριο
των νέων από τη συνεχή χρήση της Αγγλικής;
3. Βρίσκονται ύστερα από μερικές (όπως παραπάνω) 3. Επεξήγηση των αντωνυμιών και των άλλων λέξεων
αντωνυμίες ουδέτερου γένους και ουσιαστικά της πρώτης στήλης (Α3)
που έχουν σημασία παρόμοια με εκείνη των  Αυτό να προσέξεις, να μη μπλέξεις!
παραπάνω ρημάτων.
[χωρίζονται με κόμμα]  Με μια ελπίδα ζούσε, να γυρίσει πίσω στην
πατρίδα.
4. Βρίσκονται ύστερα ουσιαστικά ή επίθετα (όπως παραπάνω) 4. Προσδιορισμός των ουσιαστικών, επιθέτων της
που έχουν σημασία παρόμοια με εκείνη των πρώτης στήλης (Α4)
παραπάνω ρημάτων: απαίτηση, πόθος,  Οργάνωνε με μεθοδικότητα το στόχο του να πάρει
ανάγκη, σκοπός, παράκληση, υπόσχεση, τη θέση μου στην εταιρεία
διαταγή, έτοιμος, πρόθυμος, ασυνήθιστος,
ανυπόμονος, υποχρεωμένος, κ.ά.  Ικανοποιήθηκε από το σταθμό η απαίτηση πολλών

2. ακροατών να επαναληφθεί η εκπομπή.
 Με κοίταζε επίμονα έτοιμος να μου επιτεθεί
5. Βρίσκονται κοντά σε οποιοδήποτε ρήμα ή Εισάγονται επίσης με μια 5. Επιρρηματικός προσδιορισμός
σε κάποιο επίθετο (αυτές οι προτάσεις μόνο πρόθεση+να φανερώνοντας διάφορες στις λέξεις της στήλης (Α5).
τυπικά είναι «βουλητικές»). επιρρηματικές σχέσεις: χωρίς να,  Γίναμε φίλοι χωρίς να πούμε λέξη
δίχως να, αντί να, από το να, με το
να...  Με το να μην ακούς κανένα βλέπεις τι παθαίνεις!
 Κάνε κάτι αντί να κάθεσαι άπραγος
 Είναι ικανότατος στο να εφευρίσκει δικαιολογίες
ΙΙΙ. ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΈΣ ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ
Α. Από πού «ΕΞΑΡΤΩΝΤΑΙ» Β. Πώς ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ Γ. Συντακτική ΘΕΣΗ
1. Εξαρτώνται από ρήματα που σημαίνουν Εισάγονται με τους συνδέσμους: Μια ενδοιαστική πρόταση χρησιμοποιείται ως
φόβο ή ανησυχία: 1. μήπως, μη(ν), να μην 1. Αντικείμενο των ρημάτων και των περιφράσεων της
φοβούμαι, υποπτεύομαι, ανησυχώ, (εκφράζεται φόβος μήπως γίνει κάτι πρώτης στήλης (Α1)
προσέχω κ.ά. ή από περιφράσεις με ανεπιθύμητο)  Ανησυχώ μήπως δε φτάσουμε εγκαίρως
παρόμοια σημασία: με πιάνει φόβος, έχω 2. μήπως δε(ν), μη δε(ν)
ανησυχία/ τρόμο/υποψία/ αγωνία/, παίρνω (εκφράζεται φόβος μήπως δε γίνει  Φοβάται να μην αργήσει
τα μέτρα μου κ.ά. κάτι επιθυμητό)  Πάρτε μέτρα μη και ξαναγίνουν τα ίδια
[δε χωρίζονται με κόμμα]
2. Βρίσκονται κοντά σε απρόσωπα ρήματα (όπως παραπάνω) 2. Υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων ή εκφράσεων
ή σε απρόσωπες εκφράσεις που έχουν της πρώτης στήλης (Α2) (σπάνια)
σημασία παρόμοια με εκείνη των παραπάνω  Υπάρχει φόβος μήπως αλλοιωθεί η ελληνική
ρημάτων :υπάρχει φόβος/υποψία/ανησυχία γλώσσα
[δε χωρίζονται με κόμμα]
 Με ανησυχεί πολύ μήπως αργήσει το αεροπλάνο
2. Βρίσκονται ύστερα από ουσιαστικά που (όπως παραπάνω) 3. Επεξήγηση ή προσδιορισμός των ουσιαστικών και
έχουν σημασία παρόμοια με εκείνη των των αντωνυμιών της πρώτης στήλης (Α2)
παραπάνω ή μερικές αντωνυμίες ουδέτερου
γένους: φόβος, αγωνία, υποψία, ανησυχία,  Ζει χρόνια με το φόβο μήπως αποκαλυφθεί το
αυτό, εκείνο... μυστικό του
 Ένα πράγμα τον αγχώνει, μήπως δεν είναι πάντα
τέλεια όσα κάνει
ΙV. ΠΛΆΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΈΣ ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ
Α. Από πού «ΕΞΑΡΤΩΝΤΑΙ» Β. Πώς ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ Γ. ΤΙ ΔΗΛΩΝΟΥΝ Δ. Συντακτική ΘΕΣΗ
1. Εξαρτώνται από ρήματα που Εισάγονται Δηλώνουν ολική άγνοια Μια πλάγια ερώτηση χρησιμοποιείται ως
σημαίνουν: ρωτώ, εξετάζω, 1. με τους συνδέσμους: αν, 1. Αντικείμενο των ρημάτων κτλ. της πρώτης
απορώ, σκέφτομαι, αμφιβάλλω, μήπως: (απλές) αν... ή στήλης (Α1)
ξέρω, βλέπω κ.ά. ή από (αν): διμελείς  Αμφιβάλλω αν μου λες όλη την αλήθεια
περιφράσεις με παρόμοια σημασία:
δεν είμαι βέβαιος, έχω την  Δεν έχω ιδέα ούτε αν ήρθε, ούτε αν έφυγε
απορία, δεν έχω ιδέα, δε βρίσκω  Σκέφτομαι μήπως έχεις δίκιο τελικά
εξήγηση κ.ά.
[δε χωρίζονται με κόμμα]
2. με ερωτηματικές Δηλώνουν μερική άγνοια  Αναρωτιέμαι πότε θα έρθει
αντωνυμίες ή ερωτηματικά
επιρρήματα: ποιος, πόσος,  Δεν έχει ιδέα πόση δουλειά χρειάζεται για
πόσο, πού, πώς, γιατί, να φτάσει το στόχο του
πότε...  Δεν ξέρω πώς να του το πω
 Σκέψου πού θα βρισκόσουν τώρα χωρίς τη
βοήθειά μου
2. Βρίσκονται κοντά σε (όπως παραπάνω: 1,2) (είτε ολική είτε μερική 2. Υποκείμενο των απρόσωπων εκφράσεων της
απρόσωπες εκφράσεις που έχουν άγνοια, ανάλογα με το πρώτης στήλης(Α2)
σημασία παρόμοια με εκείνη των πώς εισάγονται)  Είναι ζήτημα αν θα βγει άμεσα η
παραπάνω ρημάτων: είναι ζήτημα, οικονομία μας από την ύφεση
δεν είναι βέβαιο, είναι παράξενο,
δεν υπάρχει πληροφορία/ είδηση/  Είναι παράξενο πώς τα κατάφερε τελικά
εξήγηση...  Δεν υπάρχει εξήγηση ούτε πώς έφτασε ως
[δε χωρίζονται με κόμμα] εκεί ούτε αν τελικά το μετάνιωσε

3. 3. Βρίσκονται ύστερα από μερικές (όπως παραπάνω: 1,2) (είτε ολική είτε μερική 3. Επεξήγηση των αντωνυμιών και των
αντωνυμίες ουδέτερου γένους άγνοια, ανάλογα με το ουσιαστικών της πρώτης στήλης (Α3)
(αυτό, εκείνο, κάτι, ένα) και τα πώς εισάγονται)  Ένα μόνο σκέψου, πώς θα αντιδρούσες
ουσιαστικά: ερώτηση, απορία, εσύ στη θέση μου
αμφιβολία, σκέψη κ.ά.
 Δεν παύει να με ταλαιπωρεί η αμφιβολία
αν έκανα σωστά ή όχι
 Δεν είναι εύκολη η απάντηση στο
ερώτημα τι είναι ευτυχία