Breves apuntamentos sobre a arte renacentista e as súas características

1. XEOGRAFÍA E HISTORIA 3º ESO
AARTE RENACENTISTA
1.- A ESTÉTICA RENACENTISTA
• O Renacemento foi o movemento cultural e artístico que se iniciou en Italia,
especialmente en Florencia, no século XV (Quattrocento) e que alcanzou o máximo
desenvolvemento en Europa durante o século XVI (Cinquecento). Estivo
intimamente ligado ao Humanismo.
• Os artistas do Renacemento considerábanse sucesores dos mestres grecorromanos e
buscaron a inspiración nas obras e edificios da Antigüidade:
✔ Os arquitectos adaptaron os estilos clásicos, mesturando elementos gregos e
romanos.
✔ Os escultores e os pintores inspiráronse na mitoloxía grecorromana e utilizárona
como tema para as súas obras. Exaltaron a beleza do corpo humano e retomaron
os cánons clásicos. Melloraron as técnicas artísticas como a pintura ao fresco, e
inventaron outras, como a pintura ao óleo e a perspectiva.
• Os artistas converteron o ser humano no centro dos seus intereses artísticos:
✔ Os temas relixiosos continuaron sendo unha das fontes de inspiración, pero os
personaxes sagrados eran representados e vestidos como se fosen persoas do
Renacemento.
✔ Realizaron numerosas escenas de vida cotiá.
✔ Proliferou a realización de retratos de príncipes, nobres e burgueses.
• O papel dos mecenas foi clave no desenvolvemento artístico renacentista, actuando
como protectores de artistas aos que lles encargaban a realización de obras para os
seus palacios, tumbas ou igrexas. Florencia foi o gran centro artístico do século XV
e a familia dos Médicis destacou como mecenas.
• O artista deixa de ser un artesán para se converter nun profesional, asina as súas
obras, a sociedade recoñéceo como un intelectual humanista e goza de prestixio.
2.- AARQUITECTURA: A RECUPERACIÓN DAS FORMAS CLÁSICAS
• Os arquitectos empregaron numerosos elementos arquitectónicos do mundo
grecorromano:
✔ Usáronse columnas e pilastras coas ordes gregas (dórica, xónica e corintia) e
romanas (toscana e composta)
✔ Arcos de medio punto, frontóns, cornixas e cúpulas.
✔ As igrexas recuperaron a planta centralizada (cruz grega ou circular), aínda que
se continuou a utilizar a planta de cruz latina con tres naves.
• Como elementos decorativos usaron: medallóns, aparello almofadado, grutesco,
1

2. XEOGRAFÍA E HISTORIA 3º ESO
grilandas e fornelas que rematan en forma de venera.
• Os principais arquitectos do Quattrocento foron Filippo Brunelleschi (Santa María
dei Fiore, Florencia; Igrexa de San Lourenzo, Florencia) e Leon Battista Alberti
(Santa María Novella, Florencia; Palacio Rucellai, Florencia).
• No Cinquecento, os edificios acadaron unha maior monumentalidade e robustez. O
mellor exemplo é a basílica de San Pedro do Vaticano, na que interviñeron Donato
Bramante ( tamén diseñou o templo de San Pietro in Montorio, Roma) e, máis tarde,
Miguel Anxo, quen construíu a gran cúpula.
3.- A ESCULTURA: EQUILIBRIO E SERENIDADE
• Os escultores interesáronse por representar o corpo humano, idealizado, con gran
perfección técnica e de proporción clásica (canon), seguindo os modelos da
antigüidade grecorromana.
• Predominan as composicións piramidais
• Gusto polas obras de vulto redondo (esculturas exentas).
• Temática: relixiosa e mitolóxica.
• Entre os materiais utilizados salientan o mármore e mais o bronce.
• Os escultores máis destacados do Quattrocento foron Donatello (David, O cabaleiro
Gattamelata) e Lorenzo Ghiberti (Portas do Baptisterio de Florencia).
• No século XVI apréciase un predominio das liñas curvas, reforzando o dinamismo.
A figura principal foi Miguel Anxo, en cuxa obra predomina a expresión dos
sentimentos. A Piedade, David e Moisés son algunhas das súas esculturas máis
destacadas.
4.- A PINTURA: NATURALISMO E PERSPECTIVA
• Preocupación pola perspectiva para dar sensación de volume e profundidade.
• Tratamento da anatomía humana.
• Predominio das composicións triangulares.
• Gusto polo detalle, polo retrato e pola incorporación da natureza ao cadro.
• Temática relixiosa e mitolóxica.
• A técnica preferente é o óleo.
• Entre os pintores destacaron:
✔ Quattrocento: Massacio (O tributo da moeda; A Santísima Trindade); Piero della
Francesca (A flaxelación de Cristo; Virxe da Galería Brera); Botticelli (O
nacemento de Venus; A primavera).
✔ Cinquecento: Leonardo da Vinci (inventor da técnica do sfumato: A Derradeira
Cea; A Gioconda); Rafael (Virxe do xílgaro; A escola de Atenas); Miguel Anxo
(Frescos da Capela Sixtina: a creación de Adán, Xuízo Final, Expulsión do
Paraíso); Tiziano (Amor sacro e amor profano); Giorgione ( A Venus dormida).
2

3. XEOGRAFÍA E HISTORIA 3º ESO
5.- A EXPANSIÓN DO RENACEMENTO EN EUROPA
• A influencia do Renacemento italiano noutros países de Europa non se deixou sentir
plenamente ata o século XVI.
• En Flandres, esta influencia foi escasa, pois a súa escola pictórica posuía unha
marcada personalidade. Os artistas desenvolveron un estilo propio, con gusto polo
detalle, polo realismo e polos retratos, así como o rexeitamento dos temas da
Antigüidade clásica. Destacou Pieter Brueghel o Vello (Boda campesiña, Paisaxe
invernal)
• En Francia, a influencia renacentista foi temperá, impulsada sobre todo polo rei
Francisco I. Destacaron a arquitectura (castelo de Chambord) e as pinturas
decorativas da Escola de Fontainebleau.
• En Alemaña, a Reforma luterana aportou á pintura a preferencia polos retratos, ás
paisaxes e aos temas mitolóxicos. Alberto Durero (Autorretrato; Adán e Eva) e H.
Holbein (Os embaixadores).
6.- AARTE RENACENTISTA EN ESPAÑA
• A arquitectura do Renacemento español, que se iniciou a comezos do século XVI,
desenvolveuse en tres fases:
✔ Estilo plateresco. Baseouse na introdución de novos elementos decorativos en
edificios góticos. A súa denominación provén da utilización de delicados relevos,
como os realizados polos prateiros: Fachada da Universidade de Salamanca.
✔ Estilo clasicista. Utiliza os modelos arquitectónicos clásicos: columnas, linteis e
frontóns: Palacio de Carlos V en Granada (Pedro Machuca)
✔ Estilo herreriano. Caracterizábase pola ausencia decorativa, as liñas rectas e os
volumes cúbicos, que daban lugar a unha arquitectura horizontal, sobria e
xeométrica: San Lourenzo de El Escorial (Juan de Herrera)
• Os escultores en España centráronse na expresión do sentimento relixioso, por riba
da procura da beleza.
• Traballaron sobre todo os retablos, os monumentos funerarios e as imaxes
relixiosas, que adoitaban estar policromadas.
• Os dous grandes escultores do Renacemento español foron Alonso Berruguete
(Sacrificio de Isaac) e Juan de Juni (Santo Enterro).
• A pintura renacentista en España centrouse nos temas relixiosos e adoptou a nova
linguaxe renacentista: a preocupación pola luz, a cor e a perspectiva).
• Os pintores recibiron a influencia da pintura flamenga e italiana. Salientaron: Pedro
Berruguete, Juan de Juanes e Luis de Morales, Alonso Sánchez Coello e O Greco,
que creou un estilo moi persoal. As súas obras caracterízanse polo uso de cores moi
vivas, os contrastes de luz e a complexidade das composicións, cheas de figuras
alongadas que achegan espiritualidade (O enterro do Conde de Orgaz, O cabaleiro
da man no peito, Adoración dos pastores, Laoconte e os seus fillos).
3