Tema teórico sobre o sector secundario para 3º ESO

1. TEMA 9. O SECTOR SECUNDARIO
O sector secundario comprende as actividades económicas dedicadas a transformar as materias
primas noutros produtos que poden satisfacer as necesidades humanas. Comprende a industria, a
minería, a produción de enerxía, e a construción.
1. AS MATERIAS PRIMAS
As materias primas son os recursos naturais que a industria transforma en produtos elaborados ou
semielaborados. As materias primas naturais clasifícanse segundo a súa orixe en animais, vexetais e
minerais.
• As materias primas de orixe animal: proceden da gandaría (la, peles) ou do peixe (aceites,
conservas...).
• As materias primas de orixe vexetal: poden ser produtos agrícolas como o algodón, ou
produtos forestais, como a madeira e o caucho.
• As materias primas de orixe mineral: extráense do subsolo. Clasifícanse en:
◦ Minerais metálicos: hematita (ferro), bauxita (aluminio), ouro, prata…
◦ Minerais non metálicos: sal, xofre…
◦ As rochas son de orixe mineral, algunhas úsanse na construción.
◦ Minerais enerxéticos: carbón, petróleo, uranio.
A produción concéntrase nuns poucos países: Canadá, Australia, Rusia, Brasil, Sudáfrica
-coñecidos como CARBS-, China e Estados Unidos ou os países de Oriente Medio (petróleo).
O consumo céntrase en Europa Occidental, Xapón, Estados Unidos, China e India.
2. FONTES DE ENERXÍA
2.1 CLASIFICACIÓN
As fontes de enerxía son recursos naturais que proporcionan a forza necesaria para levar a cabo o
proceso de transformación industrial das materias primas.
• Segundo a posibilidade de que se esgoten, as fontes de enerxía poden ser:
◦ Renovables: son case inesgotables e non contaminan, coma o Sol, o vento, a auga…
◦ Non renovables: son as que se atopan en cantidades limitadas e poden chegar a
esgotarse, son contaminantes coma o carbón, o petróleo, o gas natural ou o uranio.
• Segundo a súa importancia económica, as fontes de enerxía poden ser:
◦ Tradicionais: son as máis utilizadas; destaca o carbón, o petróleo, o gas natural, a
enerxía hidráulica ou a enerxía nuclear.
◦ Alternativas: utilízanse menos, pois aínda están en fase de investigación e
desenvolvemento. As máis importantes son a enerxía solar, a eólica, a xeotérmica e a
mareomotriz.
2.2 FONTES DE ENERXÍA TRADICIONAIS
O carbón é abundante, sobre todo en China, India, Estados Unidos, Indonesia, Australia e Rusia.
Úsase para producir electricidade en centrais térmicas ou para fabricar ferro e aceiro na industria
Departamento de Xeografía e Historia 1 IES Pedregal de Irimia (Meira)

2. siderúrxica.
O petróleo é a principal fonte de enerxía. Concéntrase nuns poucos países; como en Oriente Medio
(Arabia Saudita, Irak, Irán,...), Estados Unidos e Rusia. Proporciona combustibles, pintura,
plástico,...
O gas natural encóntrase sobre todo en Oriente Medio, Estados Unidos, Rusia e Canadá. Úsase
para obter electricidade en centrais térmicas, gas canalizado para calefaccións e cociñas, …
A enerxía nuclear obtense da separación ou fisión de átomos de uranio. Os principais produtores
son Estados Unidos, Francia, China, Xapón e Rusia. Úsase para obter electricidade en centrais
nucleares.
A enerxía hidroeléctrica obtense a partir da auga embalsada nunha presa. Os principais produtores
son Canadá, Estados Unidos, Brasil, China e Rusia. Úsase para producir electricidade en centrais
hidroeléctricas.
2.3 FONTES DE ENERXÍAALTERNATIVAS
Son enerxías renovables e están consideradas enerxías limpas ou verdes, pois non contaminan e
non xeran residuos.
A enerxía solar procede da luz e a calor do Sol, que se concentran mediante paneis, e proporciona
calor ou electricidade. Os principais produtores son EE.UU, Canadá e Australia. O seu principal
problema é a irregularidade.
A enerxía eólica procede do vento, que move aeroxeradores e proporciona electricidade. Os
principais produtores son Alemaña, España e Estados Unidos. Entre os seus problemas destacan a
irregularidade do vento e o impacto visual e acústico que producen os aeroxeradores.
A enerxía xeotérmica procede da calor interna da Terra e aprovéitase para quentar auga, para a
calefacción e para producir electricidade. Os principais produtores son Estados Unidos, Filipinas e
Indonesia. A súa produción encóntrase moi localizada en zonas de actividade volcánica ou sísmica.
A enerxía mareomotriz procede da forza das mareas ou das ondas do mar e úsase para producir
electricidade. Os principais países produtores son Francia, Reino Unido e Canadá. Os seus
problemas son os altos custos de produción, a variabilidades das ondas do mar e o impacto visual.
A enerxía da biomasa procede de residuos agrícolas, gandeiros e forestais que, ao queimarse,
producen calor ou electricidade. Os principais produtores son Reino Unido, Francia e Finlandia. O
gran problema é a emisión de CO2 durante a combustión.
3. A INDUSTRIA
3.1 DEFINICIÓN E ELEMENTOS
A industria é a actividade económica que emprega e transforma os recursos naturais (materias
primas e fontes de enerxía), nas fábricas para producir produtos semielaborados que se empregarán
para fabricar outros produtos, ou produtos elaborados listos para o consumo.
Os principais elementos do proceso industrial son os seguintes:
• As materias primas.
• As fontes de enerxía.
• Factores de produción: traballadores (man de obra); capital (cartos, instalacións...) e a
tecnoloxía (maquinaria, técnicas e materiais).
Departamento de Xeografía e Historia 2 IES Pedregal de Irimia (Meira)

3. 3.2 EVOLUCIÓN DA INDUSTRIA
3.2.1 A INDUSTRIAARTESANAL
Abarca desde o principio da historia do home ata o século XVIII. Presentaba as seguintes
características:
• O traballo realizábase de maneira manual empregando tecnoloxía moi rudimentaria.
• Fabricábase en pequenos talleres.
• A produción resultante era escasa, única, orixinal e diferente do anteriormente fabricado.
• A localización dos obradoiros era moi dispersa. Moitos artesáns preferiron asentarse nas
cidades onde se organizaban en gremios por oficios.
3.2.2 A PRIMEIRA REVOLUCIÓN INDUSTRIAL
A Primeira Revolución Industrial tivo lugar entre finais do século XVIII e finais do século XIX e
supuxo un enorme cambio no modo de producir manufacturas:
• O traballo industrial pasou a realizarse con máquinas movidas por fontes de enerxía máis
potentes (máquina de vapor que funcionaba con carbón).
• A fabricación concentrouse en fábricas ou factorías.
• Apareceu a división do traballo.
• A produción era abundante, barata e homoxénea.
• As industrias localizábanse preto das zonas mineiras ou das fontes de enerxía, nos portos e
nas cidades.
Estes cambios producíronse por primeira vez en Inglaterra desde onde se estenderon ao resto do
mundo.
3.2.3 A SEGUNDA REVOLUCIÓN INDUSTRIAL
A Segunda Revolución Industrial desenvolveuse entre 1870 e mediados do século XX.
Caracterizouse por:
• Novas máquinas máis eficaces movidas por petróleo e electricidade.
• Novas formas de organización empresarial: cartel, trust, holding.
• Novos métodos de organización do traballo: extensión do traballo en cadea e da
produción en serie.
• Novos produtos: automóbil, avión,...
• Varios sectores destacados son o motor do crecemento: siderúrxico, petroquímico, eléctrico.
Esta Segunda Revolución Industrial estivo protagonizada por Estados Unidos, Alemaña e Xapón.
3.2.4 A INDUSTRIAACTUAL
A Terceira Revolución Industrial, iniciada a mediados do século XX e na que actualmente nos
atopamos, foi tamén denominada Revolución Científico-Técnica ou Revolución da Intelixencia,
pola importancia que a tecnoloxía e as comunicacións tiveron e teñen na transformación da
industria.
• A industria actual reduciu a man de obra mediante a automatización dos procesos e fabrica
unha gran diversidade de produtos.
Departamento de Xeografía e Historia 3 IES Pedregal de Irimia (Meira)

4. • Novas fontes de enerxía: nuclear
• Os espazos industriais son diversos. Os máis importantes son:
◦ Polígonos industriais: organizados en parcelas con naves industriais e dotados de
servizos, infraestruturas e transportes.
◦ Parques industriais: combinan industrias e oficinas.
◦ Parques tecnolóxicos: situados nas proximidades das cidades máis dinámicas,
localízanse as industrias de alta tecnoloxía, contan con boas infraestruturas e servizos
avanzados e onde traballan traballadores cualificados.
4. CLASIFICACIÓN DAS INDUSTRIAS
As industrias actuais son tan variadas que se poden clasificar con diferentes criterios.
• Destino final dos produtos:
◦ Industrias de base. Son aquelas que fabrican produtos semielaborados. Entre elas
atópanse a siderurxia, que fabrica ferro e aceiro; ou a petroquímica, que produce
produtos químicos.
◦ Industrias de bens de equipo. Fabrican produtos necesarios para o funcionamento
doutras industrias e do transporte. Exemplos destacados son as de maquinaria, as de
equipos industriais, e as de material ferroviario, naval e de construción.
◦ Industrias de uso e consumo. Fabrican produtos elaborados, destinados directamente
ao consumidor. É o caso das industrias alimentarias, téxtiles ou químicas, entre outras.
• Peso da materia prima:
◦ Industria pesada: traballan con grandes cantidades de materia prima que converten en
produtos semielaborados, por exemplo a siderurxia, unha industria de base.
◦ Industria semipesada: traballan con produtos semielaborados, polo que o seu peso é
menor. Adoitan ser as industrias de bens de equipo, isto é a fabricación de maquinaria,
automoción, ou outras.
◦ Industria lixeira: o peso da materia prima coa que traballan é reducido, facilitando así a
súa transformación. Entre este tipo de industria podemos clasificar as téxtiles, químicas,
calzado, e en xeral todas aquelas que producen bens de consumo.
• Grao de desenvolvemento:
◦ Industrias punta: son aquelas industrias que están en plena expansión. Son as
relacionadas coa informática, telecomunicacións e electrónica en xeral.
◦ Industrias maduras: son aquelas industrias que chegaron ao seu máximo
desenvolvemento e se estancaron. Adoitan ser as pesadas, tales como as metalúrxicas,
estaleiros, etc.
• Segundo o número de traballadores que emprega:
◦ Pequenas: menos de 50.
◦ Medianas: entre 50 e 250.
◦ Grandes: mais de 250.
Departamento de Xeografía e Historia 4 IES Pedregal de Irimia (Meira)

5. 5. FACTORES DE LOCALIZACIÓN INDUSTRIAL
• Factores Físicos:
◦ Proximidade ás materias primas:supón o abaratamento dos custos de transporte.
◦ Proximidade ás fontes de enerxía: do mesmo xeito que no caso anterior a proximidade
ás fontes de enerxía supuxo un factor de abaratamento dos custos produtivos.
◦ Topografía: os lugares chairos, ou a proximidade a portos mariños ou fluviais facilitan o
acceso das materias primas, e a distribución cara aos mercados.
• Factores humanos:
◦ Man de obra: existencia de abundante man de obra, que sexa barata, que teña a
cualificación adecuada á industria correspondente. Este factor explica a recolocación a
escala mundial das industrias que necesitan moita man de obra, que trasladan os seus
centros de produción a países subdesenvolvidos que lles ofrecen mellores condicións
laborais que nos países desenvolvidos (deslocalización)
◦ Mercados próximos: a proximidade da demanda implica menor custo de transporte dos
produtos elaborados cara ao mercado, polo que moitas industrias decídense a instalarse
xunto a grandes aglomeracións urbanas.
◦ Capital: a necesidade de grandes investimentos para instalar algunhas industrias, fai que
estas se localicen xunto aos posibles inversionistas, bancos, bolsas de valores, etc.
◦ Transporte e redes de comunicación: a facilidade de acceso das materias primas e de
evacuación das mercadorías debido á existencia de redes de transporte ben estruturadas e
rápidas favorece a instalación das industrias xunto a portos, ferrocarril, ou autoestradas.
◦ Políticos: os Estados adoitan apoiar de maneira directa (mediante empresas públicas,) ou
indirecta (subvencións, impostos, facilitando chan industrial, desenvolvendo lexislacións
laborais flexibles, etc.) a localización de industrias en determinados lugares.
6. AS ÁREAS INDUSTRIAIS DO MUNDO
As principais rexións industriais son:
• Os polos industriais históricos: Europa, sobre todo desde o Reino Unido, pasando pola
conca do Ruhr, ata chegar ao Norte de Italia; Estados Unidos (costa Noroeste e California) e
Xapón.
• Os países emerxentes: encabezados polo grupo dos BRICS (Brasil, Rusia, India, China e
Suráfrica).
• Outras rexións industriais importantes atópanse en México, o sueste de Australia, Nova
Zelandia, sueste de Asia e Corea do Sur.
As áreas menos industrializadas localízanse nos países máis pobres de Terra, como os situados na
África subsahariana.
7. AS ACTIVIDAIS INDUSTRIAIS EN ESPAÑA
As principais industrias españolas son: a siderúrxica (en recesión), a metalúrxica de
transformación, a naval (afectada), a do automóbil (moi ben implantada); a química, a alimentaria
(en todo o país) e a de alta tecnoloxía. Ademais destacan os sectores téxtil, de coiro e calzado, ou o
Departamento de Xeografía e Historia 5 IES Pedregal de Irimia (Meira)

6. papel e as artes gráficas.
A industria española concéntrase en catro grandes áreas industriais (Cataluña, Madrid, País
Vasco e Comunidade Valenciana) e varios núcleos industriais (Zaragoza, Xixón, Sevilla, Vigo...).
Todos eles forman eixes industriais coma o do Ebro e o Mediterráneo.
Departamento de Xeografía e Historia 6 IES Pedregal de Irimia (Meira)