Presentación sobre o colonialismo e o imperialismo, a I Guerra Mundial e a Revolución Rusa

1. TEMA5
IMPERIALISMO, GUERRA E
REVOLUCIÓN
4º ESO

2. 1
AS GRANDES POTENCIAS
DA SEGUNDA METADE DO
SÉCULO XIX

3. Entre 1870 e 1914, a maioría dos países de Europa e América
estaban gobernados por réximes liberais conservadores. No
entanto, Rusia tiña un sistema político autoritario.

4. CARACTERÍSTICAS DO ESTADO BURGUÉS
• Predominio de gobernos liberais conservadores –repúblicas
en América ou monarquías constitucionais en Europa.
• Existencia de parlamentos subordinados ao Xefe do Estado.
• Aplicación restrinxida dos dereitos e liberdades
• O dereito de propiedade e de liberdade económica prima
sobre todos.
• A limitación do dereito o voto: sufraxio censatario.
• Agrupación das forzas liberais en torno a dous partidos:
conservador ou moderado e o progresista ou radical.

5. Fóronse introducindo reformas que abriron camiño cara a democracia:
•Ampliación dos dereitos e liberdades individuais.
•Ampliación do dereito ao voto, implantándose o sufraxio universal masculino. Mesmo
xurdiu o movemento sufraxista que reclamaba o voto para as mulleres.
•Consolidación do parlamentarismo.

6. AMPLIACIÓN: OS DEREITOS POLÍTICOS DAS MULLERES
● A pesares das Constitucións e das declaracións liberais, as mulleres foron excluídas
do exercicio dos dereitos políticos.
● Ao longo do século XIX, o debate sobre os dereitos da muller foise intensificando.
● A partir de 1860, xurdiu en EE UU, Gran Bretaña e Francia o movemento sufraxista,
que loitaba por lograr o recoñecemento do sufraxio feminino.
● Nova Celandia foi o primeiro país en recoñecelo en 1893. En España foi aprobado en
1931 na Constitución da II República.

7. ● Gran Bretaña:
– Principal potencia industrial e colonial do mundo na Era Victoriana.
– Foi a primeira en consolidar o liberalismo e o parlamentarismo.
– Tivo unha gran estabilidade política alternándose no poder o Partido
Conservador (tory) e o Liberal (wigh).
– Irlanda, sometida a Inglaterra, loitou pola súa independencia durante décadas,
alcanzándoa en 1921.
Victoria I (1837-1901)
AS GRANDES POTENCIAS

8. ● Francia.
– O Estado liberal e burgués consolídase a partir de 1871 coa Terceira
República, tras o fin do Segundo Imperio.
– Numerosas reformas foron ampliando a democracia.
– Mantivo unha gran inimizade con Alemaña pola perda de Alsacia e
Lorena.
Clemenceau
Jules Ferry

9. • Alemaña.
• Unificada baixo o Segundo Imperio en 1871, mantivo fórmulas
políticas conservadoras acompañadas dun gran desenvolvemento
económico.
• O chanceler Bismarck exerceu de árbitro nas relacións internacionais
europeas tratando de manter illada a Francia, establecendo alianzas
con outros países: sistemas bismarckianos.
Dúplice Alianza Alianza dos Tres Emperadores Tripla Alianza

10. ● Estados Unidos:
– Foi o primeiro Estado republicano e liberal do mundo.
– A conquista do Oeste foi acompañada dun forte desenvolvemento industrial.
– As diferenzas sobre os poderes dos estados e a escravitude orixinaron a
Guerra de secesión (1861-65) entre os estados do norte (Unión) e os do sur
(Estados confederados) que rematou coa derrota do Sur.
– Fortalecido o poder federal, continuaron a súa expansión cara ao Pacífico e o
Caribe.

12. • O Imperio ruso
• Estaba gobernado por unha autocracia, na que o tsar concentraba todos
os poderes e era a máxima autoridade relixiosa.
• A nobreza rusa era dona de extensas terras e tiña numerosos servos. No
1861 o tsar Alexandre II decretou a emancipación dos servos, é dicir, a
súa liberade persoal, aínda que a situación económica destes non mellorou.
• No Imperio había unha gran diversidade étnica, aos que a política tsarista
impuxo a lingua e cultura rusas (rusificación).

13. • Xapón
• Deixou de ser un país feudal cunha economía agraria e converteuse
nun país industrializado e occidentalizado.
• Iniciouse a era Meixi (1868), na que Xapón se occidentalizou e o
emperador recuperou a su poder.
Emperador Mutsuhito
Samurais

14. 2
EXPANSIÓN COLONIAL E IMPERIALISMO
Desde 1830, pero de modo máis intenso a partir de 1870, as principais potencias
europeas, máis EE UU e Xapón, desenvolveron unha activa política de expansión e
dominación política, económica e militar fóra das súas fronteiras (imperialismo),
conquistando e ocupando moitos territorios en África, Asia e o Pacífico e transformando
eses territorios en colonias de explotación e de poboamento (colonialismo).

15. O REPARTO DO MUNDO
● No século XIX, enormes extensións de territorios de África, Asia e o Pacífico
foron conquistados e ocupados por un número reducido de países,
destacando o Gran Bretaña e Francia.
● O progresivo avance da colonización orixinou un crecente choque de
intereses en África. Para evitar os enfrontamentos, en 1885 os países
interesados na colonización reuníronse na Conferencia de Berlín, convocada
por Bismarck. Nela acordouse:
• Unicamente a posesión da costa daba dereito a colonizar o interior.
• Só se tiña dereito sobre un territorio se ocupaba de forma efectiva.
• A navegación dos ríos Congo e Níxer sería libre.
• O territorio do Congo sería posesión persoal do rei Leopoldo II de
Bélxica, coa obriga de manter a liberdade de comercio na zona.
● Estes criterio determinaron unha desenfreada carreira por ocupar territorios
antes que os demais.

16. REPARTO DE ÁFRICA

17. MAPA: O MUNDO EN 1914

18. CAUSAS DA EXPANSIÓN COLONIAL
• Económicas, relacionadas coa expansión da
revolución industrial e do capitalismo. A
necesidade de territorios que subministrasen
materias primas, alimentos e mercados
exclusivos onde vender os produtos elaborados
polas súas fábricas; e lugares onde investir os
capitais acumulados polos seus bancos.
• Políticas, as razóns estratéxicas (dominar
enclaves situados nas principais rutas marítimas)
e o desexo de aumentar o seu prestixio
internacional foron tamén claves na expansión
das grandes potencias.
• Demográficas e sociais, para que puidesen
asentar nas colonias a poboación que vivían con
dificultades na metrópole.
• Ideolóxicas, relacionadas coa crenza na
superioridade da raza branca (racismo) e no
seu deber de “levar a civilización” ao resto dos
pobos do mundo.

19. A ADMINISTRACIÓN COLONIAL
Os Estados europeos estableceron nos territorios colonizados tres
formas de dominio:
• Colonias: Territorios baixo soberanía e administración da
metrópole.
• Protectorados: a política exterior era controlada pola
metrópole e a interior polas autoridades nativas.
• Concesións: territorios independentes dos que os
colonizadores obtiñan vantaxes comerciais.

21. CONSECUENCIAS DA COLONIZACIÓN
● Positivas para os intereses industriais e comerciais
das potencias colonizadoras.
● Negativas para as sociedades dominadas:
• guerras de conquista, masacres.
• desprezo cultural e étnico por parte dos países
colonizadores
• alteración das fronteiras tribais e culturais.
• materias primas e man de obra explotada
brutalmente.
• desenvolvemento económico en beneficio
exclusivo da metrópole.
● Tamén é certo que os colonizadores levaron os
avances técnicos e médicos e as novas correntes
ideolóxicas occidentais (liberalismo, socialismo).

22. 3
A PRIMEIRA GUERRA MUNDIAL
(1914-1918)

23. ● Feito detonante: asasinato en Saraxevo do arquiduque Francisco
Fernando, herdeiro do imperio austrohúngaro, o 28 de xuño de 1914 por un
nacionalista serbio.
● Produciuse unha reacción en cadea polo sistema de alianzas militares, e a
maioría dos países entraron en guerra (moi poucos permaneceron neutrais,
entre eles España) dando lugar á maior guerra vivida ata ese momento en
Europa (Gran Guerra)
●A implicación na guerra das colonias dos países europeos, e tamén os EE UU
e Xapón, deulle unha dimensión mundial.

24. CAUSAS DA GRAN GUERRA
● Tensións nos Balcáns.
● Rivalidades imperialistas entre as grandes potencias.
● Carreira de armamentos.
● O Nacionalismo/patriotismo agresivo.

25. A) Tensións nos Balcáns:
– Os turcos foron expulsados
desta zona e os novos países
que xurdiron enfrontáronse por
cuestións fronteirizas e
territoriais (guerras balcánicas
1912-1913).
– Tamén existían reivindicacións
nacionalistas, especialmente
serbias, que ameazaban ao
imperio austrohúngaro coa súa
disgregación.

26. B) Rivalidades imperialistas e territoriais entre as grandes
potencias:
– Austria-Hungría e Rusia polo control dos Balcáns.
– Francia e Alemaña por Alsacia e Lorena e Crises Marroquís
– Inglaterra e Alemaña pola supremacía naval e comercial.
– Choques entre as potencias pola expansión imperialista:
necesidade de materias primas e mercados.

27. C) Carreira de armamentos que motivou un rearme e o incremento do gasto
militar das grandes potencias europeas (“paz armada”), ao que lle hai que
engadir a...
● Diplomacia secreta, pactando alianzas e previsión dunha guerra, foi o caso
das alianzas Bismarckianas coas que Alemaña pretendeu illar a Francia
● Esas alianzas configuraron dous bloques antagónicos: a Triple Alianza
(Alemaña, imperio austrohúngaro e Italia) e a Triple Entente (Francia, Gran
Bretaña e Rusia).

28. D) Nacionalismo agresivo que considera a guerra
como medio lexítimo para resolver os conflitos, medida
apoiada polas masas populares confiadas na
superioridade da súa nación fronte ás demais.

29. PAÍSES ENFRONTADOS
• Imperios Centrais: Alemaña e Austria-Hungría, aos que se sumarían
despois o Imperio Turco e Bulgaria.
• Aliados: Serbia, Rusia, Francia, Bélxica, Gran Bretaña e Montenegro, aos
que se uniron Xapón, Italia, Portugal, Romanía, EE UU e Grecia.

30. FASES DA GUERRA
a) Guerra de movementos:1914
● Fronte occidental: os alemáns, atravesando Bélxica, invaden Francia ata cerca de
París. Contraataque francés que detén os alemáns no Marne.
● Fronte oriental: os alemáns deteñen ós rusos en Tannemberg e nos Lagos
Masurianos. Nos Balcáns as tropas austro-alemañas ocupan Serbia.
b) Guerra de posicións: 1915-1916
● Fronte occidental: imponse a construción de trincheiras. Batallas de Verdún e
Somme.
● No mar, os alemáns intentan romper o bloqueo aliado cos submarinos.
● Fronte leste: o fracaso das ofensivas rusas permite ás tropas alemañas e os seus
aliados ocupar extensas zonas do imperio ruso, Serbia e Romanía.
c) A crise de 1917: prodúcense dous feitos de gran transcendencia: a entrada dos
EE. UU na guerra a favor dos aliados e o triunfo da revolución bolchevique que
provoca a retirada de Rusia.
d) Derrota das potencias centrais, 1918:Os aliados lanzan ofensivas victoriosas en
todas a frontes. O 9 de novembro estala en Berlín unha revolución que obriga a
fuxida do Kaiser Guillermo II e a proclamación da República de Weimar. O 11 de
novembro o novo goberno alemán asina un armisticio. É o fin da guerra.

31. Desenvolvemento da Gran Guerra

32. AS NOVAS FORMAS DE GUERRA
● Grandes exércitos, formados por centos de
miles de soldados recrutados polo sistema do
servizo militar obrigatorio.
● Emprego de novos armamentos e novas
formas de loita: metralladoras, canóns de
largo alcance, granadas, submarinos, avións
de combate, gases asfixiantes... Tamén
aparece a trincheira, os bombardeos aéreos
e a guerra submarina.
● Mobilización de todos os recursos. Os
gobernos adoptaron medidas extraordinarias
como o establecemento da economía de
guerra que priorizaba a produción de armas
sobre as necesidades da poboación civil
(racionamento de alimentos) ou o recurso a
propaganda e á censura de noticias para
fortalecer a moral.

33. TRINCHEIRA

34. OS TRATADOS DE PAZ E A SOCIEDADE DE NACIÓNS
● Na Conferencia de Paz de París (1919-1920) asinouse un tratado diferente con cada
un dos países vencidos; o máis importante foi o Tratado de Versalles con Alemaña
(1919) no que establecía que:
• Alemaña era acusada de ser principal responsable da guerra, polo que tiña que
pagar cuantiosas indemnizacións polos danos causados.
• Debía suprimir o servizo militar obrigatorio e desarmar o seu exército.
• Era obrigada a ceder territorios a Francia (Alsacia e Lorena), Bélxica,
Dinamarca e Polonia e perdía as súas colonias.
• Os alemáns asinaron o tratado pero sempre o consideraron inxusto (“Diktat”). Será
un dos motivos do auxe do nazismo e do estalido da Segunda Guerra Mundial.
.

37. A SOCIEDADE DE NACIÓNS
● Co obxectivo de evitar a guerra e velar pola paz mundial, creouse a
Sociedade de Nacións, con sede en Xenebra (Suiza) (1919-1946)
● Formada polos países vencedores (agás EE UU, Wilson foi o que propuxo a
idea nos seus Catorce Puntos) e neutrais aos que se engadirían outros con
posterioridade.
● Resultou un organismo ineficaz que non logrou o estalido da Segunda
Guerra Mundial
● Trala Segunda Guerra Mundial foi disolta, sendo sucedida pola ONU.

38. CONSECUENCIAS DA GRAN GUERRA
● Grandes perdas demográficas:
– 8/10 millóns de mortos e uns 20 millóns de feridos e mutilados.
– A poboación civil pasou grandes privacións e a súa debilidade favoreceu a expansión de
epidemias (gripe española de 1918 que matou entre 50 e 100 millóns de persoas entre 1918 e
1919).
● Modificacións territoriais que cambiaron o mapa europeo:
– Desaparición dos imperios alemán, austrohúngaro, ruso e turco.
– Naceron novos Estados como Finlandia, Estonia, Letonia, Lituania, Polonia, Checoslovaquia
e Iugoslavia.
● Repercusións ideolóxicas:
– A guerra facilitou o triunfo da revolución comunista en Rusia.
– O medo ao comunismo levou a burguesía a apoiar gobernos e autoritarios e solucións de
corte fascista.
● Consecuencias socioeconómicas.
– As perdas económicas foron incalculables: destrución de campos, cidades, industrias,...
Endebedamento de Europa.
– Europa perdeu a primacía económica e industrial, sendo substituída polos EE UU.
– A perda en homes e a súa incorporación aos exércitos favoreceu a incorporación das
mulleres ao mercado laboral.

40. EUROPA ANTES DE DESPOIS DA GUERRA

41. 4
A REVOLUCIÓN RUSA E A FORMACIÓN DA
URSS
En 1917 triunfou en Rusia unha revolución que puxo fin ao imperio dos tsares, e que
tivo unha gran repercusión no resto dos países, especialmente entre as masas
proletarias. Lenin e Stalin organizaron o novo Estado soviético.

42. A RUSIA TSARISTA
● O réxime era autocrático:
– O tsar (emperador ruso) exercía o poder absoluto.
– Gobernaba sobre un inmenso imperio con moitos pobos con linguas, costumes e
relixións diferentes.
– A pesares da represión, formáronse, dende finais do XIX, partidos e organizacións
clandestinas que pretendían derrubar o réxime (acabar co tsarismo):
• Partido Constitucional Demócrata ou Kadet, pretendían establecer un sistema
liberal-burgués.
• Partido Socialdemócrata Ruso, defendía a ideoloxía marxista. Estaba dividido
desde 1903 en dous grupos: menxeviques (máis moderados) e os bolxeviques
(radicais) liderados por Lenin e que pretendían mediante a revolución social
impoñer a ditadura do proletariado.
• Partido Social revolucionario ruso ou eserista. Defendía o campesiñado
como forza revolucionaria e impoñer a colectivización das terras. O seu líder era
Kerenski.

43. ● A economía era basicamente agraria e atrasada:
– O 80% da poboación eran campesiños pobres que traballaban as terras da
nobreza e do clero (réxime case feudal).
– Nas principais cidades, San Petersburgo ou Moscova, produciuse un forte
crecemento industrial estimulado polo Estado e o capital estranxeiro que
provocou o crecemento do proletariado que percibía salarios miserables.

44. A REVOLUCIÓN DE FEBREIRO DE 1917
● A participación na Gran Guerra foi o factor decisivo que propiciou a caída do tsarismo
e o triunfo da revolución (En 1905 xa houbera unha revolución falida).
● As continuas derrotas aumentaron o descontento entre os soldados. Ademais, a
poboación civil sufría a insuficiencia e carestía dos produtos básicos.
● En febreiro de 1917 (Revolución de febreiro) a poboación de Petrogrado (San
Petersburgo) protestou pola falta de alimentos e esixía a retirada da Gran Guerra.
● As sucesivas manifestacións non foron reprimidas polos soldados, que se uniron a
elas.
● Falto de apoio o tsar, Nicolás II abdicou proclamándose a República.
● Estableceuse un goberno provisional, dirixido pola burguesía e presidido por
Kerenski, que pretendía instaurar un réxime liberal (democracia parlamentaria).

45. O FRACASO DO GOBERNO PROVISIONAL
• O novo goberno decidiu continuar a guerra, pero foi incapaz de controlar a situación
• Desde o comezo das protestas, as organizacións de esquerda crearon os Consellos
obreiros ou soviets (formados por dirixentes que representaban a obreiros, soldados e
campesiños). Nos soviets foi medrando a influencia dos bolxeviques (socialistas
marxistas partidarios da revolución=comunistas) dirixidos por Lenin. O seu programa,
Teses de abril, era poñer fin a guerra, confiscar a propiedade privada (que debía
pasar a mans do Estado), e converter os soviets na única autoridade que debía
exercer o poder.
• En xullo estala unha insurrección popular, o goberno acusou aos bolxeviques de
organizala e Lenin ten que exiliarse.
• En agosto ten lugar un golpe de Estado contrarrevolucionario, liderado polo xeneral
Kornilov, que fracasou grazas á colaboración dos bolxeviques.

46. A REVOLUCIÓN DE 1917
● En outubro de 1917, Lenin e os bolxeviques (Garda Vermella) organizan unha
insurrección armada. O 25 de outubro, a garda vermella formada polos bolxeviques e
dirixida por Trotski, asaltan o palacio de inverno en Petrogrado e deteñen os
membros do goberno provisional.
● Un Congreso dos soviets asume o poder e crea un goberno obreiro presidido por
Lenin. (Consello de Comisarios do Pobo). A revolución triunfa.
LENIN
STALIN TROTSKI

47. A ÉPOCA DE LENIN E O NACEMENTO DA URSS
Unha vez conquistado o poder, os bolxeviques
tomaron medidas para transformar as estruturas
sociais, económicas e políticas e facer fronte aos
seus inimigos:
1.- Os bolxeviques promulgaron os decretos de
outubro de 1917 para lograr a socialización dos
medios de produción:
– Desaparición da propiedade privada: a terra pasa
a mans do Estado
– A produción industrial nas fábricas será controlada
polos obreiros.
– Nacionalización da banca e do comercio exterior.
2.- A paz con Alemaña, tras o asinamento do
Tratado de Brest-Litovsk (1918) polo que Rusia
obtiña a paz a cambio de grandes perdas territoriais
(Finlandia, Estonia, Letonia, Lituania, Ucraína,
Polonia, Besarabia e a Transcaucasia).
Territorios perdidos por Rusia

48. 3.- Guerra civil (1918-1921): os bolxeviques, grazas á creación por Trotski dun
exército disciplinado e revolucionario (exército vermello), venceron aos
antibolxeviques (exército branco, que se opoñían a revolución, formado por antigos
oficiais tsaristas e apoiado polas potencias occidentais). A oposición interior foi así
esmagada, a familia real executada, e os bolxeviques mediante a Tcheka, a policía
política, perseguen aos contrarrevolucionarios.
4.- En 1918 Rusia foi transformada nunha República Federativa Soviética.
Posteriormente coa incorporación de Ucraína, Bielorrusia e Transcaucasia, creouse en
1922 a Unión de Repúblicas Socialistas Soviéticas –URSS- (Disolveuse en 1991).
O poder estaba en mans dos soviets controlados polo partido comunista (antigo
partido bolxevique).

49. 5.- Os trastornos da guerra civil e a escaseza
obrigaron a Lenin, en 1921, a impoñer unha
Nova Política Económica (NEP) que
permitía algunhas unha volta parcial as
formas de mercado capitalistas para
incentivar a produción.
6.- Fundación da Terceira Internacional
(Moscova 1919) co obxectivo de derrocar o
capitalismo. Só podían pertencer a ela os
partidos que aceptasen denominarse
comunistas e seguir as directrices do
Partido Comunista da URSS.(PCUS)

50. 5
IMPRESIONISMO E POSTIMPRESIONISMO

51. IMPRESIONISMO
●Xurdiu en París na década de 1860-70.
●A pintura é a arte que mellor o representa.
●O protagonismo dos cadros impresionistas é a cor, mediante machas e xogos
de luces e sombras.
●Predominan as cores claras e a pincelada pequena.
●Gustaban de pintar ao aire libre.
●Os artistas queren captar a impresión que os obxectos provocan na nosa retina
cando a luz incide sobre eles.
●Destacaron os seguintes pintores: Monet, Pisarro, Renoir e Degas (Francia. En
España: Sorolla.

52. MONET
Impresión, sol nacente
Catedral de Rouen
PISARRO
Tellados vermellos
RENOIR
Le moulin de la Galette

53. DEGAS
SOROLLA
Clase de Baile O ensaio
Nenos na praia Paseo pola praia

54. POSTIMPRESIONISMO
CEZANNE (1839-1906)
●Precursor do cubismo.
●Nos cadros busca representar formas xeométricas da natureza.
●Pinta perspectivas en primeiro plano.
Os xogadores de cartas O golfo de Marsella

55. POSTIMPRESIONISMO
GAUGUIN (1848-1903)
●Precursor do surrealismo e do primitivismo.
●Nos seus lenzos plasma a imaxinación e as sensacións da mente do artista.
●Gusto polos temas exóticos.
●Emprego de cores vivas.
Cristo amarelo
Mulleres tahitianas

56. POSTIMPRESIONISMO
VAN GOGH (1853-1890)
●A súa pintura é un reflexo da súa vida/enfermidade.
●Pinceladas moi grosas.
●Forte movemento.
●Cores fortes e planos.
●Inicia a estética do expresionismo e do fauvismo
A habitación de Vicent en Arlés
Noite estrelada
Os xirasoles

57. FIN