lesson3

1. แผนบริหารการสอนประจาบทที่ 3
หัวข้อประจาบท
1. พระพุทธศาสนาในประเทศจีน
1.1 วิธีสืบทอดพระไตรปิฎกในจีน
1.2 ยุคสาธารณรัฐประชาชนจีน
1.3 นิกายสาคัญและสารธรรม
1.4 สภาพการณ์ปัจจุบัน
2. พระพุทธศาสนาในประเทศเกาหลี
2.1 สมัยราชวงศ์โคเรียว
2.2 สมัยราชวงศ์โชซอน
2.3 สมัยญี่ปุ่นปกครอง
2.4 สมัยหลังสงครามโลกครั้งที่สอง
3. พระพุทธศาสนาในประเทศมองโกเลีย
3.1 พระพุทธศาสนาเข้าสู่มองโกเลีย
3.2 สภาพการณ์ปัจจุบัน
3.3 แนวโน้มในอนาคต
4. พระพุทธศาสนาในประเทศไต้หวัน
4.1 นิกายพระพุทธศาสนาในไต้หวัน
4.2 การเผยแผ่พระพุทธศาสนาในไต้หวัน
4.3 สภาพการณ์ปัจจุบัน
5. พระพุทธศาสนาในประเทศญี่ปุ่น
5.1 ยุคแรก
5.2 ยุคนารา
5.3 ยุคเฮอัน
5.4 ยุคกามากุระ
5.5 ยุคโตกุงาว่า
5.6 ยุคเมจิถึงปัจจุบัน
6. พระพุทธศาสนาในประเทศทิเบต
6.1 พระพุทธศาสนาเข้าสู่ทิเบต
6.2 องค์ทะไล
6.3 นิกายสาคัญ
6.4 สภาพการณ์ปัจจุบัน

2. วัตถุประสงค์เชิงพฤติกรรม
เมื่อนักศึกษาได้ศึกษาบทที่ 3 จบแล้ว นักศึกษาสามารถอธิบายหรือบ่งบอกถึงความสาคัญ
ของพระพุทธศาสนาในประเทศต่างๆ ต่อไปนี้ได้
1. อธิบายความสาคัญของพระพุทธศาสนาในประเทศจีนได้
2. อธิบายยุคสมัยของพระพุทธศาสนาในประเทศเกาหลีได้
3. อธิบายสภาพการณ์ของของพระพุทธศาสนาในประเทศมองโกลเลียได้
4. บ่งบอกถึงความสาคัญของนิกายต่างๆ ในประเทศไต้หวันได้
5. อธิบายความสาคัญของยุคต่างๆ เกี่ยวกับพระพุทธศาสนาในประเทศญี่ปุ่นได้
6. บอกความสาคัญของดาไลลามะและนิกายของพระพุทธศาสนาในทิเบตได้
7. เปรียบเทียบความสาคัญของพระพุทธศาสนาในประเทศตะวันออกได้อย่างชัดเจน
วิธีการสอนและกิจกรรมการเรียนการสอน
วิธีการสอนและกิจกรรมการเรียนการสอนประจาบทที่ 3 ประกอบด้วยรายละเอียดดังนี้
1. บรรยายตามเนื้อหา โดยใช้โปรแกรมนาเสนอประกอบคาอธิบาย
2. สอนโดยใช้ระบบ E-learning ของมหาวิทยาลัย
3. อภิปรายประเด็นปัญหาในส่วนที่ยังไม่เข้าใจเกี่ยวกับพระพุทธศาสนาในประเทศเอเชีย
ตะวันออก
4. อภิปรายปัญหาปัจจุบันที่เกี่ยวกับความเสื่อมของพระพุทธศาสนา
สื่อการเรียนการสอน
1. เอกสารประกอบการสอนรายวิชา “พระพุทธศาสนาในโลกปัจจุบัน”
2. หนังสืออ่านประกอบ “พระพุทธศาสนาในโลกปัจจุบัน” ของ ประยูร ป้อมสุวรรณ์
3. บรรยายในห้องเรียนและใช้บทเรียน E-learning ของมหาวิทยาลัย
4. สืบค้นข้อมูลทางอินเตอร์เน็ตเพิ่มเติม
วิธีวัดผลและประเมิน
1. พฤติกรรมการเข้าเรียนระบบ E-learning ของมหาวิทยาลัย
2. การร่วมกิจกรรมการเรียนรู้ผ่านระบบสารสนเทศ
3. การส่งงานในระบบ E-learning ของมหาวิทยาลัย
4. สอบประเมินผลเนื้อหาประจาบท โดยใช้ระบบ E-learning ของมหาวิทยาลัย

3. บทที่ 3
พระพุทธศาสนาในเอเชียตะวันออก
ประเทศในเอเชียตะวันออก ได้แก่ จีน ไต้หวัน มองโกเลีย เกาหลีเหนือ เกาหลีใต้ ญี่ปุ่น ทิเบต
พระพุทธศาสนาในเอเชียตะวันออกเป็นนิกายมหายาน โดยเริ่มต้นเผยแผ่จากอินเดียสู่จีน จากจีนสู่
เกาหลีและจากเกาหลีสู่ญี่ปุ่น ส่วนประเทศทิเบตนั้นบางตารากล่าวว่าได้รับพระพุทธศาสนาตั้งแต่สมัย
พุทธกาล ซึ่งในบทนี้จะได้กล่าวถึงพระพุทธศาสนาในประเทศเอเชียตะวันออกดังต่อไปนี้
พระพุทธศาสนาในประเทศจีน
ตามตานานฝ่ายจีนเล่าไว้ว่าพระพุทธศาสนาได้เผยแพร่เข้ามาสู่ประเทศจีนตั้งแต่ 217 ปีก่อน
ค.ศ. (คือราว พ.ศ. 326) แต่ตามที่ปรากฏหลักฐานในทางราชการ ค้นได้ว่าเมื่อ ค.ศ. 65 (พ.ศ. 608)
พระจักรพรรดิมิ่งตี่แห่งราชวงศ์ฮั่น ส่งคณะทูต 18 คนไปสืบศาสนา ณ เมืองโขตาน (ปัจจุบันอยู่ในภาค
ตะวันตกเฉียงใต้ของมณฑลซินเกียงในประเทศจีน ในสมัยโบราณโขตานเคยเป็นดินแดนส่วนหนึ่งของ
อินเดียและพระพุทธศาสนาได้เข้ามาสู่โขตานตั้งแต่ 217 ปี ก่อนคริสต์ศักราช) หลังจากนั้น 2 ปี คณะ
ทูตก็ได้กลับมายังประเทศจีน พร้อมด้วยพระภิกษุ 2 รูปคือ พระกาศยปะมาตังคะกับพระธรรมรักษะ
และคัมภีร์พระพุทธศาสนาส่วนหนึ่ง พระภิกษุทั้ง 2 รูปได้มาพานักอยู่ ณ วัดม้าขาวแห่งนครโลยาง
(ลกเอี๋ยง) และได้แปลพระคัมภีร์เป็นภาษาจีนหลายคัมภีร์ จากความฝันของพระเจ้ามิ่งตี่ประมาณ
พ.ศ. 600 มีการส่งทูตไปสืบพระพุทธศาสนาในอินเดียและนาพระสูตร 42 ตอนจากบริเวณเอเชียกลาง
กลับเข้าจีน ต่อจากนั้นก็เริ่มมีพระภิกษุชาวเอเชียกลางเดินทางเข้าจีน ต่อมาพระอันสิเกาไปกับคณะซึ่ง
เป็นชาวเอเชียกลางส่วนมาก มิใช่พระภิกษุที่เป็นชาวอินเดียแท้ๆ แต่เป็นพวกลูกผสม อาจมีบางท่าน
เป็นชาวอินเดียแต่เข้าไปอยู่ที่วัดบริเวณเอเชียกลาง เพราะพระพุทธศาสนาบริเวณเอเชียกลางเป็น
ศาสนาแบบมีชีวิต (Living Buddhism) ซึ่งในอินเดียไม่ค่อยมี เพราะฉะนั้นเวลาพระภิกษุไปจา
พรรษาที่เอเชียกลาง ภารกิจหลักก็คือแปลพระสูตร อย่างอื่นทาไม่ได้เพราะถูกจากัดสิทธิบางส่วนคือ
คนชั้นสูงโดยเฉพาะกลุ่มที่นับถือขงจื้อกับเต๋ามาก่อน ซึ่งคอยถวายคาแนะนาแก่กษัตริย์ให้ออกกฎ
ข้อบังคับไม่ให้ประชาชนเข้าไปยุ่งเกี่ยวกับศาสนาอย่างเต็มที่ เช่น ไม่อนุญาตให้บวช แต่ให้ไปช่วยงาน
แปลคัมภีร์ไว้ เพราะฉะนั้นงานที่พระสงฆ์จากเอเชียกลางทาได้ในการเผยแผ่พระพุทธศาสนาในจีนคือ
สร้างงานแปลคัมภีร์ขึ้นมา โดยวางยุทธศาสตร์อย่างแรกคือ พยายามสร้างความเป็นมิตรกับเต๋าให้มาก
ที่สุด เพราะเล็งเห็นความเหมือนกันในหลายๆด้านระหว่างพระพุทธศาสนากับเต๋า พระอันสิเกาเป็น
ชาวปาเถียร์ ไปตั้งถิ่นฐานเผยแผ่พระพุทธศาสนาที่เมืองโลยาง (ลั่วหยาง) สร้างวัดม้าขาว (วัดแป๊ะเบ๊ยี่)
เป็นศูนย์กลางการเผยแผ่พระพุทธศาสนาโดยใช้ยุทธศาสตร์การแปลคัมภีร์และสร้างมิตรกับพวกเต๋า
(พระศรีคัมภีรญาณ. ออนไลน์. 2559)
เมื่อพระเถระทั้งสองรับนิมนต์แล้ว จึงใช้ม้าขาวบรรทุกพระคัมภีร์และพระพุทธรูปไปยังเมือง
โลยางนครหลวงของจีนในขณะนั้น พระเจ้าฮั่นมิ่งตี่ทรงพอพระทัยอย่างมากและรับสั่งให้สร้างวัดขึ้นที่
ด้านนอกของประตูเมืองหย่งเหมิน โดยให้ชื่อว่า วัดแปะเบ้ยี่ แปลว่า วัดม้าขาว เพื่อเป็นอนุสรณ์แก่ม้า

4. ~ 52 ~
ที่บรรทุกพระคัมภีร์พระพุทธศาสนามา ถือว่าวัดม้าขาวเป็นปฐมสังฆารามในประเทศจีน และพระเจ้า
ฮั่นมิ่งตี่เป็นปฐมกษัตริย์จีนที่นับถือพระพุทธศาสนา การอุปสมบทเกิดขึ้นครั้งแรกในปี พ.ศ. 793 โดย
พระภิกษุอินเดียชื่อ “พระธรรมกาละ” เดินทางไปจีนเหนือถึงเมืองโลยาง ทาพิธีผูกพัทธสีมาขึ้นและให้
การอุปสมบทแก่กุลบุตรจีนในสมัยราชวงศ์ฮั่น นับแต่นั้นมา แม้ว่าพระพุทธศาสนาจะได้รับความ
เคารพเลื่อมใสและการอุปถัมภ์บารุงแต่ก็ยังเสียเปรียบและถูกต่อต้านจากอิทธิพลของลัทธิศาสนาเดิม
ของจีน (ขงจื้อและเต๋า) จนกระทั่งถึงปลายราชวงศ์นี้ จึงมีปราชญ์ผู้สามารถเช่น โม่วจื้อ แสดง
หลักธรรมของพระพุทธศาสนาให้เห็นความลึกซึ้งจริงแท้เหนือกว่าลัทธิศาสนาเดิมของถิ่นกับได้อาศัย
ความประพฤติอันบริสุทธิ์ของพระสงฆ์เป็นเครื่องจูงศรัทธา พระพุทธศาสนาก็ได้รับความนิยมเลื่อมใส
ยิ่งกว่าลัทธิศาสนาอื่นๆ ครั้นถึงสมัยราชวงศ์เว (หรือวุยก๊กในสมัยสามก๊ก) ในคริสต์ศตวรรษที่ 4
พระพุทธศาสนาก็ได้เป็นศาสนาประจาชาติของจีน ตั้งแต่รัชกาลของพระจักรพรรดิพระองค์แรก ใน
ระหว่างคริสต์ศตวรรษที่ 4 และ 5 นี่เอง พระภิกษุผู้ทรงเกียรติคุณเป็นปราชญ์หลายท่าน เช่น กุมาร
ชีวะ เป็นต้น ได้เดินทางเข้ามาจากอาเซียกลางและอินเดีย ช่วยแปลพระคัมภีร์รจนาอรรถกถาและ
เผยแพร่สั่งสอนธรรมแก่ประชาชนอย่างแพร่หลายกว้างขวาง ลัทธิอมิตาภะก็ได้เข้ามาเผยแพร่ในสมัย
นี้ด้วย
เหตุการณ์สาคัญอีกครั้งหนึ่งคือ “พระโพธิธรรม” ได้นาพระพุทธศาสนานิกาย ฉาน (บาลีว่า
ฉาน, สันสกฤตอ่านว่า ธยาน, ญี่ปุ่นว่า เซน) เข้ามาเผยแพร่เมื่อประมาณ ค.ศ. 526 พระพุทธศาสนา
ในประเทศจีนได้เจริญรุ่งเรืองเป็นอย่างมากโดยได้รับพระบรมราชูปถัมภ์จากราชวงศ์ถังและราชวงศ์
ต่อๆ มาโดยลาดับ แต่ในคริสต์ศตวรรษที่ 13 ได้มีผู้นาลัทธิ ลามะ (พระพุทธศาสนานิกายหนึ่งแบบใน
ทิเบต) เข้ามาเผยแพร่ในจีนเหนือและทางฝ่ายอาณาจักรได้สนับสนุนลัทธินั้น ต่อนั้นมาพิธีกรรมต่างๆ
ก็เจริญแพร่หลายออกหน้า ส่วนศาสนธรรมที่แท้ก็เลือนรางจืดขางไปจากความสนใจ (พระธรรมปิฎก,
(ป.อ. ปยุตฺโต). 2540 : 52-54) ในสมัยพระเจ้างุ่ยบูเต้แห่งจีนเหนือทรงหลงเชื่อลัทธิเต๋าว่า จะทายา
อายุวัฒนะให้เสวยแล้วจะมีพระชนม์ 10,000 ปี แต่นักบวชเต๋าขอให้พระองค์ทาลายพระพุทธศาสนา
เสีย พระเจ้างุ่ยบูเต้จึงตรัสสั่งทาลายวัดและประหารพระสงฆ์ ในครั้งนั้นพระราชโอรส ซึ่งเป็นพุทธ
มามกะได้ส่งสายลับไปเตือนพระสงฆ์ให้หนีไปก่อนพระภิกษุส่วนใหญ่จึงรอดตาย แต่วัดถูกทาลายไป
30,000 กว่าวัด หลังจากการสวรรคตของพระเจ้างุ่ยบูเต้ พระราชนัดดาของพระองค์เสด็จขึ้น
ครองราชย์สืบต่อไป กษัตริย์พระองค์นี้ทรงฟื้นฟูพระพุทธศาสนาขึ้นใหม่ ในปี พ.ศ. 929-1077 ทรง
สร้างถ้าตุนหวงขึ้นเพื่อเป็นสถานที่ปฏิบัติธรรมของพระกัมมัฏฐาน ยุคต่อมามีการสร้างเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ
หลายร้อยปีจนกลายเป็นสถานที่มหัศจรรย์ มีถ้าน้อยใหญ่กว่า 400 ถ้า ถ้าทั้งหมดขุดด้วยแรงงานคน
ไม่ได้เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ ชาวพุทธในอดีตหาวิธีป้องกันไม่ให้พระสัทธรรมอันตรธาน จึงจารึก
พระไตรปิฎกลงบนแผ่นผาภายในถ้าต่างๆ แล้วปิดประตูถ้าด้วยก้อนศิลา โดยหวังให้คนยุคหลังได้
ศึกษา ปัจจุบันถ้านี้ตั้งอยู่กลางทะเลทรายโกบี เมืองตุนหวง มณฑลกานสู (ประยูร ป้อมสุวรรณ์.
2554 : 46-47) พระพุทธศาสนาเจริญรุ่งเรืองมาตามลาดับจนถึงสมัยพระเจ้าเหลียงบูเต้ ทรง
ครองราชย์ พ.ศ. 1022 ณ เมืองนานกิง ภาคใต้ของจีน พระองค์ได้รับฉายาว่าเป็นอโศกแห่งแผ่นดินจีน
ยุคสมัยของพระองค์มีนักบวชจานวนมาก เฉพาะเมืองโลยาง มีภิกษุและภิกษุณีถึง 2,000,000 รูป
พระต่างชาติอีก 3,000 รูป พระเจ้าเหลียงบูเต้ทรงถือมังสวิรัติ ทรงออกกฎหมายห้ามฆ่าสัตว์ทั่ว
ประเทศ พระภิกษุจึงหันมาฉันเจหรือมังสวิรัติตามพระราชาจนเป็นประเพณีมาถึงปัจจุบัน พระองค์

5. ~ 53 ~
ทรงศึกษาธรรมะและแสดงธรรมะด้วยพระองค์เองอยู่เนืองๆ ทรงอุทิศพระองค์เป็นอุปัฏฐากพระถึง 3
ครั้ง ญาติวงศ์และข้าราชการต้องใช้เงินถึง 1 โกฏิ เพื่อไถ่พระองค์ออกมา นิกายเซนเน้นการปฏิบัติ
สมาธิและวิปัสสนาเพื่อให้เข้าถึงฌานที่ เรียกว่า ซาเซน โดยไม่อาศัยตัวหนังสือหรือปริยัติธรรมใดๆ จึง
มีคาขวัญประจานิกายว่า "ปุกลิบบุ้นยี่ ติกจี้นั้งซิม เกียงแส่ เซ่งฮุด" แปลว่า ไม่ต้องอาศัยหนังสือแต่ชี้
ตรงไปยังจิตของมนุษย์ ให้เห็นแจ้งในภาวะที่แท้จริงแล้วบรรลุเป็นพุทธะ ต่อมานิกายเซนได้ขยายไปยัง
ประเทศเกาหลี ญี่ปุ่น เวียดนาม และปัจจุบันเป็นที่นิยมมากในตะวันตก ปรมาจารย์ตั๊กม้อยังเป็นผู้ให้
กาเนิดวิชากังฟูวัดเส้าหลินซึ่งโด่งดังไปทั่วโลกอีกด้วย ในตอนนั้นท่านเห็นว่า พระมีสุขภาพอ่อนแอ ไม่
สามารถเจริญกรรมฐานได้อย่างเคร่งครัด จึงหาวิธีให้พระภิกษุฝึกฝนร่างกาย ควบคู่กับปฏิบัติธรรม
เริ่มแรกกังฟูจึงไม่ได้ฝึกเพื่อการต่อสู้แต่เป็นหนทางเข้าสู่แก่นธรรมะ ภายหลังถูกดัดแปลงเป็นวรยุทธ
สาหรับการสู้รบในสมัยราชวงศ์ถัง (พ.ศ. 1161-1450) การฝึกวิทยายุทธของวัดเส้าหลินได้รับการ
สนับสนุนจากราชสานักอย่างเต็มที่ ถึงขนาดมีกองทัพพระยามศึกสงครามจะให้พระภิกษุลาสิกขาไป
ป้องกันประเทศ พอเสร็จศึกจึงกลับมาบวชใหม่ (ทองใบ ธีรานันทางกูร. ออนไลน์. 2554)
มหันตภัยคุกคามพระพุทธศาสนา ในช่วง พ.ศ. 1117 - 1120 มหันตภัยใหญ่หลวงได้เกิด
ขึ้นกับพระพุทธศาสนาในแคว้นจิว คือมีการยกเลิกพระพุทธศาสนาและลัทธิเต๋า บังคับให้พระสงฆ์ลา
สิกขา 2,000,000 รูป ยึดวัดและหลอมพระพุทธรูปเพื่อเอาทองคาและทองแดงไปทาทองแท่งและ
เหรียญกษาปณ์ ในยุคพระเจ้าเฮียนตง ห้ามมีการสร้างวัด หล่อพระพุทธรูปและพิมพ์พระสูตรโดยไม่ได้
รับอนุญาต ผู้ที่จะบวชต้องสวดพระสูตรได้ 1,000 หน้าหรือเสียค่าบวชให้หลวง 100,000 อีแปะ
ต่อมาปี พ.ศ. 1388 รัชสมัยจักรพรรดิบู่จง ทรงเลื่อมใสลัทธิเต๋า ทรงแต่งตั้งนักบวชเต๋าเป็นเสนาบดี มี
การโต้วาทีกันระหว่างพระภิกษุกับนักบวชเต๋า ฝ่ายพระภิกษุได้รับชัยชนะ พระเจ้าบู่จงไม่พอพระทัย
ทรงสั่งทาลายวัดกว่า 4,600 วัด ทาลายเจดีย์และวิหารกว่า 40,000 แห่ง บังคับให้ภิกษุและภิกษุณีสึก
มากกว่า 260,000 รูป สมัยพระเจ้าซีจงทรงบังคับให้ภิกษุครองจีวรแบบเต๋า บางยุคหน่วยงานราชการ
ขายบัตรอุปสมบท คนมีศรัทธาแต่ไม่มีเงินก็ไม่ได้บวช พระภิกษุต้องเสียภาษี ยกเว้นผู้พิการหรือมีอายุ
60 ปี เช่น รัชกาลพระเจ้ายินจงในปี พ.ศ. 1578
ราชวงศ์ถังยุคทองของพุทธจักร หลังจากที่พระพุทธศาสนาในแคว้นจิวถูกทาลายไป ต่อมา
ได้รับการฟื้นฟูขึ้นใหม่ในสมัยราชวงศ์ซุย (พ.ศ. 1132 - 1161) และได้รับการพัฒนาให้เจริญรุ่งเรือง
สูงสุดในสมัยราชวงศ์ถัง (พ.ศ. 1161 - 1450) โดยเฉพาะยุคถังไท่จงฮ่องเต้ สมัยนี้มีความเจริญทั้งฝ่าย
อาณาจักรและพุทธจักร มีการสร้างวัดขึ้นหลายแห่ง มีการแปลพระสูตรจากภาษาบาลีเป็นภาษาจีน
มากมายและที่สาคัญมีนักปราชญ์คนสาคัญเกิดขึ้นคือ พระถังซัมจั๋งและสมณะอี้จิง พระถังซัมจั๋งเป็น
นักปราชญ์ชาวพุทธคนสาคัญ คาว่า “ถังซัมจั๋ง” แปลว่า “ผู้ทรงพระไตรปิฎกแห่งราชวงศ์ถัง” ท่านถือ
กาเนิดในตระกูลเฉิน ในปี พ.ศ. 1143 ณ เมืองโลยาง ปัจจุบันอยู่ในมณฑลเหอหนัน มีนามเดิมว่า
“เฉินฮุย” เข้าสู่ร่มกาสาวพัสตร์เมื่ออายุได้ 13 ปี มีฉายาว่า ฮวนฉางหรือหยวนฉ่างหรือเฮี่ยนจัง เมื่อ
บวชแล้วก็ตั้งใจศึกษาพระพุทธศาสนาจนแตกฉาน แต่เมื่อศึกษาไปมากเข้าท่านเกิดความสงสัยและ
ขัดแย้งในใจ คัมภีร์ประกอบการค้นคว้าก็มีน้อย ท่านจึงมีความคิดที่จะไปศึกษาให้ถึงต้นแหล่งคือ
ประเทศอินเดีย ในปี พ.ศ. 1173 ท่านจึงตัดสินใจออกเดินทางไปประเทศอินเดีย ซึ่งเส้นทางที่ไปนั้น
อันตรายมาก ต้องผ่านทะเลทรายร้อนระอุและเทือกเขาอันหนาวเหน็บ ก่อนหน้านั้นมีภิกษุนับร้อยๆ
รูปเดินทางไปแล้ว แต่ส่วนใหญ่สิ้นชีวิตในระหว่างทาง กวีจีนจึงเขียนโคลงไว้ว่า "ขื่อเจี่ยเซ่งแปะ กุย

6. ~ 54 ~
บ่อจั๊บ เอ๋าเจี่ย อังใจ จุ้ยเจี่ยลั้ง" แปลว่า ในยามไปสิมีจานวนนับร้อย ครั้นยามกลับเล่าก็เหลือไม่ถึงสิบ
บุคคลผู้อยู่ภายหลังไฉนเลยจะทราบถึงความยากลาบากของผู้ที่ไปก่อน ก่อนเดินทางมีผู้หวังดีเตือนถึง
อันตรายดังกล่าว แต่พระถังซัมจั๋งยืนยันว่า อาตมาตั้งใจจะไปเยือนดินแดนศักดิ์สิทธ์และศึกษาธรรม
อาตมาจะไม่เสียใจเลยหากต้องตายระหว่างเดินทาง ในที่สุดท่านจึงออกเดินทางไปประเทศอินเดีย
เส้นทางที่ใช้ต้องผ่านทะเลทรายตะกลามากัน (Taklamakan) ซึ่งแปลว่า เข้าได้แต่ออกไม่ได้ เป็นหนึ่ง
ในทะเลทรายที่อันตรายที่สุดในโลก ชาวจีนเรียกว่า ทะเลทรายมรณะ กระบอกน้าของท่านตกลงบน
พื้นระหว่างเดินทาง น้าที่มีอยู่ก็ไหลออกจมหายไปในผืนทรายจนหมดสิ้น ท่านต้องอดน้าอยู่ 4 วันครึ่ง
กว่าจะเจอแหล่งน้า หลังจากเดินทางมาได้ 1 ปีก็ถึงอินเดีย และพักอยู่ 19 ปี ระหว่างนั้นได้ไปศึกษาที่
มหาวิทยาลัยนาลันทาอยู่ 5 ปี โดยเป็นศิษย์ของอธิการบดีศีลภัทร หลังจากศึกษาพระไตรปิฎกจน
แตกฉานแล้ว จึงเดินทางกลับประเทศจีนโดยนาคัมภีร์กลับไปกว่าพันเล่ม เมื่อพระเจ้าถังไถ่จงมหาราช
ทรงทราบว่าท่านมาถึงพรมแดนจีนแล้ว ทรงปีติโสมนัสมาก ให้จัดขบวนเกียรติยศไปรับในฐานะเป็น
บุรุษอาชาไนยของชาติ ในวันที่เข้าสู่นครเชียงอาน ทรงรับสั่งให้ราษฎรทุกบ้านที่ขบวนผ่านตั้งโต๊ะบูชา
หน้าบ้าน พระถังซัมจั๋งทุ่มเทแปลคัมภีร์ที่เอาชีวิตเป็นเดิมพันอัญเชิญมาออกสู่ภาษาจีน แปลทั้งหมด
74 คัมภีร์ นับเป็นจานวนลานได้พันกว่าผูก ในปี พ.ศ. 1183 ท่านยังเขียนบันทึกการเดินทางตามหา
พระไตรปิฎกไว้ด้วย โดยให้ชื่อว่า "ต้าถังซียู่จี้" หมายถึง จดหมายเหตุการณ์เดินทางสู่ดินแดนตะวันตก
ของมหาราชวงศ์ถัง บันทึกนี้เป็นประโยชน์อย่างมากต่อนักการศึกษาในยุคหลัง สาหรับใช้เป็นคู่มือใน
การสารวจวัดโบราณในอินเดีย เพราะเป็นบันทึกที่แม่นยามากจนได้ชื่อว่าเป็นผู้นาทางที่ไม่เคยพลาด
เลยในอินเดีย เมื่อท่านอายุได้ 64 ปีเกิดอาพาธและมรณภาพลงท่ามกลางความเศร้าเสียใจของชาวจีน
ทั้งชาติ พระเจ้าถังเกาจงทรงให้ข้าราชการทั้งประเทศหยุดงาน 3 วัน เพื่อไว้ทุกข์ ในวันฝังศพมีคน
มาร่วมพิธี 2,000,000 คน
1. วิธีสืบทอดพระไตรปิฎกในจีน
พระไตรปิฎกฉบับแรกของโลก เมื่อราชวงศ์ซ้องได้รับการสถาปนาขึ้นโดยพระเจ้าไทโจ้ว
อ่องเต้ในปี พ.ศ. 1503 พระองค์ทรงอุปถัมภ์พระพุทธศาสนาด้วยการพิมพ์พระไตรปิฎก พร้อมอรรถ
กถาและฎีกาเป็นฉบับแรกของโลก เนื่องจากจีนเป็นชาติแรกที่พิมพ์หนังสือได้ ชาวยุโรปได้รับรู้เรื่อง
กระดาษและการพิมพ์หลังจากจีนเกือบ 400 ปี พระไตรปิฎกฉบับนี้จัดพิมพ์ลงบนแผ่นไม้ทั้งหมด
130,000 แผ่น หอสมุดแห่งชาติประเทศไทยได้จัดเก็บตัวอย่างจาลองของพระไตรปิฎกฉบับนี้ไว้ ด้วย
หลังจากราชวงศ์ซ้องแล้ว พระพุทธศาสนาก็เริ่มเสื่อมลงอีก ลัทธิขงจื้อมีอิทธิพลสูงกว่า เนื่องจากยุค
หลังพระสงฆ์ไม่ค่อยศึกษาหาความรู้จึงไม่มีความองอาจในการเทศน์สอน ปัญญาชนจึงหันไปนับถือ
ขงจื้อที่ส่งเสริมการศึกษา ในยุคต้นๆ มีการแปลคัมภีร์พระพุทธศาสนามาก การแปลมีหลายวิธีและ
ลาบากมากที่ต้องให้ผู้เชี่ยวชาญทางพระพุทธศาสนาเป็นผู้บรรยายให้ฟังเป็นภาษาบาลี–สันสกฤต
แล้วมีคนฟังรู้เรื่องไปบันทึกเป็นภาษาจีน มีกรรมการขัดเกลาภาษาก่อนดาเนินการแปลเป็นภาษาจีน
อย่างไรก็ตามพระไตรปิฎกเมืองจีนมีการสืบทอดกันเรื่อยมาในลักษณะบิดเบือนเปลี่ยนแปลงมาก
เพราะมีการเปลี่ยนแปลงประโยคเดิม เพื่อให้สอดคล้องกับวิถีชีวิตจีนบ้าง ข้อความตอนไหนอ่านยาก
ถ้าน่าสนใจก็ปรับให้อ่านง่ายขึ้นมีลักษณะในเชิงนิยายหรือเป็นนิทานมากขึ้น หรือตัดข้อความซ้าๆ
ออก ซึ่งข้อความซ้าๆ นี้มีนัยสาคัญเป็นเสน่ห์ของพระไตรปิฎก การแปลจะตัดข้อความซ้าๆ ออก
หรือข้อความยาวก็เอาเฉพาะตอนกลางมา ตัดตอนต้นกับตอนปลายออก เอาแต่ตอนกลางมา หรือถ้า

7. ~ 55 ~
ข้อความที่มีคาอธิบายยาวเกินไปก็จะเอาเฉพาะตอนต้น เพราะฉะนั้นพระไตรปิฎกจีนจึงมีลักษณะผิด
แผกจากต้นฉบับ ไม่เหมือนพระไตรปิฎกตามประเพณีเถรวาท เริ่มมีการแกะบล็อกพิมพ์พระไตรปิฎก
จีนเมื่อ พ.ศ. 1515 แกะบล็อกเสร็จประมาณ 130,000 บล็อก พัฒนาการด้านการพิมพ์เริ่มมาเป็น
ขั้นตอน สานวนปัจจุบันพิมพ์เมื่อประมาณ พ.ศ. 2467 ตรงกับสมัยรัชกาลที่ 7 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์
แต่คนทาหน้าที่บรรณาธิการไม่ใช่ชาวจีน แต่เป็นชาวญี่ปุ่นชื่อ “ตะกากุสุ” เป็นบรรณาธิการ
พระไตรปิฎกจีน รวบรวมพระสูตรได้ 3,360 สูตร เนื้อหาพระไตรปิฎกมิได้มีเฉพาะคัมภีร์ (บาลี) อย่าง
เดียว แต่มีทั้งอรรถกถา ฎีกา พุทธประวัติรวมเข้าด้วยกัน พระไตรปิฎกฉบับปัจจุบันจึงแบ่งเป็น 4
หมวดคือ ทีรฆอาคม (ทีฆนิกาย) มัชฌิมนิกาย (มัธยมาคม) สังยุตตนิกาย (สังยุกตอาคม) และอังคุตตร
นิกาย (เอโกตตราคม) แต่ว่าการสืบทอดจะเป็นลักษณะเก็บเอาไว้เป็นแหล่งศึกษา ซึ่งคนมีการศึกษา
น้อยตั้งแต่ราชวงศ์ถังเป็นต้นมา พระพุทธศาสนาได้รับการอุปถัมภ์จากพระราชสานัก กษัตริย์ถังไท้จง
มอบพระราชธิดาชื่อเหวินเฉิงให้เป็นมเหสีของกษัตริย์ทิเบตชื่อ ซองต์สันกัมโป เพื่อสร้างสัมพันธ์กัน
ทางพระพุทธศาสนาให้แน่นแฟ้นยิ่งขึ้น เพื่อให้พระนางเหวินเฉิงไปช่วยเผยแผ่พระพุทธศาสนาในทิเบต
แต่เมื่อระบบกษัตริย์สิ้นสุดลงพระพุทธศาสนาในเมืองจีนก็อยู่ในฐานะลาบาก พ.ศ. 2490 ในยุคเหมา
เจ๋อตุง วัดถูกจากัดสิทธิ์ในการครอบครองสมบัติ พอถึง พ.ศ. 2493 นักบวชในพุทธศาสนาและนักบวช
ในศาสนาเต๋าถูกจากัดสิทธิ ให้พระภิกษุอยู่ในฐานะคนงานในวัด (Religious Worker) พระภิกษุถูกลด
ฐานะให้เป็นชนชั้นกาฝากสังคม (Parasite on Society) ในยุคหนึ่งที่มีการกล่าวเสมอว่า “พระเป็น
กาฝากของสังคม” แนวคิดนี้แผ่มาจากจีน (พระศรีคัมภีรญาณ. ออนไลน์. 2559)
กบฏไท้เผง ในสมัยราชวงศ์ชิงหรือแมนจู (พ.ศ. 2187-2455) เริ่มมีนักล่าอาณานิคม
ตะวันตกเข้ามาและนาคริสต์ศาสนามาเผยแผ่ด้วย มีชาวจีนคนหนึ่งชื่อ ซิวฉวน เข้ารีตนับถือคริสต์หา
พรรคพวกได้มากจึงตั้งกลุ่มกบฏขึ้นชื่อ ไท้เผง แปลว่า มหาสันติ พวกกบฏโฆษณาว่า พระยะโฮวาสั่ง
ให้ทาลายพระพุทธศาสนา ลัทธิขงจื้อ เต๋า และราชวงศ์แมนจูให้หมด สร้างโลกคริสเตียนใหม่ในเมือง
จีน กบฏไท้เผงใช้เวลารบ 16 ปี ยึดจีนได้ 1 ใน 3 ตั้งเมืองหลวงขึ้นที่นานกิง บังคับให้ประชาชนเข้ารีต
แล้วทาลายวัดและศาลเจ้า ฆ่าคน 20 ล้านคน วัดในเขตของกบฏจานวนพันๆ ร้างโดยไม่มีทางบูรณะ
ใหม่ขึ้นเลย สมัยสาธารณรัฐ ดร.ซุน ยัดเซ็น ก่อการปฏิวัติเปลี่ยนการปกครองจากระบอบกษัตริย์เป็น
สาธารณรัฐในปี พ.ศ. 2454 เนื่องจากไม่พอใจการปกครองของกษัตริย์ซึ่งเห็นแก่ประโยชน์ตนมากกว่า
ประเทศชาติ สถานการณ์พระพุทธศาสนาในยุคสาธารณรัฐนั้นค่อนข้างตกต่า ศาสนาพุทธเป็นเหมือน
วัตถุโบราณที่ถูกลืม ปัญญาชนรุ่นใหม่หันไปนับถือคริสต์ศาสนาซึ่งมาควบคู่กับระบอบการปกครอง
ใหม่ อันเป็นสิ่งทันสมัยสาหรับชาวจีน แต่ยุคนี้ก็ยังมีพระภิกษุและภิกษุณีอยู่มากพอสมควรคือ
738,000 รูป มีวัดประมาณ 267,000 วัด
2. ยุคสาธารณรัฐประชาชนจีน
ยุคสาธารณรัฐประชาชนจีน ยุคสาธารณรัฐอยู่ได้เพียง 38 ปีเท่านั้น ประเทศจีนก็มีการ
เปลี่ยนแปลงการปกครองอีกครั้งใน พ.ศ. 2492 เหมาเจ๋อตุงผู้นาพรรคคอมมิวนิสต์จีนมีชัยต่อเจียงไค
เช็กผู้นาพรรคก๊กมินตั๋ง ในสงครามกลางเมือง เจียงไคเช็กจึงหนีไปอยู่เกาะไต้หวันพร้อมประชาชน
จานวนหนึ่ง เหมาเจ๋อตุงปกครองด้วยลัทธิมาร์กซิส ซึ่งขัดแย้งกับพระพุทธศาสนา โดยถือว่าพระเป็น
กาฝากสังคม มีการบีบคั้นให้พระลาสิกขา ผู้ไม่สึกก็ให้ทานาและปลูกชา วัดเกือบทุกแห่งถูกสั่งปิด
พระภิกษุหลายรูปหลบหนีไปเกาะไต้หวันและปักหลักเผยแผ่พระพุทธศาสนาที่นั่นจนปัจจุบันไต้หวัน

8. ~ 56 ~
เป็นประเทศหนึ่งที่พระพุทธศาสนาแข็งแกร่งมีชื่อเสียงระดับโลก เช่น วัดฝอกวงซัน ซึ่งมีท่านซิง
หวินต้าซือเป็นผู้นา วัดนี้ได้ขยายสาขาออกไปกว่า 250 ประเทศทั่วโลก หลังจากเหมาเจ๋อตุงถึงแก่
อสัญกรรมในปี พ.ศ. 2519 เติ้งเสี่ยวผิงเข้ารับตาแหน่งในฐานะผู้นารัฐบาลแทน ยุคนี้ได้ผ่อนความ
เข้มงวดลง ทาให้พระพุทธศาสนาฟื้นตัวขึ้นอีกครั้ง ในวันที่ 15 ตุลาคม พ.ศ. 2546 หนังสือพิมพ์ลงข่าว
ว่ามีการค้นพบพระบรมสารีริกธาตุ 21 องค์ ที่วัดหวาหลิน เขตลี่วาน นครกวางโจว สื่อจีนระบุว่า
พระบรมสารีริกธาตุมักปรากฏเมื่อบ้านเมืองมีสันติสุขและสูญหายเมื่อบ้านเมืองเดือดร้อน นับตั้งแต่ยุค
เติ้งเสี่ยวผิงเป็นต้นมาพระพุทธศาสนาในจีนจึงค่อยๆ ฟื้นตัวขึ้นตามลาดับ จนปัจจุบันจีนเป็นประเทศที่
มีพุทธศาสนิกชนมากที่สุดในโลก (ประยูร ป้อมสุวรรณ์. 2554 : 49-50)
3. นิกายสาคัญและสารธรรม
นิกายในประเทศจีน จีนเป็นต้นแหล่งของพระพุทธศาสนามหายานหลายนิกายซึ่งต่อมาได้
เผยแผ่ไปยัง ประเทศต่างๆ ทั่วโลก โดยนิกายที่สาคัญๆมีดังนี้คือ นิกายสัทธรรมปุณฑริกหรือเทียนไท้
นิกายสุขาวดี หรือเจ้งโท้วจง และนิกายธฺยาน หรือเซน เป็นต้น สาหรับนิกายเซนได้กล่าวไว้แล้วใน
ประวัติของพระโพธิธรรม ในที่นี้จะกล่าวถึงอีก 2 นิกายดังนี้
3.1 นิกายพระพุทธศาสนาในประเทศจีน
3.1.1 นิกายสัทธรรมปุณฑริก เป็นนิกายที่ยึดพระสัทธรรมปุณฑริกสูตรเป็นแม่บท ซึ่ง
พระสูตรนี้ยังไม่มีข้อมูลแน่ชัดว่าแต่งขึ้นที่ไหน เมื่อใด และด้วยภาษาอะไร ตัวพระสูตรได้รับการแปล
จากภาษาสันสกฤตเป็นภาษาจีน 6 ครั้ง ครั้งแรกในปี พ.ศ. 798 ฉบับที่ได้รับการยอมรับและนิยม
ศึกษากันมากที่สุดคือ ฉบับของพระกุมารชีวะซึ่งแปลในปี พ.ศ. 949 สัทธรรมปุณฑริกสูตร มีชื่อเสียง
เด่นขึ้นมาเมื่อพระตีเจี้ย (พ.ศ. 1081 - 1140) แห่งภูเขาเทียนไท้ได้รู้แจ้งสารัตถธรรมของสัทธรรม
ปุณฑริกสูตรแล้วก่อตั้งเป็นนิกายสัทธรรมปุณฑริก (ฮวบฮั่วจง) ขึ้น หรือเรียกว่านิกายเทียนไท้ตามชื่อ
สานัก นิกายนี้สอนว่า ด้วยหลักแห่งสัทธรรมปุณฑริกสูตรเท่านั้นที่จะทาให้ทุกคนสามารถบรรลุพุทธ
ภาวะ ได้อย่างเสมอภาคกัน พระสูตรนี้เป็นการเปิดเผยความลี้ลับสุดยอดแก่พระสาวกทั้งปวงก่อนที่
พระสัมมา สัมพุทธเจ้าจะปรินิพพาน สัทธรรมปุณฑริกสูตร แปลเป็นภาษาจีนว่า “เมียวโฮเร็งเงเคียว”
คาว่า “เมียวโฮ” คือ พระสัทธรรม คาว่า “เร็งเง” แปลว่า ดอกบัวขาวหรือปุณฑริก คาว่า “เคียว”
แปลว่า สูตร ส่วนในภาษาอังกฤษ สัทธรรมปุณฑริกสูตร แทนด้วยคาว่า Lotus Sutra ต่อมาเมื่อ
พระพุทธศาสนาเผยแผ่จากจีนไปสู่เกาหลีและจากเกาหลีไปสู่ญี่ปุ่น นิกายสัทธรรมปุณฑริกสูตรก็ถูก
นาไปเผยแผ่ด้วย ผู้ที่มีบทบาทสาคัญในการเผยแผ่นิกายนี้ในญี่ปุ่นคือ พระไซโจ แห่งสานักสงฆ์บน
ภูเขาฮิเออิและพระนิชิเร็น
3.1.2 นิกายสุขาวดี นิกายสุขาวดีก่อตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 945 สมัยราชวงศ์จิ้นโดยพระ
ฮุยเอี้ยง ท่านพานักอยู่ที่วัดตังนิ่มยี่ บนภูเขาลู้ซัว มณฑลกังไส บนภูเขาขุดสระใหญ่ ปลูกดอกบัวขาว
เต็มสระ ท่านฮุยเอี้ยงพร้อมสาวกหลายพันคนนั่งสวดมนต์หน้าสระนี้ โดยสมมติว่า สระน้าแห่งนี้เป็น
สระทิพย์ในแดนสุขาวดี ซึ่งท่านเหล่านั้นต่างตั้งจิตปรารถนาจะไปเกิดในแดนสุขาวดี เบื้องต้นสานักนี้
อาศัยข้อความในพระสูตร ชื่อพุทธธฺยานสาครสูตร คือ เพ่งจิตถึงพระอมิตาภพุทธเจ้าเป็นอารมณ์
ต่อมาได้มีการพัฒนารูปแบบคาสอนไปตามลาดับ นิกายนี้ ไม่มีหลักอภิปรัชญาที่ซับซ้อนให้ต้องคิด
มาก เหมาะกับสามัญชนทั่วไป พระชานเตา (Shan tao) สรุปหัวใจหลักของนิกายนี้ไว้ 3 ประการคือ

9. ~ 57 ~
3.1.2.1 สิ่ง หมายถึง ความเชื่อ ซึ่งต้องปลูกศรัทธาอย่างซาบซึ้งในองค์พระ
อมิตาภะ
3.1.2.2 ง๋วง หมายถึง ตั้งปณิธานอธิษฐานอย่างแน่วแน่เพื่อไปเกิดในแดน
สุขาวดี
3.1.2.3 เหง หมายถึง การปฏิบัติกาย วาจา ใจ ให้อยู่ในกุศลธรรม
โดยเฉพาะการเปล่งคาบูชาพระอมิตาภพุทธเจ้าว่า นโม อมิตาภาย พุทฺธาย
ภาษาจีนว่า นัมบู ออนี ท่อฮุด ภาษาญี่ปุ่นว่า นัมบู อมิดา บุตสึ ภาษาญวนว่า นามโบ อายีด้า เผิก
โดยต้องท่องวันละหลายๆ หน ยิ่งมากยิ่งดี ภาวนาด้วยการนับลูกประคา ประคาเม็ดหนึ่งต่อภาวนา
บทหนึ่ง
4. สภาพการณ์ปัจจุบัน
การปฏิวัติจีนใน พ.ศ. 2454 ทาให้ราชวงศ์แมนจูสิ้นสุดลง ล้มล้างระบบจักรพรรดิ ตั้ง
ระบบสาธารณรัฐขึ้นมาแทน นับแต่นั้นมา องค์กรสงฆ์ในประเทศจีนก็ประสบปัญหาเรื่อยมา พ.ศ.
2472 พระภิกษุจีนชื่อ “ไตชู” จัดตั้งสมาคมพระพุทธศาสนาแห่งประเทศจีนขึ้นที่เมืองนานกิง เพื่อ
รักษาสถานะของพระพุทธศาสนา ในช่วงการปฏิวัติวัฒนธรรมครั้งใหญ่ระหว่าง พ.ศ. 2508-2518 วัด
และศาสนวัตถุทางพระพุทธศาสนาถูกทาลายไปและองค์กรสงฆ์อ่อนแอจนยากที่จะเยียวยา
อรุณ เวสสุวรรณ ได้เดินทางไปประเทศจีนเมื่อ พ.ศ. 2529 เขียนหนังสือเล่าเหตุการณ์พุทธศาสนาใน
จีนบอกว่า พ.ศ. 2496 ชาวจีนที่เป็นคฤหัสถ์รวมตัวตั้งสมาคมพุทธศาสนา เพื่อฟื้นฟูพระพุทธศาสนา
เพราะพระถูกจากัดสิทธิ เป็นแค่คนงานไปแล้ว เป็นกาฝากหรือพยาธิที่เกาะกินสังคม ชาวบ้านเลยตั้ง
พุทธสมาคมขึ้นมาและรวบรวมข้อมูลว่า สมัยที่การปฏิวัติวัฒนธรรมยังไม่รุนแรง มีการสารวจสามโน
ประชากรพบว่า มีพระอยู่ประมาณ 150,000 รูป มีชาวพุทธอยู่ประมาณ 100 ล้านคน แต่พอเหมา
เจ๋อตงปฏิวัติวัฒนธรรม ข้อมูลบอกว่า วัดถูกทาลายไป 130,000 วัด เหลือ 1,000 วัด เก็บไว้เป็นที่
กักกันพระสงฆ์ จีนใหม่สมัยเหมาเจ๋อตุงประกาศปฏิวัติทางวัฒนธรรม สั่งประหารความคิดเก่า
วัฒนธรรมเก่า ประเพณีเก่า และนิสัยเก่า พระพุทธศาสนาทั้งส่วนที่เป็นรูปธรรมและนามธรรม ถูก
ทาลายย่อยยับไม่เหลือ ท่านโจเอินไหลและเติ้งเสี่ยวผิงเป็นคนทัดทานไว้ มรดกทางวัฒนธรรมจึง
เหลืออยู่บ้าง โจเอินไหลเหมือนไม้กันผีหรือไม้กันสุนัข ไปเยี่ยมชมวัดไหนก็บันทึกไว้ ไปปลูกต้นโพธิ์
เป็นสัญลักษณ์ว่า โจเอินไหลมาเยี่ยมวัดนี้แล้ว อุปถัมภ์วัดนี้ ใครจะทาลายไม่ได้ คุณอรุณ เวสสุวรรณ
เดินทางไปที่มณฑลกวางเจา สัมภาษณ์ไต้ซือชื่อ “กวงหมิง” แห่งวัดหริงโหรง ไต้ซือบอกว่า ปัจจุบันวัด
ที่มีพระภิกษุอาศัยอยู่มีเพียง 200 กว่าวัด นอกนั้นเป็นวัดร้าง เป็นโบราณสถาน แม้พระภิกษุจะอยู่ใน
วัดก็มีหน้าที่ดูแลโบราณสถาน ดารงชีพได้ด้วยเงินที่มีคนบารุงวัด ศรัทธาในพระพุทธศาสนาที่ปรากฏ
ในชีวิตประจาวันน้อยมาก กิจกรรมการฟังธรรมแทบไม่มีปรากฏให้เห็น การฟังธรรมหาคนสนใจไม่ได้
เลย (พระศรีคัมภีรญาณ. ออนไลน์. 2559) จากข้อมูลในวิกิพีเดียระบุว่าประเทศจีนมีพื้นที่ทั้งหมด
9,596,961 ตารางกิโลเมตร มีประชากร 1,378,550,000 คน (วิกีพีเดีย. ออนไลน์. 2559) แบ่งเป็น
เชื้อชาติฮั่นประมาณ 91.9 เปอร์เซ็นต์ ที่เหลือประมาณ 8.1 เปอร์เซ็นต์เป็นคนเชื้อชาติอื่น ส่วนมาก
นับถือลัทธิเต๋า รองลงมาก็เป็นพระพุทธศาสนา มีชาวพุทธอยู่ประมาณ 102,000,000 คน จีนเป็น
ประเทศที่มีชาวพุทธมากเป็นอันดับหนึ่งของโลก (อันดับสองคือญี่ปุ่น อันดับสามคือไทย) แต่อยู่ใน
ลักษณะผสมผสาน นับถืออิสลามประมาณ 3 เปอร์เซ็นต์ นับถือศาสนาคริสต์ประมาณ 1 เปอร์เซ็นต์

10. ~ 58 ~
ข้อมูลเกี่ยวกับผู้ที่นับถือลัทธิเต๋าในประเทศจีนยังคลาดเคลื่อนอยู่มาก มีการจัดอันดับศาสนิกของ
ศาสนาต่างๆ ไม่มีการระบุลัทธิเต๋า บอกแต่เพียงว่า “ผู้ที่นับถือศาสนาดั้งเดิมของจีน มี 220,000,000
คน” ถามว่า “เพราะเหตุไร ข้อมูลเกี่ยวกับผู้นับถือศาสนาในเมืองจีนจึงไม่ชัดเจน ?” มีข้อเท็จจริงอยู่
2 ส่วนที่น่าจะกล่าวถึง ส่วนที่ 1 ธรรมชาติของคนจีนน่าจะเหมือนกับคนญี่ปุ่นในด้านการนับถือศาสนา
คนญี่ปุ่นนิยมนับถือ 2 ศาสนาในขณะเดียวกัน คือ ชินโตและพระพุทธศาสนา คนจีนน่าจะมีลักษณะ
พิเศษมากกว่านั้น อาจจะนับถือ 3 หรือ 4 ศาสนาในขณะเดียวกัน คือ เต๋า พุทธ ขงจื้อ และธรรม
ชาตินิยม เพราะฉะนั้นเป็นเรื่องยากที่จะระบุชัดเจนว่าแต่ละคนนับถือศาสนาอะไร ส่วนที่ 2 วิถีชีวิต
ของชาวจีนที่เกี่ยวกับศาสนาได้ขาดตอนไปประมาณ 100 ปี พ.ศ. 2467 ตะกากุสุชาวญี่ปุ่นได้เข้ามา
รับหน้าที่เป็นบรรณาธิการจัดพิมพ์พระไตรปิฎกจีน แสดงให้เห็นว่าชาวจีนอาจมีปัญหาด้านกาลังคนที่
จะทางานด้านนี้ในยุคนั้นหรือก่อนยุคนั้น ประมาณ พ.ศ. 2490 วิถีชีวิตของชาวจีนกับศาสนาถูกกันให้
ห่างเหินกันมากขึ้น เพราะฉะนั้นภาพของวิถีชีวิตจีนจึงไม่มีร่องรอยของศาสนาใดศาสนาหนึ่งชัดเจน
แต่ก็จะมีลักษณะร่วมระหว่างเต๋า พุทธ ขงจื้อ ชาวจีนรุ่นใหม่อาจไม่รู้ด้วยซ้าไปว่ามีศาสนาอะไรบ้างที่
นับถือกันหรือเคยมีการนับถือกันในเมืองจีน
พระพุทธศาสนาในประเทศเกาหลี
ประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนาในเกาหลีนั้น แบ่งออกเป็นอาณาจักร คือ โกเรีย ปากเช และ
สิลลาตามลาดับ เอกสารประวัติศาสตร์ของจีน ให้รายละเอียดว่าพระพุทธศาสนาได้เข้าสู่อาจักรโกเรีย
ก่อน (ประมาณ พ.ศ. 800) และอีกไม่นานก็เข้าสู่ปากเช และสุดท้ายแผ่ไปถึงสิลลา ทั้ง 3 อาณาจักรนี้
พระพุทธศาสนาได้รุ่งเรืองในอาจักรโกเรียมากที่สุด และกระแสพระพุทธศาสนามีความชัดเจนเจนกว่า
อาณาจักรอื่น ซึ่งแบ่งเป็น 2 ระยะ คือ ระยะแรก (พ.ศ. 915) ภิกษุชื่อว่า ซันเตา (Shun Tao) หรือ
ซันโด (Sundo) ในภาษาเกาหลี พระรูปนี้ท่านเดินทางมาจากประเทศจีน เข้ามาเผยแผ่ในอาณาจักร
โกเรีย (ซึ่งอยู่เหนือสุดติดกับจีน) ทาให้กษัตริย์และประชาชนเลื่อมใสเป็นอันมาก มีการสร้างวัดถึง 9
วัด รวมถึงมีศึกษาและปฏิบัติธรรมกันอย่างจริงจังในระหว่างนี้ ส่งผลให้มีพระพุทธศาสนาเป็นศาสนา
ประจาชาติ ระยะที่สอง (พ.ศ. 1478-1975) ในยุคนี้ แม้ลัทธิขงจื้อจะเฟื่องฟู แต่พระพุทธศาสนายังคง
รักษาความเป็นศาสนาประจาชาติไว้ได้ เมื่อพระพุทธศาสนาเจริญมากยิ่งขึ้น ก็เป็นเหตุให้พระสงฆ์กลุ่ม
หนึ่งเกิดความประมาทประพฤติตนไม่เหมาะสม ทาให้ประชาชนเสื่อมศรัทธาตามลาดับ ขณะที่สงฆ์อีก
กลุ่มหนึ่งได้พยายามฟื้นฟูภาพลักษณ์ของพุทธศาสนาขึ้นมาใหม่ และในระหว่างนี้พระอุยซอน (โอรส
ของพระเจ้ามนจง) โดยได้เดินทางไปยังจีนเพื่อศึกษา ตอนกลับได้นาวีธีแบบเซ็นและคัมภีร์อวตังสก
สูตร พร้อมทั้งได้จัดตั้งโรงเรียนซ็อนแท ณ วัดเกาะกังฮวาและให้มีการพิมพ์พระไตรปิฎกฉบับเกาหลี
ด้วยเทคนิควิธีที่ดีเยี่ยม หลังจากนี้เซ็นก็ได้รับความนิยมมากยิ่งขึ้น เป็นที่แพร่หลายในเกาหลีในเวลา
ต่อมา อาจกล่าวได้ว่ามีความปรากฏชัดเป็นรูปธรรมถึง 2 ช่วงด้วยกัน โดยช่วงแรกนั้นไม่ทราบว่าเป็น
นิกายใด สันนิษฐานว่าน่าจะเป็นมหายานอย่างที่นับถือกันในจีน และต่อมานั้น เป็นแบบเซ็นที่เข้ามา
โดยการนาของพระอุยซอน ทาให้พระพุทธศาสนาหยั่งรากลึกลงในเกาหลีอย่างแน่นแฟ้น นอกจาก
สองช่วงนี้แล้ว พระพุทธศาสนาในเกาหลีสมัยหลังๆ จนถึงปัจจุบันมีแต่ทรงกับทรุด เนื่องจากการ

11. ~ 59 ~
เปลี่ยนแปลงทางการเมือง และสภาพแวดล้อมอื่นๆ ทาให้นิกายที่ยังคงเหลืออยู่เพียงเซ็นแบบนิกาย
สุขาวดี ซึ่งเกิดจากการผสมผสานกันนั่นเอง (นานาสาระเกี่ยวกับพุทธศาสนา. ออนไลน์. 2559)
หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 แล้ว ในปี พ.ศ. 2491 คาบสมุทรเกาหลีถูกแบ่งเป็นสองส่วน คือ
เกาหลีเหนือปกครองด้วยระบอบคอมมิวนิสต์และเกาหลีใต้ปกครองด้วยระบอบประชาธิปไตย เกาหลี
เหนือ (North Korea) มีชื่อเป็นทางการว่า สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนเกาหลี (Democratic
Peoples Republic of Korea : DPRK) มีเมืองหลวงชื่อเปียงยางและเป็นเมืองที่ใหญ่ที่สุด เกาหลี
เหนือมีประชากรประมาณ 24,590,120 คน (วิกิพีเดีย. ออนไลน์. 2559) ส่วนใหญ่ไม่มีศาสนา
เพราะระบอบคอมมิวนิสต์ไม่สนับสนุนศาสนา มีพุทธศาสนิกชนนิกายเซนอยู่เพียง 400,000 คน
(1.67%) ลดลงจากเดิม 23.33% วัดมีอยู่ 300 วัด และมีคริสต์ศาสนิกชนประมาณ 12,000 คน
(0.05%) เกาหลีใต้ (South Korea) มีชื่อเป็นทางการว่า สาธารณรัฐเกาหลี (Republic of Korea) มี
เมืองหลวงชื่อโซลและเป็นเมืองที่ใหญ่ที่สุด เกาหลีใต้มีประชากรประมาณ 49,979,000 คน (วิกิพีเดีย.
ออนไลน์. 2559) นับถือศาสนาพุทธนิกายมหายานประมาณ 25% นับถือศาสนาคริสต์ 25% นับถือ
ศาสนาขงจื้ออีก 2% และมีกลุ่มที่ไม่เชื่อในพระเจ้าอีก 30-52% (Nonbeliever in God) หรือ
ประมาณ 14,579,400 - 25,270,960 คน เกาหลีใต้เป็นประเทศที่มีภิกษุณีอยู่จานวนมาก ในปัจจุบัน
มีอยู่ประมาณ 10,000 รูป พระพุทธศาสนาเริ่มเข้าสู่ประเทศเกาหลีเมื่อปี พ.ศ. 915 โดยพระธรรมทูต
ซุนเตา ท่านนานิกายมหายานจากจีนมาสู่อาณาจักรโกกุเรียวคือเกาหลีในปัจจุบัน (ประยูร ป้อม
สุวรรณ์. 2554 : 55) สมัยก่อนเกาหลีประกอบด้วย 3 อาณาจักรคือ โกกุเรียว ปึกเจ และซิลลา ซึ่ง
ปกครองคาบสมุทรเกาหลีและบางส่วนของแมนจูเรีย ตั้งแต่ศตวรรษที่ 1 ก่อนคริสตกาลถึง
คริสต์ศตวรรษ ที่ 7 ผู้นาทั้ง 3 อาณาจักรยกพระพุทธศาสนาเป็นศาสนาประจาชาติ ต่อมาอาณาจักร
ซิลลาสามารถรวมแคว้นทั้งสามให้เป็นหนึ่งเดียวกันได้ในปี
1. สมัยราชวงศ์โคเรียว
ใน พ.ศ. 1200 อาณาจักรซิลลาได้รับชัยชนะ ก็รวมอาณาจักรทั้งสามเป็นปึกแผ่นมั่นคง และ
รวบรวมพระคัมภีร์ต่างๆมาจัดเป็นแบบแผนเดียวกัน ทาให้พระพุทธศาสนาเจริญรุ่งเรือง ทางรัฐก็
ถวายการอุปถัมภ์แก่สงฆ์ เช่น การพิมพ์พระไตรปิฎก ,600 หน้า ด้วยตัวพิมพ์ไม้แกะ และการจารึก
คัมภีร์ 50,000 เล่มเศษ ยุคนี้พระพุทธศาสนารุ่งเรืองมาก ต่อมาใน พ.ศ. 1478 อาณาจักรซิลลาพ่าย
แพ้แก่หวั่งก่อนผู้ตั้งราชวงศ์ที่ซองโค (ปัจจุบันคือ กีซอง) และสถาปนาดินแดนเกาหลีในนามใหม่ว่า
อาณาจักรโกริโอ (Koryo) อันเป็นที่มาแห่งคาว่า โกเรีย (Korea) หรือเกาหลีในปัจจุบัน ตลอดราชวงศ์
นี้แผ่นดินไม่สู้มีความสงบสุขและความเจริญรุ่งเรืองเท่าใดแต่กระนั้นพระพุทธศาสนาก็ดารงอยู่อย่าง
มั่นคงตลอดเวลา 457 ปี (พระธรรม ปิฎก, (ป.อ. ปยุตฺโต). 2540 : 43-44)
2. สมัยราชวงศ์โชซอน
ครั้นถึง พ.ศ. 1935 พระพุทธศาสนาในเกาหลีก็เริ่มเสื่อมลงเมื่อราชวงศ์โซซอนขึ้นมามี
อานาจ ราชวงศ์นี้ได้เชิดชูลัทธิขงจื้อให้เป็นศาสนาประจาชาติ จึงทาการกดขี่ผู้นับถือพระพุทธศาสนา
จนทาให้พระสงฆ์ต้องหนีออกไปอยู่อย่างสงบตามชนบทและป่าเขา ในระยะเวลานานถึง 518 ปีของ
ราชวงศ์นี้ได้มีการรุกรานจากต่างประเทศ คือ ชาวจีนและญี่ปุ่นแม้พระสงฆ์จะได้มีบทบาทในการ
ป้องกันประเทศถึงกับออกช่วยรบในยามศึกสงคราม และในยามสงบจาได้ช่วยเหลือในสังคม
สงเคราะห์ต่างๆ เป็นการช่วยบ้านเมืองอย่างมาก แต่ก็หาได้ทาให้ราชวงศ์หันมาอุ้มชูพระศาสนาอย่าง

12. ~ 60 ~
จริงจังไม่ ช่วยได้เพียงลดการบีบคั้นกดขี่ให้น้อยลงเท่านั้น ตลอดจนราชวงศ์นี้มีกษัตริย์อยู่เพียง 2
พระองค์ คือ พระเจ้าเซซอง ผู้ประดิษฐ์อักษรเกาหลี และกษัตริย์เซโจ เท่านั้นที่ได้ทรงส่งเสริม
พระพุทธศาสนา โดยจัดให้มีการแปลคัมภีร์พระพุทธศาสนาจากภาษาจีนเป็นภาษาเกาหลี กษัตริย์อื่น
นอกนั้นทั้งก่อนแหละภายหลัง ล้วนแต่ทรงบีบคั้นพระพุทธศาสนาทั้งสิ้นพระภิกษุสงฆ์จึงเพียงแต่ทา
หน้าที่รักษาคาสอนในพระพุทธศาสนาและศิลปวัฒนธรรมไว้ ให้เป็นมรดกตกทอดถึงชนรุ่นหลัง
เท่านั้น (พระธรรมปิฎก, (ป.อ. ปยุตฺโต). 2540 : 44-45)
3. สมัยญี่ปุ่นปกครอง
พ.ศ. 2453 เกาหลีตกอยู่ภายใต้การปกครองของประเทศญี่ปุ่น ญี่ปุ่นส่งเสริมให้พระสงฆ์มี
ครอบครัวได้และสนับสนุนให้ดารงชีวิตเหมือนฆราวาส ทั้งนี้เพราะญี่ปุ่นต้องการทาลายวัฒนธรรมของ
เกาหลีซึ่งถูกหล่อหลอมขึ้นจากคาสอนดั้งเดิมของพระพุทธศาสนา หากสามารถเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิต
ของพระภิกษุได้ก็จะทาลายวัฒนธรรมดั้งเดิมได้ด้วย เมื่อรัฐบาลญี่ปุ่นสนับสนุนการมีครอบครัว
พระสงฆ์เกาหลีจานวนมากจึงเริ่มมีครอบครัวอย่างเงียบๆ เพราะช่วงแรกๆ ยังไม่เป็นที่ยอมรับในวง
กว้าง และก่อนหน้านี้เคยมีผู้นาเสนอขอให้พระมีครอบครัวมาก่อน แล้วแต่ไม่ได้รับการอนุมัติ ในปี
พ.ศ. 2422 พระชาวเกาหลีชื่อ “ฮันยองกัน” ได้ยื่นฎีกาต่อคณะรัฐมนตรีญี่ปุ่นและคณะผู้บริหารฝ่าย
สงฆ์ เพื่อเรียกร้องให้ยกเลิกข้อห้ามภิกษุภิกษุณีมีครอบครัว (ประยูร ป้อมสุวรรณ์. 2554 : 57) โดยมี
เหตุผลหลักๆ 2 ข้อ ดังนี้
3.1 ถ้าไม่อนุญาตให้พระภิกษุมีครอบครัว ก็จะมีพระลาสิกขาเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ แต่ถ้า
อนุญาต พระก็จะอยู่ในสมณเพศต่อไปได้ สามารถมีทายาทสืบพระพุทธศาสนาเพื่อแข่งขันกับศาสนา
อื่นได้ และในปัจจุบันพระที่มีครอบครัวโดยไม่เปิดเผยก็มีอยู่แล้ว จึงก่อให้เกิดความละอายโดยไม่
จาเป็น
3.2 พระฮันยองกันอ้างว่า หลักคาสอนในศาสนาพุทธถือว่า การถือเพศพรหมจรรย์
หรือไม่ถือพรหมจรรย์ไม่ได้แตกต่างกันเลย การไม่ถือพรหมจรรย์นั้นจะทาให้พระภิกษุมีประสบการณ์
ชีวิตในทางโลกเพิ่มขึ้น
ข้อเสนอนี้รัฐบาลไม่ได้อนุมัติ ทั้งนี้อาจเป็นเพราะกระแสต่อต้านมีมากกว่า แต่ในที่สุด
เดือนตุลาคม พ.ศ. 2469 สภาสงฆ์แห่งเกาหลีภายใต้การควบคุมของญี่ปุ่นมีมติเห็นชอบให้พระเกาหลี
มีครอบครัวได้ ผลการตัดสินใจครั้งสาคัญนี้เป็นจุดเริ่มต้นแห่งความแตกแยกระหว่างพระภิกษุที่ถือ
พรหมจรรย์กับพระภิกษุที่มีครอบครัว อย่างไรก็ตามพระที่มีครอบครัวต้องประสบกับการเปลี่ยนแปลง
ในชีวิตอย่างมาก เนื่องจากต้องมีรายได้มาเลี้ยงครอบครัว ต้องทางานแบบฆราวาส จึงไม่มีเวลาศึกษา
พระธรรมวินัย ไม่มีเวลาฝึกสมาธิ และเผยแผ่คาสอนพระพุทธศาสนา ที่สาคัญที่สุดอันเป็นความ
ประสงค์ของญี่ปุ่นคือ ไม่มีเวลาปลุกระดมมวลชนต่อต้านญี่ปุ่นจึงทาให้ปกครองง่าย
4. สมัยหลังสงครามโลกครั้งที่สอง
ตอนปลายสงครามโลกครั้งที่ 2 กองทัพสหภาพโซเวียต และสหรัฐอเมริกาได้เข้ายึดเกาหลี
จากญี่ปุ่น เมื่อ พ.ศ. 2488 เกาหลีจึงถูกแบ่งออกเป็น 2 ประเทศที่เส้นขนานที่ 38 องศาเหนือกล่าวคือ
ทางตอนเหนืออยู่ภายใต้การคุ้มครองดูแลของสหภาพโซเวียต มีชื่อประเทศว่า สาธารณรัฐ
ประชาธิปไตยประชาชนเกาหลี (เกาหลีเหนือ) ทางตอนใต้อยู่ภายใต้การดูแลของสหรัฐอเมริกา มีชื่อ
ประเทศว่าสาธารณรัฐเกาหลี (เกาหลีใต้) เมื่อเกาหลีพ้นจากการปกครองของญี่ปุ่นแล้ว ชาวพุทธ

13. ~ 61 ~
ทั้งหลายในเกาหลี โดยเฉพาะพระสงฆ์ได้มีการเคลื่อนไหว โดยการประชุมใหญ่แล้วลงมติให้รัฐบาล
ยกเลิกข้อบังคับต่างๆ ที่ขัดแย้งกับหลักพระพุทธศาสนาซึ่งตราขึ้นในสมัยที่ญี่ปุ่นยึดครอง พร้อมทั้งให้
คณะสงฆ์มีการปกครองตนเอง โดยมีสานักงานอยู่ในนครหลวงและจังหวัดต่างๆ ให้มีสภาบริหาร
ตนเองซึ่งอยู่ภายใต้การควบคุมของสานักงานใหญ่ และได้มีการจัดประชุมเพื่อตราธรรมนูญปกครอง
คณะสงฆ์ขึ้นที่สานักงานใหญ่ เมื่อพ.ศ. 2489 (กาเนิดพระพุทธศาสนา. ออนไลน์. 2559) ตอนปลาย
สงครามโลกครั้งที่ 2 กองทัพโซเวียตและกองทัพสหรัฐฯ ได้เคลื่อนเข้ามาในดินแดนเกาหลีในปี พ.ศ.
2488 โซเวียตเข้าทางเหนือ สหรัฐเข้าทางใต้ การปกครองของญี่ปุ่นได้สิ้นสุดลงและแผ่นดินเกาหลี
เหนือถูกแบ่งเป็น 2 ส่วน คือ เกาหลีเหนือและเกาหลีใต้แต่นั้นมา ทางฝ่ายเกาหลีใต้ทันทีที่ได้รับเอก
ราช ชาวพุทธโดยเฉพาะพระภิกษุสงฆ์ก็เริ่มเคลื่อนไหวในการที่จะชาระกิจการคณะสงฆ์ให้บริสุทธิ์
พระภิกษุและภิกษุณีจานวนพันได้นัดประชุมใหญ่และได้ลงมติที่เป็นข้อสาคัญๆ คือ ให้ยกเลิกข้อคับ
ต่างๆ อันขัดแย้งต่อพระพุทธศาสนา ซึ่งได้ตราขึ้นในสมัยญี่ปุ่นยึดครองเสียทั้งหมด ให้ยกเลิกตาแหน่ง
ปกครองคณะสงฆ์ รวมทั้งตาแหน่งสูงสุดที่ติดมาแต่สมัยญี่ปุ่นยึดครอง ให้ผู้ดารงตาแหน่งเหล่านั้น
ลาออกทั้งหมด ให้คณะสงฆ์มีการปกครองของตนเองและมีสานักงานอยู่ในนครหลวงในจังหวัดต่างๆ
ให้มีสภาบริหารของตนเอง ซึ่งอยู่ภายใต้การควบคุมบังคับบัญชาของสานักงานใหญ่ในพระนครหลวง
อีกต่อหนึ่ง สานักงานใหญ่นี้ได้จัดประชุมใหญ่อีกครั้งใน พ.ศ. 2489 และได้ตราธรรมนูญปกครองคณะ
สงฆ์ฉบับใหม่ขึ้นสาหรับเป็นหลักบริหารการคณะสงฆ์ทั้งปวงการชาระการคณะสงฆ์ให้บริสุทธิ์นั้นได้ทา
กันอย่างเอาจริงเอาจังกว่าจะทาให้คณะสงฆ์เกาหลีเป็นคณะสงฆ์ที่บริสุทธิ์ เป็นพระถือพรหมจรรย์ไม่
มีครอบครัวได้ก็ต้องมีการต่อสู้กัน ถึงล้มตายไปก็มีการชาระคณะสงฆ์ให้บริสุทธิ์นี้ได้กินเวลายาวนาน
และสาเร็จเรียบร้อยสมบูรณ์ เมื่อเดือนเมษายน พ.ศ. 2505 ปัจจุบันคณะสงฆ์เกาหลีเป็นคณะสงฆ์ที่
ก้าวหน้าเท่าทันต่อเหตุการณ์ตื่นตัวในทุกด้าน พร้อมที่จะปรับปรุงตนเพื่อความเจริญมั่นคงพระศาสนา
กิจการด้านที่พระสงฆ์เกาหลีสนใจและทากันอย่างเข้มแข็งจิงจังที่สุดนั้น ไม่มีด้านใดเกินกว่าเรื่องกร
ศึกษา ซึ่งเป็นการสอดคล้องตรงกันกับฝ่ายบ้านเมือง การศึกษาภาคบังคับในเกาหลีเพิ่งมีเมื่อ พ.ศ.
2493 แต่ใน พ.ศ. 2511 มีสถิติคนอ่านออกเขียนได้ถึง 95% มีมหาวิทยาลัยที่ประกอบด้วยคณะ 6
คณะขึ้นไปรวม 20 มหาวิทยาลัย มีวิทยาลัยต่างๆ อิสระอีก 48 แห่ง ทั้งที่เกาหลีมีดินแดนเพียง 14
จังหวัด มีพลเมืองสารวจเมื่อ พ.ศ. 2500 ประมาณ 22,500,000 คน มีตัวเลขสถิติเกี่ยวกับจานวนวัด
พระสงฆ์และพุทธศาสนิกชนในเกาหลีที่น่าสนใจ ดังนี้
วัดภิกษุประมาณ 1,400 วัด
วัดภิกษุณีประมาณ 300 วัด
รวมประมาณ 1,700 วัด
ภิกษุและสามเณร 8,925 รูป
ภิกษุณีและสามเณรี 3,326 รูป
อุบาสก 2,658,582 คน
อุบาสิกา 1,227,910 คน
รวมทั้งสิ้น 3,886,492 คน
ในจานวนพลเมืองเกาหลี 22 ล้าน 5 แสนคนนั้น ส่วนใหญ่นับถือพระพุทธศาสนา และ
ในบรรดาพุทธศาสนิกชนเหล่านี้ ผู้ที่เป็นอุบาสกอุบาสิกาหมายถึงศาสนิกชนที่มีศรัทธาแรงมาก เป็น