Bài 12 tỵ khoa

ĐẠI CƯƠNG
• Tỵ (mũi): là “Minh đường” (ngũ sắc độc quyết vu
minh đường).
• Có nhiều kinh mạch liên hệ.
• Là khiếu của Phế.

Phế khai khiếu ra mũi:
 Hình: hồng, nhuận, một phần của khí đạo.
 Khí: khứu giác.
ĐẠI CƯƠNG (tt)

VÙNG YẾT HẦU
VÙNG TỲ
VÙNG TÂM
VÙNG CAN
VÙNG PHẾ
VÙNG ĐẦU
MẶT
VÙNG
BÀNG QUANG,
TỬ CUNG

KINH MẠCH LIÊN HỆ VỚI MŨI

GIẢI PHẪU THEO YHHĐ
VAÙCH NGAÊN
CUOÁNMUÕI TREÂN
CUOÁNMUÕI GIÖÕA
CUOÁNMUÕI DÖÔÙI CUOÁNMUÕI DÖÔÙI
CUOÁNMUÕI TREÂN
CUOÁNMUÕI GIÖÕA

HỆ THỐNG XOANG TRƯỚC
• Xoang hàm
• Xoang trán
• Xoang sàng trước
 Dẫn lưu vào khe
mũi giữa
XOANG HÀM
XOANG TRÁN
CUỐN MŨI GIỮA
KHE MŨI GIỮA
XOANG SÀNG TRƯỚC

HỆ THỐNG XOANG SAU
• Xoang sàng sau
• Xoang bướm
•  Dẫn lưu vào khe
mũi trên và ngách
sàng bướm.
XOANG BƯỚM
XOANG SÀNG SAU
XOANG SÀNG TRƯỚC
XOANG TRÁN

DẪN LƯU CÁC XOANG Ở MŨI

1. Ngửi mùi
2. Dẫn khí
3. Sưởi ấm và làm ẩm không khí thở
4. Lọc và tiêu diệt: bụi, vi khuẩn, virut…
5. Làm sạch nhờ chất nhày, lông chuyển
6. Cộng hưởng tiếng nói
7. Chu kỳ của mũi
SINH LÝ MŨI THEO YHHĐ

CẤU TRÚC PHÙ HỢP VỚI
CHỨC NĂNG CỦA MŨI

DẪN LƯU KHÍ
HÍT VÀO THỞ RA

LỌC VÀ LÀM SẠCH
KHÔNG KHÍ THỞ
LỚP
MÀNG
NHÀY
LỚP GEL
LỚP SOL
LÔNG
CHUYỂN

NGUYÊN NHÂN GÂY BỆNH
THEO YHCT
 Mũi là một trong những “con đường” cho ngoại tà
xâm nhập vào cơ thể.
 Bệnh của Phế có thể biểu hiện ra mũi.
Ngoại tà thường là: phong hàn, phong nhiệt, phong
thấp…
Bệnh của Phế như: Phế âm hư, Phế khí hư…
Có thể có cả hai nguyên nhân kết hợp gây bệnh ở
Phế.

NGUYÊN NHÂN
Nguyên nhân khác:
• Trong người có nhiệt ở tạng phủ khác, nhiệt đi lên
mũi gây bệnh (Can hỏa vượng, Vị nhiệt…).
• Bệnh nội thương sinh đàm, hóa nhiệt lưu lại ở mũi.
• Chấn thương, dị vật…

CÁC CHỨNG BỆNH THƯỜNG GẶP

TỴ UYÊN
TỴ UYÊN (Uyên là nước sâu, nước suối):
 Chảy nước mũi thường xuyên, rỉ rả
 Màu trắng đục hoặc vàng, đặc như mủ, mùi tanh.
NÃO LẬU, TỴ CAM:
 Mũi chảy nước vàng, mùi thối, mũi đau (tương tự Tỵ
Uyên).
Nguyên nhân:
Ngoại cảm phong nhiệt
Nhiệt kết Can kinh…

TỴ LẬU
“Lậu” là nhỏ giọt.
Tỵ lậu giống như Tỵ Uyên nhưng thiên về hàn chứng.
Triệu chứng chính :
Chảy nước mũi trong
Nghẹt mũi
Ngứa mũi, hay hắt hơi
Nguyên nhân:
Ngoại cảm phong hàn, có thể kết hợp Phế khí hư.

TỴ CỪU
• Chảy nước mũi trong, hắt hơi nhiều (khi trời lạnh,
lúc sáng sớm).
• Nguyên nhân: do phế khí hư, vệ khí sơ hở ; phối hợp
cảm hàn tà.

TỴ TRĨ
• Khối thịt thừa sưng trong mũi.
• Có thể đau, chảy mủ hôi thối.
• Nguyên nhân: do tà phong, thấp, nhiệt uất trệ ở Phế
kinh.

TỴ ĐINH, TỴ TIẾT
• Trong lỗ mũi, quanh mũi mọc mụn, sưng, có thể chảy
nước, mủ và sưng cả môi má.
• Nguyên nhân: Phế kinh uất nhiệt.

TỴ NỤC
• Chảy máu mũi.
• Nguyên nhân:
 Tích nhiệt ở Phế; Vị.
 Can hỏa vượng.

TỬU TRA TỴ
• Mũi đỏ, sưng to, đỏ, lâu ngày tím đỏ, da dày và sần
sùi.
• Nguyên nhân: Tỳ Vị thấp nhiệt + huyết ứ.

NGUYÊN TẮC ĐIỀU TRỊ
Cơ chế bệnh Nguyên tắc điều trị
Phế khí tắc nghẽn Tuyên thông Phế khí
Phong hàn làm tắc trở Phát tán phong hàn
Phong nhiệt làm tắc trở Phát tán phong nhiệt
Nhiệt độc ở Phế Thanh giải nhiệt độc

BỆNH CẢNH THƯỜNG GẶP

PHONG NHIỆT PHẠM PHẾ (KHIẾU)
• Nguyên nhân: phong nhiệt tà
• Pháp trị: sơ phong thanh nhiệt, hóa đàm tuyên Phế
• Biểu hiện chính: tỵ nục (chảy máu mũi).
Triệu chứng Cơ chế
Tỵ nục Nhiệt bức huyết vọng hành
Sợ gió Có phong tà ở biểu
Sốt, lưỡi đỏ nhiệt
Đàm vàng, nước mũi đặc
dính hoặc mũi khô
Nhiệt tà thiêu đốt tân dịch

TỲ VỊ THẤP NHIỆT
• Nguyên nhân: thấp nhiệt tà xâm phạm vào Tỳ Vị ứ
trệ Phế kinh.
• Pháp trị: thanh nhiệt lợi thấp

ĐÀM NHIỆT TẮC TRỞ PHẾ KHIẾU
• Nguyên nhân: nội đàm hóa nhiệt.
• Pháp trị: thanh nhiệt hóa đàm

THỦY DỊCH
CÔ ĐẶC
Ứ ĐỌNG
ĐÀM
THẤP
Do nhiệt Sinh lý (dương khí) hoặc
Bệnh lý (nội nhiệt hoặc ngoại
nhiệt hoặc nhiệt hóa)
Do bế tắc, khí hư, âm huyết thiếu…
CƠ CHẾ SINH ĐÀM

Mũi tắc nghẹt Đàm làm bế tắc thông đạo
Mũi nhiều, màu:
Trắng đục
Xanh, vàng
Thấp, hàn
Phong nhiệt
Nặng đầu Đàm làm bế tắc kinh mạch vùng đầu,
có thể kèm tình trạng thấp tà xâm
phạm hoặc có khí hư.
Sốt Nhiệt chứng (có nhiệt hoặc hóa nhiệt).
Mạch sác, rêu vàng nhiệt

KHÍ HƯ + NGOẠI TÀ XÂM PHẠM
Da trắng bệch Khí không dẫn huyết đến ôn dưỡng
Choáng váng, Ù tai, đau đầu
Hồi hộp
Khí nuôi đầu mắt kém
Tâm chủ Tâm luật kém
Đoản hơi Phế chủ hô hấp kém
Tự hãn, đa hãn Vệ khí suy kém chức năng liễm hãn
Tiếng nói nhỏ Phế khí chủ về thanh âm kém
Mệt mỏi, yếu sức Khí hư
Ngứa mũi, nghẹt mũi, chảy
nước mũi vàng
Phong nhiệt
Mũi khô Nhiệt làm hao tổn tân dịch
Chảy máu mũi Nhiệt bức huyết vọng hành ± “mạch
hình” suy yếu

MỘT SỐ BÀI THUỐC ĐIỀU TRỊ

BÀI 1
VỊ THUỐC TÁC DỤNG
Đảng sâm Bổ trung ích khí, sinh tân
Bạch truật Kiện Tỳ, táo thấp
Vân linh (Linh chi) Bổ trung ích khí, bổ ích Phế Thận khí
Xuyên khung Khu phong chỉ thống (sống), hoạt huyết
hành khí (sao)
Di mễ (Ngạnh mễ) Hòa Vị sinh tân
Thương nhĩ tử Phát tán phong hàn, trừ thấp
Tân di Khu phong tán hàn, thông khiếu (Phế, Vị)
Bạch đậu khấu Ôn trung, hành khí (Phế, Vị)

BÀI 2
Hoàng kỳ Bổ khí, thăng dương
Bạch truật Kiện Tỳ, táo thấp
Phòng phong Khu phong giải biểu, phát tán phong
hàn
Bạch chỉ Khu phong tán hàn, trừ thấp
Cam thảo Điều hòa các vị thuốc
Tiết xương bồ Khu phong, thông khiếu
Thương nhĩ tử Phát tán phong hàn, trừ thấp
Khổ sâm Thanh nhiệt trừ thấp
Bản lam căn Thanh nhiệt trừ thấp

BÀI 4
Tổ ong (sáp ong):
• Thanh hiệt lương huyết, chỉ huyết.

BÀI 5
Hòe hoa Thanh nhiệt, lương huyết
Thông bạch Phát tán phong hàn
Đạm đậu sị Giải biểu, trừ phiền

Bài 12 tỵ khoa

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (16)

Similar to Bài 12 tỵ khoa

Similar to Bài 12 tỵ khoa (20)

More from angTrnHong

More from angTrnHong (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Bài 12 tỵ khoa