Thái thượng thanh tĩnh kinh

1.  1 

2.  2 

3.  3 
Lôøi töïa
Thanh-Tónh kinh vaø Ñaïo-Ñöùc kinh laø hai boä kinh cuûa
Ñaïo-giaùo do Ñöùc Thaùi-Thöôïng Laõo-Quaân löu laïi. Ñaïo-Ñöùc
kinh treân naêm ngaøn chöõ, chia laøm 81 chöông, ñaõ ñöôïc löu
truyeàn khaép theá giôùi qua nhöõng baûn dòch baèng ngoaïi ngöõ cuûa
nhieàu hoïc giaû tröù danh.
Rieâng veà boä kinh Thanh-Tónh, chæ löu truyeàn trong giôùi
chaân-tu, aån-só. Troïn boä kinh chæ coù 395 chöõ, nhöng ñaõ bao
goàm caû phaàn Theå laãn Duïng cuûa Ñaïo. Baûn-theå cuûa Ñaïo voâ
hình, voâ danh, nhöng moïi söï moïi vaät ñeàu töø baûn-theå naøy ra.
Phaät cho laø “Chaân-khoâng sinh dieäu-höõu”, Nho thì goïi laø “Voâ
thanh voâ xuù chi Thieân”. Loaøi ngöôøi cuõng nhö vaïn vaät, ñeàu
phaùt xuaát töø Ñaïo, nhöng khoâng theå phaûn baûn hoaøn nguyeân
ñöôïc laø bò khí-bænh vaø vaät-duïc caâu thuùc, do ñoù môùi löu-laõng
treân ñöôøng sinh-töû luaân-hoài.
Vaïn phaùp quy Taâm, Taâm laø chuû teå cuûa thaân vaät. Trong
kinh, Ñöùc Thaùi-Thöôïng ñaõ chæ roõ: “Nhaân naêng thöôøng thanh
tónh, Thieân Ñòa taát giai quy”. Neáu nhö bieát khieån duïc tröøng
taâm thì baûn taâm seõ trôû neân thanh tónh vaø töï nhieân seõ hôïp vôùi
Ñaïo. Phaät coù “Minh taâm kieán tính”, minh taâm töùc laø phaûi
“haøng phuïc kyø taâm” trong kinh Kim-Cang. Nho coù “toàn taâm
döôõng tính”, toàn taâm töùc laø phaûi “caùch vaät trí tri” cuûa saùch
Ñaïi-Hoïc. Tam giaùo nhaát lyù, khoâng ngoaøi hai chöõ Taâm Tính.
Ñaïo maø rôøi Taâm, Tính töùc laø ngoaïi-ñaïo.
Trong thôøi kyø phoå-ñoä, coù duyeân ñöôïc Teá-Coâng Hoaït-Phaät

4.  4 
chæ ñieåm, nhöng vì baûn tính meâ muoäi, khoâng coù trí-tueä ñeå dieãn
ñaït taâm yù cuûa Thaùnh-nhaân. Muïc ñích cuûa dòch giaû chaúng qua
chæ laø ‘phao chuyeân daãn ngoïc’, mong chö moä Ñaïo quaân-töû nhôø
quyeån kinh naøy, treân keát duyeân cuøng chö Phaät, döôùi ñoä hoùa
chuùng-sinh, ñeå moïi ngöôøi ñeàu tu taâm höôùng thieän, hoùa theá-giôùi
sa-baø thaønh theá-giôùi cöïc-laïc. Coå-Ñöùc noùi: “Ñoïc kinh khoâng
baèng giaûng kinh, giaûng kinh laïi khoâng baèng haønh theo yù cuûa
kinh”. Vaên dó taûi Ñaïo, Ñaïo khoâng ôû nôi vaên töï maø do taâm ngoä,
taâm haønh, mong ñoäc giaû haõy laõnh yù maø queân lôøi.
Noäi dung cuûa phaàn dòch chæ laø thieån kieán cuûa dòch giaû,
traùnh khoâng khoûi coù choã sai laàm vaø thieáu soùt, kính mong caùc
baäc cao-minh ñaïi-ñöùc vui loøng boå chính.
Vieát vaøo Tieát Trung-Nguyeân
naêm Nhaâm-Tuaát
Voâ-Tri cö-só caån chí

5.  5 
太上清靜經
老 君 曰 ： 大 道 無 形 ， 生 育 天 地 ； 大
道 無 情 ， 運 行 日 月 ； 大 道 無 名 ， 長 養 萬
物 。 吾 不 知 其 名 ， 強 名 曰 道 。
夫 道 者 ， 有 清 有 濁 ， 有 動 有 靜 。 天 清
地 濁 ， 天 動 地 靜 ； 男 清 女 濁 ， 男 動 女 靜
。 降 本 流 末 ， 而 生 萬 物 。 清 者 濁 之 源 ，
動 者 靜 之 基 。 人 能 常 清 靜 ， 天 地 悉 皆 歸
。
夫 人 神 好 清 ， 而 心 擾 之 ； 人 心 好 靜 ，
而 慾 牽 之 。 常 能 遣 其 慾 ， 而 心 自 靜 ； 澄
其 心 ， 而 神 自 清 。 自 然 六 慾 不 生 ， 三 毒
消 滅 。 所 以 不 能 者 ， 為 心 未 澄 ， 慾 未 遣
也 。 能 遣 之 者 ， 內 觀 其 心 ， 心 無 其 心 ；
外 觀 其 形 ， 形 無 其 形 ； 遠 觀 其 物 ， 物 無
其 物 。 三 者 既 無 ， 唯 見 於 空 。
觀 空 亦 空 ， 空 無 所 空 。 所 空 既 無 ， 無

6.  6 
無 亦 無 。 無 無 既 無 ， 湛 然 常 寂 。 寂 無 所
寂 ， 慾 豈 能 生 。 慾 既 不 生 ， 即 是 真 靜 。
真 常 應 物 ， 真 常 得 性 。 常 應 常 靜 ， 常 清
靜 矣 ！
如 此 清 靜 ， 漸 入 真 道 。 既 入 真 道 ， 名
為 得 道 。 雖 名 得 道 ， 實 無 所 得 。 為 化 眾
生 ， 名 為 得 道 。 能 悟 之 者 ， 可 傳 聖 道 。
老 君 曰 ： 上 士 無 爭 ， 下 士 好 爭 。 上
德 不 德 ， 下 德 執 德 。 執 著 之 者 ， 不 明 道
德 。 眾 生 所 以 不 得 真 道 者 ， 為 有 妄 心 。
既 有 妄 心 ， 即 驚 其 神 。 既 驚 其 神 ， 即 著
萬 物 。 既 著 萬 物 ， 即 生 貪 求 。 既 生 貪 求
， 即 是 煩 惱 。 煩 惱 妄 想 ， 憂 苦 身 心 ， 便
遭 濁 辱 ， 流 浪 生 死 ， 常 沉 苦 海 ， 永 失 真
道 。
真 常 之 道 ， 悟 者 自 得 。 得 悟 道 者 ， 常 清
靜 矣 ！

7.  7 
Thaùi-Thöôïng Thanh-Tónh Kinh
Laõo-Quaân vieát: Ñaïi-Ñaïo voâ hình sinh duïc Thieân
Ñòa, Ñaïi-Ñaïo voâ tình vaän haønh Nhaät Nguyeät, Ñaïi-
Ñaïo voâ danh tröôûng döôõng vaïn vaät. Ngoâ baát tri kyø
danh, cöôøng danh vieát Ñaïo.
Phuø Ñaïo giaû, höõu thanh höõu tröôïc, höõu ñoäng
höõu tónh. Thieân thanh Ñòa tröôïc, Thieân ñoäng Ñòa
tónh. Nam thanh Nöõ tröôïc, Nam ñoäng Nöõ tónh.
Giaùng baûn löu maït, nhi sinh vaïn vaät. Thanh giaû
tröôïc chi nguyeân, ñoäng giaû tónh chi cô, nhaân naêng
thöôøng thanh tónh, Thieân Ñòa taát giai quy.
Phuø nhaân Thaàn haùo thanh, nhi taâm nhieãu chi.
Nhaân taâm haùo tónh, nhi duïc khieân chi. Thöôøng
naêng khieån kyø duïc, nhi taâm töï tónh, tröøng kyø taâm,
nhi Thaàn töï thanh, töï nhieân luïc-duïc baát sanh, tam-
ñoäc tieâu dieät. Sôû dó baát naêng giaû, vi taâm vò tröøng
duïc vi khieån daõ. Naêng khieån chi giaû, noäi quan kyø
taâm, taâm voâ kyø taâm. Ngoaïi quan kyø hình, hình voâ
kyø hình. Vieãn quan kyø vaät, vaät voâ kyø vaät. Tam giaû
kyù voâ, duy kieán ö khoâng.
Quan khoâng dieäc khoâng, khoâng voâ sôû khoâng, sôû

8.  8 
khoâng kyù voâ, voâ voâ dieäc voâ, voâ voâ kyù voâ, traïm
nhieân thöôøng tòch, tòch voâ sôû tòch, duïc khôûi naêng
sinh, duïc kyù baát sinh, töùc thò chaân tónh. Chaân
thöôøng öùng vaät, chaân thöôøng ñaéc tính, thöôøng öùng
thöôøng tónh, thöôøng thanh tónh hyõ.
Nhö thöû thanh tónh, tieäm nhaäp Chaân-Ñaïo. Kyù
nhaäp Chaân-Ñaïo, danh vi ñaéc Ñaïo. Tuy danh ñaéc
Ñaïo, thöïc voâ sôû ñaéc. Vi hoùa chuùng sanh, danh vi
ñaéc Ñaïo. Naêng ngoä chi giaû, khaû truyeàn Thaùnh-Ñaïo.
Laõo-Quaân vieát: Thöôïng-só voâ tranh, haï-só haùo
tranh. Thöôïng-ñöùc baát ñöùc, haï-ñöùc chaép ñöùc. Chaép
tröôùc chi giaû, baát minh ñaïo-ñöùc. Chuùng-sanh sôû dó
baát ñaéc Chaân-Ñaïo giaû, vi höõu voïng-taâm kyù höõu
voïng-taâm töùc kinh kyø Thaàn. Kyù kinh kyø Thaàn, töùc
tröôùc vaïn vaät. Kyù tröôùc vaïn vaät, töùc sanh tham
caàu. Kyù sanh tham caàu, töùc thò phieàn-naõo. Phieàn-
naõo voïng-töôûng, öu khoå thaân taâm, tieän tao tröôïc
nhuïc, löu laõng sanh-töû, thöôøng traàm khoå-haûi, vónh
thaát Chaân-Ñaïo.
Chaân-Thöôøng chi Ñaïo, ngoä giaû töï ñaéc, ñaéc ngoä
Ñaïo giaû, thöôøng thanh tónh hyõ.
***0***

9.  9 
Thanh-Tónh Kinh Chuù Giaûi
Laõo-Quaân vieát: Ñaïi-Ñaïo voâ hình sinh duïc Thieân Ñòa,
Ñaïi-Ñaïo voâ tình vaän haønh Nhaät Nguyeät, Ñaïi-Ñaïo voâ danh
tröôûng döôõng vaïn vaät. Ngoâ baát tri kyø danh, cöôøng danh
vieát Ñaïo.
Chuù thích
- Laõo-Quaân: Laõo-Töû, hoï Lyù, teân Nhó, töï Baù-Döông, thuïy
laø Laõo-Ñam, laø giaùo-chuû cuûa Laõo giaùo.
- Hình: Laø hình thuø. Phaøm coù hình coù saéc, maét coù theå
thaáy ñöôïc
- Thieân ñòa: Khi hoãn-ñoän chöa khai, chæ laø moät khí hoãn
nhieân, khoâng aâm khoâng döông. Hoãn-ñoän sô khai, phaân aâm
phaân döông. Khí döông thanh, nheï, thaêng leân thaønh Thieân.
Khí aâm troïc, naëng, haï giaùng ngöng keát thaønh ñòa.
- Tình: Laø caûm tình. Nhö hyû, noä, aùi, laïc...
Thích nghóa
Ñöùc Thaùi-Thöôïng Laõo-Quaân noùi: Ñaïi-Ñaïo baûn lai voâ
hình voâ saéc, nhöng coù theå sinh duïc Thieân Ñòa. Ñaïi-Ñaïo voâ
tình, nhöng vaän haønh nhaät nguyeät maø sinh boán muøa. Ñaïi-Ñaïo
khoâng coù teân nhöng coù theå sinh hoùa vaø nuoâi döôõng vaïn vaät.
Caùi voâ hình, voâ tình, voâ danh ñoù khoâng theå hình dung vaø
mieâu taû ñöôïc, cuõng khoâng bieát phaûi ñaët cho moät danh töø gì
cho thích hôïp, mieãn cöôõng ñaët danh cho laø Ñaïo.

10.  10 
Dieãn giaûi
Ñaïo laø moät chaân lyù hö-khoâng, voâ hình voâ saéc, khi chöa
coù Trôøi Ñaát thì chaân lyù naøy ñaõ toàn taïi. Kinh Dòch vieát: “Coù
Trôøi Ñaát môùi coù vaïn vaät, coù vaïn vaät sau môùi coù nam nöõ, coù
nam nöõ môùi coù phuï töû...”. Thieân Ñòa coù tröôùc roài môùi coù
ngöôøi sau, loaøi ngöôøi cuõng nhö loaøi vaät, ñeàu phaûi nhôø aùnh
saùng cuûa maët trôøi, maët traêng, nhôø khoâng khí, nöôùc, löûa cuûa
trôøi ñaát môùi soáng ñöôïc. Nhöng khi chöa coù Trôøi Ñaát thì loaøi
ngöôøi ôû ñaâu? Chaân lyù hö khoâng baát dòch naøy khoâng theå caûm
giaùc hay suy ñoaùn ra ñöôïc. Ñoù laø caên-nguyeân cuûa Trôøi ñaát vaø
muoân vaät. Ñöùc Laõo-Töû ñaët danh cho noù laø Ñaïo. Phaät goïi
chaân-lyù naøy laø “Nhaát hôïp lyù”. Saùch Trung-Dung vieát: “Chuùa-
Teå cuûa trôøi ñaát khoâng coù tieáng, khoâng coù muøi”. Danh töø tuy
khaùc nhau, nhöng ñeàu chæ chaân-lyù baát bieán naøy.
Phuø Ñaïo giaû, höõu thanh höõu tröôïc, höõu ñoäng höõu tónh.
Thieân thanh Ñòa tröôïc, Thieân ñoäng Ñòa tónh. Nam thanh
Nöõ tröôïc, Nam ñoäng Nöõ tónh. Giaùng baûn löu maït nhi sanh
vaïn vaät.
Chuù thích
- Thanh: Trong saïch, thuaàn khieát.
- Baûn: Laø goác, Ñaïo laø goác cuûa muoân loaøi, chaân-lyù naøy ôû
nôi Trôøi goïi laø Thieân-lyù, nôi Ñaát goïi laø Ñòa-lyù, phuù cho ngöôøi
goïi laø Taùnh-lyù, Phaät goïi laø Phaät-tính, Laõo goïi laø Nguyeân-
thaàn.
- Maït: Laø ngoïn, laø phaàn hình haøi haäu-thieân chòu hai khí
aâm döông maø thaønh.

11.  11 
Thích nghóa
Ñaïi-Ñaïo bao la vaïn töôïng, coù thanh coù tröôïc, coù ñoäng coù
tónh. Thieân thuoäc thanh, ñòa thuoäc tónh, Nam thuoäc thanh, Nöõ
thuoäc tröôïc. Nam chuû ñoäng, Nöõ chuû tónh. Töø phaàn tieân-thieân
do Voâ-Cöïc phuù, coäng vôùi phaàn hình haøi cuûa haäu-thieân, vaïn
vaät töø ñoù sinh sinh baát dieät.
Dieãn giaûi
Ñaïi-Ñaïo voâ tình, voâ hình, voâ danh, nhöng vaïn vaät ñeàu
phaùt xuaát töø Ñaïo. Khi aâm döông chöa phaân, chæ laø moät chaân-
lyù hö khoâng, khoâng theå hình dung. Duøng moät voøng troøn “O”
ñeå tieâu bieåu cho chaân-lyù hö khoâng naøy. “O” chí hö, chí linh,
laø Voâ-Cöïc (voâ ñeán cuøng cöïc). Voâ-Cöïc ñoäng sinh Thaùi-Cöïc,
Voâ-Cöïc laø tính Tónh cuûa Thaùi-Cöïc. Thaùi-Cöïc laø tính Ñoäng
cuûa Voâ-Cöïc. “O” ñoäng sinh “” (Nhaát). Nhaát töùc laø Thaùi-
Cöïc. Thaùi-Cöïc sinh löôõng-nghi, löôõng-nghi sinh töù-töôïng, töù-
töôïng sinh ra baùt quaùi. Vaïn vaät ñeàu töø baùt quaùi maø ra. Baùt
quaùi khoâng ngoaøi hai khí aâm döông cuûa Thaùi-Cöïc. Thaùi-Cöïc
baûn töø Voâ-Cöïc. Ñaïo-Ñöùc Kinh vieát: “Ñaïo sinh Nhaát, Nhaát
sinh Nhò, Nhò sinh Tam, Tam sinh vaïn vaät”, Ñaïo töùc laø Voâ-
Cöïc, Nhaát laø Thaùi-Cöïc, vaïn vaät ñeàu do Ñaïo sinh.
Thanh tröôïc, ñoäng tónh cuûa Trôøi bieåu töôïng ôû nôi Nhaät
Nguyeät, cuûa Ñaát bieåu töôïng nôi Xuaân Thu, ôû nôi ngöôøi tieâu
bieåu taïi Thaùnh phaøm. Nhaät thuoäc döông, thöôøng vieân maõn.
Nguyeät thuoäc aâm, coù troøn coù khuyeát. Xuaân thuoäc döông, neân
vaïn vaät sinh tröôûng. Thu thuoäc aâm, vaïn vaät thu saùt. Thaùnh
thuoäc döông, tu thaân thaønh Tieân thaønh Phaät. Phaøm thuoäc aâm,
khi cheát thì thaønh ma thaønh quyû. Ñoù laø lyù leõ cuûa thanh tröôïc

12.  12 
vaø ñoäng tónh.
Nam chòu khí döông cuûa Trôøi maø thaønh hình, neân Nam
thuoäc thanh, chuû ñoäng. Nöõ bænh khí aâm cuûa Ñaát maø sinh neân
thuoäc tröôïc, chuû tónh. Thieân Ñòa, Nam Nöõ, thanh tröôïc, ñoäng
tónh, ñeàu khoâng ngoaøi hai khí aâm döông. AÂm döông phaùt xuaát
töø Thaùi-Cöïc, Thaùi-Cöïc baûn töø Voâ-Cöïc. Chaân-lyù cuûa Voâ-Cöïc
ôû Trôøi goïi laø Thieân-lyù, taïi Ñaát goïi laø Ñòa-lyù, phuù cho ngöôøi
goïi laø Tính-lyù. Saùch Trung-Dung: “Thieân meänh chi vò Tính”.
Tính naøy Phaät goïi laø Phaät-tính. Laõo goïi laø Coác-Thaàn,
Nguyeân-Thaàn. Coù phaàn baûn cuûa Tieân-thieân, hôïp vôùi phaàn
maït cuûa hai khí aâm döông maø thaønh hình. Thaùi-Cöïc Ñoà-
Thuyeát cuûa Chaâu-Töû: “Voâ-Cöïc chi chaân, nhò nguõ chi tinh,
dieäu hôïp nhi ngöng, Caøn ñaïo thaønh Nam, Khoân ñaïo thaønh
Nöõ, nhò khí giao caûm nhi sanh vaïn vaät, vaïn vaät sanh sanh nhi
bieán hoùa voâ cuøng yeân”. ‘Voâ-Cöïc chi chaân’ töùc laø phaàn Tính
do Thieân phuù. ‘Nhò nguõ chi tinh’ töùc laø phaàn hình haøi coù töø
phuï tinh maãu huyeát, moät chaân moät giaû môùi hôïp thaønh ngöôøi.
phaàn maït cuûa ngöôøi vaø vaät tuy khaùc nhau, nhöng phaàn Tính
thì nhö nhau. Ngöôøi ñöôïc phaàn tinh hoa cuûa Trôøi Ñaát neân linh
hôn vaät. Phaät noùi: “Chuùng sanh ñeàu coù Phaät-tính, ñeàu coù theå
thaønh Phaät”. Loaøi thuù coøn coù theå tu thaønh tinh, huoáng chi
ngöôøi laø vaïn vaät chi linh. Hieàn nhaân quaân-töû thöû nghó xem,
phaàn baûn cuûa ngöôøi töø ñaâu maø ra? Ngöôøi xöa vì hai chöõ sanh
töû, phaûi boû söï nghieäp vôï con, maø vaïn lyù phoûng Minh-Sö,
ngaøn lyù tìm khaåu quyeát. Nay ñang thôøi kyø phoå-ñoä, Ñaïo giaùng
thöù daân, phaøm coù taâm moä Ñaïo tu haønh, haõy tích coâng haønh
thieän ñeå caûm ñoäng Trôøi Phaät, sôùm gaëp Minh-Sö, lieãu thoaùt

13.  13 
con ñöôøng sanh-töû, trôû veà coõi Tieân, Nieát-Baøn, Thaùnh-Vöïc,
choã baát sinh baát dieät, laøm baïn cuøng Tieân, Phaät, Thaùnh.
Thanh giaû tröôïc chi nguyeân, ñoäng giaû tónh chi cô, nhaân
naêng thöôøng thanh tónh, Thieân Ñòa taát giai quy.
Chuù thích
- Nguyeân: Laø coäi nguoàn.
- Caên: Caên baûn, caên nguyeân.
- Thanh tónh: Taâm khoâng nhieãm traàn goïi laø thanh, khoâng
sinh nieäm laø tónh.
Thích nghóa
Tröôïc laáy thanh laøm goác, Tónh laáy ñoäng laøm caên. Neáu
taâm ñaït ñöôïc thanh tónh, Thieân Ñòa vaïn vaät ñeàu quy tuï taïi
baûn tính nguyeân lai cuûa ta.
Dieãn giaûi
Thanh chæ veà phaàn Nguyeân-Thaàn, töùc Phaät-tính. Tröôïc
chæ phaàn hình-haøi. Khi ngöôøi chöa sinh, baûn tính Thieân phuù
troøn ñaày khoâng khuyeát, voâ sôû baát tri. Moät khi chaøo ñôøi, chòu
hai khí aâm döông cuûa phuï maãu maø thaønh hình, Tính nhaäp vaøo
khieáu maø thaønh ngöôøi. Neáu ngöôøi chæ coù phaàn “hình” maø
khoâng coù phaàn “Tính”, phaàn hình chæ laø caùi xaùc voâ hoàn. Tính
thuoäc chaân, vónh cöûu baát hoaïi, tu thì thaønh Tieân thaønh Phaät,
khoâng tu thì thaønh ma thaønh quyû, quanh quaån trong voøng
luaân-hoài. Hình thuoäc phaàn giaû, neân traùnh khoâng khoûi luaät
sinh, laõo, bònh, töû, neân coù ngaøy hoaïi. Moïi söï cöû ñoäng, suy tö
cuûa ngöôøi ñeàu do Tính ñieàu khieån, chi phoái. Moät khi Tính rôøi
khoûi xaùc thì coù maét cuõng khoâng theå nhìn, coù mieäng cuõng

14.  14 
khoâng theå noùi. Ñoù chaúng phaûi laø: Thaùnh giaû tröôïc chi
nguyeân, ñoäng giaû tónh chi cô? Luïc-Toå Hueä-Naêng: “Tính taïi
thaân taâm taïi, Tính khöù thaân taâm hoaïi”.
Tính cuûa ngöôøi baûn lai vieân maõn, hoäi ñuû chuùng lyù ñeå öùng
vaïn söï, nhöng bò vaät duïc che laáp, chæ bieát ñeán phaàn nhaân taâm
maø queân maát phaàn ñaïo-taâm. Nhaân-taâm haønh söï maø ñaïo-taâm
aån thì thaát-tình luïc-duïc töø ñoù maø sinh. Thaùnh phaøm khaùc
nhau taïi choã bieát ‘khöû tröôïc döôõng thanh’, bieát ‘tu taâm döôõng
Tính’. Tröôïc laø thaát-tình luïc-duïc, tham, saân, si, aùi, Thanh laø
phaàn nhaân, leã, nghóa, trí, tín. Moät khi nhaân duïc heát thì Phaät-
tính hieän, töï nhieân vaïn phaùp quy Tính, voâ sôû baát tri, nhö maây
tan traêng hieän. AÙ-Thaùnh Maïnh-Töû: “Vaïn vaät giai bò ö ngaõ”
(vaïn vaät ñeàu quy ôû nôi ta). Luïc-Toå Hueä-Naêng: “Boà-Ñeà töï
tính baûn lai thanh tónh, ñaùn duïng thöû taâm tröïc lieãu thaønh
Phaät”. Ñaïo-Ñöùc kinh: “Baát xuaát hoä tri thieân haï, baát khuy döõu
kieán Thieân-Ñaïo”. Taâm töùc Phaät, Phaät töùc taâm, Thaùnh phaøm
khaùc nhau taïi meâ vaø ngoä maø thoâi.
Phuø nhaân Thaàn haùo thanh nhi taâm nhieãu chi. Nhaân
taâm haùo tónh nhi duïc khieân chi. Thöôøng naêng khieån kyø
duïc nhi taâm töï tónh, tröøng kyø taâm nhi Thaàn töï thanh, töï
nhieân luïc-duïc baát sanh, tam-ñoäc tieâu dieät.
Chuù giaûi
- Thaàn: Nguyeân-Thaàn
- Nhieãu: Quaáy nhieãu, laøm loaïn.
- Khieân: Loâi cuoán.
- Khieån: Caùch tröø, töø boû.

15.  15 
- Tröøng: Thanh loïc, boû tröôïc döôõng thanh.
- Luïc-duïc: Saéc, thinh, höông, vò, xuùc, phaùp.
Thích nghóa
Baûn tính cuûa ngöôøi haùo thanh, nhöng vì nhaân taâm quaáy
nhieãu maø khoâng ñöôïc yeân. Taâm cuûa ngöôøi haùo tónh, nhöng bò
vaät duïc loâi cuoán maø thaønh ra ñoäng. Neáu nhö caùch tröø ñöôïc
vaät duïc, taâm töï nhieân seõ thanh. Taâm khoâng voïng ñoäng, khoâng
sanh nieäm, Nguyeân-thaàn seõ trôû neân thanh tónh, luïc-duïc khoâng
sinh, tam-ñoäc khoâng tröø cuõng maát.
Dieãn giaûi
Baûn tính tieân-thieân do Thieân phuù, nôi Thaùnh khoâng taêng,
ôû phaøm cuõng khoâng giaûm, baát sinh baát dieät, troøn ñaày, trong
saùng, nhö maûnh göông chöa nhieãm buïi, vaät ñeán thì öùng, vaät
ñi thì tónh, baát chaép baát löu. Chæ vì khí-bænh vaø vaät duïc cuûa
haäu-thieân laøm cho taâm haùo ñoäng, nguyeân-thaàn vì theá maø
khoâng ñöôïc thanh.
Nguyeân-thaàn laø quaân-vöông, taâm laø thaàn-töû. Chöôùng
ngaïi cuûa taâm töùc laø chöôùng ngaïi cuûa tính. Vaät duïc beân ngoaøi
laøm cho baûn tính trung dung cuûa taâm bò thieân leäch, luïc thaàn
voâ chuû, tham, saân, si töø ñoù maø ra. Muoán cho taâm ñöôïc thanh
tónh, taát phaûi caùch boû vaät duïc. Nhöng vaät duïc khoâng theå dieät,
chæ coù theå chaùnh taâm cho hôïp vôùi Ñaïo. Coù ñöôïc coâng phu cuûa
Nhan-Hoài: “Phi leã vaät thò, phi leã vaät ngoân, phi leã vaät thính,
phi leã vaät ñoäng”, coâng phu thuaàn-thuïc, ñoái caûnh baát sinh tình
thì duïc töø ñaâu maø ra. Kinh Phaät: “Taâm sinh chuûng chuûng
phaùp, taâm dieät chuûng chuûng phaùp”. Töôùng sinh töø taâm, coù

16.  16 
töôùng voâ taâm, thì töôùng töø taâm dieät. Coù taâm voâ töôùng, thì
töôùng töø taâm sinh. Tính vaø taâm nhö nöôùc vaø soùng, tuy hai maø
moät. Maët nöôùc phaúng laëng, soùng nöôùc laø moät, gaëp gioù thì
nöôùc bieán thaønh soùng. Vaät duïc khoâng sinh, taâm töùc laø tính,
tính töùc laø taâm. Ñoù laø baûn tính voâ-vi thanh tónh cuûa nguyeân-
thaàn.
Sôû dó baát naêng giaû, vi taâm vò tröøng, duïc vi khieån daõ.
Chuù giaûi
Nhö chöông tröôùc.
Thích nghóa
Tính khoâng ñöôïc thanh, taâm khoâng ñöôïc tónh, nguyeân do
laø taïi taâm haõy coøn voïng nieäm vaø vaät duïc coøn chöa caùch boû
ñöôïc.
Dieãn giaûi
Tieân, Phaät, Thaùnh ñeàu do ngöôøi tu chöùng maø thaønh.
Chuùng sanh ñeàu coù Phaät-tính, ñeàu coù theå thaønh Phaät, chæ xem
coù chí vaø haèng taâm hay khoâng. Thaùnh Nhan-Hoài: “Vua
Thuaán laø ngöôøi, ta cuõng laø ngöôøi, coù chí hoïc Thaùnh töùc laø
Thaùnh vaäy”.
Phaøm coù taâm tu haønh, tröôùc heát phaûi ñaïm baïc coâng danh,
xem tính meänh laø troïng. Neân bieát raèng, moïi vaät treân theá gian
heã coù sinh taát coù dieät, coù thaønh taát coù hoaïi. Phaàn hình haøi cuûa
ta chính ta coøn khoâng theå giöõ maõi, huoáng chi taøi vaät, coâng
danh lôïi loäc laø vaät thuoäc thaân ngoaøi, coù gì maø boû khoâng ñöôïc.
Töø coå chí kim, bieát bao nhieâu anh huøng haøo kieät, ñeá-vöông
quoác-thích, vang danh vuøng vaãy moät thôøi, nay cuõng chæ laø

17.  17 
nhöõng naám moà hoang khoâng ai bieát ñeán. Ngöôøi ñôøi thöôøng
than raèng: “Ñôøi ngöôøi nhö moät giaác moäng, nhö hyù tröôøng”.
Chæ bieát than maø boû khoâng ñöôïc phaàn aûo caûnh beân ngoaøi thì
luoân luoân vaãn laø dieãn vieân dieãn kòch ôû treân saân khaáu vaø soáng
trong moäng. Hieåu thaáu ñöôïc caûnh voâ thöôøng cuûa taïo hoùa, haõy
buoâng xuoâi taát caû ñeå tìm laïi baûn tính nguyeân thuûy cuûa ta. Löõ-
Toå coù thi:
Nhaát nhaát thanh nhaøn nhaát nhaät Tieân
Luïc thaân hoøa hôïp theå töï nhieân
Luïc caên thanh tónh phöông thaønh ñaïo
Ñoái caûnh voâ taâm maïc vaán thieàn
Ung dung nhaøn haï moät ngaøy thì laøm Tieân moät ngaøy. Neáu
ngoaïi vaät baát nhaäp, noäi nieäm baát xuaát thì duïc töø ñaâu maø sinh.
Duïc khoâng sinh thì Thaàn töï tónh vaø Taâm töï thanh, tònh-thoå
hieän tröôùc maët, caàn gì tham thieàn, caàn chi nhaäp ñònh!
Naêng khieån chi giaû, noäi quan kyø taâm, taâm voâ kyø taâm.
Ngoaïi quan kyø hình, hình voâ kyø hình. Vieãn quan kyø vaät,
vaät voâ kyø vaät. Tam giaû kyù voâ, duy kieán ö khoâng.
Chuù thích
- Quan: Nhìn, xeùt. Ñoù laø hoài quang phaûn chieáu.
- Taâm: Taâm nieäm.
- Hình: Phaàn hình haøi, theå xaùc cuûa ngöôøi.
- Vaät: Caûnh vaät beân ngoaøi.
- Khoâng: Hö khoâng.
Thích nghóa

18.  18 
Ngöôøi khieån ñöôïc vaät duïc, khi hoài quang phaûn chieáu, noäi
quan Taâm khoâng thaáy Taâm, ngoaïi quan hình khoâng thaáy
hình, xa nhìn vaät, vaät cuõng khoâng coù. Ngoä ñöôïc Taâm, Hình,
Vaät ñeàu laø söï giaû hôïp nhaát thôøi khoâng thöïc, chæ laø moät khoái
hö khoâng tröôùc maët maø thoâi.
Dieãn giaûi
Quan Taâm, Hình, Vaät ñeàu nhìn maø khoâng thaáy, khoâng
chaép khoâng giöõ. Nhö nhaïn bay qua hoà, maët hoà khoâng coù yù löu
aûnh cuûa nhaïn. Vaät ñeán thì öùng, vaät ñi thì trôû neân thanh tónh.
Nieäm töø taâm sinh, khoâng coù taâm thì myõ saéc ñoái dieän maø
vaãn khoâng ñoäng loøng, thaùi-sôn saäp tröôùc maët cuõng khoâng sôï.
Taâm töø hình maø sinh, khoâng chaép hình thì taâm töø ñaâu maø
sinh. Sôn haø ñaïi ñòa ñeàu do söï hoøa hôïp cuûa nguõ haønh maø coù,
traùnh khoâng khoûi luaät thaønh, truù, hoaïi, khoâng cuûa voøng Thaùi-
Cöïc. Duy coù baûn tính Tieân-thieân do Voâ-Cöïc phuù, voâ hình voâ
saéc, lòch kieáp tröôøng toàn maø khoâng hoaïi. Thieàn-sö Laâm-Teá:
“Chaân Phaät voâ hình, Chaân-tính voâ theå, Chaân-phaùp voâ töôùng”.
Töø coå chí kim, nhöõng vò cao-chaân ñeàu vò phaùp vong hình maø
ñaéc Ñaïo. Neáu khoâng roõ Chaân-tính maø chaép khoâng ngoài thieàn
thì suoát ñôøi cuõng khoâng theå kieán tính.
Quan khoâng dieäc khoâng, khoâng voâ sôû khoâng, sôû khoâng
kyù voâ, voâ voâ dieäc voâ, voâ voâ kyù voâ, traïm nhieân thöôøng tòch,
tòch voâ sôû tòch, duïc khôûi naêng sinh, duïc kyù baát sinh, töùc thò
chaân tónh.
Chuù thích
- Traïm nhieân: Thanh-u, thanh nhaøn.

19.  19 
- Tòch: Tòch mòch, thanh tónh.
Thích nghóa
Khi taâm, hình vaø vaät ñeàu trôû neân khoâng, troáng khoâng moät
vaät, khoâng ñeán cuøng cöïc thì ‘khoâng’ cuõng khoâng toàn taïi. Khi
‘khoâng’ khoâng coøn, ‘khoâng’ trôû neân voâ. Voâ töùc laø voâ vaät, voâ
ngaõ, voâ tha, tam-taâm töù-töôùng ñeàu bay, voâ ñeán möùc cuøng cöïc
thì ngay caû ‘voâ’ cuõng khoâng coù. Luùc ñoù baûn tính trôû neân tòch
mòch, thanh tónh. Ñeán möùc cöïc tónh thì duïc töø ñaâu maø sinh.
Duïc khoâng sinh töùc laø chaân tónh.
Dieãn giaûi
Ñöùc Thaùi-Thöôïng sôï ngöôøi chaép khoâng, neân vieát theâm:
Khoâng cuõng trôû neân voâ (khoâng cuõng chaúng coù). Laïi sôï ngöôøi
boû khoâng maø chaép voâ, neân laïi nhaén theâm raèng voâ cuõng khoâng
theå chaép. Coâng phu ñeán möùc naøy, baûn tính daàn daàn trôû neân
tòch mòch thanh tónh. Nhaân duïc khoâng coøn thì ñaïo-taâm seõ
hieän.
Phaøm nhaân khoâng roõ Chaân-Ñaïo, nhaém maét ngoài thieàn,
traêm vaät khoâng nghó, cho vaïn vaät ñeàu khoâng thöïc maø chaép
voâ. Coù bieát ñaâu Ñaïi-Ñaïo tuy voâ hình, voâ tình, voâ danh, nhöng
vaïn vaät ñeàu töø ñoù maø ra. Ñoù laø chaân-khoâng sinh dieäu-höõu.
Chaân-khoâng laø theå cuûa Ñaïo, dieäu-höõu laø duïng cuûa Chaân-
khoâng, neáu khoâng maø voâ dieäu-höõu, thì khoâng naøy laø ngoaïn-
khoâng, nhö cuïc ñaù voâ tri, nhö caây goã cheát. Ñöùc Thaùi-Thöôïng
vì theá maø phaù khoâng thaønh voâ. Laïi sôï ngöôøi chaép voâ neân laïi
daën raèng “voâ voâ dieäc voâ” (voâ cuõng khoâng coù), voâ ‘duïc giôùi’,
voâ ‘saéc giôùi’, voâ ‘voâ-saéc-giôùi’, voâ ñeán nhaát nieäm khoâng sinh,
nhaát traàn baát nhieãm thì Boà-Ñeà töï-tính seõ hieän. Luùc ñoù môùi laø

20.  20 
chaân tónh.
Chaân thöôøng öùng vaät, chaân thöôøng ñaéc tính, thöôøng
öùng thöôøng tónh, thöôøng thanh tónh hyõ.
Chuù thích
- Chaân-thöôøng: Chaân laø chaân thöïc, thöôøng laø baát bieán.
Ñaây chæ veà chaân-lyù cuûa Ñaïo.
- Tính: Baûn tính Thieân phuù, töùc Phaät-tính.
Thích nghóa
Duøng chaân-lyù baát bieán cuûa Ñaïo ñeå öùng vaät, theo chaân-lyù
naøy maø haønh seõ tìm ñöôïc laïi baûn tính ban ñaàu. Maïnh-Töû:
“Coù theå taän tính cuûa ngöôøi seõ coù theå taän tính cuûa vaät”. Moãi
giôø, moãi khaéc cuõng duøng lyù maø öùng söï, öùng vaät, khoâng chaép
khoâng löu, baûn tính daàn daàn trôû neân thanh tónh.
Dieãn giaûi
Chaân-lyù cuûa Ñaïo phuù nôi ngöôøi goïi laø Tính. Tính quy ñuû
nguõ ñöùc, nguõ-thöôøng laø Nhaân, Leã, Nghóa, Trí, Tín. Nguõ-
thöôøng moïi ngöôøi ñeàu coù, chæ vì vaät duïc che laáp maø khoâng
theå phaùt huy ñöùc tính naøy ñeå xöû theá öùng vaät. Maïnh-Töû noùi:
“Haøi ñoàng ñeàu bieát thöông yeâu cha meï, bieát kính huynh
tröôûng, ñoù laø thieân tính”. Laïi noùi: “Chôït thaáy haøi nhi saép rôi
xuoáng gieáng, töï nhieân ñoäng loøng traéc-aån ñeán cöùu vôùt”. Ñoù laø
söï phaùt hieän cuûa löông-taâm maø khoâng traûi qua moät söï suy tö,
hay nghó ñeán söï baùo ñaùp cuûa cha meï ñöùa beù, cuõng khoâng
nghó ñeán vieäc cöùu ñöùa beù roài seõ ñöôïc moïi ngöôøi khen thöôûng,
chæ nghó ñeán söï nguy hieåm cuûa ñöùa beù maø haønh ñoäng. Löông
taâm cuûa ngöôøi boäc loä ra moät caùch töï nhieân.

21.  21 
Neáu moãi thôøi, moãi luùc ñeàu coù theå duøng baûn tính chaân
thöôøng ñeå öùng vaät, vaät lai thì öùng, vaät khöù thì tónh, nhö maët
göông soi vaät khoâng vì vaät toát maø soi, cuõng khoâng vì vaät xaáu
maø khöôùc töø, vaät coù xaáu toát, nhöng tính soi cuûa göông khoâng
vì toát xaáu maø thay ñoåi. Baûn tính cuûa ngöôøi khoâng vì phuù quyù
maø thay loøng, khoâng vì baàn cuøng maø ñoåi chí, hyû baát löu, noä
baát thieân, ai baát thöông... Tính voâ quaùi, voâ ngaïi, töï nhieân seõ
thanh tónh voâ vi.
Nhö thöû thanh tónh, tieäm nhaäp Chaân-Ñaïo. Kyù nhaäp
Chaân-Ñaïo, danh vi ñaéc Ñaïo. Tuy danh ñaéc Ñaïo, thöïc voâ
sôû ñaéc. Vi hoùa chuùng sanh, danh vi ñaéc Ñaïo. Naêng ngoä chi
giaû, khaû truyeàn Thaùnh-Ñaïo.
Chuù thích
- Chaân-Ñaïo: Laø Chaân-Lyù baát bieán, sinh Trôøi, sinh Ñaát,
sinh vaïn vaät. Khaùc haún vôùi baøng-moân taû-ñaïo, khi ñaéc Chaân-
Ñaïo, Thích-giaùo goïi laø Phaät, Nho-giaùo goïi laø Thaùnh, Laõo-
giaùo goïi laø Kim-Tieân. Phaät, Thaùnh, Tieân ñeàu ngoaøi voøng sinh
töû luaân-hoài. Baøng-moân taû-ñaïo tuy nhieàu, nhöng ñeàu khoâng
ngoaøi: Thuaät, Löu, Ñoäng, Tónh. Thuaät chæ veà pheùp thuaät, nhö
veõ buøa nieäm chuù, raéc ñaäu thaønh binh, ñoän thoå ñaèng vaân...
Löu chæ veà söï chieâm tinh, coi boùi, y thuaät, thoâng ñaït thieân-
vaên ñòa-lyù... Ñoäng chæ veà voõ thuaät, taäp khí coâng cho ñao
thöông baát nhaäp, bieát khinh coâng, phi thaân... Tónh chæ veà söï
tham thieàn nhaäp ñònh, linh hoàn coù theå xuaát khieáu ñi ngao sôn
du thuûy, bieát ñöôïc quaù khöù laãn vò lai...
Baøng-moân taû-ñaïo, duø phaùp thuaät hay coâng phu cao sieâu

22.  22 
ñeán böïc naøo chaêng nöõa, vaãn khoâng theå thoaùt sanh lieãu töû.
Chaân-Ñaïo chæ coù moät, voâ hình, voâ saéc, thanh tónh voâ vi.
Chaân-Lyù cuûa Ñaïo do Taâm Tính maø ngoä. Do ñoù Phaät coù coâng
phu minh taâm kieán tính, Nho coù coâng phu toàn taâm döôõng tính,
Laõo coù coâng phu tu taâm luyeän tính. Ñaïo maø rôøi tam tính ñeàu
khoâng phaûi laø Chaân-Ñaïo.
Thích nghóa
Khi ñaït ñeán möùc thanh tónh, daàn daàn seõ ñi vaøo Chaân-
Ñaïo. Khi nhaäp Chaân-Ñaïo roài thì goïi laø ñaéc Ñaïo. Tuy noùi laø
ñaéc Ñaïo, thöïc ra laø voâ sôû ñaéc. Phaûi ñoä hoùa chuùng-sanh môùi laø
ñaéc Ñaïo. Khi ñaït ñöôïc töï giaùc vaø giaùc tha, ngoä chöùng ñaïo
quaû, coù theå thay Trôøi haønh Ñaïo, daãn ñoä chuùng-sanh thoaùt ly
beå khoå cuûa coõi traàn ai naøy.
Dieãn giaûi
Ñaïo do taâm ngoä, moät khi nhaân duïc khoâng sinhm, baûn tính
töï nhieân trôû neân thanh tónh maø daàn daàn hôïp vôùi Ñaïo. Ñoù laø
Thieân nhaân hôïp nhaát, goïi laø ñaéc Ñaïo. Tuy noùi laø ñaéc Ñaïo,
nhöng thöïc ra baûn tính phaùt xuaát töø Ñaïo neân hôïp vôùi Ñaïo, chæ
vì vaät duïc vaø khí bænh cuûa haäu-thieân maø maát ñi baûn tính
nguyeân lai nhö göông bò phuû buïi. Nay buïi heát göông trong,
baûn tính cuûa göông khoâng taêng theâm vaø cuõng khoâng giaûm
bôùt. Kinh Hoa-Nghieâm: “Maây che thì traêng khuaát, nhöng
traêng vaãn khoâng maát. Maây tan thì traêng hieän nhöng traêng vaãn
khoâng ñeán”. Traêng aån hay hieän ñeàu do maây che hay tan ôû
phaàn ngoaøi cuûa traêng, traêng khoâng ñi vaø cuõng khoâng ñeán. Söï
giaùc ngoä cuûa ngöôøi cuõng theá, khoâng ñaéc maø cuõng khoâng thaát,
chæ laø söï phaûn baûn hoaøn nguyeân maø thoâi. Do ñoù Ñöùc Thaùi-

23.  23 
Thöôïng môùi noùi: “Thöïc voâ sôû ñaéc”, muïc ñích cho ngöôøi tin
raèng chuùng-sanh ñeàu coù Phaät-tính, ñeàu coù theå thaønh Phaät,
Phaät vaø chuùng-sanh ñeàu nhö nhau, ngoä thì chuùng-sanh laø
Phaät, meâ thì Phaät laø chuùng-sanh.
Töø coå chí kim, bieát bao nhieâu vò quaân-vöông, coâng haàu
baù töôùc, anh huøng haøo kieät, ñaõ vang danh löøng laãy moät thôøi,
nhöng nay coøn ñaâu. Chæ coù Tieân Phaät, Thaùnh Hieàn, vì giaùc
ngoä ñöôïc chaân-lyù cuûa Ñaïi-Ñaïo, phaùt ñaïi nguyeän cöùu nhaân ñoä
theá, haønh nhaân nghóa ñaïo-ñöùc, mong chuùng-sanh ñeàu thoaùt ly
beå khoå. Duø cuoäc soáng cuûa ngöôøi ñôøi ngaén nguûi, nhöng khi
maát thì ñöôïc löu danh vaïn theá, ñöôïc ngöôøi toân kính thôø
phuïng, soáng cuøng Trôøi Ñaát. Nhö theá môùi goïi laø ñaéc Ñaïo.
Ñaïo-Ñöùc Kinh: “Töû nhi baát vong giaû thoï”, cheát maø khoâng
maát goïi laø thoï, nhö Ñöùc Phaät Thích-Ca, Ñöùc Quan-Theá-AÂm,
Ñöùc Khoång-Töû, Ñöùc Chuùa Jesu... Coøn nhö ñoái vôùi nhöõng keû
suoát ñôøi ngoài thieàn ôû nôi thaâm sôn cuøng coác, duø tu ñeán caûnh
giôùi xuaát thaàn nhaäp hoùa, khoâng coù coâng vôùi ñôøi, cuõng chæ laø
caùi hoàn ñeå giöõ xaùc, thoaùt khoâng khoûi ñöôïc hai khí aâm döông
cuûa voøng Thaùi-Cöïc. Cho neân Ñöùc Thaùi-Thöôïng môùi nhaén:
“Vi hoùa chuùng-sanh, danh vi ñaéc Ñaïo”.
Phaät noùi: “Töï giaùc giaùc tha”, Nho noùi: “Minh ñöùc thaân
daân”, yù nghóa ñeàu nhö nhau. Coâng phu noäi-thaùnh, ngoaïi
vöông, thieáu moät cuõng khoâng thaønh.
Laõo-Quaân vieát: Thöôïng-só voâ tranh, haï-só haùo tranh.
Thöôïng-ñöùc baát ñöùc, haï-ñöùc chaép ñöùc. Chaép tröôùc chi
giaû, baát minh ñaïo-ñöùc.

24.  24 
Chuù thích
- Thöôïng-só: Thaùnh-nhaân, ngöôøi quaân-töû coù ñöùc-haïnh, taøi
ñöùc kieâm toaøn.
- Haï-só: Chæ ngöôøi khoâng coù ñöùc haïnh.
Thích nghóa
Ñöùc Thaùi-Thöôïng noùi: Thöôïng-só, ngöôøi coù ñöùc-haïnh,
khoâng tranh giaønh vôùi ngöôøi, coøn nhö keû haï-só thì haùo tranh.
Ngöôøi quaân-töû coù ñöùc vôùi ñôøi nhöng laïi khoâng cho raèng ñoù laø
caùi ñöùc cuûa mình. Traùi laïi keû haï-só, moät khi laøm ñöôïc moät
vieäc gì toát cho ngöôøi thöôøng hay khoe khoang, keå coâng.
Nhöõng ngöôøi haùo tranh, chaép tröôùc coâng-ñöùc ñeàu khoâng hieåu
roõ ñaïo-ñöùc.
Dieãn giaûi
Taâm cuûa Thaùnh-nhaân saùng nhö nhaät nguyeät, bao truøm caû
Thieân-ñòa, xem hieàn ngu nhö moät, töï khieâm, töï toán, coù taøi
nhöng khoâng loä, coù ñöùc nhöng khoâng chaép. Caùc baäc minh-
quaân nhö Nghieâu, Thuaán, Vaên-Vöông, trò vì thieân-haï, daân
trong nöôùc ñeàu ñöôïc côm no aùo aám, ban ngaøy thaáy vaät rôi ôû
giöõa ñöôøng maø khoâng ngöôøi nhaët laáy laøm cuûa rieâng, ban ñeâm
khoâng caàn khoùa cöûa nhaø maø vaãn khoâng coù troäm cöôùp, thieân-
haï soáng trong caûnh thaùi-bình, baù taùnh ñeàu mang ôn maø khoâng
bieát. Traùi laïi, ñoái vôùi haï-só, laø ngöôøi coù taøi maø khoâng coù ñöùc,
laøm vieäc gì cuõng vì danh lôïi, coù coâng thì töï mình chieám laáy,
coù loãi thì ñoå cho ngöôøi. Ñoù laø nhöõng ngöôøi khoâng roõ ñaïo-ñöùc.
Ñöùc Khoång-Töû noùi: “Ngöôøi quaân-töû vì ñaïo-nghóa, keû tieåu-
nhaân thì vì danh lôïi”. Ñaïo-nghóa tröôøng toàn, danh lôïi deã maát.

25.  25 
Ñaïi-Ñaïo voâ vi, vaïn vaät ñeàu theo leõ töï nhieân cuûa Ñaïo.
Hieåu ñöôïc söï vaät coù thònh coù suy, coù sanh coù töû, coù thaønh coù
hoaïi, ngay caû phaàn hình haøi cuûa ta cuõng chæ laø moät coâng cuï
cho ta söû duïng vaøi chuïc naêm maø thoâi, coù gì maø phaûi tranh
giaønh vôùi ñôøi. Ñaïo-Ñöùc kinh: “Thaùnh-nhaân khoâng daùm ñi
tröôùc maët ngöôøi maø luoân luoân ôû sau, thaân ôû sau ngöôøi môùi coù
danh thôm muoân thuôû, ñaët thaân ngoaøi voøng thieân-haï thì thaân
môùi ñöôïc vónh cöûu laâu daøi”.
Haønh thieän khoâng cho ngöôøi hay môùi laø chaân thieän, coøn
nhö muoán cho ngöôøi hay môùi laøm, ñoù laø nhaân taâm duïng söï.
Trôøi ñaát cho loaøi ngöôøi aùnh saùng, khoâng khí, nöôùc löûa, traùi
caây, nguõ coác... nhöng laïi khoâng chaép laáy ñoù laø coâng lao.
Thaùnh-nhaân hieäu phaùp thieân ñòa, theo leõ töï nhieân, taän taâm
cuûa mình ñeå hôïp vôùi loøng Trôøi maø thoâi.
Chuùng-sanh sôû dó baát ñaéc Chaân-Ñaïo giaû, vi höõu voïng-
taâm.
Chuù thích
- Voïng-taâm: Laø söï hö voïng baát thöïc, mô moäng haõo-
huyeàn cuûa loøng ngöôøi.
Thích nghóa
Chuùng-sanh sôû dó khoâng theå ñaéc Chaân-Ñaïo laø vì coù
voïng-taâm.
Dieãn giaûi
Ñaïi-Ñaïo khoâng rôøi theá gian, ngoä thì ñaéc, meâ thì thaát.
Thieàn-Toâng: “Phaät töùc Taâm, Taâm töùc Phaät”. Nho: “Ñaïo baát
vieãn nhaân, nhaân chi vi Ñaïo nhi vieãn nhaân, baát khaû dó vi Ñaïo”

26.  26 
(Ñaïo khoâng xa ngöôøi, ngöôøi laøm vieäc traùi Ñaïo neân môùi rôøi
Ñaïo xa). Taâm töùc laø Phaät, Taâm naøy moïi ngöôøi ñeàu coù, ôû
Thaùnh khoâng taêng, nôi phaøm khoâng giaûm. Sôû dó khoâng theå
ñaéc Ñaïo laø bôûi voïng-taâm taùc quaùi. Taâm mô moäng ñeán phuù
quyù, coâng danh, lo nghó ñeán söï ñaéc thaát, taâm muoán laøm
Thaùnh, laøm Phaät... ñeàu laø söï voïng töôûng, laøm cho baûn tính bò
lu môø, töï nhieân rôøi Ñaïo xa.
Coù taêng-giaø hoûi Thieàn-sö Tueä-Haûi caùi gì laø Ñaïo?
Thieàn-sö Tueä-Haûi ñaùp: - Taâm bình thöôøng töùc laø Ñaïo.
Taêng-giaø hoûi: - Caùi gì laø taâm bình thöôøng?
Thieàn-sö Tueä-Haûi: - Ñaïo raát bình thöôøng, ôû trong sinh
hoaït haøng ngaøy, nhö aên côm vaø ñi nguû chaúng haïn. Ñoùi thì aên
côm, meät thì ñi nguû.
Taêng-giaø: - Taâm naøy moïi ngöôøi ñeàu coù caû, nhöng taïi sao
laïi khoâng coù Ñaïo?
Thieàn-sö: - Ñeán luùc aên côm thì aên côm, luùc ñi nguû thì ñi
nguû. Coøn keû phaøm phu thì khaùc haún, trong luùc aên côm cuõng
nhö ñi nguû ñeàu suy nghó vaãn vô, ngöôøi ôû ñaây maø taâm ñaâu
maát, taát nhieân rôøi Ñaïo xa.
Kyù höõu voïng-taâm, töùc kinh kyø Thaàn. Kyù kinh kyø Thaàn
töùc tröôùc vaïn vaät. Kyù tröôùc vaïn vaät töùc sanh tham caàu.
Kyù sanh tham caàu töùc thò phieàn-naõo.
Chuù thích
- Kinh: laø kinh ñoäng.
- Thaàn: Chæ veà thöùc-thaàn.

27.  27 
- Tröôùc: Söï si meâ, chaép tröôùc.
Thích nghóa
Moät khi loøng ngöôøi coù voïng-taâm thì laøm kinh ñoäng ñeán
thöùc-thaàn. Khi thöùc-thaàn bò kinh ñoäng thì taâm yù höôùng ngoaïi,
ñoái caûnh thì sinh tình, gaëp vaät thì sinh loøng say meâ. Ñoù laø söï
chaép tröôùc. Moät khi coù söï chaép tröôùc taát sinh loøng tham, moät
khi loøng tham khoâng ñöôïc toaïi nguyeän thì taâm thaàn seõ bò söï
ñaéc thaát, buoàn phieàn laøm ñau khoå.
Dieãn giaûi
Chuùng-sanh sôû dó khoâng theå ñaéc Chaân-Ñaïo laø vì tam-taâm
chöa queùt, töù-töôùng chöa bay. Phaân chia ra maø noùi thì laø tam-
taâm töù-töôùng, nhöng noùi chung ñeàu khoâng ngoaøi hai chöõ
voïng-taâm. Neân bieát: “Phaøm sôû höõu töôùng ñeàu thuoäc hö-voïng,
neáu thaáy ñöôïc chö töôùng phi töôùng töùc kieán Nhö-Lai”. Ñoù laø
baûn lai dieän muïc ban ñaàu.
Xeùt trong thôøi kyø haøi ñoàng, nguyeân-thaàn chuû söï, voâ taâm
ñoái vôùi vaät. Hæ, noä, aùi, laïc phaùt ñeàu trung tieát, khoâng bieát ñeán
hai chöõ phieàn naõo laø gì. Ñeán khi trí thöùc tieäm khai, taâm yù
höôùng ngoaïi, nguyeân-thaàn phaûi thoaùi vò, nhöôøng ngoâi cho
thöùc-thaàn. Maét vì saéc, tai vì thanh, muõi vì höông, mieäng vì
vò..., luïc-thaàn vì theá maø maát ñi tính töï chuû, thöùc-thaàn töø ñoù
khoâng ñöôïc yeân, bò söï ñaéc thaát raøng buoäc. Thaát thì than van
buoàn phieàn, ñaéc thì say meâ quyeán luyeán, tinh khí thaàn vì theá
maø tieâu hao, ngöôøi chöa giaø thì ñaõ suy yeáu. Ñoù phaûi chaêng laø
ñòa-nguïc traàn gian!
AÙ-Thaùnh Maïnh-Töû than raèng: “Ngöôøi coù gaø choù boû chaïy

28.  28 
ra ngoaøi chöa veà haõy coøn bieát ñi tìm kieám, nhöng caùi ‘phoùng
taâm’ cuûa chính mình ñaõ buoâng ra maø khoâng bieát tìm veà,
thöông thay!”. Laïi noùi theâm: “Con ñöôøng Ñaïo khoâng coù gì
khoù, chæ caàn tìm laïi caùi taâm ñaõ phoùng ra ngoaøi maø thoâi”.
Phoùng taâm töùc laø voïng-taâm. Neáu bieát ñöôïc taâm ñaõ phoùng ra
ngoaøi thì haõy kieám caùch tìm veà, bieán voïng-taâm thaønh ñaïo-
taâm thì Thieân-Ñaøng seõ ôû ngay tröôùc maét, khoâng caàn ngoaïi
caàu.
Phieàn-naõo voïng-töôûng, öu khoå thaân taâm, tieän tao
tröôïc nhuïc, löu laõng sanh-töû, thöôøng traàm khoå-haûi, vónh
thaát Chaân-Ñaïo.
Chuù thích
- Öu khoå: Söï öu saàu vaø ñau khoå.
- Tröôïc nhuïc: Söï khoå nhuïc cuûa coõi sa-baø.
Thích nghóa
Moät khi loøng tham caàu cuûa ngöôøi khoâng ñöôïc toaïi
nguyeän thì seõ ñöa ñeán söï buoàn phieàn aùo naõo, suy nghó vaãn
vô, taâm thaàn vì theá maø chòu khoå. Laïi bò söï aùm aûnh vaø daøy voø
cuûa caûnh ñôøi oâ tröôïc maø löu laõng treân con ñöôøng sanh-töû,
traàm luaân trong beå khoå, maát ñi Chaân-Ñaïo, quanh ñi quaån laïi
trong voøng luaân-hoài maø khoâng bieát ñeán nguyeân do.
Dieãn giaûi
Taâm laø chuû cuûa phaàn hình-haøi. Phieàn naõo, voïng-töôûng
ñeàu do taâm sinh. Do ñoù muoán tröø ñi phieàn naõo, taát nhieân phaûi
trò taâm. Taâm naøy khoâng phaûi laø traùi tim baèng thòt maø maét coù
theå thaáy ñöôïc. Muoán tham ngoä ñeå hieåu roõ ñöôïc taâm naøy, phaûi

29.  29 
haønh coâng laäp ñöùc, phoûng taàm chí-nhaân chæ ñieåm, sau duøng
coâng phu khieån duïc tröøng taâm, ñeå phuïc hoài laïi baûn tính ban
ñaàu. Moät khi duïc ñaõ khieån, taâm khoâng caàn tröøng cuõng töï
thanh, töï tónh, töï nhieân luïc-duïc khoâng sinh, tam-ñoäc tieâu dieät,
phieàn naõo khoâng coøn thì Boà-Ñeà töï tính seõ hieän.
Chaân-Thöôøng chi Ñaïo, ngoä giaû töï ñaéc, ñaéc ngoä Ñaïo
giaû, thöôøng thanh tónh hyõ.
Chuù thích
- Chaân-Thöôøng: Chaân laø khoâng giaû, Thöôøng laø baát bieán.
Ñaïo chæ coù moät, ñoù laø chaân-lyù, sinh Trôøi, sinh Ñaát vaø muoân
vaät. Trôøi Ñaát, vaïn vaät coù thaønh truù hoaïi khoâng, nhöng Ñaïo thì
baát bieán, laïi sinh muoân vaät.
Thích nghóa
Chaân-Ñaïo vónh cöûu baát bieán, chæ coù ngöôøi giaùc ngoä roài
môùi roõ ñöôïc Chaân-Lyù baát bieán naøy. Moät khi giaùc ngoä roài thì
Ñaïo töùc laø ta, ta töùc laø Ñaïo, baûn tính quy y thanh tónh, baát
sinh baát dieät.
Dieãn giaûi
Chaân-Lyù cuûa Ñaïo baát di baát dòch, vónh cöûu baát bieán. Khi
chöa coù Trôøi Ñaát thì ñaõ coù Ñaïo, khi Trôøi Ñaát hoaïi thì Chaân-
Lyù naøy vaãn toàn taïi. Vaïn vaät ñeàu töø Chaân-Lyù naøy maø ra.
Chaân-Lyù naøy phuù cho Trôøi goïi laø Thieân-Lyù, phuù cho Ñaát goïi
laø Ñòa-Lyù, phuù cho ngöôøi goïi laø Tính-Lyù. Trôøi khoâng coù Lyù
thì tinh tuù loaïn ñoä. Ñòa khoâng coù Lyù thì bieån caïn ñaát lôõ, ngöôøi
khoâng coù Lyù thì luaân-thöôøng baïi hoaïi. Phaàn Lyù phuù cho
ngöôøi quy tuï baûn tính chí thieän laø Nhaân, Leã, Nghóa, Trí, Tín.

30.  30 
Nhöng vì vaät duïc vaø khí-bænh cuûa haäu-thieân laøm cho baûn tính
tieân-thieân bò lu môø, daàn daàn maát ñi Chaân-Ñaïo, traàm luaân
trong beå khoå luaân-hoài.
Tieân, Phaät, Thaùnh, bieát ñöôïc baûn Tính cuûa ngöôøi do
Thieân phuù, do ñoù duøng coâng phu ñeå luyeän Tính, kieán Tính,
döôõng Tính. Muïc ñích ñeàu khoâng ngoaøi phuïc hoài vaø phaùt huy
baûn tính tieân-thieân naøy. Thaùnh-nhaân bieát ñöôïc Taâm töùc laø
Phaät, neân chæ caàu Taâm maø khoâng caàu Phaät. Phaøm nhaân caàu
Phaät maø khoâng caàu Taâm neân suoát ñôøi khoâng thaáy Phaät. Luïc-
Toå Hueä-Naêng noùi: “Phaät phaùp khoâng rôøi theá gian, neáu rôøi
khoûi theá gian maø tìm kieám Boà-Ñeà, ví nhö treân ñaàu thoû maø
kieám söøng vaäy”.
Ñaïo do Taâm ngoä, neáu nhö rôøi Taâm maø taàm Ñaïo thì laø
ngoaïi-ñaïo, ñoù khoâng phaûi laø chaùnh-phaùp. Nay ñöông luùc thôøi
kyø maït-phaùp, chaùnh-phaùp laïi hieän, mong chö hieàn-nhaân
quaân-töû coù loøng moä Ñaïo haõy phoûng taàm Minh-Sö ñeå caàu
Chaân-Ñaïo, tìm ñöôøng phaûn baûn hoaøn nguyeân ñeå lieãu thoaùt
con ñöôøng sanh-töû luaân-hoài, theá môùi khoâng uoång coâng ñöôïc
soáng laøm ngöôøi trong kieáp soáng ngaén nguûi naøy.
***0***