PANIMULANG LINGGWISTIKA

1. FIL102 PANIMULANG
LINGGWISTIKA

2. PONOLOHIYA

3. PAG-AARAL NG PONEMA
• A B K D E G H I L M N NG O P R S T U W Y
20 (dalawampung titik)
Impit na tunog o Glottal stops dito ay gumagamit tayo ng ^ ‘ -/,
Ngunit sa pag-aaral ng Ponolohiya ito ay 21

4. Ano ang Ponolohiya?
 Ponema ang tawag sa pinakamaliit na yunit
ng tunog.
 May dalawang uri ng Ponema: ang
segmental at ang suprasegmental.
 Ang ponolohiya o palatunugan ay pag-aaral
sa mga ponema (tunog), paghinto
(juncture), pagtaas- pagbaba ng mga pintig
(pitch), diin (stress) at pagpapahaba ng
tunog (prolonging/lengthening).

5. Ponemang Segmental
- Diptonggo
Y at W -malapatinig o semi-vowels, ito ang mga titik na
idinudugtong natin sa ponemang a,e,i,o,u kung saan
nakakagawa tayo ng mga tunog na (aw,ew,iw,ow,uw)
- Klaster
(kambal katinig mula sa loob ng pantig) [plantsa] hal. Tr ,
br, pw, pl, ts, atbp. [Trahedya] [Klaster]
- Pares Minimal
Parehas ang bigkas ngunit magkaiba ang ibig sabihin
sapagkat may isang ponema ang ang nagbabago sa
parehong posisyon kayat nagbabago ang kahulugan
- Ponemang malayang Nagpapalitan
Pagpapalit ng ponema ng Malaya at hindi magbabago ang
kahulugan kahit palitan natin ng titik
PONEMA

6. Ponemang Segmental
 Ang ponemang segmental ay binubuo ng ponemang katinig at
patinig.
 Makahulugang tunog na inirerepresenta ng simbolo at mga titik na
maaaring katinig o patinig.Ang Alfabetong Filipino ay binubuo ng 28 letra
ngunit 21 parin /a,b,k,d,e,g,h,e,l,m,n,ng,o,p,r,s,t,u,w,y/ang
mga ponema hindi 28. Sapagkat magkaiba ang letra at tunog. Ang letrang
F, halimbawa: nasimulang salitang Filipino, ay nasa alfabeto. Pero wala
itong makahulugang tunog, walang kaibahan ang kafe sa kape. isang
bagay parin ang tinutukoy maging ang bigkas ay /kafe/ o /kape/

7. Ponemang Segmental
Ang ponema ay kinukulong sa dalawang pahilis na guhit: //
Ponemang patinig: /a,e,i,o,u/.
-Itinuturing ang mga patinig na siyang pinakatampok o pinkaprominenteng bahagi ng pantig.
Walang pantig sa Filipino na walang patinig
HALIMBAWA: ba-hay, ba – ba – e, u – lo, di - la
• Tinatawag na ponemang segmental ang mga makahulugang tunog na bumubuo sa mga salita
dahil bawat tunog ay isang segment o bahaging salita. Para makabuo ng isang salita
pinagdudugtung-dugtong ang mga tunog.

8. Ponemang Segmental
PONEMANG MALAYANG NAGPAPALITAN
Ito ay ang pagpapalit ng Ponema ng Malaya at hindi magbabago ang kahulugan kahit palitan pa
natin ng titik, sapagkat ito ay nauunawaan parin. May mga salitang nagkakapalit ang ponemang /u/
at /o/, gayundin ang /i/ at /e/ /r/ /d/ ngunit hindi nagbabago ang kahulugan ng salita.
Halimbawa:
babae – babai
noon – nuon
: tandan na mayroong Pangalang pantangi at pambalan na kailangan ito lang dapat ang ispeling na nakasulat sakanila at hindi maaaring baguhin.
PARES MINIMAL
parehas ang bigkas ngunit magkaiba ang ibig sabihin sapagkat may isang ponema ang ang
nagbabago sa parehong posisyon kayat nagbabago ang kahulugan
Halimbawa:
uso- modern Oso- bear
Mesa - table misa - mass

9. Ponemang Suprasegmental
Tawag sa tunog na may pagsasaalang-alang sa katiyakan ng paraan ng pagbigkas.
Mga Huwaran ng Intonasyon
 Tono- taas baba ng bigkas sa pantig ng isang salita.
 Baba- baba ng bigkas sa pantig ng isang salita.
 Diin - lakas ng bigkas ng pantig.
 Antala- saglit na pagtigil sa pagsasalita
 TONO
Halimbawa: 1. Kahapon?
2. kahapon.
____________________________________________________________________________________

10. Ponemang Suprasegmental
 HABAAT DIIN
-ito ay ang pantig o silabus o bigkas. Karaniwang nagkakasama-sama sa pagbigkas ng isang pantig ng salita.
Halimbawa: ang salitang kahapon ay mayroong tatlong pantig.
Ka
ha
pon
______________________________________________________________________________________________________
Halimbawa:
/bu.hay/ life at buhay (alive)
/sa.ya/ skirt at saya (joy)

11. Ponemang Suprasegmental
 ANTALA
Ang sandaling pagtigil sa pasasalita. Nakapagpapabago ng kahulugan ang antala. Ang totoo,
magkakalituhan kayo ng kausap mo kapag hindi mo nagamit ng wasto ang antala sa iyong pagsasalita.
Halimbawa: heto ang isang anekdota. Tinanong ng hukom ang nasasakdal:
Hukom: Ikaw ba angpumatay?
Nasasakdal: Hindi, ako!
Sa anekdotang ito baka mahatulan tuloy ng bitay ang nasasakdal sapagkat malilito ang hukom sa
kanyang pagtangging “hindi” pero umamin naman ng sabihing “ako!”.
Para malinaw ang pagtanggi dapat ay tulo-tuloy ang pagsasalita ng nasasakdal “hindiako!” dapat walang antala.

12. PONOLOHIYA
Tatlong Salik sa Pagsasalita
1. Enerhiya (Energy) – nilikhang presyon ng papalabas na
hiningang galing sa baga
2. Artikulador (Articulator) – nagpapakatal sa mga
babagtinga ng patinig
3. Resenador (Resonator) – nagmomodipika ng tunog. Ang
bibig at guwang ng ilong ang itinuturing na sernador.

13. PAGBUBUOD
Ang pag-aaral sa mahahalagang tunog ng wika na nagbibigay kahulugan sa
pagbigkas ng salita o nagbibigay ng ng pagbabago sa kahulugan ng mga
salita ay tinatawag na PONOLOHIYA O PALATUNUGAN
Ang tawag sa tunog na may kahulugan din pero pinakamaliit na bahagi ng
wika ay PONEMA..

14. MUNTING PAGSUSULIT
1. Ano ang epekto kung mali ang paggamit natin ng
mga salitang may parehas minimal?
2. Ano naman ang kagandahan ng mga ponemang
malayang magpalit sa ating pagsasalita?

15. Maraming Salamat po!