4. - Ang ponolohiya ay nagmula sa salitang Griyego na“phono”
na nangangahulugang tunog o tinig at ang “logia” o
diskurso, teorya at siyentipiko.
PONOLOHIYA /PALATUNUGAN
5. - hango sa wikang Ingles na “phoneme”na nahahati sa
dalawang salitang phone (tunog) at -eme (makabuluhan)
- ay makabuluhang yunit ng tunog na“nakapagpapabago
ng kahulugan” ng isang salita kapag ang mga tunog ay
pinagsama-sama upang makabuo ng mga salita.
PONEMA
HALIMBAWA:
maestro-maestra
8. ŋ
KATINIG
- /b, k, d, g, h, l, m, n, p, r, s, t, ŋ,
w,y , ?/
?
5
- pasara o impit na tunog o saglit na pagpigil
sa hangin
PATINIG - / a, e, i, o, u/
15
- kumakatawan sa titik na /ng/
ANO ANG PONEMANG SEGMENTAL?
Mga makahulugang tunog na may katumbas na letra para
mabasa o mabigkas.
10. URI NG PONEMANG SEGMENTAL
PONEMANG KATINIG
01
- ang ponemang katinig ay maiiayos ayon sa tagpuan-
bigkasan at paraan ng pagbigkas at kung may tinig o
walang tinig ng pagbigkas sa mga ito.
May dalawang uri ang Ponemang Katinig :
1. Punto ng Artikulasyon
2. Paraan ng Artikulasyon
11. URI NG PONEMANG KATINIG
1. PUNTO NG ARTIKULASYON
Nagsasabi kung saang bahagi ng bibig ang
ginagamit upang makalusot ang hangin sa pagbigkas
ng isang ponema.
Sa pamamagitan ng walong punto ng
artikulasyon ay mailalarawan natin ang ponemang
katinig ng Filipino.
12. WALONG URI NG ARTIKULASYON
1
4
2
3
PANLABI- dumidiit ang ibabang labi sa labing itaas
PANGNGIPIN - dumidiit sa loob ng mga ngiping itaas
ang dulo ng dila
PANLABI-PANGNGIPIN - dumidiit ang ibabang labi sa
mga itaas na ngipin
PANGGILAGID - ang ibabaw ng dulong dila ay lumalapit
o dumidiit sa punong gilagid
- /p,b,m,w/
-/t,d,n/
-/f,v/
-/s,z,l,r/
13. WALONG URI NG ARTIKULASYON
5
8
6
7
PALATAL- lumalapit o dumidiit sa matigas na bahagi ng
ngala-ngala ang ibabaw ng punong dila.
VELAR- dumidiit sa velum o malambot na bahagi ng
ngala-ngala ang ibabaw ng punong dila.
PANLALAMUNAN- ang likurang bahagi ng dila ay
dumidikit sa lalamunan.
GLOTTAL- lumalapit o dumidiit ang mga babagtingang pantinig
at hinaharang ang presyon ng papalabas na hiningang galing sa
baga at pagkatapos ay papakawalan upang bumuo ng paimpit o
pasutsot na tunog.
- /y/
- /k,g,n/
- /j/
- /?,h/
14. URI NG PONEMANG KATINIG
2. PARAAN NG ARTIKULASYON
Naglalarawan kung paano ang ponemang
katinig sa ating bibig.
Ang paraan ng artikulasyon naman ay
inilalarawan kung papaanong gumagana ang
ginagamit na mga sangkap sa pagsasalita at kung
paano ang hininga.
15. MGA PARAAN NG ARTIKULASYON
1
4
2
3
PASARA- hinaharangan ang daanan ng hangin. /p,t,k,?,b,d,g/
PAILONG- nahaharangan ang hangin na dapat ay sa bibig lumalabas
dahil sa pagtikom ng mga labi, pagtukod ng dulong dila sa itaas ng mgs
ngipin, o kayaʼy dahil sa pagbaba ng malambot na ngalangala. Ang
nangyayari ay hindi sa bibig lumalabas ang hangin kundi ay sa ilong.
/m,n,ng/
PASUTSOT- sa makipot na pagitan ng dila at ng ngalangala o
kayaʼy ng mga babagtingang tinig lumalabas ang hangin. /s,h/
PAGILID- dahil sa ang dulong dila ay nakadikit sa punong
gilagid, sa mga gilid ng dila lumalabas ang hangin. /r/
16. MGA PARAAN NG ARTIKULASYON
5
6
PAKATAL- dahil sa ang dulo ng nakaarkong dila ay pumapalag,
ang hangin sa loob ng bibig ay paiba-iba ng direksiyon at ito ay
nahaharang. /r/
MALAPATINIG - kapag malapatinig ang ponema, ang galaw ng
labi o dila ay mula sa isang posisyon patungo sa ibang posisyon.
/w,y/
17. URI NG PONEMANG SEGMENTAL
- binibigkas sa ating dila na binubuo ng harap,
sentral, at likod na bahagi. Ang mga bahagi ng dila
ang gumagana sa pagbigkas ng mga patinig na
binibigkas nang mataas, gita at mababa.
HALIMBAWA: /a/,/e/,/i/,/o/,/u/
PONEMANG PATINIG
02
18. URI NG PONEMANG SEGMENTAL
- Ponemang patinig /a,e,i,o,u/ + malapatinig
/w,y/.
Ang mga diptonggo sa Filipino ay
/y/ - ay, ey, iy, oy, uy
/w/ - aw, ew, iw, ow, uw
DIPTONGGO
03
19. URI NG PONEMANG SEGMENTAL
Binubuo ng dalawang (2) magkasunod na
katinig sa isang pantig, maaaring makita sa inisyal,
midyal, at pinal na pantig ng salita.
Halimbawa: drama, eskwela, relaks
KLASTER O KAMBAL KATINIG
04
20. URI NG PONEMANG SEGMENTAL
PARES MINIMAL
05
Pares ng mga salita na magkaiba ng kahulugan
ngunit magkatulad sa bigkas maliban sa isang ponema sa
magkatulad na posisyon, (Santiago at Yanco, 2003) .
Ginagamit ito upang maipakita ang pagkakaiba ng
mga tunog na magkakahawig ngunit magkaiba ang
ponema at kahulugan.
HALIMBAWA : misa - mesa
22. ANO ANG PONEMANG SUPRASEGMENTAL
Ang Ponemang Suprasegmental ay ang mga
makabuluhang tunog na hindi tinutumbasan ng
letra, sa halip ay sinasagisag ito ng notasyong
fonemik upang mabanggit ang paraan ng
pagbigkas.
Tatlong uri ng Ponemang
Suprasegmental : Diin, Intonasyon,
Hinto/Antala
行业PPT模板http://www.1ppt.com/hangye/
23. URI NG PONEMANG SUPRASEGMENTAL
Ito ang pagbibigay
pansin sa pagbigkas ng
isang salita. Pinapahaba ito
kung binibigkas nang may
diin.
DIIN
01
24. URI NG PONEMANG SUPRASEGMENTAL
// - nangangahulugang luto na ang tunog o may taglay na
itong kahulugan
? - tinatawag itong glottal stop o pagbigkas ng tunog na
waring may pumipigal sa paglabas na hanging galing sa
bibig
h - tinatawag itong glottal fricative o nangangahulugang sa
pagbigkas ay malayang lalabas ang hangin mula sa bibig
: - banayad o mahabang pagbigkas
. - kagyat na pagbigkas
Mga Simbolong Ginamit
25. URI NG PONEMANG SUPRASEGMENTAL
buhay /BU:hay/ - “life”
/bu:HAY/ - “alive”
puno /PU:no?/ - “tree”
/pu.NO/ - “full”
Mga Halimbawa
26. URI NG PONEMANG SUPRASEGMENTAL
Ito ay ang pagtaas at pagbaba ng tinig na maaaring
maghudyat sa kahulugan ng isang pahayag o salita.
Parang musika ang pagsasalita ng may tono. May
bahaging mahaba, katamtaman, at mataas.
Maaaring makapagpahayag ng iba’t ibang
damdamin, makapagbigay ng kahulugan o makapagpahina
ng usapan ang pagbabago ng tono/tinig
INTONASYON
02
27. URI NG PONEMANG SUPRASEGMENTAL
Pahayag: 2 ha 2
ka pon
Patanong:
3 pon
2 ha
ka
Mga Halimbawa
3
4
ANTAS NG TONO
4 = pinakamataas
3 = mataas
2 = katamtaman
1 = mababa
28. URI NG PONEMANG SEGMENTAL
Ito ang saglit na pagtigil kung nagsasalita.
Ang simbolong / ay kumakatawan sa kuwit ang
simbolong // ay kumakatawan sa tuldok.
Nagkakaroon ng pagbabago ng kahulugan kung
nag-iiba ng hinto
HINTO/ ANTALA
03
29. URI NG PONEMANG SUPRASEGMENTAL
Mga Halimbawa
Hindi / si Juan ang may sala //
(ipinapaalam na hindi si Juan ang may sala)
Hindi si Juan / ang may sala //
(itinatanggi na si Juan ang may sala)
