PONEMANG SUPRASEGMENTAL

1. NAGAGAMIT ANG PONEMANG
SUPRASEGMENTAL NAANTALA,
HINTO, DIIN AT TONO SA
PAGBIGKAS NG TANKAAT HAIKU

2. •Mapag-aaralan mo sa araling ito ang iba’t
ibang uri ng ponemang suprasegmental.
•Hindi man ito tunog na kinakatawan ng mga letra
sa alpabeto ngunit nakakaimpluwensiya ang mga
ito sa pagbabago ng kahulugan ng isang salita o
pahayag.

3. •Diin- bilang ponemang suprasegmental, ito ay
lakas, bigat o bahagyang pagtaas ng tinig sa
pagbigkas ng isang pantig sa salitang
binibigkas.
•Halimbawa: sa salitang /kamay/, ang diin ay
nasa huling pantig na /may/.

4. •Ito rin ay isang ponema sapagkat sa mga
salitang may iisang tunog, ang pagbabago
ng diin ay nakapagbabago sa kahulugan
nito.

5. •Halimbawa:
•1. Hiram lamang ang /BUhay/ ng tao.
•2. Sila /LAmang/ ang /buHAY/ sa naganap na
sakuna, kaya masasabing /laMANG/siya.

6. •Hinto o Antala – saglit na pagtigil ng ating
pagsasalita upang higit na maging malinaw
ang mensaheng ibig nating ipahayag sa ating
kausap.

7. •Halimbawa:
•1. Padre, Martin, ang tatay ko. (Ipinakikilala
mo ang iyong ama sa isang pari at sa kaibigan
mo.)
•2. Hindi, si Cora ang may sala. (ipinaalam na
si Cora ang may kasalanan

8. •Haba – paghaba o pag-ikli ng bigkas ng
nagsasalita sa patinig ng isang pantig sa salita.
Ginagamit ang ganitong notasyon /./ at /:/ na
siyang nagsasaad ng kahulugan ng salita

9. •Halimbawa:
•a. /asoh/ - usok
•/a:soh/ - isang uri ng hayop
•b. /pitoh/ - bilang na 7
•/pi:toh/ - silbato

10. •May apat na prinsipal na uri ng bigkas o
diin sa Filipino:

11. •Malumay-binibigkas ito nang dahan-
dahan at may diin sa pagbigkas sa
ikalawang pantig buhat sa hulihan. Ito ay
hindi ginagamitan ng anumang tuldik o
palatandaan. Maaaring magtapos ang
salitang malumay sa patinig o katinig.

12. •Mga Halimbawa:
Kubo baka kulay
babae dahon apat

13. •Malumi-ang bigkas na malumi ay tulad sa
bigkas ng mga salitang malumay. Ito’y
binibigkas nang dahan-dahan at may diin sa
ikalawang pantig buhat sa hulihan. Ang
ipinagkaiba lamang ng dalawang pagbigkas na ito
ay ang impit na tunog sa dulo ng mga salitang
malumi. Palaging nagtatapos sa tunog patinig ang
malumi. Ginagamit natin ang tuldik na paiwa () sa
pagpapakilala ng mga salitang binibigkas nang
malumi.

14. •Mga halimbawa:
baro lahi pagsapi
bata luha Mayumi
tama lupa panlapi

15. •Mabilis-ang mga salitang mabilis ay binibigkas
nang tuluy-tuloy na ang diin ay nasa huling
pantig. Wala itong impit na tunog. Maaaring
magtapos ang mga salitang binibigkas nang
mabilis sa katinig o patinig. Ginagamitan ito ng
tuldik na pahilis (/) na inilalagay sa ibabaw ng
huling patinig ng salita.

16. •Mga Halimbawa:
dilaw pito kahon
bulaklak huli sapin
buwan rebolusyon

17. •Maragsa-ang mga salitang maragsa ay binibigkas
nang tuluy-tuloy na tulad ng mga salitang
binibigkas nang mabilis, subalit ito’y may impit
o pasarang tunog sa hulihan. Tulad ng
malumi, ito ay palagiang nagtatapos sa tunog na
patinig. Ginagamit dito ang tuldik na pakupya (/)
na inilalagay sa ibabaw ng huling patinig ng salita.

18. •Tono - pagtaas at pagbaba ng tinig sa pagbigkas
ng pantig ng isang salita. Ang pagbigkas ng salita
ay may tono o intonasyon – may bahaging
mababa, katamtaman at mataas. Ang pagbabago
ng tono o intonasyon ay maaring
makapagpahayag ng iba’t ibang damdamin o
makapagbigay ng bagong kahulugan.

19. •Antala - saglit na pagtigil sa pagsasalita upang
mas maunawaan ang mensaheng nais ipahatid.
May hinto bago magsimula ang isang
pangungusap at may hinto rin pagkatapos nito.
May hinto rin sa loob ng pangungusap kung may
kailangang ihiwalay na mga ideya upang higit na
maunawaan ang nais nitong ipahayag. Kuwit (,)
ang ginamit sa hintong ito na sinisimbolo ng /.

20. •Halimbawa:
•Hindi, ako ang kumuha ng pera ni Tatay. (Ako
ang kumuha ng pera)
•Hindi ako ang kumuha ng pera ni Tatay.
(Hindi siya ang kumuha ng pera)