Хөрөнгө оруулалтын менежмент

1. ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН
МЕНЕЖМЕНТ - ВА305
Л.Гүнжаргал

2. Лекц 4
Үнэт цаас худалдах, худалдан авах
Buying and Selling Securities

3. Захиалгын төрлүүд
Хөрөнгө оруулагчидаас брокерт захиалга өгөхдөө дараах
захиалгыг ашиглана. Үүнд:
1. Зах зээлийн захиалга (Market Order )
2. Нөхцөлт захиалга (Limit Order)
3. Зогсоох захиалга (Stop Order )

4. Market order – Хувьцааг хамгийн боломжит үнээр худалдах
эсвэл худалдан авах, зах зээлийн үнээр захиалга өгөх.
Limit order – Биелэх үнэ, тоо хэмжээ болон хугацааг зааж
өгсөн захиалга.
Stop order – Хувьцааны үнэ нь тогтоосон түвшингээс доогуур
унасан нөхцөлд тухайн хувьцааг худалдбал алдагдлыг
зогсоох захиалга болно.
Хэсэгчилсэн захиалга – захиалгын тоо хэмжээний тодорхой
хэсгийг бусад оролцогчдод харагдахгүй байхаар оруулах
захиалга.
Нууцлагдсан захиалга – захиалгын тоо хэмжээг бүрэн
харагдахгүй байхаар зааж өгөх.
Тохиролцооны хэлцэл – хоёр тал урьдчилан тохиролцож
арилжаа хийх замаар захиалга оруулах.

5. Үнэт цаасны арилжаa:
- Бэлтгэл үе
- Нээлтийн үе
- Үндсэн үе
- Хаалтын үе гэсэн хэсгээр явагдана.

6. Бэлтгэл үе – Харилцагчийн үнэт цаасны маржин буюу
барьцааны талаарх мэдээллийг системд оруулж, арилжаанд
оролцогчдыг арилжаанд саадгүй оролцох нөхцлийг хангана.
Арилжаанд оролцогч өмнөх захиалгаа өөрчилж, цуцалж
болно.
Нээлтийн үе – нээлтийн ханш тогтоно. Нээлийн үеийн
сүүлийн минутад тухайн үед бүртгэгдсэн нийт захиалгуудын
хувьд тэнцвэр үнийн аргаар нээлтийн ханш тогтож, ханшид
тохирч буй захиулгууд биелэгдэнэ. Арилжаанд оролцогч
нээлтийн үеийн сүүлийн минут хүртэл шинэ захиалга
оруулж, хуучин захиалгаа өөрчилж, цуцалж болно.

7. Үндсэн үе – Арилжааны явцад тухайн үнэт цаасны үнэ
тогтоосон үнийн хязгаарт хүрсэн тохиолдолд дуудлага
худалдааны аргаар үнэ бодогдон арилжаа үргэлжилнэ.
Арилжаанд оролцогч бүх төрлийн захиалга оруулж, өмнөх
захиалгаа өөрчилж, цуцалж болно. Мөн зах зээл үүсгэгч нар
авах зарах захиалга оруулна.
Хаалтийн үе – Хаалтын ханш тогтоно. Арилжаанд оролцогч
нь хаалтын сүүлийн минут хүртэл захиалга оруулж болно.
Тохиролцооны хэлцэл зөвхөн энэ үед хийгдэнэ.

8. Брокерыг үзүүлж буй үйлчилгээ, ногдуулж буй шимтгэлээс
хамааран 3 ангилна.
1. Бүрэн хөнгөлөлтийн брокер (Deep-discount broker)
2. Иж бүрэн үйлчилгээний брокер (Full Service broker)
3. Хөнгөлөлтийн брокер (Discount broker)

9. • Deep-discount broker - данс нээх, захиалга хийх буюу
худалдах, худалдан авах үйлчилгээ үзүүлдэг.
• Full Service broker– үнэт цаасны төрлүүд хөрөнгө
оруулалтын стратегийн талаар зөвлөгөө өгдөг.
• Discount broker– хөрөнгө оруулалтын зөвлөгөөг өгч,
шимтгэл харьцангуй бага авдаг.

10. Онлайн брокер
• Онлайнаар хөрөнгийн зах зээлд оролцсоноор зардлыг
бууруулж, хөнгөлөлтийн ба иж бүрэн хөнгөлөлтийн
брокерийн салбарыг өөрчлөх болсон. Өөрөөр хэлбэл ямар
нэг брокергүйгээр бүхий л явцыг цахим хэлбэрээр хийх
болсон.
• “Merrill Lynch” гэх иж бүрэн үйлчилгээ үзүүлэгч брокер
нь анхны онлойн брокерийн үйлчилгээг үзүүлсэн.

11. Жишээ: 100 ширхэг хувьцаа нэг бүрийг 30 ам доллараар нийт
үнэлгээ нь 3,000 ам доллараар худалдахаар болсон.
• Онлайн брокерийн шимтгэл 13 ам доллар
• Хөнгөлөлтийн брокерийн шимтгэл 38 ам доллар
• Иж бүрэн үйлчилгээний шимтгэл 86 ам доллар байна.
Брокер тус бүрийн шимтгэлийг харьцуулан үзье.

12. • Онлайн брокер $13 / $3,000 = 0.43%
• Хөнгөлөлтийн брокер $38 / $3,000 = 1.26%
• Иж бүрэн үйлчилгээний брокер 86 / 3,000 = 2,86 %

13. Данс хаах
Үнэт цаас
Худалдан авах
Үнэт цаас
худалдахДанснаас мөнгө авах
Дансанд мөнгө
байршуулах
Үнэт цаасны арилжааг эхлэх процесс
Брокерийн данс
нээх

14. Брокерийн данс
Вrokerage accounts
Дансны гэрээ байгуулахад брокероос ямар төрлийн данс
нээлгэх эсэхийг хөрөнгө оруулагчдад тавьдаг.
Дансны хэлбэр:
1. Бэлэн мөнгөний данс (Cash account)
2. Барьцаат данс (Margin account)

15. 1. Бэлэн мөнгөний данс (Cash account)
Дансанд хангалттай бэлэн мөнгө байхад үнэт цаасыг
худалдан авна.

16. 2. Барьцаат данс (Margin account)
Брокерийн компанид барьцаа хөрөнгө байршуулсан
данс. Өөрөөр хэлбэл, брокерийн пүүсээс худалдан авсан
үнийн хувиар зээл авах боломжийг хөрөнгө оруулагчид
олгодог.
Хөрөнгө оруулагчаас төлөх ёстой нийт зардлын
хувийг барьцаа гэнэ.

17. Жишээ №1.
“Apple” компанийн хувьцаанаас 100 ширхэгийг авах хүсэлт
тависан. Тус компанийн хувьцаа бүрээ 100 ам доллараар
худалдаж байгаа. Хөрөнгө оруулагчийн дансанд 8000 ам
доллар байгаа.

18. Актив Өр төлбөр ба дансны өмч
Apple-ийн 100 хувьцаа $10 000 Барьцаат зээл $2000
Дансны өмч $8000
Нийт $ $10 000 Нийт $10 000
• Балансын зүүн тал нь дансны актив буюу Apple”-ийн хувьцаа
худалдан авсан 10 000 ам доллараас бүрдэнэ.
• Балансын баруун тал нь хувьцааг хэсэгчлэн төлөх зорилгоор авсан
хөрөнгө оруулагчаас авсан 2000 ам доллар. Уг зээлийг эргүүлэн төлөх
ёстой учраас өр төлбөр болно.
• Зээлийн хэмжээ ба дансан дахь активын үнэлгээний зөрүү нь 8000 ам
доллар нь дансны өмч буюу хөрөнгө оруулагчийн цэвэр үнэлгээ.
• Дансны өмчийг эзэмшиж буй хувьцааны үнэлгээнд хувааж барьцааг
тооцно. Барьцаа = Дансны өмч/ Хувьцааны үнэлгээ
• Барьцаа = $8 000/ $10 000 = 80%

19. Анхны барьцаа (Initial margin)
• Зээлээр анх удаа нэт цаас худалдан авахад хөрөнгө
оруулагчийн зүгээс хангаx ёстой хамгийн бага барьцааг
хэлнэ.
• 1974 оноос хойш хувьцаа худалдан авахад хамгийн бага
шалгуур нь 50% байна гэж заасан. /АНУ-ын Холбооны нөөцийн сан/

20. Жишээ №2.
1. Анхны барьцаа шалгуур нь 50% бүхий арилжаа хийх дансанд 5000 ам
доллартай гэж үзэв. Хамгийн их захиалах хэмжээ хэд вэ?
2. Хэрвээ анхны барьцааны шалгуур 60% байвал энэ хэмжээ хэд болох
вэ?
• Анхны барьцаа 50% байхад хөрөнгө оруулагчаас нийт хэмжээнийхээ
50%-ийг хангах ёстой учраас 10 000 ам доллар нь уг хөрөнгө
оруулагчаас өгч болох хамгийн их захиалга болно.
• Анхны барьцаа 60% байхад:
$5000 = 0.60 x нийт захиалга
нийт захиалга = $5000 /0.60 = $8333,3

21. Хэвийн үргэлжлэх барьцаа (Maintenance margin)
Холбооны нөөцийн газраас анхны барьцааны
шалгуурыг тогтоохоос гадна брокерийн пүүс болон
биржүүдээс барьцааны хамгийн бага шалгуур тогтоож өгдөг.
25% - 30% (Холбооны нөөцийн сан)

22. Жишээ:
Та Wall-Mart–ийн $24-р үнэлэгдсэн энгийн
хувьцаанаас 1000 ширхэгийг авах хүсэлтэй. Таньд $18,000
байна. Хэрхэн барьцаат данс үүсгэх вэ?

23.  Барьцаат зээл = $24,000 – $18,000 = $6,000
 Барьцаа = $18,000 / $24,000 = 75%
Өр төлбөр & Дансны өмчАктив
1000 WM shares $24,000 Margin loan $ 6,000
Account equity 18,000
Total $24,000 Total $24,000

24. Жишээ:
• Таны дансанд 50%-ийн анхны барьцаа шалгуур, 30%-ийн
хэвийн үргэлжлэх барьцаа байна гэж үзье. “А” хувьцааг
$50–р худалдаж байхад таньд $20,000 байна. Та “А”
хувьцааг болбол их хэмжээгээр авах хүсэлтэй. Энэ
боломжтой юу?

25.  $40,000 / 50 = 800 ширхэг хувьцаа авах боломжтой.
Liabilities & Account EquityAssets
800 A shares $40,000 Барьцаат зээл $20,000
Дансны өмч 20,000
Total $40,000 Total $40,000

26. Жишээ:
• “А”хувьцааны үнэ $35 болж буурсан гэвэл
барьцаат данс хэрхэн өөрчлөгдөх вэ?

27. Liabilities & Account EquityAssets
800 A shares $28,000 Margin loan $20,000
Account equity 8,000
Total $28,000 Total $28,000
 Барьцаа = $8,000 / $28,000 = 28.6% < 30%
 Хэвийн үргэлжлэх барьцаанаас бага байгаа учраас
margin call буюу барьцааны нэхэмжлэх төлөх
ёстой.

28. Ашигласан материал
• Д.Төмөрбат “Хөрөнгө оруулалтын менежмент ба багцын онолын үндэс, УБ2012
• “Хөрөнгө оруулалтын шинжлэх ухаан” Орчуулгын ном УБ 2013
• Ноэл Аменк, “Багцын онол ба үр дүнгийн шинжилгээ” УБ2014
• Д.Моломжамц “Хөрөнгө оруулалт” УБ2014
• Д.Моломжамц “Хөрөнгө оруулалтын эдийн засгийн шинжилгээ” УБ 2014
• Charles L.Jones “INVESTMENT-ANALYSIS AND MANAGEMENT” Fourth Edition, 1993
• Frank J.Fabozzi “Bond Markets, Analysis and strategies” Third Edition
• Zvi Bodie, Alex Kane, Alan Marcus, Investments, international edition, 2014, ISBN-0-07-
123229-X
• Edwin J.Elton and Martin J.Gruber, Modern portfolio theory and investment analysis, 5th
edition, 2003
• Harry Markowitz, Portfolio Selection, The Journal of Finance, Vol. 7, No 1 (Mar.,1952), pp
77-91
• Harry Markowitz, Foundations of Portfolio Theory, Nobel lecture, December 7, 1990
• Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хууль
• www.mse.mn
• www.mongolbank.mn
• www.legalinfo.mn