FIN lesson

1. УРТ ХУГАЦААНЫ САНХҮҮЖИЛТЫН
БУСАД ХЭЛБЭРҮҮД
(Лизинг, Hybrid болон дериватив хэрэгсэлүүд)
УЛААНБААТАР

2. 2
Давуу эрхтэй хувьцаа
Лизинг (Leasing)
Хөрвөгч үнэт цаас (Convertible)
Хувьцаа худалдан авах баталгаа (Warrants)
Опцион (Options)
Дүгнэлт
Нэмэлт унших материалын жагсаалт
АГУУЛГА

3. 3
Давуу эрхтэй хувьцаа
Шинж чанар
• Тогтмол хувиар эсвэл дүнгээр ноогдол ашгийг олгоно.
• Энгийн хувьцааны өмнө ноогдол ашиг хүртэнэ.
• Энгийн хувьцаа эзэмшигчдээс түрүүлж төлбөрөө авна.
• Саналын эрхгүй хувьцаа. (Cаналын эрхтэй байж болно.)
• Өр төлбөр болон өөрийн хөрөнгө 2-ын зарим шинж чанарыг агуулдаг
учир гибрид санхүүгийн хэрэгсэл гэж нэрлэдэг.

4. 4
Давуу эрхтэй хувьцаа
Нөхцөлүүд
• Хувьцаа нэрлэсэн үнэтэй байна. (Нэрлэсэн үнэгүй байж болно.)
• Ноогдол ашиг олгох хувь, хэмжээ тодорхой байна.
• Ноогдол ашиг олгох хугацаа тодорхой байна.
• Хязгаарлах заалттай байж болно.
• Өмнөх хугацааны ноогдол ашгийн хуримтлуулж олгож болно.
• Эргэн дуудах (Call) нөхцөлтэй байж болно.
• Энгийн хувьцаанд хөрвөх нөхцөлтэй байж болно.

5. 5
Давуу эрхтэй хувьцаа
Давуу тал
• Санхүүгийн хөшүүргийг өсгөнө
• Ногдол ашгийн төлбөр уян хатан
Сул тал
• Энгийн хувьцааны ногдол ашиг төлөлтийг найдваргүй болгож
эрсдлийг өндөр болгосноор үнийг унагах боломжтой.
• Зээлтэй харьцуулахад өртөг өндөртэй.
• Эрэлт багатай – Зах зээл бага

6. 6
Лизинг
• Компани эд хөрөнгийг түр эзэмшиж, үйл ажиллагаандаа
ашиглахыг хэлнэ. Лизингийн гэрээний дагуу үе тутам төлбөр
төлнө.
Оролцогч талууд
• Лизинг олгогч (Lessor) – Лизингээр өгсөн эд хөрөнгийг
өмчлөгч.
• Лизинг хүлээн авагч (Lessee) – Лизингийн гэрээний дагуу эд
хөрөнгийг үйлчилгээг хүлээн авагч

7. 7
Лизинг
• 2018 оны 12 сарын 31-нээс өмнө
Санхүүгийн лизинг Үйл ажиллагааны лизинг
• Урт хугацаатай.
• Гэрээний хугацаанд цуцлах
боломжгүй.
• Лизингийн хугацааны дараа
ашиглагдах хугацаа бага
үлдсэн байна.
• 5 жилээс доош хугацаатай
• Гэрээний хугацаанд цуцлах
боломжтой.
• Лизингийн гэрээний эцэст
лизинг олгогч хөрөнгөө
бусдад дахин лизингдэх
боломжтой.

8. 8
Лизинг
2022 оны 1 сарын 1-нээс эхлэн мөрдөх нэмэлт өөрчлөлт.
Санхүүгийн лизинг Үйл ажиллагааны лизинг
• 1 жилээс дээш хугацаатай.
• Тусгай зориулалтын эд хөрөнгө
• 1 жилээс доош хугацаатай

9. 9
Санхүүгийн лизинг
Дараах 5 нөхцөлийн аль нэгийг хангасан тохиолдолд
санхүүгийн лизингээр бүртгэж авна.
1. Эд хөрөнгийн өмчлөл шилжих
2. Гэрээнд худалдах үнийг зааж өгсөн
3. Тухайн хөрөнгийн нийт ашиглагдах хугацааны 75 хувиас
багагүй нь гэрээнд зарцуулагдах
4. Лизингийн төлбөрийн өнөөгийн үнэ цэнэ нь хөрөнгийн
зах зээлийн үнийн 90 хувиас багагүй байх
5. Тусгай зориулалтаар ашиглагдах эд хөрөнгө (FY2022+)

10. 10
Лизингийн аргууд
• Шууд лизинг
(Direct Lease)
• Худалдан авч түрээслэх гэрээ
(Sale-Leaseback arrangement)
• Хөшүүрэгтэй түрээсийн гэрээ
(Leveraged Lease)

11. 11
Лизингийн гэрээний нөхцөл
• Засварын нөхцөл (Maintenance clauses)
• Гэрээг үргэлжлүүлэх (Renewal Options)
• Худалдан авах опцион (Purchase Options)

12. 12
Лизинг vs Худалдан авах
Step 1. Лизинг хийх үед гарах жил бүрийн татварын дараах гарах мөнгөн
урсгалыг тооцно.
Step 2. Худалдан авах үед гарах жил бүрийн татварын дараах гарах мөнгөн
урсгалыг тооцно.
Step 3. Худалдан авах, лизинг хийх боломжуудын татварын дараах гарах
мөнгөн урсгалын өнөөгийн үнэ цэнийг тооцно.
Step 4. Татварын дараах гарах мөнгөн урсгалуудын өнөөгийн үнэ цэнэ нь
хамгийн бага байх боломжийг сонгоно.
Эд хөрөнгийг лизингдэх Эд хөрөнгийг худалдан авах
(Зээлээр эсвэл бэлэн мөнгөөр)

13. 13
Лизинг vs Худалдан авах
ЖИШЭЭ: КОМПАНИЙН ЛИЗИНГ ЭСХҮЛ ХУДАЛДАН АВАХ
ШИЙДВЭР ГАРГАЛТ
Компанийн хувьд 50,000,000 төгрөгийн үнэтэй тоног төхөөрөмжийг үндсэн
хөрөнгөөр ашиглах шаардлагатай байгаа юм. Татварын хувь хэмжээ 20%.
Лизингийн нөхцөл. Лизингийн гэрээний хувьд 5 жилийн хугацаанд 20 сая төгрөгийг
жил бүр лизингийн төлбөрт төлнө. Эцэст нь тухайн тоног төхөөрөмжийг 10 сая
төгрөгөөр худалдан авах эрх үүснэ. Засварын зардлыг лизинг олгогч тал хариуцна.
Худалдан авах нөхцөл. ХХБ-наас 24 хувийн жилийн хүүтэй 50,000,000 төгрөгийн
зээл авснаар тус хөрөнгийг худалдан авна. Засварын зардалд жил бүр 4 сая төгрөгийг
төлнө. 5 жилийн хугацаанд үлдэх өртөг 10% байхаар шулуун шугамын аргаар
элэгдүүлнэ. Тоног төхөөрөмжийг 5-аас олон жил ашиглах бүрэн боломжтой.
Лизинг хийх эсвэл зээлээр худалдан авах алийг нь сонгох вэ?

14. 14
Лизинг vs Худалдан авах
Step 1.
Түрээслэх хувилбарын хувьд 5 жилийн
турш татварын дараах байдлаар
20,000×(1 − 0.2) = 16 сая төгрөгийн гарах
мөнгөн урсгалтай байна. 5 дах жилийн
төгсгөлд худалдан авах үнэ нь 10,000
төгрөг байх учраас эцсийн гарах мөнгөн
урсгал нь 26 сая төгрөг болж байна.
Жил Лизинг
0
1 -16000
2 -16000
3 -16000
4 -16000
5 -26000

15. 15
Лизинг vs Худалдан авах
Step 2.
Худалдан авах нөхцөлд гарах мөнгөн урсгалууд нь дараах бүтэцтэй
байна.
1. Банкинд төлөх тогтмол зээлийн төлөлт,
2. Засварын зардлын төлөлт,
3. Засварын зардал, элэгдлийн зардал, хүүний зардалд татвар
ногдох учраас тэдгээрийн татварын бууруулсан дүнг тооцоолох юм.
Эдгээрийг нэгтгэснээр худалдан авах үеийн гарах мөнгөн
урсгалуудыг татварын дараах байдлаар тооцоолох боломжтой юм.

16. 16
Лизинг vs Худалдан авах
Жил
Зээлийн
эхний
үлдэгдэл
Үндсэн
зээлийн
төлөлт
Хүүний
төлөлт
Зээлийн
жилийн
төлбөр
Зээлийн эцсийн
үлдэгдэл
1 50,000,000 6,212,386 12,000,000 18,212,386 43,787,614
2 43,787,614 7,703,358 10,509,027 18,212,386 36,084,256
3 36,084,256 9,552,164 8,660,221 18,212,386 26,532,092
4 26,532,092 11,844,684 6,367,702 18,212,386 14,687,408
5 14,687,408 14,687,408 3,524,978 18,212,386 (0)
Step 2a. Зээлийн эргэн төлөгдөх хуваарь

17. 17
Лизинг vs Худалдан авах
Жил
Зээлийн жилийн
төлбөр
(1)
Засварын
зардал
(2)
Элэгдлийн
зардал
(3)
Хүүний зардал
(4)
Татварын өмнөх
ашгийг бууруулах
зардлууд
(5)= (2)+(3)+(4)
Татварын
бууралт
(6)=(5)*0.2
Татварын дараах
гарах мөнгөн
урсгал
(7)=(1)+(2)-(6)
1 18,212,386 4,000,000 9,000,000 12,000,000 25,000,000 5,000,000 17,212,386
2 18,212,386 4,000,000 9,000,000 10,509,027 23,509,027 4,701,805 17,510,580
3 18,212,386 4,000,000 9,000,000 8,660,221 21,660,221 4,332,044 17,880,341
4 18,212,386 4,000,000 9,000,000 6,367,702 19,367,702 3,873,540 18,338,845
5 18,212,386 4,000,000 9,000,000 3,524,978 16,524,978 3,304,996 18,907,390
Step 2b. Зээлээр худалдан авах үеийн татварын дараах мөнгөн урсгал

18. 18
Лизинг vs Худалдан авах
Step 3. Өнөөгийн үнэ цэнэ тооцоолох (Discount-ийн хувийг зээлийн хүүний
татварын бууралтын дараах хувиар тооцно. 24%*(1-0.2)=19.2%)
Step 4. Лизингээр авах үед татварын дараах гарах мөнгөн урсгалын өнөөгийн үнэ
цэнэ нь худалдан авах үеэс бага байгаа тул лизингийг сонгох нь оновчтой.
Жил Лизингийн нөхцөл Худалдан авах нөхцөл
ТДГМУ ӨҮЦ ТДГМУ ӨҮЦ
1 16,000,000 13,422,819 17,212,386 14,439,921
2 16,000,000 11,260,754 17,510,580 12,323,896
3 16,000,000 9,446,941 17,880,341 10,557,159
4 16,000,000 7,925,286 18,338,845 9,083,788
5 26,000,000 10,804,186 18,907,390 7,856,883
PV 52,859,987 54,261,646

19. 19
Хөрвөгч үнэт цаас
Хөрвөх нөхцөл: Бонд эсвэл давуу эрхтэй хувьцааг тодорхой тооны
энгийн хувьцаагаар солих эрхийг хэлнэ.
Хөрвөх үнэт цаас:
• Хөрвөх бонд (Convertible bond)
• Хөрвөх давуу эрхтэй хувьцаа (Convertible preferred stock)
Хөрвөхгүй үнэт цаас:
• Энгийн бонд (Straight bond)
• Энгийн давуу эрхтэй хувьцаа (Straight preferred stock)

20. 20
• Хөрвөх эрх нь хөрвөгч үнэт цаасны хүчинтэй хугацаанд үйлчилнэ.
• Хөрвөх харьцаа (Conversion ratio) - Хөрвөх үнэт цаасыг хэдэн
энгийн хувьцаагаар сольж болох харьцааг хэлнэ.
• Хөрвөх үнэ (Conversion price) - Хөрвөх үнэт цаасыг солих үед
тооцох энгийн хувьцаа үнийг хэлнэ.
• Хөрвөх үнэ цэнэ (Conversion value)- Хөрвөгч үнэт цаасны үнэ
цэнийг нэгж хувьцааны зах зээлийн үнийг хөрвөх харьцаагаар
үржүүлж тооцсоныг хэлнэ.
Хөрвөгч үнэт цаас

21. 21
Хөрвөгч үнэт цаас
Компани хөрвөгч үнэт цаас гаргасан тохиолдолд нэгж хувьцаанд
ноогдох ноогдол (EPS) ашгийг 2 янзаар тайлагнадаг.
• Нэгж хувьцааны энгийн ноогдол ашиг (Basic EPS)
• Нэгж хувьцааны бууруулж тооцсон ноогдол ашиг (Diluted EPS)

22. 22
Хөрвөгч бонд
“Данагар Тавилга” компани 100,000 төгрөгийн нэрлэсэн үнэтэй, 20
жилийн хугацаатай, 12 хувийн хүүтэй хөрвөх нөхцөлтэй бондыг
зарсан байна. Хүүний төлбөр жил бүрийн эцэст төлөгддөг, харин
үндсэн төлбөр бондын гэрээ дуусахад төлөгдөнө. Компани энгийн
бондыг жилийн 14 хувийн хүүтэй гаргах боломжтой бол Хөрвөгч
бондын хөрвөх нөхцөлгүй үе буюу энгийн бондын зах зээлийн
үнийг хэрхэн олох вэ?

23. 23
Хөрвөгч бонд
Жил Дүн Өнөөгийн үнэ цэнэ
1-20 12,000 79,477
20 100,000 7,276
Энгийн бондын үнэ цэнэ 86,753
Энгийн бондын зах зээлийн үнэ

24. 24
Хөрвөгч бонд
№
Хувьцааны зах
зээлийн үнэ
Хөрвөх
үнэ цэнэ
Энгийн бондын
үнэ цэнэ
1 3,000 60,000 86,753
2 4,000 80,000 86,753
3 5,000 100,000 86,753
4 6,000 120,000 86,753
5 7,000 140,000 86,753
6 8,000 160,000 86,753
Компанийн хөрвөх бондыг 20 энгийн хувьцаагаар солих эрхтэй гэвэл
хувьцааны үнэ өөрчлөгдөх үед бондын хөрвөх үнэ цэнэ өөрчлөгдөнө.

25. 25
Хөрвөгч бонд

26. 26
Хувьцаа худалдан авах баталгаа
• Хувьцаа худалдан авах баталгаа (Stock warrants) – тодорхой
тооны хувьцааг тогтоосон үнээр тодорхой хүчинтэй хугацаанд
худалдан авах эрхийг олгоно.
• Хэрэгжих үнэ (Exercise price)
• Хүчинтэй хугацаа (10 хүртэлх жил эсвэл дуусах хугацаагүй
байна)

27. 27
Хувьцаа худалдан авах баталгаа
Хувьцаа худалдан авах баталгааны далд үнэ (implied price of a warrant)
Хувьцаа худалдан авах баталгааны далд үнэ = Хувьцаа худалдан авах баталгаа
хавсаргасан бондын үнэ – Энгийн бондын үнэ
Хувьцаа худалдан авах баталгааны урамшуулал (warrant premium)

28. 28
Хувьцаа худалдан авах баталгаа
МАРС компани 10.5 хувийн хүүтэй, 100,000 төгрөгийн нэрлэсэн
үнэтэй, 20 жилийн хугацаатай, жилээр нь хүүний төлбөрөө төлдөг
бондонд хувьцаа худалдан авах баталгааг хавсарган заржээ. Бонд
анх нэрлэсэн үнээрээ зарагдсан. Ижил эрсдэлтэй бондын өгөөж 12
хувь байсан. Тус бондонд 20 баталгааг хавсаргаж зарсан бол нэгж
баталгааны үнийг хэрхэн тооцоолох вэ?

29. 29
Хувьцаа худалдан авах баталгаа
𝐵0 = 10,500 ∗
1 −
1
1 + 0.12 20
0.12
+
100,000
1 + 0.12 20
= 78,429 + 10,366 = 88,795
Жил Төлбөр Өнөөгийн үнэ цэнэ
1-20 10,500 78,429
20 100,000 10,366
Энгийн бондын үнэ цэнэ 88,795
Бодолт:
Нийт 20 баталгааны далд үнэ 100,000 − 88,795 = 11,205
Нэгж баталгааны далд үнэ 11,205: 20 = 560.25 төгрөг

30. 30
Хувьцаа худалдан авах баталгаа
Баталгааны зах зээлийн үнэ болон онолын үнэ цэнэ нь өөр байна.
Баталгааны онолын үнэ цэнийг дараах байдлаар тооцно.
𝑇𝑉𝑊 = 𝑃0 − 𝐸 ∗ 𝑁
𝑃0 − Хувьцааны зах зээлийн үнэ
𝐸 − Баталгааны хэрэгжүүлэх үнэ
𝑁 − Нэгж баталгааны авах хувьцааны тоо
𝑇𝑉𝑊 − Баталгааны онолын үнэ цэнэ

31. 31
Хувьцаа худалдан авах баталгаа
“ДАВСТ” компани 4000 төгрөгийн хэрэгжих үнэтэй, 3 ширхэг
хувьцаа худалдан авах эрхтэй баталгаа гаргасан байна. Зах зээл
дээр хувьцаа 4500 төгрөгөөр зарагдаж байгаа гэж үзье.
Тэгвэл баталгааны онолын буюу суурь үнэ нь 1500 төгрөг болно.
𝑇𝑉𝑊 = 4,500 − 4,000 ∗ 3 = 1,500 төгрөг
Зах зээлийн үнэ ихэвчлэн онолын үнэ цэнээсээ илүүгээр тогтдог
гэж үздэг.

32. 32
Хувьцаа худалдан авах баталгаа

33. 33
Опцион
• Option – Хүчинтэй хугацаандаа тодорхой үнээр тодорхой
хөрөнгийг худалдан авах эсвэл зарах боломжийг олгодог
санхүүгийн хэрэгсэл юм.
• Call option – Тодорхой тооны хувьцааг тодорхой үнээр
опционы хүчинтэй хугацаанд худалдан авах эрх
• Strike price – Хэрэгсэлийн хүчинтэй хугацаа дуусахаас өмнө
хэрэгжүүлэх үнэ
• Put option - Тодорхой тооны хувьцааг тодорхой үнээр опционы
хүчинтэй хугацаанд зарах эрх

34. 34
Опцион
Иргэн Заяа Винг ХК-ны 100 ширхэг хувьцааг нэг бүрийг нь
50,000 төгрөгөөр худалдан авах 3 сарын хугацаатай call option-
ийг 250,000 төгрөгөөр худалдан авсан.
Энэ тохиолдолд Винг ХК-ны хувьцааны зах зээлийн үнэ 50,000
төгрөгөөс давсан үед иргэн Заяа call option-ийг хэрэгжүүлвэл
ашигтай байна.
Жишээ нь: Винг ХК-ны хувьцааны үнэ зах зээл дээр 60,000
төгрөг болсон тохиолдолд иргэн Заяа call option-оо хэрэгжүүлж
100 ш хувьцааг нэгжийг нь 50,000 төгрөгөөр нийт 5,000,000
төгрөгөөр худалдан аваад эргээд зах зээл дээр нэг бүрийг нь
60,000 төгрөгөөр нийт 6,000,000 төгрөгөөр зарах үед 1,000,000-
250,000=750,000 төгрөгийн ашигтай ажиллах боломжтой юм.

35. 35
Опцион
Иргэн Даваа Юуна ХК-ны 100 ширхэг хувьцааг нэг бүрийг нь
40,000 төгрөгөөр зарах 6 сарын хугацаатай put option-ийг
325,000 төгрөгөөр худалдан авсан.
Энэ тохиолдолд Юуна ХК-ны хувьцааны зах зээлийн үнэ 40,000
төгрөгөөс бага болох үед иргэн Даваа ашигтай ажиллах
боломжтой.
Юуна ХК-ны хувьцааны үнэ зах зээл дээр 30,000 төгрөг болсон
тохиолдолд иргэн Даваа зах зээл дээрээс 100 ширхэг Юуна ХК-
ны хувьцааг 3,000,000 төгрөгөөр худалдан аваад put option-оо
хэрэгжүүлж 4,000,000 төгрөгөөр зарах боломжтой. Ингэснээр
иргэн Даваа 1,000,000 – 325,000=675,000 төгрөгийн ашигтай
ажилна.

36. 36
Дүгнэлт
Компани нь бонд, хувьцаа гаргахаас гадна бусад hybrid
санхүүгийн хэрэгсэл ашиглан урт хугацааны санхүүжилтийг бий
болгох боломжтой.
Давуу эрхтэй хувьцаа, лизинг, хөрвөгч бонд, хувьцаа худалдан
авах баталгаа, опцион зэрэг нь компанийн санхүүжилтийн
өртөгийг бууруулах, оновчтой капиталын бүтцийг бий болгоход
тусалдаг.
Санхүүгийн менежерүүд нь дээрх хэрэгслүүдийн давуу болон
сул талыг сайтар судалсаны үндсэн дээр шийдвэр гаргах нь
оновчтой.

37. 37
Нэмэлт унших материал
• Managerial Finance, Lawrence J.Gitman, 13th edition, 676-704х
• Корпорацийн санхүү 2, 2015, Т.Анарболд, С.Дашдорж, Г.Жавхлан, Ц.Золзаяа,
Б.Номун, Э.Элдэв-Очир, 87-97х
• Санхүүгийн удирдлага, Б.Бүжинлхам, Урт хугацаат санхүүжилтийн бусад
хэлбэрүүд бүлэг
• Жаргал Л, Бат-Өлзий Ж. Санхүүгийн менежмент, 2008, гуравдахь хэвлэл,
холбогдох бүлэг
• Эрдэнэ С. Байгууллагын санхүүгийн удирдлага, 2001, холбогдох бүлэг, сэдэв
• Довууч М. Бизнесийн санхүүгийн удирдлага, 2010, холбогдох бүлэг, сэдэв
• Баатар С. Санхүүгийн менежмент, 1999, холбогдох бүлэг, сэдэв
• Гунгаанямбуу Ц, Даваасүрэн Ч. Санхүүгийн шинжилгээ, 1997, холбогдох бүлэг,
сэдэв
• Хөхөөжаргал Б. Бизнесийн байгууллагын санхүүгийн удирдлага, 1997,
холбогдох бүлэг, сэдэв

38. 38
АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД БАЯРЛАЛАА！