Санхүү үндэс

1. Санхүүгийн үндэс
ВА203

2. Санхүүгийн байгууллагууд

3. Агуулга
1. Банкны байгууллага
2. Банкны бус санхүүгийн байгууллага

4. Санхүү гэдэг нь мөнгөн хөрөнгийг
хуримтлуулж хуваарилж, ашиглахтай холбогдон
үүсч байгаа эдийн засгийн мөнгөн харилцаа билээ.
Энэхүү мөнгөн харилцааг санхүүгийн
байгууллага зохицуулж байдаг.

5. Санхүүгийн
байгууллага
Банкны байгууллага
Банкны бус санхүүгийн
байгууллага
• Төв банк
• Арилжааны банк
• Банк бус санхүүгийн
байгууллага
• Хадгаламж зээлийн
хоршоо
• Хөрөнгийн бирж
• Үнэт цаасны компани

6. Санхүүгийн систем(санхүүгийн байгууллага,
санхүүгийн зах зээл)-д багтдаг эдгээр байгууллагууд
нь дараах үүргийг гүйцэтгэнэ.
1. Гүйлгээний хэрэгслэлээр хангах
2. Санхүүгийн зуучлал
3. Төлбөр тооцоо хийх
4. Эдийн засгийг тогтворжуулах

7. Төв банк-Central Bank
Банкны системийн үйл ажиллагаанд бүхэлд нь
хяналт тавьж ажлыг нь зохицуулах эрх, үүргээр
хангагдсан банкийг төв банк гэнэ.

8. Төв банкны зорилго
• Төв банк нь үндэсний мөнгөн тэмдэгтийг
гүйлгээнд гаргах.
• Төв банк нь ЗГ банк байж ЭЗ-ийн бодлогыг
хэрэгжүүлэх.
• Төв банк нь үндэсний мөнгөн тэмдэгтийн
тогтвортой байдлыг хангах замаар ЭЗ-ийн
тэнцвэртэй байдлыг дэмжих.
• Банкуудын үйл ажиллагаанд хяналт тавьж, зээлийн
системийн үйл ажиллагааг хангах, банк хоорондын
төлбөр тооцоог зохион байгуулах.

9. Арилжааны банк-Commercial Bank
Монгол Улсын “Банкны тухай хууль”-нд:
“Бусдын мөнгөн хөрөнгийг хуримтлуулан хадгалах,
төлбөр үйлчилгээ үзүүлэх үйл ажиллагаа эрхэлдэг
ашгийн төлөө хуулийн этгээдийг банк” гэж
тодорхойлсон.

10. Арилжааны банкны үүрэг
1. Сул чөлөөтэй мөнгөн хөрөнгийг төвлөрүүлж,
хадгалах
2. Аж ахуй нэгж, байгууллага, иргэд болон улсад
зээл олгож, хөрөнгө оруулалт хийх
3. Харилцагчийн төлбөр тооцоог хийж гүйцэтгэх

11. Даатгалын компани - Insurance company
Монгол улсын даатгалын тухай хуульд зааснаар
даатгал гэдэгт аж ахуй нэгж байгууллага иргэдийн
эд хөрөнгийн болон хуульд харшлаагүй эд
хөрөнгийн бус ашиг сонирхлыг болзошгүй эрсдлээс
даатгах үйл ажиллагааг хэлнэ.

12. Үнэт цаасны компани - Securities Firm
Үнэт цаасны зах зээл оролцогч мэргэжлийн
байгууллага нь компани, засгийн газраас гаргасан
үнэт цаасуудыг зуучлан борлуулах үйл ажиллагаа
эрхэлнэ.

13. Хадгаламж зээлийн хоршоо-ХЗХ
/Saving and Loan association/
ХЗХ гэдэг нь гишүүдээс хадгаламж татаж
түүгээрээ зөвхөн гишүүдэд зээл олгох үйл
ажиллагаа явуулдаг санхүүгийн зуучлагчийг
хэлнэ.

14. “Хадгаламж зээлийн хоршооны тухай” хуульд
“ХЗХ гэж гишүүдийнхээ эдийн засгийн болон нийгэм,
соёлын нийтлэг хэрэгцээг хангах зорилгоор гишүүддээ
хадгаламж, зээлийн үйлчилгээг тусгай зөвшөөрлийн
үндсэн дээр үзүүлэх ардчилсан удирдлага, хамтын хяналт
бүхий ашгийн төлөө бус хуулийн этгээдийг хэлнэ” гэж
тодорхойлсон.

15. Банк бус санхүүгийн байгууллага-ББСБ
/Non bank financial institution/
Банк бус санхүүгийн байгууллага нь хадгаламжийн
бус эх үүсвэрээр зээл олгодог.
Эх үүсвэр нь өөрийн хөрөнгө байх ба мөн урт болон
богино хугацаат өр төлбөртэй байна.

16. Ашигласан материал
• Д.Оюунцэцэг “Санхүүгийн үндэс” УБ2006 он
• Д.Оюyнцэцэг “Төрийн санхүү” УБ2006 он
• Д.Намжил “Төрийн санхүү” УБ2002 он
• Д.Намжил, Ц.Цэнд-Аюуш “Санхүү” УБ2002 он
• Д.Мөнхдулам, Г.Балж” Төрийн санхүү”УБ 2001 он
• Ц.Аюурзана “Аж ахуй нэгжийн санхүү” УБ2001 он
• Д.Моломжамц “Санхүү, мөнгө зээлийн харилцаа”
УБ2006 он
• www.mongolbank.mn
• www.legalinfo.mn