DENEYCİLİK, BİLİMCİLİK VE DENEYSEL İKTİSAT-İKTİSAT BİLİMİNDE DENEYSEL ARAŞTIRMA YAPILMASI: KARAMSAR / KÖTÜMSER GÖRÜŞLER

1. İKTİSAT BİLİMİNDE DENEYSEL ARAŞTIRMA YAPILMASI:
KARAMSAR / KÖTÜMSER GÖRÜŞLER
Bu sunum aşağıdaki kaynaktan hazırlanarak
hazırlanmıştır. C.C. Aktan ve S. Yay, Deneysel İktisat,
Divan Kitabevi, 2019.
Sunumu Hazırlayan: Mehmet Engin Olataş
Prof. Dr. Coşkun Can Aktan

2. “Şimdiye kadar inci ya da elmasın
Mübadele değerini
keşfeden bir kimyager çıkmamıştır.”
Karl Marx

3. İKTİSAT BİLİMİNDE DENEYSEL ARAŞTIRMA
YAPILMASI:
KARAMSAR / KÖTÜMSER GÖRÜŞLER

4. Klasik politik iktisadın öncülerinden
biri olarak kabul edilen John Stuart Mill (1806-
1873) deneysel yöntemin sosyal bilimler için
uygun olmadığını şu sözlerle ifade etmiştir:

5. “Sosyal olayların kanunlarını belirlemek
için deneysel yöntemlere başvurma girişiminde bizi
karşılayan ilk zorluk yapay deneyleri yapma
araçlarından ve onları sınırsız denemekten mahrum
olmamızdır…” (Mill, 1888/1970: 210)

6. Avusturya iktisat okulunun önemli
temsilcilerinden biri olan Ludwig von Mises (1881-1973)
İnsan Eylemi (Human Action) adını taşıyan eserinde
deneysel araştırmalara karşı olduğunu kesin bir dille
ifade etmektedir:

7. “ Modern fen bilimleri başarılarını deney
ve gözlem yöntemlerine borçludurlar. Deneycilik ve
yararcılığın yalnızca fen bilimleri prosedürünü
tanımladığı sürece doğru olduğunda herhangi bir
şüphe yoktur… İnsan eylemi bilimlerinin uğraştığı
tecrübe daima karmaşık fenomen tecrübesidir.
İnsan eylemi söz konusu olduğunda laboratuar
deneyi yapılamaz (Mises, 2008:34-35).

8. Avusturya iktisat okulunun belki de en önemli
temsilcilerinin başında gelen Friedrich A. von Hayek de
iktisat biliminin diğer doğa bilimlerinden farklılıklara
sahip olduğunu; iktisatçıların fiziki bilimleri taklit etmeye
çalışmalarının bir “bilimcilik tutumu”
(scientistic attitude) sergilediğini şu sözlerle
vurgulamıştır (Hayek, 1974)

9. “İktisatçıların iktisat politikalarını
yönetmekte başarısızlığa uğramalarının fizik
bilimlerinde başarılı bir şekilde uygulanan prosedürleri
taklit etme çabaları ile ilgisi bulunmaktadır. Bu bizim
disiplinimiz için düpedüz bir hata anlamına gelir. Bu
yaklaşım “bilimcilik” tutumu olarak
adlandırılabilir.”

10. Avusturya İktisat Okulu mensuplarından Frank
Shostak'ın şu ifadeleri okulun iktisatta deneysel
yöntemlerin kullanılmasına bakışını özetler niteliktedir
(Shostak, 2002: 119)

11. "İktisatçılar her zaman doğa bilimleriyle ve
kesinliğe sahip bilimlerle uğraşanlara gıpta etmiştir.
Tabii ilimlerin yöntemlerinin iktisat ilminde
kullanılmasının kavrama/idrak kabiliyetimizde
muazzam gelişmeler ortaya çıkartabileceğini
düşünmüşlerdir. Mamafih, laboratuar ortam/çalışması
doğa bilimlerinde çalışmanın doğru/geçerli bir
yolcuyken, iktisat ilminde böyle değildir. Eğer bir etkisi
olacaksa, laboratuarların iktisat çalışmalarına
sokulması, anlayışımızı/idrakimizi boğacaktır."

12. İktisat biliminde ampirik araştırma yöntemini
savunan ve matematiksel iktisadın yaygınlaşmasında
önemli etkileri olan Nobel ekonomi ödülü sahibi Paul
Samuelson (1915-2009) da iktisadi konularda deney
yapmanın güç olduğunu şu sözlerle ifade etmiştir

13. "İktisatçılar...diğer önemli faktörleri
kolaylıkla kontrol edemeyecekleri için kimyacıların ve
biyologların kontrollü deneylerini gerçekleştiremezler."
(Samuelson & Nordhaus, 1985: 8)

14. Bir başka Nobel ekonomi ödülü sahibi
Milton Friedman (1912-2006) Pozitif İktisat
Metodolojisi (The Methodology Of Positive
Economics) adını taşıyan bir makalesinde deneysel
araştırmalara şüphe ile yaklaştığını şu sözlerle
açıklamaktadır:

15. “Maalesef, sosyal bilimlerde belirli olayları
nadiren test edebiliriz… Genel olarak, biz ortaya çıkan
‘denemeler’den elde edilen bulgulara güvenmek
durumundayız.” (Friedman, 1953:10).

16. Joan Violet Robinson fazlasıyla radikal bir
başlık taşıyan bir kitabında (İktisadi Sapıklıklar: İktisat
Teorisinde Moda Olan Eski Sorular - Economic
Heresies; Some Old Fashioned Questions in Economic
Theory) deneysel araştırmalara karşı olduğunu şu
sözlerle ifade etmiştir:

17. “İnsanoğlu, doğal bilimlerin başarısını
borçlu olduğu yöntemleri – kontrollü deneyler ve
süreklilik arz eden fenomenlerin gözlemlenmesi -
insanı kendine araştırma konusu seçen bilimlere
uygulayamaz.” (Robinson,1971:119)

18. Öte yandan deneysel araştırmaların iktisat
bilimi için uygun olmadığını savunan bir diğer ünlü
iktisatçı Lionel Robbins (1898-1984)’dır. Kitabın da şu
sözlerle ifade etmektedir:

19. “İtiraf edilmelidir ki iktisadi
tümdengelimin temeli olan gerçekler konusundaki
bilgimiz doğal bilimlerin tümdengelimin temeli olan
gerçekler konusundaki bilgimizden önemli ölçüde
farklıdır. Üstelik itiraf edilmelidir ki, bu nedenden
dolayı iktisat biliminin metotları-mantıksal
tutarlılığının test edilmemesine rağmen- doğal
bilimlerin metotlarından oldukça farklıdır” (Robbins,
1984: 104-105).

20. Son olarak Kanadalı tanınmış iktisatçı
Richard Lipsey Pozitif İktisada Giriş (1979) başlığını
taşıyan kitap içerisinde “İmkansız olmasa da ekonomi
üzerine nadiren kontrollü deneyler yürütmek mümkün
olabilir. Bu nedenle, iktisat laboratuvar
araştırmalarına uygun olmayan bir alandır” (1979:38)
görüşünü savunmuştur.