Situada na Península da Barbanza entre as Rías de Noia, ao Norte e a de Arousa, ao Sur, compartida entre as comarcas da Barbanza e Noia.
As alturas máximas, de norte a sur, son o Iroite (687 m), Outeiro Louro (613 m), Alto da Torre (656 m), Barbanza (652 m), Alto da Lagoa (622 m), Os Forcados (620 m) e A Curota (569 m), Nunha estribación cara ao oeste destaca o Enxa (543 m).
Por riba dos 500 m a serra da Barbanza é un extenso altiplán erosionado, dividido en dúas áreas por unha falla que vai de Boiro a Portosín.
Un dos aspectos máis interesantes desta serra son as vistas panorámicas sobre as rías de Arousa e Noia e, e as costas de Corrubedo e Aguiño.
É unha cadea montañosa de 210 km de lonxitude que se estende de norte a sur, desde Estaca de Bares ao Miño, na raia con Portugal. Marca a linde entre as provincias de A Coruña e Pontevedra (ao oeste) coas de Lugo e Ourense (ao leste). É un bloque que se elevou a finais do Período Terciario sobre montañas anteriores moi erosionadas.
A ría de Foz está situada na Rasa Cantábrica, unha chaira litoral inclinada que se estende por parte da costa entre Galiza e Cantabria,
ábrese entre as puntas dos Castelos (oeste), en Foz, e dos Prados (leste), en Barreiros. Nela desembocan o río Masma e o Centiño.
A ría da Arousa ábrese entre as puntas Falcoeiro, ao norte, e o Con da Aguieira (na península do Grove), ao sur. É a maior das rías galegas, con 25 km de lonxitude, 10 km de cumprimento na zona máis ampla e 230 km2 de superficie. Está formada pola unión dos vales fluviais dos ríos Ulla e Umia.
Acolle importantes valores naturais, culturais e económicos e conta con varias proteccións.
Inclúe as serras do Eixe, A Mina, Calva e unha pequena parte da Segundeira, unha parte da do Canizo, os montes do Covelo e varios tramos do val do Bibei.
Linda co Parque Natural “Lago de Sanabria e arredores” (Zamora) e o Monumento Natural Lago da Baña (León).
É un espazo que combina a alta montaña con algúns vales de ríos nos que se dan condicións climáticas que propician a aparición dunha grande diversidade de animais e vexetais. Ademais ten un grande interese xeolóxico e paisaxístico.
É a zona do río Miño comprendida entre Portomarín e Os Peares, na provincia de Lugo. Un tramo do río encaixado entre xistos, cuarcitas, gneis... duns 50 km de lonxitude e ata 400 m de desnivel.
O percorrido do Miño no Canón forma paraxes de grande importancia ecolóxica e paisaxística. Resulta espectacular pola altura das súas ladeiras, pola vexetación diversa que acolle (carballeiras, soutos, ervedeiros, sobreirais...) e polo grande interese etnográfico resultante do traballo de séculos para conseguir gañar terras para o cultivo das vides. A todo isto hai que engadir os numerosos monumentos que forman parte da chamada Ribeira Sacra, coñecida por ese nome desde a Idade Media por ser zona onde abondan as igrexas e mosteiros.
Inclúe o curso medio e baixo do río Masma, os seus afluentes Valiñadares, Fraga Vella ou Figueiras e Batán, a ría de Foz, e a costa ata a desembocadura do rego da Laguela, nos concellos de Foz, Barreiros, Lourenzá e Mondoñedo.
No espazo atópanse varios ecosistemas ben definidos: cantís, areais, marismas, río e bosques de ribeira.
É unha cadea montañosa de 210 km de lonxitude que se estende de norte a sur, desde Estaca de Bares ao Miño, na raia con Portugal. Marca a linde entre as provincias de A Coruña e Pontevedra (ao oeste) coas de Lugo e Ourense (ao leste). É un bloque que se elevou a finais do Período Terciario sobre montañas anteriores moi erosionadas.
A ría de Foz está situada na Rasa Cantábrica, unha chaira litoral inclinada que se estende por parte da costa entre Galiza e Cantabria,
ábrese entre as puntas dos Castelos (oeste), en Foz, e dos Prados (leste), en Barreiros. Nela desembocan o río Masma e o Centiño.
A ría da Arousa ábrese entre as puntas Falcoeiro, ao norte, e o Con da Aguieira (na península do Grove), ao sur. É a maior das rías galegas, con 25 km de lonxitude, 10 km de cumprimento na zona máis ampla e 230 km2 de superficie. Está formada pola unión dos vales fluviais dos ríos Ulla e Umia.
Acolle importantes valores naturais, culturais e económicos e conta con varias proteccións.
Inclúe as serras do Eixe, A Mina, Calva e unha pequena parte da Segundeira, unha parte da do Canizo, os montes do Covelo e varios tramos do val do Bibei.
Linda co Parque Natural “Lago de Sanabria e arredores” (Zamora) e o Monumento Natural Lago da Baña (León).
É un espazo que combina a alta montaña con algúns vales de ríos nos que se dan condicións climáticas que propician a aparición dunha grande diversidade de animais e vexetais. Ademais ten un grande interese xeolóxico e paisaxístico.
É a zona do río Miño comprendida entre Portomarín e Os Peares, na provincia de Lugo. Un tramo do río encaixado entre xistos, cuarcitas, gneis... duns 50 km de lonxitude e ata 400 m de desnivel.
O percorrido do Miño no Canón forma paraxes de grande importancia ecolóxica e paisaxística. Resulta espectacular pola altura das súas ladeiras, pola vexetación diversa que acolle (carballeiras, soutos, ervedeiros, sobreirais...) e polo grande interese etnográfico resultante do traballo de séculos para conseguir gañar terras para o cultivo das vides. A todo isto hai que engadir os numerosos monumentos que forman parte da chamada Ribeira Sacra, coñecida por ese nome desde a Idade Media por ser zona onde abondan as igrexas e mosteiros.
Inclúe o curso medio e baixo do río Masma, os seus afluentes Valiñadares, Fraga Vella ou Figueiras e Batán, a ría de Foz, e a costa ata a desembocadura do rego da Laguela, nos concellos de Foz, Barreiros, Lourenzá e Mondoñedo.
No espazo atópanse varios ecosistemas ben definidos: cantís, areais, marismas, río e bosques de ribeira.
A serra ga Groba é unha cadea de montañas de granito de dúas micas que se estende desde a Ría de Baiona ata A Guarda, paralela á costa, cara á que cae bruscamente. A parte superior está aplanada pola erosión. O tramo entre Oia e A Guarda coñécese tamén como MONTES DA VALGA e o último tramo é O TORROSO.
O espazo inclúe o curso baixo do Río Miño (na beira galega), desde a presa da Frieira, e parte do cursos dos seus afluentes Termes (As Neves), Deva (Arbo) e Ribadil (Crecente).
O tamaño deste espazo e a variedade de microclimas fai que se atopen ecosistemas e hábitats moi diferentes desde o curso medio do río ata o seu encontro co mar o que lle da un alto valor ecolóxico, ao que hai que engadir tamén o paisaxístico e xeolóxico.
CONCELLOS: A Guarda, O Rosal, Tomiño, Tui, Salvaterra, As Neves, Arbo, Crecente e A Cañiza (Pontevedra) e Padrenda (Ourense).
Rías da Costa Átártabra nos concellos de Ares, Fene, Cabanas, Pontedeume, Miño, Paderne, Sada e Oleiros. Ábrense entre as puntas Coitelada (Ares) e Torrella (Oleiros). Pódense considerar dúas rías que comparten unha boca común, aínda que cada unha delas ten as súas propias características.
É un grupo de serras cos cumes aplanados situado na zona central da provincia de Ourense. No seu conxunto presenta unha forma redondeada de aspecto macizo escavada polas beiras polos profundos vales dos ríos que nacen nos cumes. Está rodeado polo val do Sil, polo norte, o val do Bibei polo leste, a depresións de Monterrei polo sur e as depresións da Limia e de Maceda polo oeste.
CONCELLOS: Carnota, Cee, Corcubión, Dumbría e Mazaricos
Espazo formado pola praia de Carnota, As Dunas de Caldebarcos os Montes do Pindo e Buxantes, as Illas Lobeiras e o espazo marítimo próximo á costa.
É unha área de grande interese xeolóxico, ecolóxico e paisaxístico onde alternan extensos areais (Carnota, Caldebarcos) con espectaculares formacións graníticas, canóns fluviais e fervenzas.
Inclúe parte do Macizo Central (Serras da Queixa, Montes do Invernadeiro, Altos do Samión e unha parte das de Fial das Corzas e San Mamede); parte do val do río Bibei, cos afluentes pola esquerda e parte do Xares, pola dereita; e o val do Navea entre os encoros de Chandrexa e Guistolas.
É unha área de elevado interese xeomorfolóxico e paisaxístico que acolle unha grande diversidade de hábitats e especies.
O macizo de Trevinca está formado por cinco serras que conflúen en Pena Trevinca: Eixe, Mina, Cabreira, Calva e Segundeira, compartidas entre Ourense (Galiza), Zamora e León (Castela-León). Unha área dun grande interese xeolóxico, paisaxístico e ecolóxico.
CONCELLOS: Brión, Negreira, Noia, Outes e Porto do Son
O espazo inclúe o curso baixo do Tambre desde o encoro Barrié de la Maza, o esteiro do Tambre e outros pequenos ríos: Soñora (Noia), Donas e Entins (Serra de Outes) e Bendimón, e parte da Ría de Noia, desde a praia da Arnela ata a praia de Boa Grande.
A costa ten en Galiza 2.555 km de lonxitude (1.659 km de perímetro costeiro, 432 km de illas e 464 km de marismas), repartidos entre o Océano Atlántico e o mar Cantábrico, desde a Ría de Ribadeo ata a desembocadura do Miño.
O punto situado máis ao Norte é Estaca de Bares e o máis occidental o Cabo Touriñán.
Máis de 800 km son cantís e 300 km son de praias
Concellos: Bóveda, O Incio, A Pobra de Brollón, Monforte de Lemos, Pantón e Sober (Lugo)
O espazo protexido comprende parte do curso do río Cabe (desde a confluencia co río Antiga ata a ponte da estrada vella de Canaval, onde conecta co LIC “Canón do Sil), os seus afluentes: pola dereita o Carabelos (ata Santo Estevo do Mato), o Cinsa (ata San Martiño), e o Mao (ata o encoro de Vilasouto) co seu afluente Teilán ou Penacova (ata o mazo de Penacova); pola dereita o Picarrexo, o rego de Silvela, e algúns bosques de vales do Incio.
Neste espazo está incluída a parte oriental da ría do Barqueiro, a zona exterior da ría de Viveiro e a costa ata a punta de Morás (San Cibrao). Inclúe tamén as illas Coelleira, Ansarón, Os Farallóns e numerosos illotes (Gaveira, Area, Os Netos, Insua da Cal...).
Concellos: Cervo, O Vicedo, Viveiro e Xove (Lugo).
Forma parte das Rías Baixas. Ábrese entre Monte Louro, ao norte e o cabo Corrubedo, ao sur, seguindo unha fractura con orientación SO-NO. Ten 18 km de lonxitude e unha superficie de 125 km2, nos concellos de Muros, Outes, Noia, Porto do Son e Ribeira. É unha ría de enorme importancia ecolóxica, económica e cultural.
A ría de Foz está situada na Rasa Cantábrica, unha chaira litoral inclinada que se estende por parte da costa entre Galiza e Cantabria,
ábrese entre as puntas dos Castelos (oeste), en Foz, e dos Prados (leste), en Barreiros. Nela desembocan o río Masma e o Centiño.
O concello de Ribeira Ocupa o extremo suroeste da península do Barbanza, no final das rías de Arousa, e de Muros e Noia e as costas abertas de Corrubedo. O Territorio repártese entre as últimas estribacións da serra do Barbanza (Os Forcados, con 618 m; San Arberte, con 215 m e O Castro, con 209 m) e unha ampla chaira litoral. A costa é moi recortada e variada con numerosas praias, coídos, cantís, illas, illotes, lagoas litorais e pequenos seos. É unha zona de amplas e fermosas paisaxes que acolle hábitats mariños e terrestres dun enorme valor ambiental.
CONCELLOS: Parada do Sil, Nogueira de Ramuín (Ourense) e Sober e Pantón (Lugo)
Inclúe a ribeira do Canón do Sil, desde Os Peares ata Portabrosmos (Sober) e A Pena (Parada de Sil), e o canón do Cabe, desde Canaval ata a unión co Sil.
O maior interese desta zona reside na espectaculidade das paisaxes do canón do Sil, de grande valor xeolóxico, ecolóxico e cultural. A paisaxe deste espazo está moi influída pola man do ser humano: cultivo de vides en socalcos desde tempos moi antigos e construción de encoros que modificaron totalmente a fisonomía do val dos ríos.
Proposto en 2011 como Lugar de importancia comunitaria (LIC) e Zona especial de conservación (ZEC). Está pendente de aprobación. Inclúe o curso do río Sor e as súas cabeceiras coas serras que o rodean: Faladoira, Tras da Serra, Veiga do Xunco... Únese polo nordeste co LIC “Costa da Mariña Occidental” na desembocadura do Sor, na ría do Barqueiro, e polo suroeste co LIC “Río Baleo”, na serra da Faladoira. CONCELLOS: As Pontes e Mañón (A Coruña), Muras, Ourol e O Vicedo (Lugo).
A serra ga Groba é unha cadea de montañas de granito de dúas micas que se estende desde a Ría de Baiona ata A Guarda, paralela á costa, cara á que cae bruscamente. A parte superior está aplanada pola erosión. O tramo entre Oia e A Guarda coñécese tamén como MONTES DA VALGA e o último tramo é O TORROSO.
O espazo inclúe o curso baixo do Río Miño (na beira galega), desde a presa da Frieira, e parte do cursos dos seus afluentes Termes (As Neves), Deva (Arbo) e Ribadil (Crecente).
O tamaño deste espazo e a variedade de microclimas fai que se atopen ecosistemas e hábitats moi diferentes desde o curso medio do río ata o seu encontro co mar o que lle da un alto valor ecolóxico, ao que hai que engadir tamén o paisaxístico e xeolóxico.
CONCELLOS: A Guarda, O Rosal, Tomiño, Tui, Salvaterra, As Neves, Arbo, Crecente e A Cañiza (Pontevedra) e Padrenda (Ourense).
Rías da Costa Átártabra nos concellos de Ares, Fene, Cabanas, Pontedeume, Miño, Paderne, Sada e Oleiros. Ábrense entre as puntas Coitelada (Ares) e Torrella (Oleiros). Pódense considerar dúas rías que comparten unha boca común, aínda que cada unha delas ten as súas propias características.
É un grupo de serras cos cumes aplanados situado na zona central da provincia de Ourense. No seu conxunto presenta unha forma redondeada de aspecto macizo escavada polas beiras polos profundos vales dos ríos que nacen nos cumes. Está rodeado polo val do Sil, polo norte, o val do Bibei polo leste, a depresións de Monterrei polo sur e as depresións da Limia e de Maceda polo oeste.
CONCELLOS: Carnota, Cee, Corcubión, Dumbría e Mazaricos
Espazo formado pola praia de Carnota, As Dunas de Caldebarcos os Montes do Pindo e Buxantes, as Illas Lobeiras e o espazo marítimo próximo á costa.
É unha área de grande interese xeolóxico, ecolóxico e paisaxístico onde alternan extensos areais (Carnota, Caldebarcos) con espectaculares formacións graníticas, canóns fluviais e fervenzas.
Inclúe parte do Macizo Central (Serras da Queixa, Montes do Invernadeiro, Altos do Samión e unha parte das de Fial das Corzas e San Mamede); parte do val do río Bibei, cos afluentes pola esquerda e parte do Xares, pola dereita; e o val do Navea entre os encoros de Chandrexa e Guistolas.
É unha área de elevado interese xeomorfolóxico e paisaxístico que acolle unha grande diversidade de hábitats e especies.
O macizo de Trevinca está formado por cinco serras que conflúen en Pena Trevinca: Eixe, Mina, Cabreira, Calva e Segundeira, compartidas entre Ourense (Galiza), Zamora e León (Castela-León). Unha área dun grande interese xeolóxico, paisaxístico e ecolóxico.
CONCELLOS: Brión, Negreira, Noia, Outes e Porto do Son
O espazo inclúe o curso baixo do Tambre desde o encoro Barrié de la Maza, o esteiro do Tambre e outros pequenos ríos: Soñora (Noia), Donas e Entins (Serra de Outes) e Bendimón, e parte da Ría de Noia, desde a praia da Arnela ata a praia de Boa Grande.
A costa ten en Galiza 2.555 km de lonxitude (1.659 km de perímetro costeiro, 432 km de illas e 464 km de marismas), repartidos entre o Océano Atlántico e o mar Cantábrico, desde a Ría de Ribadeo ata a desembocadura do Miño.
O punto situado máis ao Norte é Estaca de Bares e o máis occidental o Cabo Touriñán.
Máis de 800 km son cantís e 300 km son de praias
Concellos: Bóveda, O Incio, A Pobra de Brollón, Monforte de Lemos, Pantón e Sober (Lugo)
O espazo protexido comprende parte do curso do río Cabe (desde a confluencia co río Antiga ata a ponte da estrada vella de Canaval, onde conecta co LIC “Canón do Sil), os seus afluentes: pola dereita o Carabelos (ata Santo Estevo do Mato), o Cinsa (ata San Martiño), e o Mao (ata o encoro de Vilasouto) co seu afluente Teilán ou Penacova (ata o mazo de Penacova); pola dereita o Picarrexo, o rego de Silvela, e algúns bosques de vales do Incio.
Neste espazo está incluída a parte oriental da ría do Barqueiro, a zona exterior da ría de Viveiro e a costa ata a punta de Morás (San Cibrao). Inclúe tamén as illas Coelleira, Ansarón, Os Farallóns e numerosos illotes (Gaveira, Area, Os Netos, Insua da Cal...).
Concellos: Cervo, O Vicedo, Viveiro e Xove (Lugo).
Forma parte das Rías Baixas. Ábrese entre Monte Louro, ao norte e o cabo Corrubedo, ao sur, seguindo unha fractura con orientación SO-NO. Ten 18 km de lonxitude e unha superficie de 125 km2, nos concellos de Muros, Outes, Noia, Porto do Son e Ribeira. É unha ría de enorme importancia ecolóxica, económica e cultural.
A ría de Foz está situada na Rasa Cantábrica, unha chaira litoral inclinada que se estende por parte da costa entre Galiza e Cantabria,
ábrese entre as puntas dos Castelos (oeste), en Foz, e dos Prados (leste), en Barreiros. Nela desembocan o río Masma e o Centiño.
O concello de Ribeira Ocupa o extremo suroeste da península do Barbanza, no final das rías de Arousa, e de Muros e Noia e as costas abertas de Corrubedo. O Territorio repártese entre as últimas estribacións da serra do Barbanza (Os Forcados, con 618 m; San Arberte, con 215 m e O Castro, con 209 m) e unha ampla chaira litoral. A costa é moi recortada e variada con numerosas praias, coídos, cantís, illas, illotes, lagoas litorais e pequenos seos. É unha zona de amplas e fermosas paisaxes que acolle hábitats mariños e terrestres dun enorme valor ambiental.
CONCELLOS: Parada do Sil, Nogueira de Ramuín (Ourense) e Sober e Pantón (Lugo)
Inclúe a ribeira do Canón do Sil, desde Os Peares ata Portabrosmos (Sober) e A Pena (Parada de Sil), e o canón do Cabe, desde Canaval ata a unión co Sil.
O maior interese desta zona reside na espectaculidade das paisaxes do canón do Sil, de grande valor xeolóxico, ecolóxico e cultural. A paisaxe deste espazo está moi influída pola man do ser humano: cultivo de vides en socalcos desde tempos moi antigos e construción de encoros que modificaron totalmente a fisonomía do val dos ríos.
Proposto en 2011 como Lugar de importancia comunitaria (LIC) e Zona especial de conservación (ZEC). Está pendente de aprobación. Inclúe o curso do río Sor e as súas cabeceiras coas serras que o rodean: Faladoira, Tras da Serra, Veiga do Xunco... Únese polo nordeste co LIC “Costa da Mariña Occidental” na desembocadura do Sor, na ría do Barqueiro, e polo suroeste co LIC “Río Baleo”, na serra da Faladoira. CONCELLOS: As Pontes e Mañón (A Coruña), Muras, Ourol e O Vicedo (Lugo).
A RÍA DE CORCUBIÓN, RÍA DE CEE ou ría de CORCUBIÓN E CEE está considerada a máis septentrional das Rías Baixas. En realidade é un grande seo en forma de arco (SEO DE FISTERRA) que se estende entre o Cabo Fisterra, ao norte, e a punta dos Remedios, ao sur. Inclúe a ría ou seo do Ézaro e a chamada tradicionalmente ría de Corcubión ou Cee. Acolle importantes valores naturais e culturais.
Situada no nordeste de Galiza, entre a Terra Cha e as Mariñas Lucenses, nos concellos de Muras, Ourol, Vilalba e Abadín.
Prolóngase cara ao norte nos montes do Buio e dos Cabaleiros, polo leste na Toxiza e cara ao leste pola Carba e o Guriscado, formando un conxunto que se podería considerar un macizo.
É unha serra que acolle importantes valores naturais, en especial as turbeiras.
Nos concellos de Cariño e Ortigueira. Protexido nos LICs/ZECs "Cabo Ortegal", “Estaca de Bares” e "Ortigueira-Mera", na ZEPA "Ortigueira-O Ladrido" e como Lugar de Importancia Internacional.
Reserva da Biosfera "Os Ancares Lucenses..."monadela
Está situada en plenas serras orientais galegas, ao leste da provincia de Lugo, no linde con León e Asturias. É un territorio eminentemente de montaña onde se atopan serras que acadan case os dous mil metros altura. O río Navia atavesa o espazo de sur a norte e recibe numerosos afluentes que baixan das serras.
Conserva importantes valores xeolóxicos (vales glaciares, canóns, fervenzas), paisaxísticos, e ecolóxicos (diversidade de ecosistemas entre os que destacan as grandes fragas).
CABANA DE BERGANTIÑOS está situado no fondo e na banda sur da ría de Corme e Laxe, onde ten un amplo tramo de litoral, en parte protexido nos LICs/ZECs “Río Anllóns” e “Costa da Morte”.
Unha serra de enorme interese xeolóxico, biolóxico e cultural. Situada no sur de Pontevedra. Exténdese nuns 10 km de lonxitude, con orientación NO-SE, paralela á Depresión Meridiana e o val do Louro.
CONCELLOS: Vigo, Gondomar, O Porriño, Mos e Tui.
A RÍA DE PONTEVEDRA é a máis pequena das Rías Baixas e ábrese, seguindo unha fractura con dirección SO-NE, entre as puntas de Cabicastro, ao norte e o cabo Udra, ao Sur.
Está separada da da ría de Vigo pola península do Morrazo na que se eleva a Serra de Domaio.
O río máis importante que desauga nela é o Lérez e do Castrove e Domaio baixan pequenos regatos. Na boca da ría atópase o arquipélago de Ons e no seu interior a pequena illa de Tambo.
CONCELLOS: Touro, Boqueixón, Vedra, Teo, Padrón, Ames, Brión, Rois, Dodro e Rianxo (A Coruña). Vila de Cruces, Silleda, A Estrada, Pontecesures, Valga e Catoira (Pontevedra).
Abrangue o curso do Ulla desde a Ponte de Remesquide (entre as parroquias de Ribeira-Touro, e Obra-Vila de Cruces) ata a desembocadura, na punta das Tres Cruces (Entre Rianxo e Catoira), e parte do curso de varios afluentes: Deza (co Toxa), Liñares, Vea, Pereiro, Santa Lucía e Sar.
É unha zona de gran interese xeolóxico e biolóxico.
Os ecosistemas máis relevantes son o esteiro e marismas da desembocadura e os bosques de ribeira.
-LIC (decembro 2004) e -ZEC (Zona de Especial Protección dos Valores Naturais) Baixa Limia-Serra do Xurés.
Exténdese polas serras limítrofes entre Galiza e Portugal, desde o río Barxas ata o linde do concello de Calvos de Randín con Baltar. Serras do Laboreiro, Queguas, Quinxo, Santa Eufemia, Xurés, Pisco e A Pena. Inclúe un pequeno tramo do río Limia (no encoro de Lindoso) e as cabeceiras dos afluentes que baixan desas serras, así como o río Barxas, as cabeceiras do Deva (da cunca do Miño).
A costa de Cambados abrangue o litoral do termo municipal e as augas próximas, desde o Marco entre Corbillón e San Miguel, pasando por Tragove, Fefiñáns, Santomé, o esteiro do Umia e a costa de Castrelo ata a desembocadura do rego do Francón, no linde con Dena.
O concello de Muros está situado no norte da ría de Muros e Noia, cunha costa que alterna áreas protexidas do interior da ría -na que abondan os areais, os esteiros e as enseadas con amplas zonas rochosas de pouca altura- e zonas expostas no mar aberto con rochedos e areais. É un concello que combina un grande atractivo natural cun importante patrimonio etnográfico e histórico-artístico. As principais actividades son a pesca e os seus derivados, e o turismo.
O concello de Vimianzo está situado, na súa maior parte, no núcleo do Val de Soneira -o val do río Grande-. Conta con dous pequenos tramos de litoral, na costa ao mar aberto e no interior da Ría de Camariñas. Está protexido no LIC/ZEC e ZEPA “Costa da Morte”.
A ría de Corme e Laxe está situada na Costa da Morte. Ábrese entre as puntas do Roncudo (ao norte) e Laxe (ao sur), na saída ao mar do río Anllóns. Nesta ría pódense distinguir dúas áreas diferenciadas: o interior, formado polo esteiro do Anllóns, protexido da forza do mar por unha barra de area de 2 km; e o resto do espazo, máis aberto, rochoso e recortado con algunhas zonas abrigadas nas que hai praias. As vilas máis importantes son Corme, Ponteceso e Laxe. Está protexida no LIC/ZEC “Río Anllóns” e “Costa da Morte” e na ZEPA “Costa da Morte”.
O concello de Ponteceso está situado na marxe dereita da ría de Corme e Laxe e na costa de mar aberto, entre as puntas do Roncudo e Queimada. Os principais núcleos de poboación son Ponteceso e Corme. Acolle áreas de grande valor paisaxístico e biolóxico asociados ás costas e ao río. Está protexida nos LICs/ZECs “Costa da Morte” e “Río Anllóns” e na ZEPA “Espazo Mariño da Costa da Morte”.
O concello de Laxe está situado no corazón da Costa da Morte, entre a ría de Corme e Laxe e o litoral de mar aberto. Ten unha costa moi diversa na que se alternan grandes areais e marismas, ría, enseadas, cabos, illotes, furnas... con tramos expostos e protexidos, zonas baixas e elevados cantís. É dun grande interese paisaxístico, xeolóxico e biolóxico. Está protexida no LIC/ZEC e ZEPA “Costa da Morte” e na Paisaxe Protexida “Penedos de Traba e Pasarela”.
O concello de Camariñas está situado no centro da Costa da Morte. Ten unha parte de costa moi exposta polo norte e o oeste e outra parte protexida, dentro da ría, polo sur. Acolle importantes áreas de interese paisaxístico, xeolóxico, ecolóxico e cultural. Está protexida no LIC/ZEC e ZEPA “Costa da Morte”,no Sitio Natural de Interese Nacional “Cabo Vilán” e no Lugar de Interese Xeolóxico “Praia do Trece”.
O concello de Malpica de Bergantiños forma parte do tramo de litoral coñecido como Costa da Morte, unha sucesión de cantís abruptos entre os que se atopan algunhas praias e que inclúe as illas Sisargas.
Acolle importantes valores naturais e culturais. Parte do litoral está protexido no LIC/ZEC e ZEPA “Costa da Morte”.
O concello de Carballo forma da parte da Costa da Morte, unha costa exposta aberta ao océano e moi diversa, na que se alternan grandes areais e marismas, enseadas cabos, illas... con zonas baixas e elevados cantís. Parte do litoral está protexido no LIC/ZEC e ZEPA “Costa da Morte”.
O concello de Arteixo atópase na fachada atlántica, no comezo do tramo de costa coñecido como “A Costa da Morte”. Nos seus 19 km de costa atópanse cantís de distintas alturas, esteiros, coídos e extensos areais. É unha costa dun grande valor ecolóxico, paisaxístico e xeolóxico, cunha importante actividade industrial e turística. Unha parte está protexida no LIC/ZEC e ZEPA “Costa da Morte”.
O concello de A Laracha ten unha única parroquia que da ao mar, Caión. Está situada na Costa da Morte e ten un litoral que alterna cantís e areais de grande valor paisaxístico e biolóxico.
A costa comprendida entre a Punta de Mera e Torella é un espazo de mar aberto que separa as rías da Coruña e Betanzos-Ares. Un espazo de enormes valores paisaxísticos e ecolóxicos.
É unha ría curta e ampla, que se abre entre as puntas do Seixo Branco e Herminia, cunha separación de 4 km, e unha lonxitude total de 14 km, dos que case a metade corresponden á chamada ría do Burgo formada polo esteiro do Mero, que está separada da parte máis ancha pola frecha de Santa Cristina.
O concello de Oleiros ten unha liña litoral de case 40 km. Unha parte na ría do Burgo, outra na ría da Coruña, unha terceira mirando ao mar aberto e outra na boca da ría de Betanzos. Parte está protexida no LIC/ZEC e Monumento Natural “Costa de Dexo e Seixo Branco”
O concello da Coruña ten unha costa moi recortada e variada, parte na ría, onde se atopa o porto da cidade, e parte en mar aberto onde se suceden cantís e fermosas praias como as de Orzán e Riazor.
Proposto en 2011 como Lugar de importancia comunitaria (LIC) e Zona especial de conservación (ZEC).
Inclúe o tramo final do río Baxoi desde Ponte Baxoi ata a punta Redonda e unha pequena parte da frecha que forma a praia Grande de Miño. Os ecosistemas de maior interese son o esteiro, as dunas e un pequeno bosque de ribeira.
8. Esténdese con dirección NE-SO ao longo da península do Barbanza.
As alturas máximas, de norte a sur, son o Iroite (687 m), Outeiro Louro (613 m), Alto da Torre
(656 m), Barbanza (652 m), Alto da Lagoa (622 m), Os Forcados (620 m) e A Curota (569 m),
Nunha estribación cara ao oeste destaca o Enxa (543 m).
Por riba dos 500 m a serra da Barbanza é un extenso altiplán erosionado, dividido en dúas
áreas por unha falla que vai de Boiro a Portosín.
Serra da Barbanza desde a banda sur da ría de Arousa, coa Curota no extremo oeste
9. Serra da Barbanza desde Cabo da Cruz: A Curotiña, A Curota, Os Forcados e o Alto da Torre
32. Monte Enxa e Ría de Muros e Noia.
O Enxa (543 m) é altura máxima nunha estribación da Barbanza cara ao oeste
No cume está instalada unha Estación de Vixilancia Marítima.
56. A Curotiña (512 m) desde Os Forcados.
Unha prolongación da serra cara ao suroeste. Desde o cume hai unhas vistas espectaculares
57. Vista desde A Curotiña: Val do Barbanza entre o Castelo e o Alto dos Pousiños
58. A serra da Barbanza vai perdendo altura ata rematar no extremo da península, nas proximidades da Punta Falcoeira
59. Vista xeral da ría de Arousa desde o Barbanza
Un dos aspectos máis interesantes desta serra son as vistas panorámicas sobre as rías de
Arousa e Noia e, e as costas de Corrubedo e Aguiño.
Pódese acceder desde Porto do Son, Boiro, A Pobra ou Ribeira.
60. A Pobra e a Illa de Arousa vista desde o cume da Curotiña
66. Vista da Ría de Muros e Noia desde o Iroite (Portosín, Illa da Creba, Esteiro e o Tremuzo)
67. CLIMA
Atlántico húmido
A Barbanza desde a ría de Arousa
Cando a Curota se enche de touca
temoa auga, moita ou pouca
(Refrán recollido en Cambados)
68. OS RÍOS
Río Pedras
O cursos fluviais caen directamente ao mar desde a serras, con cursos de grande desnivel e
curto percorrido nos que abondan os rápidos e as fervenzas. Os máis importantes que
desembocan na ría de Arousa, de leste o oeste, son o Grande, Coroño e Pedras-Barbanza-
Lérez. O Artes desauga en Corrubedo. Na banda sur da ría de Muros e Noia o Vilacova, Tállara
e Sieira.
69. RÍO GRANDE
Nace en Macenda, nas últimas
estribación da Barbanza cara ao leste,
atravesa terras do concello de Rianxo e
desauga na Enseada de Beluso. Os
principais afluentes son o Confurco e
Bouza. Un sendeiro sinalizado permite
seguir o río nunha grande parte do seu
curso.
70. Esteiro do río Coroño en Boiro
RÍO COROÑO
Nace na vertente oriental da serra da Barbanza en Moimenta (Macenda-Boiro) e despois de
percorrer o concello de Boiro desemboca na Ría de Arousa, nas proximidades da praia de
Barraña. O principal afluente é o Graña.
71. FERVENZA DE CUBELOS OU CADARNOXO
(Cures, Boiro)
No río Graña, afluente do Coroño na ladeira
occidental da serra da Barbanza. O río cae nun
desnivel de 30 m en rochas graníticas.
COMO CHEGAR: na estrada de Boiro a Noia cóllese
un desvío en Moimenta que vai ata a Estación de
Vixiancia Aérea e despois de 500 m a estrada que
pasa pola fervenza.
72. Vista dos vales do San Xoán (esquerda) e Barbanza (de fronte), desde o miradoiro da Curota
RÍO PEDRAS
Fórmase ao xuntarse o Barbanza e o San Xoán e despois de 12 km de percorrido en terreos da
Pobra do Caramiñal desemboca xunto á praia de San Lázaro, na ría de Arousa. O seu principal
afluente é o Salgueiros pola esquerda. Salva grandes desniveis en rochas graníticas nas que
forma tobogáns, pozas e fervenzas.
74. FERVENZA DA MISARELA
(Lesón, A Pobra do Caramiñal).
O río San Xoán ou Folgoso, afluente do río Pedras
baixa da Pedra Furada, na vertente oriental da
Serra da Babanza e xunto co río Barbanza forma o
río Pedras. Na parte alta da serra esbara por
unhas empinadas ladeiras graníticas nunha longa
sucesión de tobogáns, saltos e pozas.
COMO CHEGAR : na Pobra do Caramiñal cóllese a
estrada ata Aldeavella (3,8 km) e logo vaise a pe
ata a ponte da Misarela. Despois de cruzar a
ponte e os restos do mosteiro de San Xoán da
Misarela ascéndese por un camiño ata chegar ás
fervenzas e pozas do río Folgoso. Pola dereita
báixase ata a confluencia co río Barbanza e o
canón.
75. O RÍO BARBANZA baixa do monte Xestoso (Boiro) e no seu percorrido escava un val profundo con fortes desniveis entre
rochas graníticas onde alternan pozas, rápidos e pequenas fervenzas. Xúntase co San Xoán na parroquia de Lesón.
77. O RÍO BARBANZA baixa do monte Xestoso (Boiro) e no seu percorrido escava un val profundo con fortes desniveis entre
rochas graníticas onde alternan pozas, rápidos e pequenas fervenzas. Xúntase co San Xoán na parroquia de Lesón.
80. RÍO LÉREZ
Nace no monte Meán (Boiro) e desemboca no mesmo esteiro que o Pedras, ao pé da praia de
Raposiños, na Pobra.
Fervenzas na subida ao Castelo de Vitres
81. FERVENZA DE PORTAS OU SAN AMEDIO
Oleiros (Ribeira), no río de Artes. Hai varias
fervenzas, rápidos e tobogáns. A máis alta
mide uns 15 m de altura. Na parte alta da
fervenza consérvanse os restos dun encoro
que collía a auga para unha antiga central
eléctrica.
COMO CHEGAR: pódese acceder desde
Oleiros ou desde A Pobra (pola estrada da
Curota). Vese desde o camping Ría de
Arousa 2 e pódese acceder polo camiño que
rodea o camping pola dereita e sobe ao
monte. Tamén se pode baixar desde San
Amedio, na Curota.
RÍO de ARTES
Nace en Folgoso, na Curota e
desemboca en Corrubedo,
formando unha ampla marisma
que da lugar á lagoa de Carregal,
unha área de grande valor
ecolóxico incluída no Parque
Natural de Corrubedo.
82. O Tállara en Noia. Un paseo permite percorrer parte do esteiro.
Río arriba, no concello de Lousame hai unha ruta con muíños.
RÍO TÁLLARA
Nace na serra do Barbanza en Moimenta (Boiro), percorre terreos de Lousame e Noia e
desemboca en Noia preto do esteiro do Traba. Coñécese tamén co nome de río Lobo.
83. Muíños no rego de Portovello
REGO DE PORTOVELLO
Un pequeno río que nace nas abas
do monte Enxa e desemboca en
Porto do Son, na praia de Suaigrexa.
84. Ponte medieval sobre o río Sieira en Pontesieira
RÍO SIEIRA
Nace na Serra da Barbanza e desemboca na praia de Río Sieira. Todo o seu curso discorre polo
concello de Porto do Son e salva un grande desnivel en poucos quilómetros.
85. FERVENZAS DE RIBASIEIRA OU DA MADALENA
Na parroquia de Ribasieira, concello de Porto do Son.
Forma varias fervenzas e rápidos nun corte de gneis con intrusións graníticas. O conxunto de fervenzas máis interesante
está formado por varios saltos de 15, 10, e 4 m. Máis arriba e máis abaixo hai outras fervenzas máis pequenas.
COMO CHEGAR: pódese acceder desde Porto do Son, pola estrada que está sinalada (9,5 km) ou desde Xuño pola
estrada que vai a A Trabe e á igrexa da Madalena (7,5 km). Déixase o coche no aparcamento da igrexa da Madalena e un
pouco máis arriba, en dirección á Trabe hai un camiño que en 10 minutos a pé conduce a varios miradoiros sobre as
86. FLORA
A maioría da serra está cuberta dun mato de toxos, xestas, fentos e uces.
Está repoboada con piñeiros nas partes altas e piñeiros (bravos, de Monterrei e rubios) e
eucalitos nas zonas baixas.
90. Toxo, a planta máis abundante no mato dos montes da comarca
91. Succisa pinnatifida, unha planta catalogada en "perigo
de extinción" en Galiza, que florece sobre todo en
agosto e setembro.
Narcissus triandrus, endémico da metade noroeste
da península Ibérica
98. Canón do río Barbanza e o cume da Curotiña
No fondo dos vales, quedan pequenas manchas de bosque autóctono con carballos, sobreiras,
sanguiños, pereiras bravas, estripos acivros... Nas ribeiras hai especies adaptadas á auga
como salgueiros, amieiras, freixos, fentos, pé de boi...
Destaca a campaíña (Narcissus triandrus), o xacintos bravo (Hyacinthoides spp.), a Succisa
pinnatifida...
102. Piñeiro manso en Moldes
(A Pobra do Caramiñal)
-3,34 m de perímetro
103. A fauna é a típica de espazos abertos, ribeiras e cultivos forestais.
Destaca a presenza da lesma Geomalacus maculosus , clasificada como "vulnerable"
no Catálogo Galego de Especies Ameazadas. Entre as aves destaca o miñato común (Buteo
buteo), o lagarteiro (Falco tinnunculus), o corvo grande (Corvus corax), a papuxa do
mato (Sylvia undata) e o chasco (Saxicola torquata); e entre os mamíferos
o coello (Oryctolagus cuniculus) e os cabalos en estado semisalvaxe.
FAUNA
Cabalos nos cumes da Barbanza
112. PATRIMONIO CULTURAL
É unha serra que acolle importantes restos arqueolóxicos (petróglifos, castros, dolmes,
mámoas...) e unha grande variedade de elementos etnográficos/artísticos (hórreos, nucleos
tradicionais, pontes, via romana...).
Mámoas do Armadoiro
Por toda a serra existen numerosas necrópoles megalíticas do Neolítico (entre 4.500 e 2.800 a.C.).
Unha ruta indicada permite percorrer unha zona con trinta mámoas, algunhas escavadas.
113. Casota do Páramo, no lugar de A Graña, nos cumes da serra da
Barbanza. Nunha das pedras ten gravado un petróglifo.
119. Ponte da Misarela sobre o río San Xoán. Crese que formou parte da Vía Romana que cruzaba a Barbanza. Debe o seu
nome a un mosteiro que existíu antigamente na zona. Fray Martín Sarmiento cita na súa viaxe a Galicia (1745) esta
ponte ao pé do mosteiro xa abandoado.
123. SITIO NATURAL DE INTERESE NACIONAL (SIN) CUMIO DA CUROTIÑA
A zona protexida abrangue 50,26 ha na Pobra do Caramiñal. Son dous cumes de granito: A
Curotiña, con 368 m e A Curota con 498 m. O seu maior interese reside na vistas
impresionantes sobre a ría de Arousa e a costa de Corrubedo e Xuño.
A Curotiña
ESPAZOS PROTEXIDOS
124. A Curotiña (512 m), unha prolongación da serra cara ao suroeste. Ao fondo á dereita a Curota.
125. A Curota e A Curotiña destacan no perfil da Barbanza desde a ría de Arousa