Inclúe as serras do Eixe, A Mina, Calva e unha pequena parte da Segundeira, unha parte da do Canizo, os montes do Covelo e varios tramos do val do Bibei.
Linda co Parque Natural “Lago de Sanabria e arredores” (Zamora) e o Monumento Natural Lago da Baña (León).
É un espazo que combina a alta montaña con algúns vales de ríos nos que se dan condicións climáticas que propician a aparición dunha grande diversidade de animais e vexetais. Ademais ten un grande interese xeolóxico e paisaxístico.
2. Inclúe as serras do Eixe, A Mina, Calva e unha pequena parte da Segundeira, unha
parte da do Canizo, os montes do Covelo e varios tramos do val do Bibei.
Linda co Parque Natural “Lago de Sanabria e arredores” (Zamora) e o Monumento
Natural Lago da Baña (León).
Unha das cabeceiras do río San Xil. Ao fondo o Coto
3. É un espazo que combina a alta montaña con algúns vales de ríos nos que se dan
condicións climáticas que propician a aparición dunha grande diversidade de
animais e vexetais. Ademais ten un grande interese xeolóxico e paisaxístico.
Lagoa da Serpe e Trevinca ao fondo
4. SITUACIÓN: Cuadrante
sudoriental galego, na fronteira
con Zamora (Castela e León),
ao sur do río Sil e ao norte do
eixe de comunicación N-525/A-
55. Localidades de referencia:
Casaio e Soutadoiro
(Carballeda de Valdeorras);
Vilanova, A Ponte, Xares,
Seoane e Valdín (A Veiga); todo
o concello de Viana do Bolo;
Raigada e Palleiros
(Manzaneda); Celeirós e
Rigueira (O Bolo).
SUPERFICIE: 24.896 ha
CONCELLOS: Carballeda de
Valdeorras, A Veiga, Viana do
Bolo, Manzaneda, O Bolo.
VALORES NATURAIS: fragas,
brañas, pegadas glaciarias,
ríos, bosques de ribeira,
fervenzas, paisaxeS e unha
rica flora e fauna.
5. PROTECCIÓN
-Lugar de importancia comunitaria (LIC) 21 de setembro de 2006.
-Zona especial de conservación (ZEC) 31 de marzo de 2014.
-Zona de Especial Protección para as Aves, ZEPA (22.511 ha).
MN Lago da Baña
Parque Natural e LIC
Lago de Sanabria e
arredores.
7. SERRAS
A maior parte do espazo está ocupado polo Macizo de Trevinca e, en menor
medida polas serras do Canizo e os Montes do Covelo.
8. MACIZO DE PENA TREVINCA
Está situado na confluencia das provincias de Ourense, Zamora e León, formado
por cinco serras: Eixe, Mina, Cabrera (case enteiramente en Zamora), Calva e
Segundeira, que conflúen en Pena Trevinca.
Formouse na Oroxenia Hercínica e sufríu importantes fracturas na Oroxenia
Alpina o que da lugar a unha paisaxe de precipicios e barrancos. É un importante
nó hidrográfico no que se forman varios ríos que forman parte das cuncas do
Douro e do Sil.
Serras do Eixe e Calva, no inverno e no verán.
9. As lousas son as rochas máis abundantes na vertente norte e orixinan releves
suaves interrompidos a veces por picos de cuarcita. Na zona sur do macizo aflora
o gneis glandular “ollo de sapo”.
10. SERRA DO EIXE
Con orientación NO-SE, ao norte do concello de A Veiga, no linde con Valdeorras.
Separa as cuncas do Sil e o Xares. É a serra galega máis alta. O cumes máis altos
son Pena Trevinca (2.127 m), Pena Negra (2.123 m), e Pena Survia (2.112 m).
Está formada por lousas, cuarcitas e xistos.
18. SERRA DA MINA
Esténdese cara ao Norte ao longo da fronteira entre Carballeda de Valdeorras e
León, a partir da confluencia coas serras do Eixe e Cabreira. O pico máis alto
acada os 2032 m de altura.
19. SERRA CALVA
Esténdese desde Pena Trevinca cara ao sur, pola fronteira con Zamora, facendo
linde entre os concellos de Viana do Bolo e A Veiga. O punto máis alto é o Sestil
(1.755 m). Formada por granitos e gneis “ollo de sapo”. Está rodeada polo río
Bibei polo leste, o sur e o oeste.
24. SERRA SEGUNDEIRA
Situada maioritariamente en Zamora, agás na zona do Alto do Torno, ao norte, no
límite coa Serra do Eixe, con 1.944 m; e o Pico de Aguallal, ao sur, con 1.664 m.
Está formada por granitos e ollo de sapo.
Lagoa da Serpe, A Troitada e o Alto do Turrieiro, con Trevinca e o Alto do Torno ao fondo á dereita
25. GLACIARISMO
Durante as glaciacións do Cuaternario, hai uns 10.000 anos, houbo neste macizo
varios sistemas glaciares que cubrían máis de 10.000 ha. As línguas deses
glaciares labraron vales en U, actualmente ocupados polos cursos altos dos ríos.
Ao desapareceren os glaciares nos seus circos ou nas áreas pechadas polas
morrenas terminais formáronse lagoas como as de Ocelo, A Serpe e Sextil Alto.
Val glaciar do Xares
31. Trevinca acolle a maior concentración de Lagoas de España despois dos
Pirineos, cun conxunto duns 35 humedais de diverso tamaño situados a máis de
1.600 m de altitude.
Troitada
32. Trevinca acolle a maior concentración de Lagoas de España despois dos
Pirineos, cun conxunto duns 35 humedais de diverso tamaño situados a máis de
1.600 m de altitude.
Lagoas dos Currais, nos cumes da serra Calva, no linde con Zamora
39. Lagoa do Burrico en Pradorramisquedo
Lagoa do Burrico en Pradorramisquedo
Lagoa Longa en Pradorramisquedo
40. SERRA DO CANIZO
Unida á Segundeira, con orientación NE-SO, está rodeada polo profundo val do
Bibei polo norte e leste, e polo Canela (afluente do Camba) no oeste, no límite
entre A Gudiña e Viana do Bolo. Formada por granitos e gneis. O punto máis alto
é O Testeiro (1446 m).
42. MONTES DE COVELO
É unha pequena serra situada entre os vales do Bibei e o Xares. O cume máis
alto, que destaca pola súa forma cónica, é o San Bernabé, con 1.226 m. Nas abas
consérvanse carballeiras.
Covelo desde O Bolo
45. Nacentes do Xares ao pé de Pena Trevinca
REDE FLUVIAL
O macizo de Trevinca é un importante nó hidrográfico do que parten numerosos
regos que forman as cabeceiras do Tera (afluente do Douro), e Cabreira, Bibei e
Casaio (afluentes do Sil), Xares e Canda (afluentes do Bibei)...
46. Río Bibei
Nace na vertente zamorana de
Pena Trevinca a 1.900 m de
altura e fai fronteira entre a
comarca de Valdeorras
(concellos de O Bolo e
Larouco) e Terra de Trives,
onde discorre encaixado nun
profundo canón. Xúntase co Sil
nas proximidades de
Montefurado.
Fervenzas: canón do Bibei en
Pradorramisquedo
O Bibei nas
proximidades de
Pradoramisquedo
51. Río Xares
Recolle augas da vertente sur da serra do Eixe e da Serra Calva. No curso alto discorre polo
antigo val glaciar de A Ponte e despois de Prada encáixase forrmando un profundo canón
ata xuntarse co Bibei na zona do Larouco.
Fervenzas: varios saltos no curso alto, a máis destacada é O Escavadoiro.
O rego Maluro, nas abas do Maluro
60. Río da Canda
Nace na aba oeste da serra Calva e xúntase co Xares entre Seoane e Valdín.
Fervenzas: Seoane
Río Canda
Seoane (A Veiga)
61. Río Casaio ou Casoio
Fórmase pola confluencia dos ríos Valborrás e Riodolas nas estribacións da serra do Eixe e,
despois de 19,5 km de percorrido en terras de Carballeda de Valdeorras, xúntase co Sil en
Sobradelo de Valdeorras.
Río San Xil, un afluente
do Casaio.
63. No espazo de Pena Trevinca conflúen a rexión eurosiberiana e a rexión
mediterránea o que da lugar a unha gran diversidade de hábitas e especies.
TIPOS DE HÁBITATS DO ANEXO I DA DIRECTIVA 92/43/CEE
-Augas estancadas, oligotróficas ou mesotróficas con vexetación de Littorelletea uniflorae e/ou Isoeto-
Nanojuncetea
-Lagos e estanques distróficos naturais
-Ríos dos pisos basal a montano con vexetación de
Ranunculion fluitantis e de Callitricho-Batrachion
-Ríos de ribeiras lamacentas con vexetación de
Chenopodion rubri p.p. e de Bidention p.p.
-Queirogais húmidos atlánticos de zonas temperadas
de Erica ciliaris e Erica tetralix
-Queirogais secos europeos
-Queirogais alpinos e boreais
-Queirogais oromediterráneos endémicos con toxos
-Formacións montanas de Genista purgans
-Prados ibéricos silíceos de Festuca indigesta
-Prados secos semi naturais e facies de matogueira
sobre substratos calcáreos (Festuco-Brometalia)
(* paraxes con notables orquídeas)
-Zonas subestépicas de gramíneas e anuais do
Thero-Brachypodietea
-Formacións herbosas con Nardus, con numerosas especies,
sobre substratos silíceos de zonas montañosas
(e de zonas submontañosas da Europa continental)
64. -Prados con molinias sobre substratos calcáreos, turbosos ou arxilo-limosos (Molinion caeruleae)
-Megaforbios eutrofos hidrófilos das orlas de chaira e dos pisos montano a alpino
-Prados pobres de sega de baixa altitude (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis)
-Prados de sega de montaña
-Turbeiras altas activas
-'Mires' de transición
-Depresións sobre substratos turbosos do Rhynchosporion
-Desprendementos mediterráneos occidentais e termófilos
-Encostas rochosas calcícola con vexetación casmofítica
-Encostas rochosas silíceas con vexetación casmofítica
-Rochedos silíceos con vexetación pioneira do Sedo-Scleranthion ou do Sedo albi-Veronicion dillenii
-Covas non explotadas polo turismo
-Bosques de encostas, desprendementos
ou barrancos do Tilio-Acerion
-Turbeiras boscosas
-Bosques aluviais de Alnus glutinosa e
Fraxinus excelsior (Alno-Padion,
Alnion incanae, Salicion albae)
-Carballeiras galaico-portugueses
con Quercus robur e Quercus pyrenaica
-Soutos
-Aciñeirais
-Acevedos
-Bosques mediterráneos de Taxus baccata
65. FLORA
A maior parte do macizo de Trevinca está cuberto por mato de uces, queirugas, carqueixas,
arandeiras e carpazas. Nas partes altas aparecen xenebreiros e xestas olorosas. Nas
depresións impermeables hai turbeiras con esfagnos, rorelas e outras especies típicas. Só
no fondo dos vales sobreviven algúns bosques autóctonos formados por carballos,
bidueiros, acivros, capudres ou escanfrés e, nalgúns puntos, teixos. Destacan as fragas de
Foio Castaño, A Morteira e o Teixidal de Casaio.
No val do Casaio hai aciñeiras e xaras, e nas partes máis altas cerquiños ou rebolos.
69. O Teixidal de Casaio está situado na
vertente norte de Pena Survia. É un
bosque único en Europa formado
por uns 300 teixos centenarios
mesturados con outras especies que
ocupa unha superficie de algo
menos de seis hectáreas.
Hai un teixo de 20 m de altura e 800
anos de idade. Arredor dos teixos
hai cerquiños, bidueiros, capudres,
abeleiras, freixos e acivros.
71. Neste espazo atópanse especies de plantas de grande interese: Cardamine raphanifolia
gallaecica, Helianthemum croceum rothmaleri, Santolina rosmarinifolia semidentata,
Eryngium viviparum, narcisos (Narcissus pseudonarcissus nobilis e Narcissus asturiensis),
Festuca elegans e Festuca summilusitanica, os fentos Driopteris abreviata e Isoetes
boryana...
72. Crese que hai polo menos 12 endemismos exclusivos de Pena Trevinca: Agrostis tilenii,
Campanula cantabrica occidentalis, Desmazeria marina pauciflora, Dianthus merinoi,
Genista sanabrensis, Helianthemun croceum rothmaleri, Jasione brevisepala, Luzula
caespitosa, Potentilla erecta asturica, Thymelaea coridifolia dendryobryum...
Gatiña (Genista sanabrensis)
81. ÁRBORES SENLLEIRAS
(P) Incluída no Catálogo de Árbores senlleiras da Xunta de Galiza
Carballo (Quercus robur)
-Pai dos Rebolos (Dradelo,
Taboaza de Umoso, Viana do
Bolo). No adro da capela de
San Pedro. (P)
82. Castiñeiro (Castanea sativa)
-Umoso (Cerdedelo- Viana do Bolo)
-Santuario do Pai Eterno. (Quintela de Umoso. Viana do Bolo) Varios castiñeiros de bo porte no adro da
igrexa)
-Dradelo (Viana do Bolo). Varios exemplares de bo porte.
Quintela de Umoso.
Viana do Bolo
85. Bidueiro (Betula celtibérica)
-Bidueiral de Xares. No interior do Coto
de Xares (A Morteira, A Veiga) -20,20 m
de altura e 5,10 m de perímetro. (P)
-Teixidal de Casaio
(Carballeda de Valdeorras)
87. Gato bravo
FAUNA
A gran diversidade de hábitats deste espazo acolle unha fauna moi variada con un
importantes número de especies entre as que se atopan algúns endemismos.
ESPECIES DO ANEXO II DA
DIRECTIVA 92/43/CEE
Galemys pyrenaicus
Lutra lutra
Myotis blythii
Myotis myotis
Rhinolophus ferrumequinum
Rhinolophus hipposideros
MAMÍFEROS
Hai censadas 36 especies: lobo, corzo, xabarín, ourizo cacho, furafollas -grande, ibérico e
pequeno-, murgaño de Cabrera, furaño común, leirón careto, armiño, doniña branca,
donicela, tourón, garduña, lontra, algalia, gato bravo, toupeira da auga, morcegos
(Rhinolophus hipposideros, Rhinolophus ferrumequinum e Myotis myotis)...
Donicela
88. AVES
A avifauna de Trevinca é moi variada, con especies de gran interese por ser escasas en
Galiza, o que lle valeu a declaración de ZEPA. Hai censadas máis de 100 especies.
Crían: charrela (Perdix perdix hispaniensis), as únicas poboacións de azulenta alpina de Galiza (Prunella
collaris), papuxa tomiñeira (Sylvia conspicillata), abellaruco (Merops apiaster), miñato abelleiro (Pernis
apivorus), aguia cobreira (Circaetus gallicus), gatafornela (Circus cyaneus), tartaraña cincenta (Circus
pygargus), aguia real (Aquila chrysaetos), lagarteiro (Falco tinnunculus), falcón pequeno (Falco
subbuteo), falcón peregrino (Falco peregrinus)), bufo real (Bubo bubo), paspallás (Coturnix coturnix),
pombo pequeno (Columba oenas), avenoiteira cincenta (Caprimulgus europaeus), laverca (Alauda
arvensis), cotovía das árbores (Lullula arborea), pica campestre (Anthus campestris), pica alpina (Anthus
spinoletta), merlo rieiro (Cinclus cinclus), rabirrubio de testa branca (Phoenicurus phoenicurus), chasco
norteño (Saxicola rubetra), pedreiro cincento (Oenanthe oenanthe), merlo das rochas (Monticola
saxatilis), papuxa do mato (Sylvia undata) , ouriolo (Oriolus oriolus), picanzo vermello (Lanius collurio),
picanzo real meridional (Lanius meridionalis), choia (Pyrrhocorax pyrrhocorax), e escribenta hortelá
(Emberiza hortulana).
Polo de perdiz
O mergullón pequeno
(Tachybaptus ruficollis)
aniña na Lagoa de
Ocelo, xa no límite
altitudinal da especie
polo que a súa cría
pode considerarse
como excepcional.
89. ESPECIES DO ANEXO I DA
DIRECTIVA CEE
Emberiza hortulana
Pyrrhocorax pyrrhocorax
Lanius collurio
Sylvia undata
Anthus campestris
Lullula arborea
Bubo bubo
Falco peregrinus
Aquila chrysaetos
Circus pygargus
Circus cyaneus
Circaetus gallicus
Pernis apivorus
Perdix perdix hispaniensis
Aguia real
(Aquila chrysaetos)
Pica papuda (Anthus campestris),
visitante estival escasa en Galiza.
Só se ve nas montañas máis altas
do sur e do leste.
Papuxa montesa
(Sylvia undata)
90. RÉPTILES
13 especies: lagarto das silvas (Lacerta schreiberi), lagartixa da serra (Iberolacerta
monticola, lagartixa galega (Podarcis bocagei), lagarto arnao (Timon lepidus), esgonzo
común (Chalcides chalcides), cobra lagarteira común (Coronella austriaca), cobra rateira
(Malpolon monspessulanus), cobra lagarteira meridional (Coronella girondica), víbora de
Seoane (Vipera seoanei cantabrica).
ESPECIES DO ANEXO II DA DIRECTIVA 92/43/CEE
Lacerta schreiberi
Lacerta monticola
Femia de lagarta rabuda (Iberolacerta galani), un endemismo
do Macizo de Trevinca recentemente descrita.
91. ANFIBIOS
12 especies. Para algúns anfibios Trevinca sinala o límite altitudinal da súa distribución coñecida; a
salamantiga galega (Chioglossa lusitanica) acada na zona os 1.300 m de altitude, o limpafoantes común
(Lissotriton boscai), chega ós 1.600 m.; o limpafontes verde (Triturus marmoratus) está presente ata os
1.700, a ra patilonga (Rana iberica), a Estroza (Hyla molleri) e a Rá verde (Pelophylax perezi) ata os 1.800
e o Sapo corriqueiro (Bufo calamita), o Sapo cunqueiro (Bufo bufo) e a Rá vermella (Rana temporaria)
chegan aos 1.900 m.
Estroza ou rela
(Hyla molleri)
ESPECIES DO ANEXO II
DA DIRECTIVA 92/43/CEE
Chioglossa lusitanica
Discoglossus galganoi
92. INVERTEBRADOS
Unha gran variedade, en especial escaravellos e bolboretas.
Iberocardion seoanei,
subsp. kricheldorffi,
un cerambícido
endémico do Macizo
de Trevinca.
ESPECIES DO ANEXO II DA
DIRECTIVA 92/43/CEE
Geomalacus maculosus
Lucanus cervus
Oxygastra curtisii
96. Grabados e releves nunha
casa na Ponte (A Veiga)
HISTORIA-PATRIMONIO CULTURAL
A zona foi habitada desde tempos antigos e explotada polos romanos para extraer ouro.
Máis tarde houbo explotacións de volframio e na actualidade de lousas e granitos.
Acolle un rico patrimonio etnográfico (muíños, pontes, núcleos tradicionais) e histórico-
artístico.
99. As louseiras achéganse “perigosamente” ao espazo protexido
PROBLEMAS
-Incendios
-Explotacións de lousa con grandes escombreiras (nas proximidades)
-Caza
100. PUNTOS DE INTERESE
-Teixidal de Casaio
-Bosque de Foio Castaño (ao norte de Pena Negra)
-Val do Casaio e Fonte da Cova
-Lagoas do Ocelo, A Serpe, Sextil, Pradorramisquedo.
-Curso alto do Bibei (Pradorramisquedo)
-Fervenzas: curso alto do Xares, Cántara da Moura, río Canda, Bibei (Pradorramisquedo).
Lagoa da Serpe