β γυμνασιου

1. Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

2. Οικογενειακή Ζωή
Α. ΓΑΜΟΣ
 Ο γάμος απαγορευόταν σε κορίτσια κάτω των
12 ετών και στα αγόρια κάτω των 14 ετών
 Με την τέλεση των αρραβώνων
δημιουργούνταν και το προγαμιαίο
συμβόλαιο(προίκα)
 Στο γαμήλιο γλέντι συμμετείχαν οι συγγενείς
και οι φίλοι του γαμπρού
 Υπήρχε το δικαίωμα του διαζυγίου μόνο στην
περίπτωση κοινής συναίνεσης

3. Οικογενειακή Ζωή
Β. Η θέση της γυναίκας
 Η γυναίκες είχαν περιορισμένη κοινωνική
ζωή
 Κυρίαρχο ρόλο είχαν στην οικογένεια και στο
νοικοκυριό
 Όταν έβγαιναν έξω : καλυμμένο πρόσωπο ,
οι πλούσιες με συνοδεία δούλου και δεν
συμμετείχαν στις δημόσιες τελετές
 Μετά τον 11ο αιώνα : πρόσβαση στα κοινά
και στην παιδεία

4. Οικογενειακή Ζωή
Γ. Παιδί
 Η ονοματοδοσία του γινόταν με το όνομα
του πατέρα στη γενική
 Η μητέρα το καθησύχαζε με κείμενα της Αγ.
Γραφής
 Τα πρώτα χρόνια της ζωής του τα περνούσε
μαζί με την οικογένεια του και όταν
μεγάλωνε πήγαινε στο σχολείο

5. Το Σχολείο
 Ελληνιστική Παράδοση: 2 κύκλοι σπουδών -
> γραμματιστής (από 7 ετών), γραμματικός
(από 12 ετών)
 Μαθήματα:ανάγνωση,γραφή,γραμμα-
τική,ρητορική,φιλοσοφία,αριθμητική,γε-
ωμετρία,αστρονομία,μουσική,Όμηρος
 Δίδακτρα : κατέβαλαν οι μαθητές με
οικογένεια , ΔΩΡΕΑΝ δίδακτρα για τα
ορφανά
 Σχολεία<κοσμικά , εκκλησιαστικά
 Οικονομικές δυνατότητες και έφεση στη
γνώση=πανεπιστήμιο

6. Η ασθένεια , η ιατρική , κοινωνική
περίθαλψη και ο θάνατος
 Κάθε πόλη είχε νοσοκομείο με γιατρούς
ανάλογους με τον πληθυσμό της
 Οι γιατροί επισκέπτονται τους ασθενείς τους
ή τους δέχονταν στο ιατρείο τους
 Υπήρχε ανταγωνισμός μεταξύ της μαγείας
και της ιατρικής
 Από την εκκλησία ιδρύονταν και
συντηρούνταν πτωχοκομεία και
ορφανοτροφεία

7. Η Κατοικία
 Πόλεις : κεντρική αίθουσα<υποδοχή ,
ισόγειο<τζάκι ,κουζίνα , πλυσταριό , λουτρό
και εικονοστάσι , 1ος όροφος<υπόλοιπα
δωμάτια
 Φτωχοί και χωρικοί<άθλιες κατοικίες –
μικρές με λίγες ανέσεις
 Ευκατάστατοι : διώροφα σπίτια :
ισόγειο<αποθήκες , κοτέτσι , στάβλος/1ος
όροφος<τα δωμάτια της οικογένειας
 Μεγαλοκτηματίες : πολυτελείς επαύλεις

8. Η ενδυμασία και η μόδα
 Είχαν ενδιαφέρον για τη μόδα καθώς και
αγάπη για τα κοσμήματα
 Αστοί : μακρύς χιτώνας και πολλές πτυχώσεις
, μπότες δερμάτινες και ανατολίτικα
παπούτσια
 Χωρικοί : χιτώνας χωρίς μανίκια αλλά
ζωσμένα στη μέση. Κυκλοφορούν με μακριές
βράκες , ξυπόλητοι ή με παπούτσια ανοιχτά
στη φτέρνα
 Γυναίκες : πάνω από το στιχάριο φορούν
μανδύα με μανίκια που καλύπτει και το
κεφάλι. Φροντίζουν τα μαλλιά τους με
επιμέλεια και μακιγιάρονται-Πλούσιες :
πολυτελή ενδύματα , μεταξωτά και λινά

9. Ο Μοναχισμός
 Αρχική σημασία μοναχισμού : απομόνωση
 Μοναχοί : αναχωρητές και ερημίτες ή ασκητές υποβάλλουν το σώμα τους σε δοκιμασίες (πχ. νηστεία , συνεχής
προσευχή , αϋπνία)
 Αίγυπτος (4ος αιώνας) : τόπος «εγκαινίασης» μοναχισμού.
 Αναχωρητές , ερημίτες , ασκητές<μοναχικοί και κοινοβιακοί εξαπλώθηκαν στην Εγγύς Ανατολή και ο χριστιανικός
κόσμος προσαρμόστηκε ανάλογα με την περιοχή
 Κοινοβιακός μοναχισμός : μοναστήρια<ηγούμενος και μοναχοί
 Ακμή μοναχισμού : μετά την αναστήλωση των εικόνων>αποτέλεσμα : αύξηση του αριθμού των μοναστηριών
 Περιοχές μοναστηριών : Όλυμπος Βιθυνίας , Καππαδοκία κα.
 !!Σημαντικότερο μοναστικό κέντρο : ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ
 9ος αιώνας : μοναχική κοινότητα-μοναστική πολιτεία και ίδρυση νέων μοναστηριών

11. Η Βυζαντινή Γραμματεία
1. Θρησκευτική Ποίηση
 Μετά την ανάπτυξη του Χριστιανισμού αναπτύχθηκε η θρησκευτική ποίηση
 Θρησκευτική ποίηση -> λειτουργική και μη λειτουργική
2. Θεολογική Γραμματεία
 Θρησκευτικές αντιλήψεις, αιρέσεις, δογματικές διαμάχες -> Αναδείχθηκαν
Εκκλησιαστικοί Συγγραφείς
 !! Αγιολογία, Μυστικισμός, Ησυχασμός -> Αναπτύχθηκε η Θεολογική Γραμματεία
3. Λόγια Κοσμική Γραμματεία
 Κοσμική Λογοτεχνία : Δίχως αξιόλογα έργα, σε αντίθεση με Λειτουργική &
Θρησκευτική.

12. Η Βυζαντινή Γραμματεία
 !! Εκπρόσωπος της περιόδου : Γεώργιος Πισίδης
Άκμασε τον 7ο αιώνα, ύμνησε τον Αυτοκράτορα Ηράκλειο
 !! Κοσμικό Ποιητικό Μνημείο -> Ελληνική Ανθολογία
4.000 επιγράμματα από τον 6ο ως τον 10ο αιώνα
Διατηρήθηκε τόσο η μορφή όσο και το περιεχόμενο της παράδοσης παρά την αλλαγή της
θρησκείας
 Σημαντικό έργο Μακεδόνων Αυτοκρατόρων->έπος Βασίλειος Διγενής Ακρίτας->γράφτηκε
τον 11ο αι. , παρουσίαση κοινού αραβοβυζαντινού κόσμου και αμοιβαίων επιρροών
 Προσφορά Βυζαντίου : Διάσωση κλασσικών γραμμάτων
 Ίδρυση βιβλιοθηκών και εργαστηρίων από τα μοναστήρια για την αντιγραφή των αρχαίων
κειμένων

13. Η Βυζαντινή Γραμματεία
 Η Μικρογράμματη Γραφή ξεκίνησε τον 9ο αι. στην Μονή Στουδίου
 Φιλόσοφοι, Ιστορικοί, Ρήτορες, Γραμματικοί -> Αρχαιομάθεια
 Πνευματική άνθηση & διάσωση Αρχαίας Ελληνικής Κληρονομιάς
Πατριάρχης Φώτιος : Ηγετική μορφή
 Έργο του : Πληροφορίες για έργα Αρχαίων Ελλήνων & Χριστιανών Συγγραφέων.
 Εκπρόσωπος Κλασσικών Γραμμάτων : Αρχ/πος Καισάρειας Αρέθας
 Βυζαντινοί : Επιδόθηκαν στην Ιστοριογραφία & Χρονογραφία

14. Η Βυζαντινή Γραμματεία
4. Δημώδης Λογοτεχνία
 Πρώτα Ακριτικά Τραγούδια (10ος αι.) -> Αγώνες Ακριτών (σηματοδότηση Νεοελληνικής
Δημοτικής Ποίησης)
5. Αξία προβληματισμού συγγραφέα για μας
 Δημώδης Λογοτεχνία (12ος αι.) -> Χρήση λαϊκής γλώσσας από λόγιους
 Κυριότερος λόγιος : Θεόδωρος Πρόδρομος ή Πτωχοπρόδρομος
 Έργα του : Λογοτεχνικά, Πτωχοπροδρομικά ποιήματα (διεκτραγώδηση βασάνων του &
κοινωνική κριτική)
 Εποχή Παλαιολόγων : ΕΜΜΕΤΡΟ ΙΠΠΟΤΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ (δημώδης γλώσσα, φραγκικές –
ανατολικές – λαϊκές επιδράσεις)

15. Η Βυζαντινή Γραμματεία
ΧΡΟΝΙΚΟΝ ΤΟΥ ΜΩΡΕΩΣ (1.300 μ.Χ)
 Φραγκική κυριαρχία στο Μοριά
 Χωρίς λογοτεχνική αξία
 Γλωσσικό & Ιστορικό ενδιαφέρον
 Ο συγγραφέας : Εξελληνισμένος γλωσσικά Φράγκος.
Δεν κρύβει την εχθρικότητά του προς τους Έλληνες
6. Φιλοσοφία
 Απομάκρυνση από Αρχαία Θρησκεία -> Περιορισμοί στην ενασχόληση με Φιλοσοφία.
 Μελέτη έργων Αρχαίων Ελλήνων Φιλοσόφων (Πλάτωνα, Αριστοτέλη κτλ.)

16. Επιστήμη & Τεχνολογία
1. Επιστήμη
 Αγάπη για : α) Γνώση, β) Πνευματική δραστηριότητα
 Θρησκευτικός χαρακτήρας εποχής : Αποθάρρυνση Θετικών Επιστημών
 Εκπαιδευτικά Ιδρύματα : Θεολογική Σχολή (5ος αι.), Παν/μιο Μαγνάβρας (9ος αι.), Νομική Σχολή (11ος
αι.)
 Ανάπτυξη Δικαίου : α) νέοι νόμοι , β) βελτίωση όσων υπήρχαν
 Επιστήμονες : γιατροί , αστρονόμοι , μαθηματικοί
 Υπήρχε ενδιαφέρον για την Γεωγραφία
 Άλλοι επιστήμονες : λόγιοι & φιλόσοφοι
2. Τεχνολογία
 Στρατός : Υγρό Πυρ , Οπτικός Τηλέγραφος(Λέοντας Φιλόσοφος)

17. Επιστήμη & Τεχνολογία
 Ναυτική Τεχνολογία : Βελτιώθηκε & Προσαρμόστηκε
 Γνωστό Ναυτικό Πλοίο : Ο Δρόμων
 Τυπικό Βυζαντινό Εμπορικό Πλοίο
Διαστάσεις : 21 μ. Μ x 7 μ. Π, Χωρητικότητα : 50 τόνοι
Μονοκάταρτο, Δικάταρτο (Τριγωνικά πανιά & Πηδάλιο)

18. Επιστήμη & Τεχνολογία
Υγρό Πύρ Οπτικός Τηλέγραφος Ο Δρόμων

19. Αρχιτεκτονική & Μουσική
1. Αρχιτεκτονική
 Βασιλική με Τρούλο (Αγία Σοφία)
 Σταυροειδής με Τρούλο
Παραλλαγές : Με 3 κόγχες & Πεντάτρουλος
 Οκταγωνικός (11ος αι.)
 Εσωτερικοί χώροι : Τοιχογραφίες, Ψηφιδωτά, Ανάγλυφες παραστάσεις, Έργα Ξυλογλυπτικής, Φορητές Εικόνες
2. Γλυπτική & Ζωγραφική
 Αποθάρρυνση Γλυπτικής (λόγω σύνδεσής της με Αρχαία Θρησκεία)
 Τοιχογραφίες & Ψηφιδωτά : κυριότερες μορφές έκφρασης (κυριαρχούν όλη τη Βυζαντινή περίοδο)
 Τυπικό σχήμα Εικονογράφησης : α) Τρούλος (Παντοκράτορας + Άγγελοι, Προφήτες), β) Αψίδα (Θεοτόκος + Αρχάγγελοι
Μιχαήλ-Γαβριήλ), γ) Λοφία (4 Ευαγγελιστές), δ) Τοίχοι (Δεσποτικές Γιορτές, Άγιοι + Μάρτυρες με μορφές λιπόσαρκες)

20. Αρχιτεκτονική
Αγία Σοφία Σταυροειδής με Τρούλο 3 Κόγχες

21. Αρχιτεκτονική
Πεντάτρουλος Οκταγωνικός

22. Αρχιτεκτονική & Μουσική
3. Μικρογραφία, Μικροτεχνία, Μικρογλυπτική, Νομισματική
 Διακόσμηση Χειρογράφων : Εικόνες
 Λίγα έργα Μνημειακής Ζωγραφικής
 Μικροτεχνία – Μικρογλυπτική (Εκκλησιαστικά, Κοσμικά έργα)
 Νομίσματα : Αισθητική αξία, Έργα Μικροτεχνίας, Ιστορικές Πηγές
4. Μουσική
 Αρχικά : Εκκλησιαστική Ποίηση
 Μετά : Στη Θεία Λειτουργία & άλλες Λατρευτικές τελετές
 Πρώτοι Χριστιανικοί Αιώνες : Απλότητα στη Λειτουργ. Ποίηση & Μουσική
 Μετά επικράτηση Χριστιανισμού : Ύμνοι
 Δημιουργοί Λειτουργ. Ποιημάτων : Ποιητές, Μελωδοί (π.χ Ρωμανός Μελωδός)

23. Αρχιτεκτονική & Μουσική
 Η’ Αιώνας : Διαφοροποίηση -> Ποιητής (Υμνογράφος) διάφορος του Μελοποιού (Συνθέτη)
 Εκκλησιαστική Μουσική : Μονοφωνική & Φωνητική, Μελωδία υποτάσσεται στο λόγο.
Αρχικά Σημειογραφία : Αλφαβητική
8ος αι. : Χρησιμοποιούνται και άλλοι τύποι Μουσικής
 Λειτουργικό Δράμα : Ιερή ακολουθία , Συνδυασμός στοιχείων παλαιότερου δόγματος , Δεν ευδοκιμεί στην
Ανατολή
 Η θρησκευτική μουσική αναπτύχθηκε παράλληλα με την κοσμική η οποία : α)ήταν συνέχεια της Αρχ. Ελληνικής
παράδοσης & β) ήταν προσαρμοσμένη στη νέα πίστη και λατρεία
 Λαϊκές & Επίσημες τελετές : Χρήση μουσικών οργάνων
 Η λαϊκή μουσική με την θρησκευτική είχαν μια σχέση αλληλεπίδρασης
 Στον Ιππόδρομο ακούγονταν : α)επευφημίες προς τον Αυτοκράτορα & β)εγκομιαστικά άσματα προς τους
φρουρούς
 Οι ψαλμωδίες χρησιμοποιήθηκαν στην θρησκευτική υμνογραφία