Πολιτισμός Βυζαντιου

1. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5(1)
ΕΡΓΑΣΙΑ
ΙΣΤΟΡΙΑΣ

2. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΟ
ΒΥΖΑΝΤΙΟ

3. ΓΑΜΟΣ
1)Απαγόρευση Γάμων: 1ος κύκλος (κορίτσια κάτω των 12)
2ος κύκλος (αγόρια κάτω τον 14)
2)Με την τελετή αρραβώνα: συμβόλαιο για την προίκα της
νύφης
3)Γαμήλιο γλέντι : μονό με συγγενείς και φίλους του γράμπου
4)Υπήρχε δυνατότητα διαζυγίου.

4. Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ
→ Περιορισμένη συμμέτοχη στη κοινωνική ζωή
→ Κυρίαρχος ρόλος στη οικογενειακή ζωή
→ Έξοδα: ● κολλημένο πρόσωπο
● Πλούσιες με συνοδεία δούλου
● Απαγόρευση συμμετοχής σε δημοσιές τελετές
→ Μετά τον 11ο αιώνα → Ελεύθερη πρόσβαση στα κοινά και στην
παιδεία

5. ΠΑΙΔΙ
→ Επερνέ το όνομα του πάτερα του
→ Αργότερα καθιερώθηκε το επώνυμο
→ Η μητέρα τον καθησύχαζε με παραμυθία
→ Η Βυζαντινή νομοθεσία το αντιμετώπιζε με μεγάλη συμπάθεια
→ Μετά τα πρώτα χρονιά της ζωής του, άρχιζε να μαθαίνει τα πρώτα
γράμματα από το σχολειό

6. ΣΧΟΛΕΙΟ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
→ Υπήρχαν 2 κύκλοι σπουδών: 1ος κύκλος (παιδιά από 7 χρονών)
2ος κύκλος (παιδιά από 12 χρονών)
→ Τα παιδιά μάθαιναν: ανάγνωση, γραφή, γραμματική, φιλοσοφία
αριθμητική , αστρονομία, μουσική

7. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ
→ Οι πόροι προέρχονταν από τα δίδακτρα που κατέβαλλαν οι
μαθητές
→ Λειτουργούσαν δωρεάν σχολεία για ορφανά
→ Λειτουργούσαν και εκκλησιαστικά σχολεία

8. ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ
→ Όσα είχαν την έφεση και την οικονομική δυνατότητα
μπορούσαν να συνεχίσουν τις σπουδές τους στο
πανεπιστήμιο .

9. Η ΑΣΘΕΝΕΙΑ,Η ΙΑΤΡΙΚΗ ΚΑΙ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ
● Υπάρχουν ιατρικές υπηρεσίες
● Κάθε πόλη → νοσοκομείο και γιατρούς ανάλογα
με τον πληθυσμό
● Άλλος τρόπος γιατρειάς : μαγεία
● Σε κάθε πόλη πτωχοκομεία και ορφανοτροφεία:
τα ιδρύει και τα συντηρεί η Εκκλησία.

10. Η ΚΑΤΟΙΚΙΑ
→ Τα σπίτια των πλούσιων στις πόλεις είχαν συνήθως 1 η 2 ορόφους. Στο ισόγειο
ήταν:
▪ το δωμάτιο με το τζάκι
▪ η κουζίνα
▪ το πλυσταριό
▪ το λουτρό
▪ εικονοστάσιο η παρεκκλήσι
→ Στον όροφο βρισκόντουσαν τα υπόλοιπα δωμάτια της οικογενείας
→ Στα χωριά το ισόγειο χρησίμευε για κοτέτσι, σταύλο και αποθήκες
→ Οι φτωχοί στην πόλη και στα χωριά ζούσαν σε άθλιες κατοικίες με ελάχιστες ως
ανύπαρκτες ανέσεις .Τα σπίτια ήταν μικρά και στεναχώρα 1 η 2 δωμάτια.

11. Η ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΚΑΙ Η ΜΟΔΑ
→ Οι αστοί φορούν μακρύ χιτώνα με πολλές πτυχώσεις, δερμάτινες μπότες τον
χειμώνα
ανατολικά παπούτσια το καλοκαίρι.
→ Οι γυναίκες φορούν στιχάριο ιμάτιο (μανδύα) με μακριά μανίκια που καλύπτει
και το κεφάλι.
Φροντίζουν τα μαλλιά τους με επιμέλεια:
▪ Μακιγιάρονται
▪ Φορούν κοσμήματα
→ Οι χωρικοί φορούν χιτώνες χωρίς μανίκια ,σωσμένα στη μέση.
Βράκες μέχρι τον αστράγαλο.
Κυκλοφορούν ξυπόλυτοι ή με παπούτσια ανοιχτό στη φτέρνα.

12. ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ
→ Οι Βυζαντινοί είχαν θρησκευτικές ,κοινωνικές και λαϊκές γιορτές .Οι
κάτοικοι της πρωτεύουσας διασκέδαζαν στον ιππόδρομο .Έκτος από
τις αρματοδρομίες γίνονταν και άλλες εκδηλώσεις:
▪ θρησκευτικές πομπές
▪ δημοσιές τελετές
▪ θεατρικές παραστάσεις
▪ διάφορα αλλά λαϊκά πράγματα.
→ Τις αποκριές μεταμφιέζονταν και έκαναν παρέλαση στους
δρόμους. Κατά τη νέα σελήνη άναβαν φωτιές στους δρόμους και
πηδούσαν από πάνω ,ενώ σύχναζαν και σε ταβέρνες με φαγητό και
άφθονο κρασί.

13. Ο ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΣ
Ο μοναχισμός ξεκίνησε από την Αίγυπτο τον 4 αιώνα.
Οι μοναχοί (αναχωρητές, ερημίτες, ασκητές) ζούσαν
αποτραβηγμένοι σε κάποια έρημο ή σε ακατοίκητο μέρος με
νηστεία, αϋπνία και προσευχή.
Αργότερα ο μοναχισμός πηρέ δυο μορφές.
→ Μοναχική
→ Κοινοβιακή ( μοναστήρια). Ο επικεφαλής ηγούμενος είναι
υπεύθυνος για την τήρηση των κανόνων.
Το Άγιο Όρος είναι το σημαντικότερο μοναχικό κέντρο στην
Ελλάδα.

14. Κεφαλαίο 5(2)

15. ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
Οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι της θρησκευτικής
ποίησης:
→ Λειτουργική ποίηση
→ Μη λειτουργική θρησκευτική ποίηση

16. ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ
ΑΓΙΟΛΟΓΙΑ
▪ Θρησκευτικά κινήματα :μυστικού και ησυχασμού
▪ Ησυχασμός :ανάπτυξη της θεολογικής
γραμματείας

17. ΛΟΓΙΑ ΚΟΣΜΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ
▪ Γεώργιος Πισίδης :
→7ος αιώνας ποιήματα -> κατορθώματα του αυτοκράτορα Ηρακλείου
▪ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ: τέσσερις χιλιάδες περίπου επιγράμματα
▪ Σημαντικό έργο της εποχής των Μακεδόνων αυτοκρατόρων είναι το έπος Βασίλειος
Διγενής Ακρίτας.
▪ Διάσωση των κλασικών γραμμάτων
▪ Χρήση της μικρογράμματης γραφής, που ξεκίνησε από τον 9ο αιώνα στη μονή
Στουδίου, διευκόλυνε την αντιγραφή των χειρόγραφων.
▪ Πατριάρχης Φώτιος
▪ Αρχιεπίσκοπος Καισαρείας- Αρέθας
▪ Επιδόθηκαν στην Ιστοριογραφία και στην Χρονογραφία
ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΦΩΤΙΟΣ
ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙΣΑΡΕΙΑΣ- ΑΡΕΘΑΣ

18. ΔΗΜΩΔΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΕΙΑ
https://www.youtube.com/watch?v=_d0Q5fZ4h
Sw&index=2&list=PL5TGMIrXSOg5j2CoT-
Ar1FRnvKr-tZawi
Ακριτικά τραγούδια:

19. Ποια άξια έχει για μας σήμερα ο
προβληματισμός του συγγραφέα
▪ Έμμετρο ιπποτικό μυθιστόρημα
▪ Ιστορικό ποίημα : Το Χρονικό του Μορέως
▪ Το έργο αυτό μας εξιστορεί τη φραγκική κυριαρχία
στο Μοριά

20. ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
• ▪ Απομάκρυνση από την αρχαία θρησκεία
▪ Ανεξάρτητα από την Θεολογική σκέψη
▪ Ελληνικοί φιλόσοφοι: Πλάτωνας και ο
Αριστοτέλης

21. ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ

22. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5(3)

23. ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

24. Βυζαντινοί:
● Αγάπη για την γνώση και την πνευματική δραστηριότητα
● Έντονος θρησκευτικός χαρακτήρας του πολιτισμού
● Οι αυτοκράτορες ->πολίτικο και πολιτιστικό κέντρο του κόσμου
● Λειτουργούσαν σταδιακά:
1) Πατριαρχική Ακαδημία
2) Πανδιδακτήριο
3) Νομική σχολή

25. Οι Φυσικές Επιστήμες δεν ευδοκίμησαν ιδιαίτερα στο Βυζάντιο.
Αναδείχθηκαν:
● αξιόλογοι ιατροί
● αστρονόμοι
● μαθηματικοί
Ενδιαφέρων έδειξαν οι Βυζαντινοί για την Γεωγραφία
-> Η τεχνολογία στο Βυζάντιο αφορούσε κυρίως
στρατιωτικούς σκοπούς με κυριότερο το υγρό πυρ.
->Σημαντικότερη επινοήσει του Λέοντα Φιλοσόφου
ήταν ο οπτικός τηλέγραφος.

26. -> Οι Βυζαντινοί αξιοποίησαν την ναυτική τεχνολογία
● Το γνωστότερο πολεμικό πλοίο ήταν ο δρόμων.
-> Το τυπικό βυζαντινό εμπορικό πλοίο ήταν
μονοκάταρτο ή δικάταρτο με τριγωνικά πανιά και
μονό πηδάλιο.
● Είχε περίπου μήκος 21 μετρά, πλάτος 7 μετρά και
χωρητικότητα 50 τόνων.

27. KEΦΑΛΑΙΟ 5(4)

28. ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ
ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ

29. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΙ ΡΥΘΜΟΙ
• Βασιλική με τρούλο ή τρουλαία βασιλική (Αγία Σοφία).
• Σταυροειδής με τρούλο (μακεδονική δυναστεία).
• Άλλες παραλλαγές ναού είναι
α) Ο αγιορείτικος τύπος με τρεις κόγχες.
β) Ο πεντάτρουλος ρυθμός .
γ) Ο οκταγωνικός 11ος αιώνας.
• Οι εσωτερικοί χώροι κοσμούνται με τοιχογραφίες, ψηφιδωτά,
ανάγλυφες παραστάσεις, έργα ξυλογλυπτικής και φορητές
εικόνες.

30. Σταυροειδής με τρούλοΒασιλική με τρούλο Άγια Σοφία
Αγιορείτικος τύπος ναού Πεντάτρουλος ρυθμός Οκταγωνικός ρυθμός

31. ΓΛΥΠΤΚΗ - ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ
• Η γλυπτική δεν ευνοήθηκε από την Εκκλησία (θύμιζε στους
χριστιανούς την αρχαία θρησκεία).
• Οι τοιχογραφίες (ζωγραφική) και τα ψηφιδωτά αποτελούν τις
κυριότερες μορφές έκφρασης.
• Ένα τυπικό σχήμα στην εικονογράφηση ενός ναού ήταν : στην
κορυφή του τρούλου εικονογραφείται ο Παντοκράτορας,
περιστοιχισμένος από αγγέλους και προφήτες, στην αψίδα του
Ιερού η Θεοτόκος ανάμεσα στους αρχαγγέλους Μιχαήλ και
Γαβριήλ, στα λοφία του τρούλου οι τέσσερις Ευαγγελιστές και
στους τοίχους οι δεσποτικές γιορτές, οι Άγιοι και οι Μάρτυρες.
• Οι μορφές παρουσιάζονται λιπόσαρκες σε όρθια η μετωπική
στάση.

33. ΜΙΚΡΟΓΡΑΦΙΑ – ΜΙΚΡΟΤΕΧΝΙΑ
ΜΙΚΡΟΓΛΥΠΤΙΚΗ - ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ
● Οι Βυζαντινοί, συνεχίζοντας την ελληνιστική παράδοση
διακοσμούν συνήθως τα χειρόγραφα τους με εικόνες που
ονομάζονται μικρογραφίες.
● Μικροτεχνίες- Γλυπτική από πολύτιμα μέταλλα, σμάλτο, ξύλο
και ελεφαντοδόντο.
● Τα νομίσματα έχουν αισθητική άξια και μπορούν να τα
εξετάσουμε ως έργα μικροτεχνίας.

34. ΜΟΥΣΙΚΗ
• Η χριστιανική λειτουργική ποίηση και μουσική τους πρώτους
αιώνες χαρακτηρίζονταν από απλότητα.
• Μέχρι το Ζ΄ αιώνα οι δημιουργοί ονομάζονταν ποιητές και
μελωδοί (Ρωμανός ο μελωδός).
• Από τον Η΄ αιώνα ο ποιητής ονομάζεται υμνογράφος και ο
συνθέτης μελοποιός.
• Η εκκλησιαστική μουσική είναι μονοφωνική και φωνητική.
Στην αρχή σημειογραφία ήταν αλφαβητική.
• Παράλληλα με την θρησκευτική μουσική αναπτύσσεται και η
κοσμική συνεχεία της αρχαίας ελληνικής παράδοσης.
• Μουσικά όργανα που χρησιμοποιούσαν ήταν, τα κρούστα,
πνευστά και έγχορδα.

36. ΤΕΛΟΣ
ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ
ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΚΑΚΟΥΡΓΙΩΤΗ