Politismos

1. Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο
Οικογενειακή ζωή στο Βυζάντιο

2. α. Γάμος
• Απαγόρευση για κορίτσια κάτω των 12
• αγόρια κάτω των 14
• Με την τέλεση των αρραβώνων υπογραφή
συμβολαίου για προίκα
• Γαμήλιο γλέντι μόνο με συγγενείς και φίλους
του γαμπρού.
• Δικαίωμα στο διαζύγιο

3. β. Η θέση της γυναίκας
• Περιορισμένη θέση στην κοινωνική ζωή
• Κυρίαρχη θέση στην οικογενειακή ζωή
• Έξοδοι με καλυμμένο πρόσωπο
οι πλούσιες με συνοδεία δούλου
απαγόρευση συμμετοχής σε
δημόσιες τελετές
• Μετά τον 11ο αιώνα πρόσβαση στα κοινά και
στην παιδεία

4. γ. Γέννηση – Ανατροφή του παιδιού
• Διαχωρισμός των παιδιών : αρχικά με το
όνομα του πατέρα στη γενική πτώση και
αργότερα και με το επώνυμο
• Φροντίδα και ηρεμία με παραμύθια ή με την
Αγία Γραφή
• Αντιμετώπιση με συμπάθεια από την
νομοθεσία
• Εκμάθηση πρώτων γραμμάτων στο σχολείο

5. δ. Το σχολείο
• Συνέχεια της ελληνιστικής παράδοσης και
εφαρμογή δύο κύκλων σπουδών:
γραμματιστή και γραμματικού
• Πρώτος κύκλος: παιδιά περίπου 7 ετών
• Δεύτερος κύκλος : παιδιά περίπου 12 ετών
• Εκμάθηση ανάγνωσης, γραφής , γραμματικής,
ρητορικής , φιλοσοφίας , γεωμετρίας ,
αστρονομίας και μουσικής

6. δ. Το σχολείο
• Εκμάθηση Ομήρου και άλλων κλασσικών ή
μεταγενέστερων συγγραφέων
• Πόροι για τη λειτουργία των σχολείων από
την καταβολή των μαθητών για τα δίδακτρα
• Λειτουργία δωρεάν σχολείων (για τα ορφανά)
και εκκλησιαστικών
• Συνέχεια μαθητών με έφεση και οικονομικές
δυνατότητες στο πανεπιστήμιο.

7. ε. Η ασθένεια , η ιατρική και
κοινωνική περίθαλψη , ο θάνατος
• Αντιμετώπιση ασθενειών σε ιατρικές
υπηρεσίες
• Νοσοκομεία σε κάθε πόλη με αριθμό γιατρών
ανάλογα με τον πληθυσμό της
• Αποδοχή στα ιατρεία γιατρών και επίσκεψη
γιατρών σε σπίτια ασθενών
• Οδήγηση του λαού στη μαγεία ( εξαιτίας
δεισιδαιμονιών) , παρά την αρνητική
αντίδραση της εκκλησίας.

8. ε. Η ασθένεια , η ιατρική και
κοινωνική περίθαλψη , ο θάνατος
• Ανταγωνισμός μεταξύ μαγείας και ιατρικής
• Ίδρυση και συντήρηση πτωχοκομείων και
ορφανοτροφείων από την εκκλησία

9. στ. Η κατοικία
• Οικοδόμηση σπιτιών γύρω από την υποδοχή (
κεντρική αίθουσα )
• Ισόγειο τζάκι , κουζίνα, πλυσταριό ,
εικονοστάσιο ή παρεκκλήσι
• Στήριξη σπιτιού με ξύλινες ή πέτρινες
κολώνες
• Φτωχοί ζωή σε άθλιες κατοικίες , με
ελάχιστες ή ανύπαρκτες ανέσεις

10. στ. Η κατοικία
• Χωρικοί πολύ μικρά σπίτια , με ένα
στεγασμένο χώρο ( διαίρεση του χώρου σε
δύο δωμάτια
• Ευκατάστατοι: διώροφα σπίτια
Ισόγειο: κοτέτσι , στάβλος , αποθήκες
2ος όροφος : δωμάτια της οικογένειας

11. στ. Η κατοικία
• Μεγαλοκτηματίες: σπίτια στην επαρχία
μακριά από χωριά .Ζωή σε πολυτελείς
επαύλεις με εσωτερικούς κήπους και στοές

12. ζ. Η ενδυμασία και η μόδα
• Ενδιαφέρον προς τη μόδα και τα κοσμήματα
• Άστοι: μακρύ χιτώνα με πτυχώσεις ,
δερμάτινες μπότες το χειμώνα και
ανατολίτικα παπούτσια το καλοκαίρι
• Στιχάρια : χιτώνες χωρικών χωρίς μανίκια
• Βράκες : μέχρι τον αστράγαλο , ξυπόλυτοι ή
με ανοιχτά παπούτσια στη φτέρνα

13. ζ. Η ενδυμασία και η μόδα
• Γυναίκες : στιχαριό , από πάνω ιμάτιο με
μακριά χέρια και καλυμμένο κεφάλι
• Φροντίδα των μαλλιών και του προσώπου
• Πλούσιες : πολυτελή μεταξωτά ή λινά
ενδύματα

14. η. Η ψυχαγωγία
• Κυρίως ιεροτελεστίες, θρησκευτικές,
κοινωνικές και λαϊκές γιορτές
• Πρωτευουσιάνοι : ιππόδρομος
αρματοδρομίες , λαϊκά προγράμματα
• Νέα σελήνη : άναμμα φωτιών και πήδημα
νέων πάνω από αυτές. Ταβέρνες : άφθονο
φαγητό και κρασί

15. η. Η ψυχαγωγία
• Επαρχία : ετήσια πανηγύρια και λαϊκές
γιορτές
• Συγκέντρωση μάγων , αστρολόγων ,
θεραπευτών και θαυματοποιών
ένδειξη ανυποταγής στην Εκκλησία

16. θ. Ο μοναχισμός
Μοναχοί , αναχωρητές , ερημίτες ή ασκητές
Αναχώρηση σε έρημη γη
Υποβολή του σώματος σε δοκιμασίες

17. θ. Ο μοναχισμός
Αίγυπτος 4ος αιώνας
Μοναχικό κίνημα
Αποκρυστάλλωση δύο κλασσικών μορφών
μοναχική κοινοβιακή

18. θ. Ο μοναχισμός
Εξάπλωση μοναχισμού σε Εγγύς Ανατολή και
χριστιανικό κόσμο
Κοινοβιακός μοναχισμός : καλύτερη
οργάνωση , ίδρυση μοναστηριών
 Τήρηση κανόνων από επικεφαλή
μοναστηριού
Ακμή: αύξηση μοναστηριών μετά την
αναστύλωση των εικόνων

19. θ. Ο μοναχισμός
Άγιο όρος : σημαντικότερό μοναστικό κέντρο
Χάρη στην ίδρυση νέων μοναστηριών και
στην παραχώρηση προνομίων από
βυζαντινούς αυτοκράτορες , τον 2ο αιώνα
παρατηρείτε εξέλιξη μοναχικών κοινοτήτων
σε μοναστικέ πολιτείες

20. Βυζαντινή γραμματεία

21. α. Γλώσσα - Γραμματεία
 Τρείς μορφές λογοτεχνίας
δημώδης αττική αττικίζουσα
Μίμηση και χρήση της αττικής διαλέκτου
Μετά τον 12ο αιώνα ανάπτυξη δημώδους
λογοτεχνίας με λαϊκή και λαϊκότροπη γλώσσα

22. β. θρησκευτική ποίηση
Ανάπτυξη ποίησης μετά την επικράτηση του
χριστιανισμού
λειτουργική μη λειτουργική

23. γ. Θεολογική γραμματεία
Ανάπτυξη θεολογικής γραμματείας χάρη σε
θρησκευτικούς λόγους : στην αγιολογία και
στα κινήματα ( μυστικισμός , ησυχασμός )

24. δ. Λόγια κοσμική γραμματεία
• Γεώργιος Πισίδης : κυριότερος εκπρόσωπος
της εποχής
• Ελληνική ανθολογία : κυριότερο κοσμικό
ποιητικό μνημείο ( 4000 επιγράμματα
χρονολογημένα τον 6ο – 10ο αιώνα)
• Βασίλειος Διγενής Ακρίτας : σημαντικό έργο
μακεδονικής δυναστείας
• Προσφορά βυζαντινών : διάσωση κλασσικών
γραμμάτων

25. δ. Λόγια κοσμική γραμματεία
 Ίδρυση βιβλιοθηκών και εργαστηρίων
αντιγραφής , από μοναστήρια με
εξειδικευμένους μοναχούς
 Διευκόλυνση στην αντιγραφή με τη χρήση της
μικρογράμματης γραφής

26. ε. Λόγιοι
i. Καταβολή μεγάλων προσπαθειών για τη
μίμηση της γλώσσας και του ύφους των
αρχαίων Ελλήνων , μέσω σχολαστικής
μελέτης και αποστήθισης κειμένων
ii. Πατριάρχης Φώτιος : πρωταρχικός ρόλος
στην πνευματική άνθιση και διάσωση της
αρχαίας ελληνικής κληρονομιάς

27. ε. Λόγιοι
• Αρέθας , Αρχιεπίσκοπος Καισάρειας :
εκπρόσωπος αρχαίων γραμμάτων
• Ανάπτυξη ιστοριογραφίας και χρονογραφίας
με πρότυπα τους αρχαίους Έλληνες

28. στ. Δημώδης λογοτεχνίας
o Εμφάνιση ακριτικών τραγουδιών με θέμα τις
μάχες των ακριτών κατά των Αράβων
o Αρχή της νεοελληνικής δημοτικής ποίησης
o Διαμόρφωση δημώδους λογοτεχνίας και
επικράτηση λαϊκής ή λαϊκότροπης γλώσσας
o Θεόδωρος Πρόδρομος :κυριότερος λόγιος ,
διάσημος για την διεκτραγωδεία των
βασάνων του και την ταυτόχρονη άσκηση
κοινωνικής κριτικής

29. στ. Δημώδης λογοτεχνίας
Έμμετρο ιπποτικό μυθιστόρημα με φράγκικες
, ανατολικές και λαϊκές επιδράσεις
Το χρονικό του Μορέως :εξιστόρηση
φραγκικής κυριαρχίας στο Μοριά

30. ζ. Φιλοσοφία
• Περιορισμός ενασχόλησης της εξαιτίας της
απομάκρυνσης από την αρχαία θρησκεία
• Εξακολούθηση μελέτης αρχαίων ελληνικών
έργων , κυρίως του Πλάτωνα και του
Αριστοτέλη
• Ανεξαρτησία από θεολογική σκέψη

31. Επιστήμη και Τεχνολογία

32. Επιστήμη και Τεχνολογία
Αποδοχή της γνώσης και της πνευματικής
δραστηριότητας από τον κλασσικό κόσμο
 Ο έντονος θρησκευτικός χαρακτήρας δεν
ήταν ευνοϊκός για την ανάπτυξη φυσικών
επιστημών

33. α . Πολιτισμική ανάπτυξη
I. Ίδρυση ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων
Διδασκαλείο νόμων Πανεπιστήμιο/
ή Νομική σχολή Πανδιδακτήριο
Μαγναύρας
Πατριαρχική ακαδημία ή
Θεολογική σχολή

34. α . Πολιτισμική ανάπτυξη
• Ανάπτυξη δικαίου :αντιμετώπιση δεδομένων
( νέων νόμων , βελτίωση παλιών )

35. β. Φυσικές Επιστήμες
◊ Παρόλο την παρακμή των φυσικών
επιστημών στο βυζάντιο ανάδειξη αξιόλογων
γιατρών , αστρονόμων και μαθηματικών
◊ Ανάπτυξη γεωγραφίας και βιβλία με
σημαντικές πηγές για τις σχέσεις με
γειτονικούς λαούς
◊ Εμφάνιση λόγιων και φιλοσόφων

36. γ. Τεχνολογία
• Στρατιωτικές εφευρέσεις: υγρό πυρ ( μείγμα
με εύφλεκτα υλικά , εκτόξευση με ειδικούς
σωλήνες )
• Οπτικός τηλέγραφος : σύστημα ταχείας
προειδοποίησης για τις αραβικές επιδρομές
• Συνεχής βελτίωση και προσαρμογή της
ναυτικής τεχνολογίας

37. γ. Τεχνολογία
• Το γνωστότερο πολεμικό πλοίο , ο δρόμων
• Εμπορικό πλοίο , μονοκάταρτο ή δικάταρτο με
τριγωνικά πανιά και μονό πηδάλιο

38. Εικαστικές τέχνες και τεχνολογία

39. α . Αρχιτεκτονικοί ρυθμοί
Βασιλική με τρούλο
Σταυροειδής με τρούλο
Αγιορείτικος τύπος με τρείς κόγχες
Πεντάτρουλος
Οκταγωνικός

40. β. Εσωτερικοί χώροι ναών
¤ τοιχογραφίες
¤ ψηφιδωτά
¤ ανάγλυφες παραστάσεις
¤ έργα ξυλογλυπτικής
¤ φορητές εικόνες
Τοιχογραφίες και ψηφιδωτά
κυριότερες μορφές έκφρασης

41. γ. Τυπικό σχήμα εικονογράφησης
• Στην κορυφή του τρούλου εικονογραφείται ο
Παντοκράτορας , περιστοιχιζόμενος από
αγγέλους και προφήτες , στην αψίδα του
Ιερού η Θεοτόκος ,ανάμεσα στους
αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ ,στη λοφία
του τρούλου οι τέσσερις Ευαγγελιστές και
στους τοίχους οι δεσποτικές γιορτές οι Άγιοι
και οι Μάρτυρες

42. γ. Τυπικό σχήμα εικονογράφησης
• Λιπόσαρκες μορφές
• Προβολή της μεταθάνατο ζωής και την
αιωνιότητα και όχι του μάταιου τούτου
κόσμου

43. δ. Μικρογραφία , Μικροτεχνία ,
Μικρογλυπτική , Νομισματική
Διακόσμηση χειρογράφων με μικρογραφίες
Αναπαράσταση επεισοδίων
Πληροφορίες για καλλιτεχνικές τάσεις της
μνημειακής ζωγραφική
Παραγωγή εκκλησιαστικών και κοσμικών
έργων μικροτεχνίας και μικρογλυπτικής

44. δ. Μικρογραφία , Μικροτεχνία ,
Μικρογλυπτική , Νομισματική
Νομίσματα:
• αισθητικής αξίας
• σημαντικές ιστορικές πηγές
• απεικόνιση ιστορικών προσώπων
• πληροφορίες για πολιτική , οικονομία ,
κοινωνία , πολίτευμα , θρησκεία

45. ε. Μουσική
Εκκλησιαστική λειτουργική ποίηση
θεία λειτουργία λατρευτικές τελετές
λειτουργική ποίηση και μουσική : απλή
ύμνοι : σύνθετοι
Δημιουργοί λειτουργικών ποιημάτων
ποιητές μελωδοί

46. ε. Μουσική
Εκκλησιαστική μουσική
μονοφωνική φωνητική
Σημειογραφία: αλφαβητική
Λειτουργικό δράμα
Μορφής τελετής που δεν ευδοκιμεί στην
Ανατολική Εκκλησία

47. ε. Μουσική
Ανάπτυξη θρησκευτικής και κοσμικής μουσικής
Κοινωνικό περιεχόμενο προσαρμοσμένο στη
νέα πίστη και λατρεία