presentaties opleiding 'inleiding tot de archeologie en CAI' van 17 november 2016

Introductie
in de
archeologie
CAI-toelichting 17/11/2016

Inhoud
1. Inleiding
2. Wettelijk kader
3. Actoren
4. Processen
5. Adviezen en planningsprocessen
6. Financiering
7. Samenvatting
8. Vragenronde

Wat is archeologie?
Archeologie als wetenschap
Archeologie is een historische wetenschap die zich baseert op
materiële bronnen om het menselijk verleden te onderzoeken en
te proberen te begrijpen
Archeologiedecreet
Alle overblijfsels en voorwerpen of enig ander spoor van
menselijk bestaan die getuigenis afleggen van tijdperken en
beschavingen waarvoor opgravingen of vondsten een
betekenisvolle bron van informatie zijn, onderverdeeld in
onroerende en roerende archeologische monumenten.

Ontstaan van een archeologische site

Archeologie als erfgoedzorg
Archeologisch dilemma
informatie inwinnen vernielen
Enkel opgraven wat met vernieling bedreigd is
Hoofddoel = bewaren
opgraven

Slechts een kleine fractie
van het archeologische
erfgoed is gekend
Enkele archeologische principes

2. Archeologie:
Wettelijk
kader

Wettelijk kader
Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013
Onroerenderfgoedbesluit van 16 mei 2014, gewijzigd bij besluit
van 4 december 2015
Ter vervanging van het
Archeologiedecreet van
30 juni 1993

Verschil oude en nieuwe wetgeving:
Oude regelgeving:
De Vlaamse overheid legt de modaliteiten voor het
archeologisch vooronderzoek en de archeologische opgraving
op; d.m.v. “bijzondere voorwaarden” bij de archeologische
vergunning.
Vergunningverlenende overheden vragen advies archeologie aan
Onroerend Erfgoed.
Nieuwe regelgeving:
De erkende archeoloog stelt zelf een plan van aanpak, conform
de Code Goede Praktijk, voor in de (archeologie)nota. De
(archeologie)nota wordt, na bekrachtiging door het agentschap,
toegevoegd aan de vergunningsaanvraag.

Code van Goede Praktijk
Voluit: Code van Goede Praktijk voor Archeologie en
Metaaldetectie
Doel: standaard voor de kwaliteit van het archeologisch
onderzoek in Vlaanderen
Voor de uitvoering van en rapportering over archeologische
vooronderzoeken, archeologische opgravingen en het gebruik
van metaaldetectoren
Vastgesteld door minister (11/12/2015) - Bindend!
Niet naleven CGP is reden voor schorsen of intrekken
erkenning

Code van Goede Praktijk
CGP = kader, erkende archeoloog vult zelf nader in
Focus: te bereiken doelen & minimaal aan te wenden
middelen
CGP = criterium voor beoordeling kwaliteit
CGP = procesbeschrijving van archeologisch onderzoek
CGP = bouwdoos: bouwstenen te combineren
naargelang soort onderzoek, kader, doel
CGP ≠ statisch: regelmatige actualisering

• Responsabilisering: meer initiatief en flexibiliteit voor zowel
bouwheer als erkende archeoloog, maar ook meer
verantwoordelijkheid
Herpositionering van de overheid: van sturend naar
kaderstellend
• Resultaatgericht: klemtoon op het resultaat, niet op de weg
er naartoe
Filosofie

1. Behoud in situ:
Behoud van archeologisch erfgoed in de bodem is de eerste prioriteit:
bouwheren en ontwikkelaars worden maximaal gestimuleerd om
archeologie-vriendelijk te bouwen
2. Wanneer komt archeologie in het vizier:
Het archeologisch traject komt in beeld nog voor de bouwaanvraag
wordt ingediend: betere raming in tijd en middelen, plannen kunnen
nog aangepast worden om behoud in situ te realiseren
3. Drempels voor vergunningsplichtige werken
Drempels zijn transparant en waterdicht: geen adviezen of
beoordeling meer door een overheid, geldend voor gans Vlaanderen
Filosofie

3. De rol van
de verschillende
actoren

1. Erkende archeologen
Zowel natuurlijke personen (126) als rechtspersonen (22)
Van rechtswege erkend: 11
Gelijkaardige erkenningsvoorwaarden
Erkenning is van onbepaalde duur
Erkenning wordt gepubliceerd in het BS
Legitimatiebewijs
Erkenning kan worden geschorst/ingetrokken
Lijst van erkende archeologen beschikbaar op
www.onroerenderfgoed.be

2. Erkende metaaldetectoristen
Natuurlijk persoon:
meerderjarig
niet bestuurlijk of gerechtelijk veroordeeld tijdens laatste 5 jaar voor
inbreuk op OE-decreet of archeologiedecreet
conform decreet en Code Goede Praktijk (CGP) werken
Erkenning is van onbepaalde duur (momenteel 1026)
Erkenning wordt gepubliceerd in het BS + Legitimatiebewijs
Erkenning kan worden geschorst/ingetrokken
Meldingsplicht voor vondsten met metaaldetector
Elke erkende archeoloog is van rechtswege erkend
metaaldetectorist

3. Initiatiefnemers/bouwheren
Gaan na of er voor de geplande vergunningsaanvraag een
bekrachtigde archeologienota nodig is
Stellen zo vroeg mogelijk in de planningsfase een erkende
archeoloog aan
Betrekken de erkende archeoloog bij de planning, het
ontwerp en het bepalen van de uitvoeringswijze van de
werken
Bezorgen de erkende archeoloog alle nodige
overzichtsplannen en snedetekeningen en alle relevante
informatie over de geplande werken en de uitvoeringswijze
ervan

4. agentschap Onroerend Erfgoed
Beoordelen van meldingen van vooronderzoek met ingreep
in de bodem en archeologienota’s, archeologierapporten en
eindverslagen op hun conformiteit met de CGP
Meldingen en archeologienota’s: bespreking in groep
(consulenten, onderzoekers, beleidsmedewerkers)
Zijn de archeologische verwachtingen en het
kennispotentieel voldoende onderbouwd ingeschat
Is de impact van de geplande werken op het (eventueel
aanwezig) archeologisch erfgoed degelijk afgewogen
Zijn de maatregelen voldoende gemotiveerd en effectief
voor een gedegen omgang met het archeologisch erfgoed

agentschap Onroerend Erfgoed
Toezicht houden op uitvoering van archeologisch
vooronderzoek met ingreep in de bodem en opgravingen op
conformiteit met de melding/(archeologie)nota en de CGP
Evalueren erkenningen
Geen vooroverleg en dossiergebonden besprekingen
(autonomie erkend archeoloog)
Wel beantwoorden van algemene vragen of vragen om
bijkomende toelichting

5. Vergunningverlener
Ontvankelijkheid vergunningsaanvraag controleren:
Totale oppervlakte bodemingreep
Totale oppervlakte percelen die betrekking hebben op de
aanvraag
Controleren of de geplande werken zoals opgenomen in de
archeologienota overeenkomen met de vergunningsaanvraag.
Uitvoeren van het programma van maatregelen in de
archeologienota opnemen als voorwaarde bij de vergunning.

6. Minister
Beroepsprocedure:
Termijn
30 dagen tijd om beroep aan te tekenen
Minister beslist binnen 30 dagen
Tenzij advies VCOE: dan +30 dagen = 60 dagen
10 dagen verzendtijd = beslissing maximaal 70 dagen na
indienen beroep
Beroepschrift bestaat minstens uit:
Gemotiveerd verzoekschrift (gedagtekend en ondertekend)
Datum en referentienummer van de bestreden beslissing

7. Intergemeentelijke Onroerend
erfgoeddienst (IOED)
 Acties rond inventarisatie
 Beschermingsinitiatieven ism de gemeenten
 Lokale Infovragen behandelen
 adviezen waarin onroerend erfgoed werd mee afgewogen
 beheersplannen opstellen
 lokaal consultatienetwerk uitbouwen
 sensibiliseringsacties (bv OMD, tentoonstellingen, infomomenten,
gidsbeurten, lezingen, publicaties en artikels,…)
 Takenpakket kan variëren
 Op dit ogenblik zijn er 16 IOED’s (zie plan)

8. Onroerenderfgoedgemeente
Slechts enkele wettelijke taken
Toelatingsaanvragen (niet stedenbouwkundig) binnen
beschermd gebied en deze opvolgen.
Verwijderen/sloop geïnventariseerd erfgoed.
Meldingen ontvangen archeologisch vooronderzoek met
ingreep bodem.
Melding ontvangen aanvang archeologische opgraving.
Archeologienota’s behandelen (vanaf 1/1/2017)
Op dit ogenblik zijn er 10 Onroerenderfgoedgemeenten

9. Erkende onroerenderfgoeddepots
Bevoegdheden en taken:
Ontvangen van archeologische ensembles
Sluitstuk van het archeologische traject
Ontvankelijkheidsvoorwaarden:
Permanente organisatie met rechtspersoonlijkheid
Infrastructuur in Vlaamse Gewest
Erkenningsvoorwaarden:
Receptieve functie en adequate middelen
Inschakelen binnen Vlaamse en provinciale depotbeleid
Kwaliteitsvolle inhoudelijke werking (bv. depotplan)
Degelijk zakelijk beleid
Lijst van erkende onroerenderfgoeddepots
beschikbaar op www.onroerenderfgoed.be
13 erkende onroerenderfgoeddepots

10. Provincies, gemeentelijke en
stedelijke archeologische diensten
Bevoegdheid, rol, taak verschilt per provincie, gemeente, stad
Voorbeeld:
o Provincies Vlaams-Brabant en West-Vlaanderen geven
subsidies voor archeologisch onderzoek
o Depotwerking
o Publiekswerking
o Inventarisatie

Archeologisch onderzoek
Drie kaders
1. Archeologisch onderzoek bij vergunningsplichtige
ingrepen in de bodem
2. Archeologisch onderzoek met het oog op
wetenschappelijke vraagstellingen
3. Archeologisch onderzoek na toevalsvondsten

1ste kader: Onderzoek bij vergunnings-
plichtige ingrepen
bouwheer neemt initiatief
- initiatiefnemer checkt op geoportaal (zonering) waar zijn/haar
project gelegen is
- initiatiefnemer neemt stroomschema en bepaalt of een
archeologienota vereist is voor zijn project
- INDIEN JA dan stelt de initiatiefnemer een erkend archeoloog
aan
vanaf dan is het archeologietraject in handen van de erkend
archeoloog
definitieve bouwplannen nodig, dus belang van goede
communicatie tussen initiatiefnemer, architect/ontwerper en
archeoloog

Zonering
A. Beschermde archeologische sites
B. Aangeduide archeologische zones
C. Gebieden waar geen archeologie te verwachten valt
D. Zones waarvoor geen gegevens bekend zijn: ruim 90% van
Vlaanderen
Gegevens beschikbaar op geo.onroerenderfgoed.be

A. Beschermde archeologische sites

B. Vastgestelde archeologische zones

C. Gebieden waar geen archeologie te
verwachten valt

‘geen resultaten’
= ongekend
≠ waar geen archeologie te verwachten valt!
D. Overige gebieden

Drempelwaarden voor vergunningsplichtige
werken
1. Beschermde archeologische site: altijd archeologienota
2. Gebieden waar geen archeologisch erfgoed meer te
verwachten valt: nooit archeologienota
3. Vastgestelde archeologische zone: archeologienota indien
percelen > 300m² én effectieve ingreep in de bodem > 100m²
4. Buiten archeologische zone: archeologienota indien
percelen >3.000m² én effectieve ingreep in de bodem >1.000m²
Uitzondering voor private natuurlijke of
rechtspersonen, in gebied anders dan wonen en
recreatie: effectieve ingreep in de bodem >5000m²
(landbouw, industrie, groen, …).
5. Verkavelingen: archeologienota indien percelen > 3.000m²

Belangrijke termen: “Ingreep in de
bodem” en “gabarit”
Ingreep in de bodem = elke wijziging van de eigenschappen van de
ondergrond door verwijdering of toevoeging van materie, verhoging of
verlaging van de grondwatertafel, of samendrukken van de materialen
waaruit de ondergrond bestaat alle werken die deel uitmaken van de
aanvraag
Ruim lezen: niet beperkt tot de effectieve uitgravingen (bv. individuele
funderingsputten), maar betreft de volledige bebouwde/bewerkte zone
(inclusief randinfrastructuur, omgevingsaanleg en werfzone)
Gabarit = de begrenzing van de oorspronkelijke aanleg
Binnen het gabarit = zonder de begrenzing van de oorspronkelijke
aanleg te overschrijden en zonder bijkomende verstoring van de bodem
(oppervlak & diepte)

Wat als het project boven de drempel valt?
• Bouwheer moet in zijn vergunningsaanvraag aantonen dat er geen
archeologisch erfgoed aanwezig is of dat er voldoende maatregelen zijn
voorzien om een niet-gedocumenteerde vernieling te vermijden
• Hoe: opmaak van een bekrachtigde archeologienota door een erkend
archeoloog en dit document toevoegen aan de vergunningsaanvraag
• Belangrijke rol voor de stedenbouwkundig ambtenaar: controleren of er een
archeologienota bij de vergunningsaanvraag zit + de conclusie opnemen als
voorwaarde in de vergunning

Archeologienota
• Opgemaakt door erkend archeoloog, aan te stellen door bouwheer
• Omvat:
1. Resultaten vooronderzoek zonder ingreep in de bodem
2. Resultaten vooronderzoek met ingreep in de bodem
3. Advies over maatregelen: vrijgave, opgraving (inclusief plan van
aanpak), behoud in situ
• Archeologienota wordt bekrachtigd door OE of
Onroerenderfgoedgemeente
• Bekrachtigde archeologienota maakt deel uit van de bouwaanvraag

Indien vooronderzoek met ingreep in de bodem onmogelijk of juridisch,
economisch, maatschappelijk onwenselijk is voorafgaand aan aanvraag
vergunning
1. bekrachtigde archeologienota beperkt tot vooronderzoek
zonder ingreep in de bodem
2. aanpak uitgesteld vooronderzoek met ingreep in de bodem =
deel bekrachtigde archeologienota
3. resultaat uitzonderingsprocedure: nota met voorstel
maatregelen
4. verplichting tot opmaak van een nota wordt opgenomen als
voorwaarde in de stedenbouwkundige vergunning
Uitgesteld traject

- Kan pas worden uitgevoerd na aflevering van de
stedenbouwkundige vergunning
- Erkend archeoloog meldt de start aan
OE/onroerenderfgoedgemeente
- Uitvoering van de opgraving of rapportage is niet
onderworpen aan verdere goedkeuringen of vrijgave
- Resultaat opgraving: rapport (wordt online gepubliceerd)
en archeologisch depot
Opgraving

Vrijstellingen
Vrijstelling voor opmaak van archeologienota voor
werken binnen het gabarit van een bestaande
lijninfrastructuur
Vrijstelling voor opmaak van archeologienota wanneer
de werken volledig gelegen zijn in een zone waar geen
archeologisch erfgoed te verwachten is
Overleg
Geen bilateraal overleg meer met Onroerend Erfgoed
over archeologische materie wegens wegvallen van
adviesbevoegdheid

2de kader: Onderzoek met het oog op
wetenschappelijke vraagstelling
Academisch onderzoek op niet-bedreigde sites,
waarderingsonderzoek bij beschermingen, amateur-
archeologisch onderzoek, vrijwillig onderzoek, …
Alles wat niet valt onder onderzoek bij vergunningsplichtige
ingrepen

3de kader: Toevalsvondst
“Iedereen die, op een ander moment dan bij het uitvoeren van
een archeologisch vooronderzoek, een archeologische
opgraving of het gebruik van een metaaldetector, een roerend
of onroerend goed vindt waarvan hij weet of redelijkerwijs
moet vermoeden dat het archeologische erfgoedwaarde heeft,
is verplicht daarvan binnen drie dagen aangifte te doen bij
het agentschap.”
niet intentioneel naar gezocht, écht toeval
≠ vondsten van metaaldetectie
→ moeten via andere weg gemeld worden
≠ vondsten van vooronderzoek zonder ingreep
→ moeten niet verplicht gemeld worden, vrijblijvend

5. Archeologie:
adviezen en
planningspro-
cessen

Archeologie: Adviezen bij
vergunningsplichtige werken
Adviesvraag archeologie komt te vervallen, het agentschap
beoordeelt meldingen en archeologienota’s.
In geval van beschermde archeologische sites: nog steeds
advies vragen aan Onroerend Erfgoed.

Archeologie: Adviezen bij nieuwe
ontwerpen RUP’s en
milieueffectenrapportages
Adviesvraag aan Onroerend Erfgoed blijft van kracht
Onroerenderfgoeddecreet is van toepassing (drempelcriteria
archeologie)
Niet: “Er wordt advies gevraagd aan het agentschap
Onroerend Erfgoed inzake archeologie” opnemen in
stedenbouwkundige voorschriften
Nakijken geoportaal, verwerken van bestaande informatie

Kosten archeologisch onderzoek
Gedragen door de
vergunningaanvrager
2 flankerende maatregelen:
archeologische
solidariteitsfonds
premie buitensporige
opgravingskosten voor
occasionele bouwers
(natuurlijke personen, kleine
ondernemingen en
verenigingen)

Archeologisch solidariteitsfonds
Overeenkomst minister –
archeologisch solidariteitsfonds
Berekeningswijze ledenbijdrage
Voorwaarden vergoeding leden
Doelstellingen & doelgroep
Duur overeenkomst
Erkenning door de minister
Bekendmaking in BS
Van onbepaalde duur
Basistoelage van 50.000 euro

Premie voor buitensporige
opgravingskosten
Voor occasionele bouwers die de kosten niet kunnen
vermarkten en waarvan niet verwacht kan worden dat ze zich
aansluiten bij een archeologisch solidariteitsfonds
Bij stedenbouwkundige vergunning
Natuurlijke personen en kleine ondernemingen of
verenigingen
Maximaal 40.000 euro
Maximaal 1 premie per opgraving
Aanvraag bij Onroerend Erfgoed tot 120 dagen na indienen
archeologierapport
Beslissing Onroerend Erfgoed binnen 90 dagen

Samenvatting
Welke procedure moet ik volgen ?
Vergunningsaanvraag vóór 1 juni 2016 -> oude regelgeving
(voorwaarden in de vergunning en archeologievergunning)
Vergunningsaanvraag na 1 juni 2016 -> nieuwe regelgeving
(erkend archeoloog en archeologienota)
Wanneer heb ik een archeologienota nodig?
Beslissingsboom voor verkavelingen en bouwaanvragen:
https://www.onroerenderfgoed.be/actueel/nieuws/een-
beslissingsboom-voor-verplicht-archeologisch-vooronderzoek/
Check de ligging op het Geoloket:
https://geo.onroerenderfgoed.be/

Samenvatting
Hoe kan ik een archeologienota bekomen?
Een erkend archeoloog aanstellen
Erkende archeologen:
https://www.onroerenderfgoed.be/nl//erkenningen/
CGP voor opmaak bestek aanstelling erkend archeoloog:
https://www.onroerenderfgoed.be/assets/files/content/images/Code_
van_Goede_Praktijk.pdf
Ik heb een erkend archeoloog aangesteld. Wat wordt er van
mij nog verwacht?
Overleg met de erkend archeoloog over het te voeren onderzoek
Het agentschap brengt de initiatiefnemer op de hoogte van de
bekrachtiging/weigering van de archeologienota
Mogelijkheid tot beroep bij weigering van de archeologienota
De initiatiefnemer voegt de bekrachtigde archeologienota bij zijn
aanvraag tot vergunning

Samenvatting
Ik heb mijn vergunning met als voorwaarde de bekrachtigde
archeologienota. Hoe verloopt het vervolg?
Aanstellen van een erkend archeoloog voor de uitvoering van de
bekrachtigde archeologienota
De erkend archeoloog voert het onderzoek uit
Na uitvoering archeologienota kan de bouwheer de bouwwerken
starten (erkend archeoloog brengt de bouwheer op de hoogte)
Betalen erkend archeoloog voor het geleverde werk
Archeologisch ensemble bewaren en in stand houden

https://www.onroerenderfgoed.be/nl/diens
/publicaties/

www.onroerenderfgoed.be
antwerpen@onroerenderfgoed.be
limburg@onroerenderfgoed.be
oost-vlaanderen@onroerenderfgoed.be
vlaams-brabant@onroerenderfgoed.be
west-vlaanderen@onroerenderfgoed.be
inventaris@onroerenderfgoed.be
beschermen@onroerenderfgoed.be
erkennen.subsidieren@onroerenderfgoed.be

Inhoudstafel
1 Wat is de CAI?
2 Gebruik van de CAI: erfgoedbeheer
3 Toegang tot de CAI
4 CAI: online rondleiding
5 Geoportaal
6 Archeologische Zones

CAI: inleiding
• Ontstaan in 2000 als een samenwerkingsverband tussen Vlaamse Gewest en
verschillende partners
• Dagelijks beheer in handen van agentschap Onroerend Erfgoed
• Inventaris van gekende archeologische vindplaatsen in Vlaanderen
• De kern van de CAI: relationele databank gekoppeld aan een GIS-
polygonenlaag
3

Cartografie
Veldprospectie Metaaldetectie
Wat zit er in de CAI?

Luchtfotografie Geofysisch onderzoek
Boringen

Proefsleuven
Archeologische opgravingen

Informatie de CAI is heel divers
• Soort onderzoek: diverse bronnen  diverse gegevens
• Ouder onderzoek: vaak weinig nauwkeurig
• Interessegebied (amateur-)archeologen
• Aard van ondergrond: afgedekte gebieden vs geërodeerde gebieden
• Grondgebruik (vb bos vs akker of stad vs platteland)
• Opgegraven sites (verdwenen): veel info
• Recente bodemingrepen: verplicht vooronderzoek

Resultaat
1 Lappendeken van vele polygonen op een kaart
2 Maar: landschap is continue ruimte waar de mens
woonde, werkte, zich verplaatste, oorlog voerde, zijn
doden begroef, …
3 Al deze aspecten: sterke relatie tot het landschap

Onroerenderfgoeddecreet: de minister stelt minstens volgende
inventarissen geheel of gedeeltelijk vast:
-de landschapsatlas
-inventaris van archeologische zones (cf. infra)
-inventaris bouwkundig erfgoed
-inventaris van houtige beplantingen
-inventaris van historische tuinen en parken
De CAI wordt niet vastgesteldgeen rechtsgevolgen
Gebruik van de CAI: wetenschappelijke versus
vastgestelde inventaris

Gebruik van de CAI: instrument ten dienste van het
erfgoedbeheer:
• Ondersteuning en informatie in functie van het adviseren van bouwdossiers
en opmaak archeologienota’s
• Ondersteuning voor de selectie van archeologische zones en beschermingen
• Wetenschappelijk instrument (bv. kennislacunes)

Toegang tot de CAI
• https://cai.onroerenderfgoed.be
• Gebruiksovereenkomst
• Persoonsgebonden account: aanmelden met elektronische identiteitskaart of
federaal token
• Meer info via mail.
milieuinfo-account: rijksregisternummer zonder spaties, punten etc.
indien nog geen account. Indien wel al account: gebruikersnaam
doorgeven.

CAI: online rondleiding
• https://cai.onroerenderfgoed.be
• Om de 3 maanden: update CAI
• Link met het Geoportaal van Onroerend Erfgoed
(https://geo.onroerenderfgoed.be)

Geoportaal: online rondleiding
• https://geo.onroerenderfgoed.be
• Alle erfgoedlagen van het agentschap
• Ook beschikbaar via wms/wfs (behalve CAI):
• Zie https://inventaris.onroerenderfgoed.be/portaal/kaarten

Inventaris van Archeologische Zones: decreet
• Een van de inventarissen die kan vastgesteld worden
• Archeologische zone = zone waar op basis van waarnemingen en
wetenschappelijke argumenten onderbouwd kan worden dat ze met hoge
waarschijnlijkheid archeologische waarde heeft en waarschijnlijk voldoende
goed bewaard is.
- goede aanwijzing voor aanwezigheid archeologische site
- goede aanwijzing voor voldoende goede bewaringstoestand
= Beperkte fractie van de reële voorraad aan bodemarchief!
• Eerste vaststelling Archeologische Zones: thema historische stadskernen

Inventaris van Archeologische Zones
• https://inventaris.onroerenderfgoed.be (alle erfgoedinventarissen van
onroerend erfgoed, behalve CAI)
• Koppeling geoportaal
• Inventaris opgebouwd uit Erfgoedobjecten en Aanduidingsobjecten:
• Erfgoedobjecten: ~wetenschappelijke informatie/inhoud
• Aanduidingsobjecten: ~juridische informatie m.b.t. vaststelling of
bescherming (+Ministerieel Besluit)

Vragen en contact
• CAI@rwo.vlaanderen.be (algemeen + toegang)
• Isabelle.Jansen@rwo.vlaanderen.be (Vlaams-Brabant & Limburg)
• Katrien.Cousserier@rwo.vlaanderen.be (Antwerpen & Limburg)
• Erwin.Meylemans@rwo.vlaanderen.be (Oost- en West-Vlaanderen)
Opgraving in het tracé van
een beekverlegging

CAI IN DE PRAKTIJK
LUC BAUTERS
ERFGOEDCONSULENT ARCHEOLOGIE
OOST-VLAANDEREN
17/11/2016 1

De relativiteit van de CAI
• CAI is een (waardevol) instrument, niet de
bijbel
17/11/2016 2

bijbel
• Ongeïnterpreteerde (±) gegevens
• Soms niet helemaal correct (geografische
positie), cfr. nauwkeurigheidsaanduiding
en beschrijving
17/11/2016 3

417/11/2016
bijbel
• Ongeïnterpreteerde (±) gegevens
• Soms niet helemaal correct (geografische
positie), cfr. nauwkeurigheidsaanduiding
en beschrijving

Ongelijke invulling afhankelijk van:
• Vroeger onderzoek
17/11/2016 5

617/11/2016

• Recente bodemingrepen (verplichte
vooronderzoeken)
• Aard van de ondergrond (geërodeerde
gebieden, afgedekte gebieden)
17/11/2016 7

17/11/2016 8
vooronderzoeken)
• Aard van de ondergrond (geërodeerde
gebieden, afgedekte gebieden)

17/11/2016 9
vooronderzoeken)
• Aard van de ondergrond (afgedekte
gebieden, geërodeerde gebieden)
klei
veen
dekzand

vooronderzoeken)
• Aard van bodemgebruik:
• Stadscontext complex en aangetast
17/11/2016 10

vooronderzoeken)
• Akkerland: sterke erosie op de hellingen
• Weide: moeilijker zichtbaar, matige bewaring
• Bos: minder goed zichtbaar, goede bewaring
17/11/2016 13

vooronderzoeken)
• Aard van bodemgebruik (stad versus
platteland)
• Bevat ook verdwenen sites (opgegraven…)
17/11/2016 14

Interpretatie is nodig!
• Leren er mee werken
=> beperkte toegang + roof tegengaan
• Archeologen kunnen dit door opleiding (?)
17/11/2016 15

Interpretatie is nodig!
• Leren er mee werken
=> beperkte toegang + roof tegengaan
• Archeologen kunnen dit door opleiding (?)
• Cursus => jullie kunnen dit ook voor jullie
toepassingen
17/11/2016 16

Hoe interpreteren?
• Verder kijken dan kaartje alleen!
Lezen van de fiches achter de kaarten
17/11/2016 17

Hoe interpreteren?
17/11/2016 18

Hoe interpreteren?
17/11/2016 19

Hoe interpreteren?
17/11/2016 20

Hoe interpreteren?
• Vraagstelling: site groter dan wat gekend is?
• Verband tussen de ingreep en de
vernielingsfactor op de ondergrond
-> vermijden van vernielen door aanpassing
werken
• Doelbewust op gekend site gaan (inschatting
kosten gekend)
17/11/2016 21

Combineren met andere
informatiebronnen!
• Historische kaarten:
• hulpmiddel = geoportaal onroerend erfgoed
17/11/2016 22

17/11/2016 23
Huidige toestand

Ferrariskaart (1771-1778)
17/11/2016 24

17/11/2016 25
Atlas van de buurtwegen (ca.1840)

17/11/2016 26
Atlas van de buurtwegen (ca.1840)

17/11/2016 27
Popp-kaart (1842-1879)

informatiebronnen!
• hulpmiddel = geoportaal onroerend erfgoed
• Bijkomende kaarten en plans op lokaal vlak:
Cartesius
http://www.cartesius.be/CartesiusPortal/
17/11/2016 29

informatiebronnen!
hulpmiddel = geoportaal onroerend erfgoed
https://geo.onroerenderfgoed.be/#zoom=9&lat
=6639473.15&lon=462444.02
Cartesius
17/11/2016 30

informatiebronnen!
=6639473.15&lon=462444.02
Cartesius
17/11/2016 31
Moerbeke

informatiebronnen!
=6639473.15&lon=462444.02
Cartesius
17/11/2016 32

informatiebronnen!
=6639473.15&lon=462444.02
Cartesius
17/11/2016 33

informatiebronnen!
• Historische kaarten
• Bodemkaarten
https://www.dov.vlaanderen.be/portaal/?module=public-
bodemverkenner#ModulePage
17/11/2016 34

informatiebronnen!
• Bodemkaarten
https://www.dov.vlaanderen.be/portaal/?module=public-
bodemverkenner#ModulePage
17/11/2016 36

informatiebronnen!
• Bodemkaarten
• Toponiemen
• Steenveld
• Verbrande hofstede
• Alvinnenberg
• Tomberg
• …
17/11/2016 37

informatiebronnen!
• Bodemkaarten
• Toponiemen
• DHM
17/11/2016 38

informatiebronnen!
• Bodemkaarten
• Toponiemen
• DHM
• Historische websites (WOI en II, Staats-Spaanse
Linies)
17/11/2016 40

http://www.staatsspaanselinies.eu/algemeen/?lng=nl
17/11/2016 41

Bunkers Bruggenhoofd Gent en Hollandstellung
http://www.bunkergordel.be/
17/11/2016 42

Wat is archeologisch belangrijk?
• Meer dan individuele sites alleen!
• Ook gebruik van ruimte/landschap:
17/11/2016 43

17/11/2016 44
Beaulieu
klooster
Karolingische curtis
Oud kasteel
Oude
Scheldemeander
kouters
kouters
©UGent Vakgroep archeologie

Wat is archeologisch belangrijk?
• Meer dan individuele sites alleen!
• Ook gebruik van ruimte/landschap:
– Wonen (meestal droog, soms nat)
– Doden (begraven, verbranden, verrotten…)
– Werken (landbouw, veeteelt, handel,
industrie…)
– Religie (kapel, tempel, openlucht, boom,
rivier…)
17/11/2016 45

CAI in de praktijk
• Vragen ??????
17/11/2016 46

presentaties opleiding 'inleiding tot de archeologie en CAI' van 17 november 2016

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (15)

Similar to presentaties opleiding 'inleiding tot de archeologie en CAI' van 17 november 2016

Similar to presentaties opleiding 'inleiding tot de archeologie en CAI' van 17 november 2016 (19)

More from Onroerend Erfgoed

More from Onroerend Erfgoed (20)

presentaties opleiding 'inleiding tot de archeologie en CAI' van 17 november 2016