Opleiding 'Inleiding tot de archeologie en CAI' op dinsdag 15 juni 2021: presentatie over de Centrale Archeologische Inventaris of CAI

1. Voorstelling CAI 15-06-2021
Katrien Cousserier

2. Inhoud
1 Inleiding: Wat is de CAI?
2 De CAI in de Inventaris Onroerend Erfgoed
3 Opbouw van een Waarneming
4 Gegevens afhankelijk van…
5 Andere bronnen
6 Toegang

3. 1 Inleiding: wat is de CAI?
• Ontstaan in 2000 als een samenwerkingsverband tussen Vlaamse
Gewest en verschillende partners
• Dagelijks beheer in handen van agentschap Onroerend Erfgoed
• Inventaris van gekende archeologische vindplaatsen of waarnemingen in
Vlaanderen :
→ resultaten van onderzoek of observaties met een relevantie
voor archeologisch onderzoek of beheer.
• Sinds 2020 opgenomen in de Inventaris Onroerend Erfgoed
→ Module Waarnemingen (en Module Gebeurtenis)
→ Gekoppeld met andere toepassingen: Beeldbank, OAR,
Archeologieportaal, Thesaurus, …

4. Waarneming
Erfgoedobject
Thema
Gebeurtenis
Beeldbank
Aanduidingsobject
OAR (Open Archive)
Archeologieportaal
Online bronnen (extern)
Medea
…
Metaaldetectietool
1 Inleiding: wat is de CAI?
CAI

5. 2 Inventaris Onroerend Erfgoed
Archeologische Zones CAI

6. 2 Inventaris Onroerend Erfgoed
• Erfgoedobjecten: erfgoeditems geïnventariseerd o.b.v.
wetenschappelijke criteria, hoofdbrok: bouwkundig erfgoed
• Aanduidingsobjecten: informatie over het juridische statuut van erfgoed in
de inventaris (beschermd, vastgesteld)
• Waarnemingen: resultaten van onderzoek of observaties met een
relevantie voor archeologisch onderzoek of beheer
• Gebeurtenissen: het uitgevoerde onderzoek, bv. opgravingen,
inventarisaties, …
• Thema: inhoudelijk thema, onderwerp voorzien van een beknopte tekst,
achtergrondinformatie

7. 2 Inventaris Onroerend Erfgoed
• Archeologische Zones
• Erfgoedobjecten → archeologische gehelen
• Vastgestelde Archeologische Zones
• Erfgoedobjecten → archeologische gehelen
• Aanduidingsobjecten

8. 2 Inventaris Onroerend Erfgoed
• Centrale Archeologische Inventaris
• Waarnemingen → archeologische elementen
• Meeste waarnemingen: afgeschermd voor het grote publiek
→ Aanmelden noodzakelijk

9. 3 Waarnemingen: opbouw
Locatie: op kaart
→ Link naar geoportaal
Naam waarneming
Foto’s
(beeldbank)

10. 3 Waarnemingen: opbouw

11. 3 Waarnemingen: opbouw

12. 3 Waarnemingen: opbouw
Locatie: op kaart
Naam waarneming
Foto’s
(beeldbank)

13. 3 Waarnemingen: opbouw
Beschrijvende
tekst
Locatie:
administratieve
gegevens

14. 3 Waarnemingen: opbouw
Kenmerkgroepen:
inhoudelijk logisch
gegroepeerd volgens datering
en interpretatie
Gebeurtenis en bron:
gekoppelde module

15. 3 Waarnemingen: opbouw
Gebeurtenismodule

16. 3 Waarnemingen: opbouw
Inhoudelijk thema:
gekoppelde module

17. 3 Waarnemingen: opbouw
Themamodule

18. 4 Gegevens afhankelijk van…
• Verschillende soorten onderzoek: leiden tot heel diverse gegevens

19. 4 Gegevens afhankelijk van…
• Verschillende soorten onderzoek: leiden tot heel diverse gegevens
• Archeologische opgravingen: soms heel uitgebreide en gedetailleerde
info (sporen, objecten, opgaand muurwerk, …)

20. 4 Gegevens afhankelijk van…
• Verschillende soorten onderzoek: leiden tot heel diverse gegevens
• Proefsleuvenonderzoek: minder gedetailleerde info dan opgraving,
voorlopige datering en interpretatie

21. 4 Gegevens afhankelijk van…
• Verschillende soorten onderzoek: leiden tot heel diverse gegevens
• Booronderzoek: kan archeologische objecten opleveren (vooral in
prehistorische context), maar ook info over de opbouw van de
bodem/ondergrond

22. 4 Gegevens afhankelijk van…
• Verschillende soorten onderzoek: leiden tot heel diverse gegevens
• Veldprospectie: systematisch aflopen van terreinen op zoek naar
archeologische objecten, indicatie voor aanwezigheid van een site,
vaak aardewerk of silex

23. 4 Gegevens afhankelijk van…
• Verschillende soorten onderzoek: leiden tot heel diverse gegevens
• Metaaldetectie: zeer gerichte veldprospectie, 1 materiaalcategorie,
indicatie voor aanwezigheid van een site

24. 4 Gegevens afhankelijk van…
• Verschillende soorten onderzoek: leiden tot heel diverse gegevens
• Geofysisch onderzoek: scan van de bodem, o.a. verschil in weerstand
kan wijzen op archeologische sporen

25. 4 Gegevens afhankelijk van…
• Verschillende soorten onderzoek: leiden tot heel diverse gegevens
• Luchtfotografie: verschil in gewassen zichtbaar, kan wijzen op
aanwezigheid van archeologische sporen zoals grachten, muren, …

26. 4 Gegevens afhankelijk van…
• Verschillende soorten onderzoek: leiden tot heel diverse gegevens
• Digitaal Hoogtemodel: reliëfverschillen, vooral onder bos bewaard

27. 4 Gegevens afhankelijk van…
• Verschillende soorten onderzoek: leiden tot heel diverse gegevens
• Cartografie: relicten zoals sites met walgracht uit historische perioden,
rekening houden met onnauwkeurigheid

28. • Verschillende soorten onderzoek: leiden tot heel diverse gegevens
• Ouder onderzoek: vaak weinig nauwkeurige gegevens beschikbaar
4 Gegevens afhankelijk van…

29. Niet altijd expliciete vermelding van
onnauwkeurigheden in CAI.
→CAI en bronnen kritisch bekijken

30. • Verschillende soorten onderzoek: leiden tot heel diverse gegevens
• Ouder onderzoek: vaak weinig nauwkeurige gegevens beschikbaar
• Opgegraven sites: verdwenen
• Volledig opgegraven?
• Veel info → meer waard dan waarnemingen met weinig info?
4 Gegevens afhankelijk van…

31. • Verschillende soorten onderzoek: leiden tot heel diverse gegevens
• Ouder onderzoek: vaak weinig nauwkeurige gegevens beschikbaar
• Opgegraven sites (verdwenen):
• Volledig opgegraven?
• Veel info → meer waard dan waarnemingen met weinig info?
• Recente bodemingrepen: nl. verplicht vooronderzoek met Archeologienota of Nota
4 Gegevens afhankelijk van…

32. • Verschillende soorten onderzoek: leiden tot heel diverse gegevens
• Ouder onderzoek: vaak weinig nauwkeurige gegevens beschikbaar
• Opgegraven sites (verdwenen):
• Volledig opgegraven?
• Veel info → meer waard dan waarnemingen met weinig info?
• Recente bodemingrepen: nl. verplicht vooronderzoek
• Bodem
• Geërodeerd versus afgedekt
• Aard van het bodemgebruik:
• Akkers: erosie op hellingen (sites komen aan de oppervlakte)
• Weiland: moeilijker zichtbaar
• Bos: minder goed zichtbaar, goede bewaring
4 Gegevens afhankelijk van…

33. • Historische kaarten
• Geoportaal: https://geo.onroerenderfgoed.be
• Cartesius: http://www.cartesius.be/CartesiusPortal/
• Bodemkaarten
• https://www.dov.vlaanderen.be
• Toponiemen:
• Steenveld (baksteenoven? Verdwenen bewoning? Tertiaire stenen die dagzomen?...
• Verbrande hofstede (verdwenen hoeve door brand)
• Alvinnenberg (castrale motte? Grafheuvel?)
• Tomberg (tumulus?)
• Digitaal Hoogtemodel
• Historische websites
5 Andere bronnen

34. 6 Toegang
• https://inventaris.onroerenderfgoed.be
• Gebruiksovereenkomst
• milieuinfo-account: obv rijksregisternummer, indien al account:
gebruikersnaam doorgeven.
• E-mailadres: persoonlijk emailadres waar je altijd toegang tot
hebt
• Persoonsgebonden account: aanmelden met digitale sleutel
• Meer info via mail.

35. CAI@vlaanderen.be
Vragen en contact

36. Einde