Spreekbeurt erfgoed

Onroerend erfgoed op nieuwe wegen:
analyse van het Decreet betreffende
het onroerend erfgoed
Jan Beleyn
Steve Ronse
(m.m.v. Elias Gits)
Gent
13 maart 2014

Verwelkoming
• Korte inleiding en voorstelling
• Opzet van deze uiteenzetting

Outline
• Onroerenderfgoeddecreet?
• Inventarisatie
• Archeologie
• Bescherming (en erfgoedlandschappen)
• Handhaving

Onroerenderfgoeddecreet?
• Het decretale proces: kort chronologisch overzicht
– aankondiging van een nieuw decreet inzake onroerend erfgoed in het Vlaamse
regeerakkoord 2009-2014 en in de beleidsnota Onroerend Erfgoed 2009-2014
– conceptnota goedgekeurd op 23 juli 2012
– voorontwerp van decreet definitief goedgekeurd op 25 januari 2013
– ruime consultatieronde met diverse adviesorganen (SARO, SERV, SARC,
Minaraad, KCML) en advies van de afdeling Wetgeving van de Raad van State
– ontwerp van Onroerenderfgoeddecreet bekrachtigd en afgekondigd op 12 juli
2013
– bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad op 17 oktober 2013

• Inwerkingtreding en verdere uitvoering: stand van zaken op vandaag
– gefaseerde inwerkingtreding
– inwerkingtreding van (de meeste bepalingen van) het decreet voorzien op 1
januari 2015 (art. 13.4.1 ontwerp uitvoeringsbesluit)
– conceptnota uitvoeringsbesluit goedgekeurd op 25 januari 2013
– eerste principiële goedkeuring ontwerp uitvoeringsbesluit op 17 januari 2014
– volgende stap: tweede principiële goedkeuring ontwerp uitvoeringsbesluit na
adviesinwinning bij SERV en Minaraad
– uitzondering voor wat betreft hoofdstuk 5 (archeologie) en een beperkt aantal
afzonderlijke artikelen

• Ratio legis decreet (1): harmonisering van versnipperde regelgeving
– wet van 7 augustus 1931 op het behoud van monumenten en landschappen
– decreet van 3 maart 1976 tot bescherming van monumenten en stads- en
dorpsgezichten
– decreet van 30 juni 1993 houdende bescherming van het archeologisch
patrimonium
– decreet van 16 april 1996 betreffende de landschapszorg
– maximaal op elkaar afstemmen van verschillende procedures en statuten in de
onderscheiden regelgevingen die op vandaag van kracht zijn: meer
rechtszekerheid door uniformiteit
– niet: varend erfgoed en heraldiek
• Ratio legis decreet (2): voldoen aan internationale plichten
– o.m. en vooral verdrag van Valletta, op 8 oktober 2010 geratificeerd door België
(inzake archeologie)

• Ratio legis decreet (3): introductie van het subsidiariteitsbeginsel in
het erfgoedrecht
– onroerenderfgoedgemeente (art. 3.2.1 decreet) : op eerder vrijwillige basis kan
een gemeente bepaalde taken inzake erfgoed op zich nemen (zie verder)
– intergemeentelijke erfgoeddienst (art. 3.3.1 decreet)
– …
• Ratio legis decreet (4): vereenvoudiging en unificatie
– er komt één Vlaamse Commissie Onroerend Erfgoed (art. 3.1.1 decreet)
– uitbouwen, uniformiseren en vereenvoudigen van de huidige financierings-
regelgeving

• Ratio legis decreet (5): professionalisering
– erkenning als onroerenderfgoeddepot (art. 3.4.1 decreet)
– aanduiding als erkende archeoloog (art. 3.5.1 decreet)
– aanduiding als erkende metaaldetectorist (art. 3.6.1 decreet)
– kwaliteitslabel onroerenderfgoedondernemers (art. 3.7.1 decreet)
– …
• Ratio legis decreet (6): andere
– verankering van de cyclus onderzoeken – inventariseren – beschermen –
beheren – ontsluiten – handhaven
– strategische beleidsplanning
– last but not least: introductie van nieuwe – moderne – handhavingsprincipes (cf.
Vlaams Milieuhandhavingsdecreet, handhaving Omgevingsvergunning, etc.)

Inventarisatie: hoe het is
• Meerdere (deel)inventarissen waarvan de belangrijkste bij uitstek de
“Inventaris Bouwkundig Erfgoed”
– grondslag: art. 12/1 van het decreet van 3 maart 1976 tot bescherming van
monumenten en stads- en dorpsgezichten, ingevoegd bij het decreet van 27
maart 2009: “De Vlaamse Regering stelt een inventaris van het bouwkundig
erfgoed vast onder de vorm van een systematische oplijsting per gemeente,
waarbij per opgenomen constructie of gezicht een beknopte wetenschappelijke
beschrijving wordt gevoegd.”
– inventaris wordt jaarlijks opnieuw vastgesteld door de administrateur-generaal
van het agentschap Onroerend Erfgoed bij een zogenaamd vaststellingsbesluit
– eerste inventaris is vastgesteld op 14 september 2009
– laatste “update” in werking getreden sedert 14 december 2013
(https://inventaris.onroerenderfgoed.be/bestanden/vaststelling/vaststelling_28_1
1_2013.pdf)

• Geen echte - decretale - selectiecriteria voor opname op de
Inventaris Bouwkundig Erfgoed
– in de praktijk gebeurde dit op basis van de criteria uit art. 2, 2 van het decreet
van 3 maart 1976 tot bescherming van monumenten en stads- en
dorpsgezichten: “een onroerend goed, werk van de mens of van de natuur of van
beide samen, dat van algemeen belang is omwille van zijn artistieke,
wetenschappelijke, historische, volkskundige, industrieel-archeologische of
andere sociaal-culturele waarde, (met inbegrip van de cultuurgoederen die er
integrerend deel van uitmaken, inzonderheid de bijhorende uitrusting en de
decoratieve elementen)”
• Daarom ook weinig lijn in de eigenlijke inventarisatie
• Geen openbaar onderzoek bij de inventarisatie
• Nauwelijks publiciteitsvereisten

• Voornaamste rechtsgevolgen van de Inventaris Bouwkundig
Erfgoed (-)
– meer adviezen en formaliteiten verbonden aan het bekomen van een
stedenbouwkundige vergunning (art. 4, 8 en 17 en 20, 6° besluit van de Vlaamse
regering van 28 mei 2004 betreffende de dossiersamenstelling van de aanvraag
voor een stedenbouwkundige vergunning, art. 1, 1°, g besluit van de Vlaamse
regering van 5 juni 2009 tot aanwijzing van de instanties die over een
vergunningsaanvraag advies verlenen) voor het slopen van een goed dat op de
inventaris staat
– enkel nog een stedenbouwkundige vergunning voor de sloop na een “algemene
onroerenderfgoedtoets” (art. 12/2 van het decreet van 3 maart 1976 tot
bescherming van monumenten, stads- en dorpsgezichten)
– enkele ervaringen uit de vergunningspraktijk en uit de rechtspraak: soms “quasi-
monumentale waarde”

• Voornaamste rechtsgevolgen van de Inventaris Bouwkundig
Erfgoed (+)
– mogelijkheid om af te wijken van de energieprestatienormen (decreet van 8 mei
2009 houdende algemene bepalingen betreffende het energiebeleid en het
Besluit van de Vlaamse regering van 19 november 2010 houdende algemene
bepalingen over het energiebeleid)
– gebouwen kunnen makkelijker een nieuwe zonevreemde functie krijgen (art. 10
van het besluit van de Vlaamse regering van 28 november 2003 tot vaststelling
van de lijst van toelaatbare zonevreemde functiewijzigingen)
– stimuleren van renovatie door sociale huisvesting (art. 8, §2, tweede lid, 3°
besluit van de Vlaamse regering van 21 december 2012 houdende de
financiering van verrichtingen in het kader van sociale woonprojecten en de
daaraan verbonden werkingskosten)

Inventarisatie: hoe het wordt
• Naar 5 inventarissen (met mogelijke deelinventarissen)
– de landschapsatlas
– de inventaris van archeologische zones
– de inventaris van bouwkundig erfgoed
– de inventaris van houtige beplantingen met erfgoedwaarde
– de inventaris van historische tuinen en parken
• Grondslag: art. 4.1.1 decreet
– “De Vlaamse Regering stelt minstens de volgende inventarissen geheel of
gedeeltelijk vast: (…)”
– verdere uitwerking in art. 4.1.1 van het ontwerp van uitvoeringsbesluit

• Nu wel zekere selectiecriteria voor de opname op (en ook
schrapping van) één van de 5 onroerenderfgoedinventarissen
– art. 4.1.2 decreet: “De Vlaamse Regering bepaalt de criteria voor het opnemen
en schrappen van een onroerend goed in een artikel 4.1.1 vermelde inventaris”
– verder uitgewerkt in art. 4.1.1 e.v. van het ontwerp van uitvoeringsbesluit
– maar nog nader uit te werken in een door de Minister of zijn gemachtigde
vastgestelde “handleiding met inventarisatiemethodologie”
– rechtszekerheid?

• Twee criteria bij opname op de landschapsatlas, de inventaris
bouwkundig erfgoed, de inventaris houtige beplantingen en de
inventaris historische tuinen en parken
– over één of meer erfgoedwaarden beschikken
– voldoende bewaard zijn
• Vaag!

• Criterium 1: erfgoedwaarde (art. 2.1, 26° decreet)
– archeologische waarde, architecturale waarde, artistieke waarde, culturele
waarde, esthetische waarde, historische waarde, industrieel-archeologische
waarde, technische waarde, ruimtelijk-structurerende waarde, sociale waarde,
stedenbouwkundige waarde, volkskundige waarde, wetenschappelijke waarde
waaraan onroerende goederen en de cultuurgoederen die er integrerend deel
van uitmaken hun huidige of toekomstige betekenis ontlenen
• Criterium 2: het voldoende bewaard zijn
– het item moet voldoende goed bewaard zijn: vooralsnog geen nadere duiding
(opvallend: net hierover is er zeer vaak discussie…)
– cf. art. 4.1.5 ontwerp van uitvoeringsbesluit: er volgt een handleiding met
inventarismethodologie

• Afwijkende regeling voor de inventaris van archeologische zones
– enkel geënt op begrip “archeologische zone”: zone waar op basis van
waarnemingen en wetenschappelijke argumenten onderbouwd kan worden dat
ze met hoge waarschijnlijkheid archeologische waarde heeft
– “waarschijnlijk voldoende goed bewaard” volstaat

• Nu wel een openbaar onderzoek naar aanleiding van de vaststelling
– art. 4.1.3 decreet
– openbaar onderzoek, ook bij het actualiseren, toevoegen of verwijderen van
onroerende goederen
– bekendmaking via het ophangen van een bericht in de gemeente, Belgisch
Staatsblad, dagbladen, etc.
– indienen van opmerkingen of bezwaren over de feitelijkheden binnen een termijn
van 60 dagen
– verplichte adviesinwinning bij de Vlaamse Commissie Onroerend Erfgoed (30 +
30 dagen)
– nog altijd geen individuele verwittiging van de eigenaar of zakelijkrechthouder
van het onroerend goed in kwestie (gemeenten kunnen dit wel zo organiseren)
– wat moet precies vermeld worden op de inventaris?

• Nu wel duidelijke informatieverplichtingen
– art. 4.1.11, eerste lid decreet: “Iedereen die voor eigen rekening of als
tussenpersoon een geïnventariseerd goed (...) verkoopt, verhuurt voor meer dan
negen jaar, inbrengt in een vennootschap, een erfpacht of een opstalrecht
overdraagt of op andere wijze de eigendomsoverdracht met een vergeldend
karakter van het goed bewerkstelligt, vermeldt in de onderhandse of authentieke
akte dat het goed is opgenomen in een van de vastgestelde inventarissen (...) en
de rechtsgevolgen die aan de opname verbonden zijn door een verwijzing naar
hoofdstuk 4 van dit decreet in de akte op te nemen.”
– art 4.1.11, tweede lid decreet: “Als de instrumenterende ambtenaar een
onderhandse akte in een authentieke akte dient op te nemen, waarbij de eerste
niet beantwoordt aan de voorschriften van het eerste lid, dan wijst hij de partijen
bij de opmaak van de akte op het eerste lid.”
– relatie met handhaving (art. 11.2.4, 1° decreet)
– burgerrechtelijke gevolgen?

• Nieuwe rechtsgevolgen ten aanzien van de overheid verankerd in
het decreet
– zorgplicht (art. 4.1.9 decreet): elke administratieve overheid neemt zo veel
mogelijk zorg in acht voor de erfgoedkenmerken van onroerende goederen die
opgenomen zijn in een aan een openbaar onderzoek onderworpen vastgestelde
inventaris (dus enkel na eerste vaststellingen). Zie ook art. 4.2.1 ontwerp
uitvoeringsbesluit: administratieve last!
– motiveringsplicht (art. 4.1.9 decreet): de administratieve overheid geeft in al haar
beslissingen over een eigen werk of eigen activiteit met directe impact op het
geïnventariseerde erfgoed aan hoe ze rekening heeft gehouden met de
zorgplicht
– nader verduidelijkt in ontwerp van uitvoeringsbesluit: kan omvat zijn door een
MER (art. 4.2.2) en in de beslissing moet aangegeven worden welke
geïnventariseerde goederen een directe impact ondervinden en welke
maatregelen werden genomen om te voldoen aan zorgplicht

• De opname van een onroerend goed in een vastgestelde inventaris
vormt geen weigeringsgrond voor eender welke vergunning of
machtiging
– blijft natuurlijk wel een afwegingselement bij de beoordeling
– n.a.v. vergunningverlening verplichte adviesinwinning bij het agentschap voor de
verwijdering van een onroerend goed opgenomen in de vastgestelde inventaris
bouwkundig erfgoed of de vastgestelde inventaris van houtige beplantingen (art.
4.1.10 decreet). Indien de vergunningverlenende overheid een
onroerenderfgoedgemeente is, wordt advies gevraagd aan een deskundig
medewerker in eigen rangen of aan de intergemeentelijke
onroerenderfgoeddienst
– uitzondering: voor werken, activiteiten of processen van een administratieve
overheid

Inventarisatie: overgangsregeling
• Wat met de huidig vastgestelde inventaris bouwkundig erfgoed?
– blijft een vastgestelde inventaris in het nieuwe decreet, met inbegrip van alle
nieuwe rechtsgevolgen
– uitzondering: zorgplicht en motiveringsplicht voor overheid gelden slechts in
zoverre een openbaar onderzoek heeft plaatsgevonden (zie hoger)

Inventarisatie: eerste evaluatie
• Nieuwe regeling komt duidelijk tegemoet aan enkele - o.i. zeer
terechte - bezwaren uit de rechtspraktijk (quasi – compleet gebrek
aan publiciteit, gebrek aan enige inspraak bij de opname…)
• Veel blijft afhangen van de gestrengheid bij opname op de
inventarissen (criteria blijven nu alvast bijzonder vaag) en de wijze
waarop vergunningverlenende overheden omgaan met het juridisch
statuut ingevolge de opname op de inventaris
• Administratieve lasten verhoogd voor de lokale besturen

Archeologie: hoe het is
• Decreet van 30 juni 1993 houdende bescherming van het
archeologisch patrimonium juncto het besluit van de Vlaamse
regering van 20 april 1994 tot uitvoering van het decreet van 30 juni
1993 houdende bescherming van het archeologisch patrimonium
• Archeologie werd van algemeen nut verklaard
– de ontdekking, bescherming en het behoud van het archeologisch patrimonium
zijn van algemeen nut (art. 4, §1 decreet)
• Zorgplicht inzake archeologie
– de eigenaar en de gebruiker zijn ertoe gehouden de archeologisch monumenten
die zich op hun gronden bevinden te bewaren en te beschermen en ze voor
beschadiging en vernietiging te behoeden (art. 4, §2 decreet)
– hoe ver reikt deze zorgplicht [zie Gent (9e k.), 28 mei 2010, Juristenkrant 2011,
afl. 230, 6 en Cass. 23 februari 2012, www.cass.be]?

• Impact op het vergunningenproces
– steeds adviesverplichting in de “bijzondere procedure” voor werken van
algemeen belang (art. 5 decreet)
– adviesverplichting voor aanvragen met betrekking tot voorlopig of definitief
beschermde archeologische monumenten of met betrekking tot percelen die in
voorlopig of definitief beschermde archeologische zones liggen (art. 1, 1°, e van
het besluit van de Vlaamse regering van 5 juni 2009 tot aanwijzing van de
instanties die over een vergunningsaanvraag advies verlenen)
– adviesverplichting voor aanvragen voor 1) verkavelingen van ten minste tien
loten, bestemd voor woningbouw, of met een grondoppervlakte groter dan een
halve hectare, ongeacht het aantal loten; 2) groepswoningbouwprojecten,
waarbij ten minste tien woongelegenheden ontwikkeld worden; 3) de bouw of de
herbouw van appartementsgebouwen, waarbij ten minste vijftig appartementen
gecreëerd worden; 4) nieuwbouwprojecten met een bebouwd oppervlak van 500
m² of meer in woongebieden of recreatiegebieden; 5) ontginningsgebieden en
uitbreiding van ontginningsgebieden (art. 1, 1°, h van het besluit van de Vlaamse
regering van 5 juni 2009 tot aanwijzing van de instanties die over een
vergunningsaanvraag advies verlenen)

• Advisering kan aanleiding geven tot een verplicht gesteld
“vooronderzoek”, hetwelk kan uitmonden in een vervolgonderzoek
met opgravingen
• De kost voor dit alles wordt ten laste van de bouwheer gelegd
• Er dringt zich een vergunning op voor een archeologische opgraving
of archeologische prospectie met ingreep in de bodem (art. 6
decreet + art. 15 uitvoeringsbesluit)

• Verder proces (bron: KLAD)

• Mogelijkheid om een opgraving van algemeen nut te verklaren (art.
7 decreet)
– tijdelijke bezetting van de gronden
– stillegging van de werken of handelingen
– zelfs opschorting of intrekking van verleende vergunningen
– mogelijkheid tot schadeloosstelling bij intrekking van vergunningen of meer dan
30 dagen stillegging / opschorting van verleende vergunningen (art. 10 decreet)

• Specifieke regeling inzake toevalsvondsten (art. 8 decreet)
– meldingsplicht voor de vinder
– bewaar- en beschermingsplicht gedurende minstens 10 dagen (verlengbaar)
– mogelijkheid tot schadevergoeding indien dit laatste meer dan 30 dagen duurt
(art. 10 decreet)
• Vergunning voor (metaal)detectie (art. 9 decreet)

Archeologie: hoe het wordt
• Actief- en passiefbehoudsbeginsel
– passief behoudsbeginsel t.a.v. eenieder (art. 5.1.1 decreet): “Het is verboden
archeologische artefacten, archeologische sites en archeologische ensembles te
ontsieren”
– actief behoudsbeginsel t.a.v. gebruikers en zakelijkrechthouders van
“archeologische ensembles” (art. 5.2.1 e.v. decreet)

• Verbod op metaaldetectie blijft behouden, behalve bij erkenning
– art. 5.1.2 decreet: behoudens erkenning en volgens een code van goede praktijk
– erkenningsvoorwaarden reeds in ontwerp van uitvoeringsbesluit
• Algemeen verbod om archeologische opgraving of graafwerken of
archeologisch vooronderzoek met ingreep in de bodem uit te voeren
zonder melding / toelating blijft behouden
• Meldingsplicht voor toevalsvondsten blijft behouden
– modaliteiten

• Belangrijke doelstelling van het nieuwe decreet: betere integratie
van archeologie in (bouw)projecten en minder ad hoc benadering
zoals vandaag het geval is
– cf. verdrag van Valletta
• Hoe?
– via verplicht vooronderzoek wanneer in welomschreven gevallen een
stedenbouwkundige vergunning of een verkavelingsvergunning wordt beoogd
(art. 5.4.1 e.v. decreet)
– door erkend archeoloog
– resulteert in bekrachtigde archeologienota die bij een aanvraag tot het bekomen
van een stedenbouwkundige vergunning of verkavelingsvergunning moet
gevoegd worden: nu werkelijk een vooronderzoek

• Verplicht vooronderzoek voor bepaalde stedenbouwkundige
vergunningsaanvragen met ingreep in de bodem (art. 5.4.1 decreet)
– voor percelen die gelegen zijn in een voorlopig of definitief beschermde
archeologische site
– voor aanvragen waarbij de totale oppervlakte van de ingreep in de bodem 100
m2 of meer beslaat en de totale oppervlakte van de kadastrale percelen waarop
de vergunning betrekking heeft 300 m2 of meer bedraagt en waarbij de betrokken
percelen geheel of gedeeltelijk gelegen zijn in archeologische zones, opgenomen
in de vastgestelde inventaris van archeologische zones
– voor aanvragen waarbij de totale oppervlakte van de ingreep in de bodem 1000
m2 of meer beslaat en de totale oppervlakte van de kadastrale percelen waarop
de vergunning betrekking heeft 3000 m2 of meer bedraagt en waarbij de
betrokken percelen volledig gelegen zijn buiten archeologische zones,
opgenomen in de vastgestelde inventaris van archeologische zones

• Verplicht vooronderzoek voor bepaalde verkavelingsvergunnings-
aanvragen (art. 5.4.2 decreet)
– voor percelen die gelegen zijn in een voorlopig of definitief beschermde
archeologische site
– voor aanvragen waarbij de totale oppervlakte van de kadastrale percelen 300 m²
of meer bedraagt en waarbij de betrokken percelen geheel of gedeeltelijk
gelegen zijn in archeologische zones, opgenomen in de vastgestelde inventaris
van archeologische zones
– voor aanvragen waarbij de totale oppervlakte van de kadastrale percelen 3000
m² of meer bedraagt en waarbij de betrokken percelen volledig gelegen zijn
buiten archeologische zones, opgenomen in de vastgestelde inventaris van
archeologische zones

• Vrijstellingen?
– indien in het gebied geen archeologisch erfgoed te verwachten valt, zoals
vastgesteld door de Vlaamse regering
– indien de aanvraag betrekking heeft op werkzaamheden binnen het gabarit van
een bestaande lijninfrastructuur en haar aanhorigheden (voor
stedenbouwkundige vergunningen)
– indien de aanvrager een natuurlijke persoon of privaatrechtelijke rechtspersoon
is, de totale oppervlakte van de ingreep in de bodem minder dan 5000 m2
beslaat en de betrokken percelen volledig gelegen zijn buiten woongebied of
recreatiegebied en buiten archeologische zones opgenomen in de vastgestelde
inventaris van archeologische zones en buiten beschermde archeologische sites

• Hoe gebeurt het vooronderzoek?
– mogelijkheid 1: met ingreep in de bodem (art. 5.4.6 decreet)
– mogelijkheid 2 (uitzondering): zonder ingreep in de bodem, indien zulks
“onmogelijk” of “onwenselijk” is (art. 5.4.12 decreet). Wanneer geldt de
uitzondering en is een ingreep in de bodem “onmogelijk” of “onwenselijk”?

• Mogelijkheid 1: verplicht vooronderzoek met ingreep in de bodem
– erkend archeoloog wordt aangesteld door initiatiefnemer
– melding van voornemen tot het uitvoeren van dit archeologisch vooronderzoek
met ingreep in de bodem door archeoloog aan de Vlaamse administratie of de
onroerenderfgoedgemeente
– melding omvat o.m. gegevens van initiatiefnemer, archeoloog en de betrokken
percelen, alsook uiteenzetting van de aanleiding van het vooronderzoek en de
voorgestelde uitvoeringswijze van het vooronderzoek
– agentschap kan het vooronderzoek weigeren of er voorwaarden aan koppelen
en meldt dit binnen de 15 dagen na ontvangst van de melding aan de archeoloog
– mogelijkheid tot georganiseerd administratief beroep door initiatiefnemer tegen
weigering of voorwaarden bij de Vlaamse regering
– na termijn van 15 dagen kan het vooronderzoek een aanvang nemen indien
geen sprake is van weigering of voorwaarden

• Mogelijkheid 1: verplicht vooronderzoek met ingreep in de bodem
– uitvoering op basis van de in de melding voorgestelde uitvoeringswijze, de code
van goede praktijk en eventuele voorwaarden die het agentschap of de erkende
onroerenderfgoedgemeente oplegt
– één en ander resulteert in een archeologienota

• Archeologienota
– op basis van resultaten van het archeologisch vooronderzoek maakt de
archeoloog een archeologienota op
– deze kan zowel inhouden dat verder archeologisch onderzoek of fysiek behoud
noodzakelijk is, als bepalen dat er geen verdere verplichtingen t.a.v. archeologie
meer zijn
– nota wordt verzonden naar agentschap, die deze nota kan bekrachtigen,
weigeren of er voorwaarden aan kan koppelen. Na een vervaltermijn van 21
dagen wordt de nota geacht bekrachtigd te zijn

• Archeologienota
– de vergunningverlenende overheid neemt het naleven van de bekrachtigde
arecheologienota op als voorwaarde in de stedenbouwkundige vergunning of
verkavelingsvergunning
– bekrachtigde archeologienota geldt als toelating voor de in de nota omschreven
opgraving
– archeoloog meldt in voorkomend geval de aanvang van de archeologische
opgraving aan het agentschap of de onroerenderfgoedgemeente

• Mogelijkheid 2: verplicht vooronderzoek zonder ingreep in de bodem
– erkend archeoloog wordt aangesteld door initiatiefnemer
– archeologisch vooronderzoek zonder ingrepen in de bodem wordt uitgevoerd
– één en ander resulteert in archeologienota

• Archeologienota
– op basis van resultaten van het archeologisch vooronderzoek zonder ingreep in
de bodem maakt de archeoloog een archeologienota op
– nota omvat o.m. gegevens van initiatiefnemer, archeoloog en de betrokken
percelen, de redenen en motivering waarom het vooronderzoek beperkt werd tot
onderzoek zonder ingreep in de bodem en de voorgestelde uitvoeringswijze van
het archeologisch vooronderzoek met ingreep in de bodem
– nota wordt verzonden naar agentschap, die deze nota kan bekrachtigen,
weigeren of er voorwaarden aan kan koppelen. Na een vervaltermijn van 21
dagen wordt de nota geacht bekrachtigd te zijn
– bekrachtigde archeologienota geldt als toelating voor het in de nota omschreven
vooronderzoek met ingreep in de bodem

• Archeologienota
– archeoloog meldt de aanvang van het archeologisch vooronderzoek met ingreep
in de bodem aan het agentschap of de onroerenderfgoedgemeente
– na het beëindigen van het archeologisch vooronderzoek met ingreep in de
bodem bezorgt de archeoloog een nieuwe nota aan het agentschap
– deze kan zowel inhouden dat verder archeologisch onderzoek of fysiek behoud
noodzakelijk is, als bepalen dat er geen verdere verplichtingen t.a.v. archeologie
meer zijn
– vanaf dit ogenblik loopt de procedure analoog aan de procedure bij
vooronderzoek met ingreep in de bodem (bekrachtiging, beroep, uitvoering, etc.)

• En dan verder…
– archeologierapport binnen twee maanden na het beëindigen van de opgraving
– eindrapport binnen twee jaar na het beëindigen van de opgraving

• Bijzondere regeling voor archeologisch onderzoek met het oog op
wetenschappelijke vraagstellingen (art. 5.5.1 e.v. decreet)
– archeoloog moet overeenkomst sluiten met de zakelijkrechthouders van de
betrokken onroerende goederen m.b.t. vergoeding van eventuele schade e.d.
– archeoloog dient aanvraag in bij het agentschap met het oog op de toelating voor
vooronderzoek met ingreep op de bodem of archeologische opgravingen
– beroep tegen weigering of voorwaarden bij Vlaamse regering
– melding aanvang van vooronderzoek of opgraving aan het agentschap
– archeologierapport
– eindverslag

• Wie betaalt de rekening?
– het “veroorzakersbeginsel”
– de initiatiefnemer van een bodemverstorende activiteit draait in principe op voor
de kosten van noodzakelijk archeologisch vooronderzoek en de archeologische
opgraving
– het decreet voorziet twee instrumenten waarmee dit principe wat wordt
gemilderd: enerzijds de toekenning van premies bij een buitensporige directe
kost van het verplicht te voeren openbaar onderzoek (art. 10.2.1 decreet),
anderzijds de oprichting van een archeologisch solidariteitsfonds (art. 10.3.4 en
10.3.5 decreet)
– kosten van onderzoek na een toevalsvondst worden gedragen door het Vlaamse
Gewest. Behoud van schadevergoedingsmechanisme indien bewaar- en
beschermingsplicht meer dan 30 dagen overschrijdt

Archeologie: eerste evaluatie
• Dit is nog verdere toekomstmuziek: enkele detailaspecten
daargelaten, blijft vooralsnog de oude regeling spelen. Het is vooral
wachten op een voldoende aantal erkende archeologen
• Duidelijk meer rechtszekerheid aangaande het archeologisch
vooronderzoek: de aanvrager weet beter waar hij aan toe is
• Prijskaartje blijft…nu soms wel met een korting

Bescherming: hoe het is
• Beschermingsstatuten verspreid over diverse decreten
– decreet van 3 maart 1976 tot bescherming van monumenten en stads- en
dorpsgezichten
– decreet van 30 juni 1993 houdende bescherming van het archeologisch
patrimonium
– decreet van 16 april 1996 betreffende de landschapszorg

• Decreet van 3 maart 1976 tot bescherming van monumenten en
stads- en dorpsgezichten
– procedure tot bescherming van monumenten en stads- en dorpsgezichten (art.
5-10 decreet)
– rechtsgevolgen van beschermingsstatuut (art.11-12 decreet)
– subsidies en bijdragen (art. 11, § 8 – 9 decreet)

• Procedure tot bescherming van monumenten en stads- en
dorpsgezichten (art. 5-10 decreet): bescherming in twee fasen
– Vlaamse regering stelt de ontwerpen van lijst van “voor bescherming vatbare
monumenten en stads- en dorpsgezichten” vast
– betekening, adviesinwinning en openbaar onderzoek op basis van ontwerp
alsmede publicatie in Belgisch Staatsblad
– vanaf betekening van het ontwerp van de lijst (aan de zakelijkrechthouder) en in
ieder geval vanaf de publicatie in het Belgisch Staatsblad (andere natuurlijke en
rechtspersonen), zijn op de in het besluit vermelde onroerende goederen al de
rechtsgevolgen van de bescherming van toepassing gedurende een termijn van
maximaal twaalf maanden
– vervolgens besluit tot definitieve bescherming
– opheffing of wijziging besluit kan na de Koninklijke Commissie gehoord te
hebben
– register van beschermde monumenten en stads- en dorpsgezichten

• Rechtsgevolgen van het beschermingsstatuut (art.11-12 decreet)
– algemene en bijzondere beschermingsvoorschriften
– cf. besluit van de Vlaamse regering van 17 november 1993 tot bepaling van de
algemene voorschriften inzake instandhouding en onderhoud van monumenten
en stads- en dorpsgezichten
– “werken” kunnen niet worden aangevat zonder voorafgaande machtiging: indien
geen stedenbouwkundige vergunning vereist is, wordt de machtiging verleend
door het agentschap. Indien wel een stedenbouwkundige vergunning vereist is,
wordt de machtiging verleend in de vergunning na bindend advies van het
agentschap. Voor werken aan niet als monument beschermde constructies
binnen een beschermd stads- of dorpsgezicht (waarvoor geen stedenbouw -
kundige vergunning vereist is) is een melding vereist aan het college van
burgemeester en schepenen en, desgevallend, opnieuw een machtiging van het
agentschap

• Rechtsgevolgen van het beschermingsstatuut (art.11-12 decreet)
– schets van de diverse beroepsmogelijkheden (binnen en buiten de
stedenbouwkundige procedure) en de rol van de expertencommissie als
scheidsrechter in graad van administratief beroep en als adviserende instantie
voor de Raad voor Vergunningsbetwistingen

• Subsidies en bijdragen (art. 11, § 8 – 9 decreet)
– bijdrage in de kosten door Vlaamse Gewest, de betrokken provincie en de
betrokken gemeente in de kosten van werken van instandhouding of herstel om
de artistieke, wetenschappelijke, historische, volkskundige, industrieel-
archeologische of andere sociaal-culturele waarde van een beschermd
monument te bewaren
– meerjarige subsidiëringsovereenkomst voor langdurige en grote werken
– financiële bijdrage voor onderhoudswerken ten voordele van de opdrachtgever
die de kosten draagt
– onderhoudsenveloppes

• Decreet van 30 juni 1993 houdende bescherming van het
archeologisch patrimonium
– procedure tot bescherming van archeologische monumenten en zones (art. 13-
23 decreet)
– rechtsgevolgen van beschermingsstatuut (art. 24-29 decreet)
– subsidiëring (art. 33 decreet)

• Procedure tot bescherming van archeologische monumenten en
zones (art. 13-23 decreet): bescherming in twee fasen
– Vlaamse regering stelt de ontwerpen van lijst van “voor bescherming vatbare
archeologische monumenten en zones” vast
– kennisgeving bij aangetekende zending, adviesinwinning en openbaar onderzoek
op basis van ontwerp alsmede publicatie in Belgisch Staatsblad
– vanaf kennisgeving van het ontwerp en in ieder geval vanaf de publicatie van de
lijst, zijn op de in deze lijst vermelde goederen al de rechtgevolgen van de
bescherming van toepassing gedurende een termijn van maximaal één jaar
– vervolgens besluit de Vlaamse regering tot de opheffing van de inschrijving op
de ontwerpen van lijst of tot inschrijving op de lijst van de beschermde
archeologische goederen

• Rechtsgevolgen van beschermingsstatuut (art. 24-29 decreet)
– cf. besluit van de Vlaamse regering van 20 april 1994 tot uitvoering van het
decreet van 30 juni 1993 houdende bescherming van het archeologisch
patrimonium
– “werken” kunnen niet worden aangevat zonder voorafgaande vergunning: indien
geen stedenbouwkundige vergunning vereist is, wordt de machtiging verleend
door het agentschap - indien er wel een stedenbouwkundige vergunning vereist
is, wordt de machtiging verleend in de vergunning na bindend advies van het
agentschap
– schets van de diverse beroepsprocedures: ofwel in het kader van de
stedenbouwkundige vergunning ofwel – indien geen dergelijke vergunning
vereist is – voor de Minister, die de expertencommissie en het agentschap hoort

• Subsidiëring (art. 33 decreet)
– de Vlaamse regering kan financiële bijdragen verlenen voor het uitvoeren van
archeologische opgravingen
– de Vlaamse regering kan financiële bijdragen verlenen voor het uitvoeren van
instandhoudings-, beveiligings-, beheers- en herstelwerken aan beschermde
goederen, die worden ondernomen door of op initiatief van regionale en lokale
openbare besturen, publiekrechtelijke of privaatrechtelijke rechtspersonen of
particulieren
– verdeling van de kosten tussen overheid en particulier decretaal vastgelegd

• Decreet van 16 april 1996 betreffende de landschapszorg
– procedure tot bescherming van landschappen (art. 5-13 decreet)
– rechtsgevolgen van beschermingsstatuut (art.14 decreet)
– procedure tot aanduiding van ankerplaatsen en erfgoedlandschappen (art. 15-
22, 27 decreet)
– rechtsgevolgen van aanduiding als ankerplaats/ bescherming als
erfgoedlandschap (art. 24-25, 28-30 decreet)
– financiering (art. 33 decreet)

• Procedure tot bescherming van landschappen (art. 5-13 decreet):
bescherming in twee fasen
– Vlaamse regering stelt een besluit vast tot voorlopige bescherming als landschap
– kennisgeving bij aangetekende zending, adviesinwinning en openbaar onderzoek
op basis van het besluit alsmede publicatie in Belgisch Staatsblad
– vanaf betekening van het ontwerp van de lijst (aan de zakelijkrechthouder) en in
ieder geval vanaf de publicatie in het Belgisch Staatsblad (andere natuurlijke en
rechtspersonen), zijn op de in deze lijst vermelde goederen al de rechtsgevolgen
van de bescherming van toepassing gedurende een termijn van maximaal twaalf
maanden
– vervolgens stelt de Vlaamse regering de definitieve bescherming vast van de in
het besluit tot voorlopige bescherming vermelde goederen
– besluit tot opheffing gebeurt onder de voorwaarden en vorm zoals vastgesteld
voor de bescherming

• Rechtsgevolgen van beschermingsstatuut (art.14 decreet)
– cf. besluit van de Vlaamse regering van 3 juni 1997 houdende algemene
beschermingsvoorschriften, advies- en toestemmingsprocedure, instelling van
een register en vaststelling van een herkenningsteken voor beschermde
landschappen
– vergunningsaanvragen zijn onderworpen aan een bindend advies van het
agentschap (voor zover het negatief is of voorwaarden oplegt). Werken of
handelingen die niet vergunningsplichtig zijn behoeven de toestemming van het
agentschap
– schets van de beroepsmogelijkheden

• Procedure tot aanduiding van ankerplaatsen en
erfgoedlandschappen (art. 15-22 decreet): fase 1
– ankerplaats: “een gebied dat behoort tot de meest waardevolle landschappelijke
plaatsen, dat een complex van gevarieerde erfgoedelementen is die een geheel
of ensemble vormen, dat ideaal-typische kenmerken vertoont vanwege de
gaafheid of representativiteit, of ruimtelijk een plaats inneemt die belangrijk is
voor de zorg of het herstel van de landschappelijke omgeving” (art. 3, 11°
decreet)
– voorlopige aanduiding van ankerplaatsen door Vlaamse regering
– besluit tot voorlopige aanduiding vervalt van rechtswege na twaalf maanden
wanneer binnen die termijn geen besluit tot definitieve aanduiding is genomen
– adviesinwinning
– definitieve aanduiding van ankerplaatsen door Vlaamse regering
– besluit tot opheffing gebeurt onder de voorwaarden en vorm zoals vastgesteld
voor de aanduiding

• Procedure tot aanduiding van ankerplaatsen en
erfgoedlandschappen (art. 27 decreet): fase 2
– erfgoedlandschap: “een ankerplaats of deel ervan die volgens de procedures van
het decreet van 18 mei 1999 houdende de organisatie van de ruimtelijke
ordening of het decreet betreffende de ruimtelijke ordening gecoördineerd op 22
oktober 1996 aangeduid is in de ruimtelijke uitvoeringsplannen of de plannen van
aanleg” (art. 3,12° decreet)
– bij de opmaak van RUP’s of plannen van aanleg vormen de definitief aangeduide
ankerplaatsen mede de basis voor de aanduiding van erfgoedlandschappen

• Rechtsgevolgen van aanduiding als ankerplaats / bescherming als
erfgoedlandschap (art. 24-25, 28-30 decreet)
– ankerplaatsen: zorgplicht overheid. M.o.: ankerplaatsen vormen geen
beoordelingsgrond voor het verlenen van vergunningen zolang zij niet zijn
opgenomen in RUP’s of plannen van aanleg. Uitzondering: beslissingen van de
administratieve overheid inzake een eigen werk of handeling of inzake het
verlenen van een opdracht daartoe
– erfgoedlandschappen: zorgplicht t.a.v. eenieder + landschapstoets en zorgplicht
overheid
– bescherming als ankerplaats of erfgoedlandschap doet geen afbreuk aan
strengere voorschriften vastgesteld voor voorlopige of definitief beschermde
landschappen

• Financiering (art. 33 decreet)
– onderhoudspremie voor instandhoudings- en onderhoudswerken in beschermde
landschappen of erfgoedlandschappen
– landschapspremie voor het opmaken van een landschapsbeheersplan of het
uitvoeren van dit plan

Bescherming: hoe het wordt
• In het nieuwe decreet worden de 4 “beschermingsstatuten”
gestroomlijnd (art. 6.1.1 decreet)
– beschermd monument
– beschermd stads- en dorpsgezicht
– beschermde archeologische site
– beschermd cultuurhistorisch landschap
• Eén uniforme procedure voor de verschillende beschermings-
statuten

• Beschermingsprocedure (art. 6.1.3 e.v. decreet)
– nu eerst een voorafgaande adviesronde bij het college van burgemeester en
schepenen van de betrokken gemeente, bij verschillende administraties en bij de
Vlaamse Commissie Onroerend Erfgoed
– ruimere onderzoeksmogelijkheden ambtenaren in vergelijking met inventarisatie
(art. 6.1.2 decreet)
– besluit tot voorlopige bescherming: decretale verankering van verschillende
verplicht op te nemen gegevens
– bekendmaking besluit tot voorlopige bescherming middels uittreksel in het
Belgisch Staatblad en per beveiligde zending aan de zakelijkrechthouders
– rechtsgevolgen van bescherming van toepassing voor 9 maanden (verlengbaar
tot 12 maanden (bij gebreke aan definitieve vaststelling automatisch verval).
Sneller!
– informatieplichten van zakelijkrechthouders (art. 2.1, 47° decreet)

• Beschermingsprocedure (art. 6.1.3 e.v. decreet)
– organisatie van een openbaar onderzoek
– opnieuw (facultatief) advies van de Vlaamse Commissie Onroerend Erfgoed
– besluit tot definitieve bescherming, met eventuele bijzonder voorschriften voor de
instandhouding en het onderhoud

• Procedure tot wijziging en opheffing van de bescherming (art. 6.2.1
decreet)
– gehele of gedeeltelijke wijziging en opheffing in vier gevallen
– eveneens een procedure in twee fases: voorlopige wijziging of opheffing en
definitieve wijziging of opheffing van een besluit tot definitieve bescherming
– rechtsgevolgen van het eerdere beschermingsbesluit blijven van kracht tot de
goedkeuring van het besluit tot definitieve wijziging of opheffing
– ook in een GRUP kan tot een gedeeltelijke of gehele wijziging / opheffing
gekomen worden, indien dit vereist is omwille van het algemeen belang

• Generieke rechtsgevolgen (6.4.1 e.v. decreet)
– actiefbehoudsbeginsel: “De zakelijkrechthouders en gebruikers van een
beschermd goed behouden het in goede staat door de nodige instandhoudings-,
beveiliging-, beheers-, herstellings- en onderhoudswerken”
– cf. ontwerp van besluit: algemene voorschriften (generieke + aanvullende) +
eventuele bijzonder voorschriften in beschermingsbesluit (dewelke steeds
voorrang hebben)
– passiefbehoudsbeginsel: “Het is verboden beschermde goederen te ontsieren, te
beschadigen, te vernielen of andere handelingen te stellen die de erfgoedwaarde
ervan aantasten”

• Handelingen aan / in beschermde goederen
– welke “handelingen”? Bepaald aan de hand van toelatingsplichten: generieke,
specifieke en aanvullende toelatingsplichten (cf. art. 6.2.1 e.v. ontwerp van
besluit)
– hypothese 1: de handeling waarvoor de toelating wordt aangevraagd, is
vrijgesteld van vergunning. Autonome toelatingsprocedure (art. 6.3.1 e.v.
ontwerp van uitvoeringsbesluit)
– hypothese 2: de handeling waarvoor de toelating wordt aangevraagd, is
onderworpen aan een vergunning. De toelating wordt geïntegreerd in het
vergunningsproces (art. 6.4.4, §2 e.v. decreet)

• Hypothese 1: de handeling waarvoor de toelating wordt
aangevraagd, is vrijgesteld van vergunning. Autonome
toelatingsprocedure (art. 6.3.1 e.v. ontwerp van uitvoeringsbesluit)
– toelating aanvragen bij agentschap of bij onroerenderfgoedgemeente.
– de aanvraag bevat o.m. de contactgegevens van de aanvrager, een
nauwkeurige beschrijving van de werken en de noodzaak ervan alsook een
opgave van de vermoedelijke datum van begin en einde van de werken.
– er volgt een beslissing binnen de 45 dagen, zoniet stilzwijgende toelating
– mededeling binnen ordetermijn van 10 dagen
– aanplakking en wachttermijn van 35 dagen

aangevraagd, is vrijgesteld van vergunning. Autonome
toelatingsprocedure (art. 6.3.1 e.v. ontwerp van uitvoeringsbesluit)
– aanvrager en iedere belanghebbende kunnen schorsend beroep aantekenen bij
de Minister
– het beroepsschrift bevat minstens een gemotiveerd verzoekschrift, een kopie van
de aanvraag (als het beroep werd ingesteld door de aanvrager) en een kopie van
de bestreden beslissing, tenzij het gaat om een stilzwijgende beslissing
– mogelijk advies van de Vlaamse Commissie voor Onroerend Erfgoed
– er volgt een beslissing binnen de 45 dagen, zoniet herleeft de beslissing in
eerste aanleg genomen
– mededeling binnen ordetermijn van 10 dagen
– aanplakking

aangevraagd, is onderworpen aan een vergunning. De toelating
wordt geïntegreerd in het vergunningsproces (art. 6.4.4, §2 e.v.
decreet)
– indien voor de toelatingsplichtige handelingen een stedenbouwkundige
vergunning, milieuvergunning of andere vergunning / toelating vereist is, dient in
eerste administratieve aanleg een advies gevraagd te worden aan de Vlaamse
Commissie voor Onroerend Erfgoed. In functie van dat advies moet / kan de
vergunning / toelating geweigerd worden
– indien uit het advies blijkt dat het aangevraagde strijdig is met direct werkende
normen binnen het beleidsveld onroerend erfgoed, of wanneer die strijdigheid
manifest blijkt uit het aanvraagdossier, moet de vergunning / toelating / etc.
geweigerd worden of dienen voorwaarden opgelegd te worden tot naleving van
de regelgeving
– indien uit het advies blijkt dat het aangevraagde onwenselijk is in het licht van de
doelstellingen binnen het beleidsveld onroerend erfgoed, kan de vergunning /
toelating / etc. geweigerd worden

aangevraagd, is onderworpen aan een vergunning. De toelating
wordt geïntegreerd in het vergunningsproces (art. 6.4.4, §2 e.v.
decreet)
– aanvrager, agentschap en iedere belanghebbende kunnen beroep aantekenen
bij de Vlaamse Regering
– ook elke instantie die oordeelt in graad van administratief beroep vraagt opnieuw
advies aan de Vlaamse Commissie voor Onroerend Erfgoed. De Vlaamse
regering kan dit advies bindend verklaren als de uitvoering van de vergunning
ernstige schade kan toebrengen aan een beschermd goed
– elk administratief rechtscollege kan advies vragen aan de Vlaamse Commissie
voor Onroerend Erfgoed

• Informatieplichten
– art. 6.4.8 decreet: “iedereen die voor eigen rekening of als tussenpersoon een
beschermd goed verkoopt, verhuurt voor meer dan negen jaar, inbrengt in een
vennootschap, een erfpacht of een opstalrecht overdraagt of op andere wijze de
eigendomsoverdracht met een vergeldend karakter van het goed bewerkstelligt,
vermeldt in de hieraan verbonden publiciteit dat het onroerend goed beschermd
is en de rechtsgevolgen die aan de bescherming verbonden zijn (…)”
– art. 6.4.9, eerste lid decreet: “iedereen die voor eigen rekening of als
tussenpersoon een beschermd goed verkoopt, verhuurt voor meer dan negen
jaar, inbrengt in een vennootschap, een erfpacht of een opstalrecht overdraagt of
op andere wijze de eigendomsoverdracht met een vergeldend karakter van het
goed bewerkstelligt, vermeldt in de onderhandse of authentieke akte dat het
onroerend goed beschermd is en de rechtsgevolgen die aan de bescherming
gebonden zijn (…)”

• Informatieplichten
– art. 6.4.9, tweede lid decreet: “De instrumenterende ambtenaar meldt de
overdracht aan het agentschap. Als de instrumenterende ambtenaar een
onderhandse akte in een authentieke akte dient op te nemen, waarbij de eerste
niet beantwoordt aan de voorschriften van het eerste lid, dan wijst hij de partijen
bij de opmaak van de akte op het eerste lid. De partijen kunnen geen vordering
tot vernietiging inroepen als de inbreuk op de informatieplicht is rechtgezet bij de
authentieke akteverlening en de informatiegerechtigde in deze akte verzaakt aan
de vordering tot nietigverklaring op basis van een inbreuk op de informatieplicht
(…)”

• Varia
– sloop van een beschermd goed (art. 6.4.7 decreet)
– onteigening (art. 6.4.10 decreet)

• Erfgoedlandschappen: planologische bescherming blijft behouden
– quid ankerplaats?
– nu op basis van een onroerenderfgoedinrichtingsplan of op basis van één van de
vastgestelde inventarissen
– iedereen die werken en handelingen verricht of daarvoor de opdracht verleent,
neemt zo veel mogelijk zorg in acht voor de erfgoedwaarden van een
erfgoedlandschap, zoals bepaald in het plan dat van toepassing is
– zorgplicht en motiveringsplicht t.a.v. administratieve overheden

• Subsidiëring
– subsidies (art. 10.1.1 decreet)
– specifieke premies (art. 10.2.1 decreet)
– nadere uitwerking in ontwerp van uitvoeringsbesluit

Bescherming: eerste evaluatie
• Vooral een procedurele uniformisering met enkele nieuwigheden
• …

Handhaving: hoe het is
• Actueel: vooral gerechtelijke en strafrechtelijke handhaving
verspreid over de verschillende wetten / decreten. Inbreuken op
erfgoed zijn misdrijven
– art. 13 e.v. decreet van 3 maart 1976 tot bescherming van monumenten en
stads- en dorpsgezichten: strafvervolging + herstel (herstel in de vorige toestand,
onverminderd de schadeloosstelling) + hier wel stakingsmogelijkheid (vgl.
procedure en gevolgen VCRO)
– art. 40 e.v. decreet van 16 april 1996 betreffende de landschapszorg:
strafvervolging + herstel (herstel in de vorige toestand of aanpassingswerken,
onverminderd de schadeloosstelling)
– art. 35 e.v. decreet van 30 juni 1993 houdende bescherming van het
archeologisch patrimonium: strafvervolging + herstel (herstel in de vorige
toestand of aanpassingswerken, onverminderd de schadeloosstelling)

Handhaving: hoe het is
• Minstens vanuit het oogpunt van een efficiënt handhavingsbeleid
zijn er verschillende nadelen verbonden aan gerechtelijke /
strafrechtelijke handhaving
– seponeringsbeleid
– duurtijd vs. de specifieke noodzaak bij erfgoed om soms snel te ageren
– onzekere uitkomst
– …

Handhaving: hoe het wordt
• Grootste vernieuwing: ook bij erfgoed de introductie van een
bestuurlijke handhaving
– mosterd komt van elders: Nederlands Algemene Wet Bestuursrecht
– cf. milieuhandhaving (DABM)
– cf. ontwerp van handhaving omgevingsvergunning
– wel toch enkele (belangrijke) accentverschillen

• De overheid uw vriend: raadgevingen en aanmaningen (art. 11.3.1
e.v. decreet)
– facultatieve maar niet vrijblijvende instrumenten van “zachte handhaving” als
vriendelijk opstapje naar de harde handhaving
– met raadgevingen wordt getracht om misdrijven of inbreuken te voorkomen die
dreigen gepleegd te worden (preventief)
– aanmaningen hebben betrekking op reeds aangevangen misdrijven of inbreuken
(curatief). Niet-naleving doet een plicht tot aangifte ontstaan (dus toch ook niet
zo vriendelijk…)

• Nieuw onderscheid: misdrijven onroerend erfgoed en inbreuken
onroerend erfgoed (art. 11.2.2 e.v. decreet)
– een overzicht en enkele relevante aandachtspunten (vb. het bestaan van een
instandhoudingsmisdrijf - geen sanctie voor miskenning van de generieke
zorgplicht t.a.v. erfgoedlandschappen, wel nog een fout die aanleiding kan geven
tot herstelmaatregelen)
– de meeste misdrijven worden exclusief door de strafrechter beoordeeld (hiervoor
behoud van exclusieve strafrechtelijke handhaving)
– twee misdrijven kunnen worden bestraft door de strafrechter, dan wel door een
alternatieve bestuurlijke geldboete, indien de Procureur des Konings niet (binnen
de 360 dagen) laat weten dat er geopteerd wordt voor een strafrechtelijke
handhaving: ongeoorloofde metaaldetectie en het eigenaarsmisdrijf
(zakelijkrechthouders)
– inbreuken worden bestraft met een exclusieve bestuurlijke geldboete

• De bestuurlijke geldboeten (art. 11.2.5 e.v. decreet)
– verslag tot vaststelling
– intentie tot beboeting meedelen binnen een (orde)termijn van 60 dagen
– mogelijkheid tot schriftelijk en mondeling verweer (30 dagen)
– beslissing van de inspecteur Onroerend Erfgoed (op straffe van verval binnen de
90 dagen na mededeling intentie tot beboeting en mededeling beslissing binnen
de 10 dagen waarna zij genomen werd)
– mogelijkheid om de boete op te leggen met uitstel van tenuitvoerlegging
(bestuurlijke probatie)
– mogelijkheid tot schorsend beroep bij de rechtbank van eerste aanleg die over
volheid van bevoegdheid beschikt (dus a posteriori rechterlijke controle)
– verjaring
– invorderingsgaranties
– bestuurlijk sepot

• Rechterlijke herstelmaatregelen (art. 11.4.1 decreet)
– naast de straf beveelt de rechtbank op vordering van de inspecteur Onroerend
erfgoed het integrale herstel van de door het misdrijf veroorzaakte schade
– belangrijke notie van integraal herstel: het integrale herstel strekt primair tot het
feitelijk herstel in een originele staat (+ schadevergoeding voor blijvende
schade). Indien dit onmogelijk is of niet opportuun is, wordt geopteerd voor de
gehele of gedeeltelijke reconstructie, zo nodig op een andere locatie (+
schadevergoeding voor blijvende schade). Indien ook dit laatste onmogelijk of
niet opportuun is, wordt geopteerd voor een volledige schadevergoeding
– het integrale herstel kan ook voor burgerlijke rechtbank gevorderd worden
– mogelijkheid om aan de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg te vragen
om voorlopige instandhoudingswerken te bevelen
– uitvoeringstermijn maximum 3 jaar. Schadevergoeding is onmiddellijk betaalbaar

• Rechterlijke herstelmaatregelen (art. 11.4.1 decreet)
– voorrangsregel voor erfgoed vs. RO
– uitvoerings- en invorderingsgaranties: opvallende mogelijkheid om zekere kosten
te verhalen op de onschuldige zakelijkrechthouder + hypotheek
– proces-verbaal van vaststelling

• De staking (art. 11.5.5 e.v. decreet)
– introductie van een volwaardige stakingsfiguur volledig op de leest van de VCRO
(vgl. met art. 14 van het decreet van 31 maart 1976 tot bescherming van
monumenten en stad- en dorpsgezichten)
– door wie kan het stakingsbevel opgelegd worden?
– bekrachtiging van het stakingsbevel
– mogelijkheid om in kort geding de opheffing van het bekrachtigd stakingsbevel te
vorderen
– quid bij niet-naleving stakingsbevel?

• Repressieve bestuurlijke maatregelen
– nu ook repressieve bestuursdwang als alternatief voor de gerechtelijke
handhaving. Bestuursdwang is steeds gericht op de eerste twee luiken van het
integrale herstel (te weten het feitelijke herstel in de originele goede staat of
gehele of gedeeltelijke reconstructie) of op voorlopige instandhoudings-
maatregelen
– nu ook de repressieve last onder dwangsom. Dit houdt in dat de bestuurlijke
maatregelen worden opgelegd onder dwangsom

• Bestuursdwang (art. 11.5.7 e.v. decreet)
– voor welke gevallen?
– besluit tot toepassing van de bestuursdwang van de inspecteur Onroerend
Erfgoed
– mogelijkheid om het besluit uitvoerbaar bij voorraad te verklaren en zelfs de
mogelijkheid om de beslissing nadien te nemen
– schorsend beroep bij de Vlaamse regering of een aangewezen ambtenaar (op
straffe van verval van later gerechtelijk beroep) + mogelijkheid om in kort geding
de uitvoerbaarheid bij voorraad aan te kaarten
– hoorrecht
– beslissing binnen een termijn van 90 dagen na de betekening van het
beroepschrift, op straffe van verval van de bestuursdwang
– beslissing op beroep is van rechtswege uitvoerbaar bij voorraad
– vordering tot opheffing of wijziging bij de rechtbank van eerste aanleg
– diverse uitvoerings- en invorderingsgaranties

• Last onder dwangsom (art. 11.5.14 e.v. decreet)
– voor welke gevallen?
– besluit tot het opleggen van een last onder dwangsom van de inspecteur
Onroerend Erfgoed
– gelijkaardige procedureregeling als bij bestuursdwang
– rechtbank kan ook de last opheffen, de looptijd ervan opschorten of de
dwangsom verminderen in geval van blijvende of tijdelijke gehele of gedeeltelijke
onmogelijkheid in hoofde van de overtreder om aan zijn verplichtingen te voldoen

• Minnelijke schikking (art. 11.6.1 e.v. decreet)
– voor inbreuken of misdrijven gepleegd op het onroerend goed dewelke geen
blijvende vernietiging van erfgoedwaarden hebben veroorzaakt die een begroot
bedrag van 50.000 euro overstijgt
– de minnelijke schikking moet beantwoorden aan de notie “integraal herstel”
– de minnelijke schikking doet geen afbreuk aan het gezag van gewijsde van
rechterlijke beslissingen
– de minnelijke schikking omvat steeds een dwangsom bij niet-tijdige uitvoering
– de minnelijke schikking omvat een termijn voor uitvoering van feitelijk herstel die
maximaal 8 jaar bedraagt. De termijn voor het betalen van een schade-
vergoeding wordt op maximum 2 jaar gesteld
– de zakelijkrechthouder moet zich verbinden
– procedure?
– uitvoerings- en invorderingsgaranties

Handhaving: eerste evaluatie
• Duidelijk een meer volwassen en volwaardige handhaving inzake
onroerend erfgoed
• Efficiënte handhaving: overduidelijk, maar bieden de bestuurlijke
procedures ook evenveel garanties voor de overtreder?
• …

Gegevens
Jan Beleyn
Steve Ronse
PUBLIUS advocaten
Pres. Kennedypark 6/24 8500 Kortrijk Belgium
t +32 (0)56 74 56 00 f +32 (0)56 74 56 01
www.publius.be

Spreekbeurt erfgoed

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (6)

Similar to Spreekbeurt erfgoed

Similar to Spreekbeurt erfgoed (8)

More from Publius

More from Publius (20)

Spreekbeurt erfgoed