1. PEMBELAJARAN
AKSES
KENDIRI
SELF-ACCESS LEARNING (SAL)
UNIT TEKNIK DAN VOKASIONAL ( VOTEK )
Jabatan Pendidikan Terengganu
September 2002

2. Takrif PAK
Konsep
tempat
stail
bahan
AKSES
masa
bimbingan
Pembelajaran Akses Kendiri (PAK) ialah satu program yang memberi murid akses kepada tempat, bahan, bimbingan, stail dan tempoh masa belajar.
Murid belajar secara kendiri melalui penggunaan bahan pembelajaran dan memilih aktiviti pembelajaran sendiri serta menilai dan memantau kemajuan
mereka sendiri. Dengan ini murid mempunyai autonomi dan bertanggungjawab dan berdikari ke atas pembelajaran mereka.

3. Konsep
Berpusatkan murid
Keperluan
PEMBELAJARAN murid
Kemampuan
murid
Matlamat
murid
Perancangan
murid
Program PAK adalah satu pendekatan pembelajaran yang berpusatkan murid dan pembelajaran berlaku atas daya
usaha murid sendiri. Murid mempunyai akses kepada sumber pembelajaran dan mereka mempunyai autonomi dan
bertanggungjawab ke atas pemerolehan pengetahuan dan kemahiran sendiri.

4. Penaksiran
kendiri
Terarah
kendiri
KENDIRI
Tempo
kendiri
Akses
kendiri

5. ASAS PAK
ASAS PAK
Pendapat Sumbangan
1. Murid perlu pro-aktif dalam proses (Autonomy 2000 Paper Catering for
pembelajaran Individual Learning Styles by Fitzerald,
Morral and Morrison)
2. Murid tidak seharusnya pasif (hanya
memberi respon kepada rangsangan (Boud, 1998; Kohonen, 1992; Knowles,
guru). 1975)
3. Murid berautonomi ialah murid yang (Gardner dan Miller, 1996)
berinisiatif untuk merancang dan
melaksanakan program pembelajaran
sendiri.
Pemikiran baru dalam bidang pendidikan mendapati bahawa murid boleh bertanggungjawab terhadap
pembelajaran mereka sendiri. Hal ini membawa kepada peranjakan mod pengajaran dan pembelajaran
berpusatkan gurukepada pembelajaran kendiri.

6. TANGGUNGJAWAB
Guru Murid
•Menggalakkan murid •Mengenal pasti keperluan
berinteraksi sesama sendiri sendiri
•Mewujudkan persekitaran •Mengenal pasti kebolehan
yang memberi peluang murid sendiri
menguji kemampuan sendiri
•Menetapkan matlamat
•Membantu murid menyedari sendiri
pelbagai strategi pembelajaran
•Mengenal pasti masa
•Melatih murid belajar sendiri pembelajaran sendiri
•Membimbing murid di mana •Menyediakan pelan
perlu pembelajaran sendiri

7. FASILITATOR JURULATIH
PERANAN
GURU
KAUNSELOR

8. LATAR BELAKANG
Pelaksanaan PAK di Malaysia
• 1990: Projek rintis di 10 buah sekolah
rendah. (Bahasa Inggeris)
• 1995: Projek rintis di 10 buah sekolah
menengah. (Bahasa Inggeris)

9. Tujuan Program PAK
 Memotivasikan murid ke arah murid berautonomi
 Menghasilkan individu bestari
self-directed ;
self-paced ;
self-access ;
self-assessed.

10. Takrif PAK
Konsep
tempat
stail
bahan
AKSES
masa
bimbingan
Pembelajaran Akses Kendiri (PAK) ialah satu program yang memberi murid akses kepada tempat, bahan, bimbingan, stail dan tempoh masa belajar.
Murid belajar secara kendiri melalui penggunaan bahan pembelajaran dan memilih aktiviti pembelajaran sendiri serta menilai dan memantau kemajuan
mereka sendiri. Dengan ini murid mempunyai autonomi dan bertanggungjawab dan berdikari ke atas pembelajaran mereka.

11. Bilik Khas
T
E
Sudut PSS
M
P
A
T
Ruang

12. PUSAT PAK
PUSAT PAK
Konsep Am Pusat PAK
Sebuah bilik khas untuk:
• Menyimpan bahan-bahan pembelajaran secara
sistematik;
• Murid belajar pelbagai mata pelajaran tanpa
diselia; dan
• Murid belajar secara individu, berpasangan atau
berkumpulan.

13. Pusat PAK
Pusat PAK sebagai sebuah tempat yang dapat:
• Menyediakan persekitaran yang selesa dan
menarik;
• Menyimpan bahan dan peralatan pembelajaran;
• Memberi peluang kepada murid untuk menjalankan
pembelajaran yang berkesan;
• Mempamerkan carta maklumat dan hasil kerja
murid; dan
• Berfungsi sebagai pusat pengajaran dan
pembelajaran, kemahiran dan amali

14. LOKASI REKA BENTUK
• mudah dikunjungi • ceria
murid • menggalakkan
• senang diawasi kunjungan murid
guru/pentadbir • selesa, kondusif
• tidak formal
• bebas tekanan
KRITERIA
PUSAT PAK
SUSUN ATUR
• sesuai & memudahkan
(bilik/ruang / sudut / laluan/
pusat mudah alih)

15. Bilik Khas PAK
Bentuk/Jenis Sudut PAK di PSS
Pusat PAK
Sudut di ruang
laluan, ruang
legar, kantin Pusat Mudah Alih
sekolah, dll.

16. • ce dusif
• ko uai
• se
E
ria
NV I
PERABOT
n
s
R
• teratur / kemas
O
• mudah digerakan
N M EN
BILIK KHAS PAK
PELBAGAI
SUDUT UNTUK:
• bacaan
• komputer
PENGGUNAAN BILIK • audio / visual
• permainan
• tempahan bilik • bekerja
melalui guru PSS • pameran
• lembaran kerja

17. Contoh Bilik Khas PAK
Contoh Bilik Khas PAK
7 8 5
4
10
6
5
6
9 4
6
5
12 3
2
11
12 1
Sebuah bilik PAK yang lengkap perlu mengandungi kriteria-kriteria berikut:
1. meja guru 7. video
2. sudut perbendaharaan kata 8. perakam kaset
3. sudut tatabahasa 9. sudut penulisan
4. tempat duduk murid 10. sudut mendengar
5. rak buku (bahan bacaan) 11. sudut lisan / perbualan
6. komputer 12. rak – untuk menempatkan bahan
lisan

18. A SUSUNAN
GGUNAAN BAHAN
tu rehat • terancan
jadual • sistemat
sekolahan
PUSAT PAK
DALAM
PSS
YIMPANAN BAHAN
m kotak
m almari
PENGAWASAN JENIS PERAB
• guru mata pelajaran • bangku
• guru PSS • tikar
• guru bertugas • kusyen

19. Contoh Sudut PAK di PSS
Contoh Sudut PAK di PSS
6 5 4
9 8
7
3
1 2
1. sudut permainan
2. sudut realia (benda maujud)
3. sudut kreatif
4. sudut komputer
5. sudut poster
6. sudut hasil murid
7. sudut lembaran kerja
8. pusat sumber
9. meja guru

20. Penggunaan Pusat PAK Bergerak
• dalam bilik darjah • dalam kotak
• luar bilik darjah • atas troli
Pusat Mudah Alih
Pusat Mudah Alih

21. Contoh Pusat PAK Mudah Alih
Contoh Pusat PAK Mudah Alih
lembaran kerja
kotak / bakul
mudah alih

22. CIRI-CIRI PAK
• Persekitaran pembelajaran fleksibel, selesa, tanpa
tekanan
• Mudah akses kepada bahan pembelajaran dan
bantuan fasilitator
• Pilihan bahan dan aktiviti pembelajaran yang luas
• Belajar secara bersendirian / kumpulan
• Belajar mengikut kadar dan kemampuan individu
• Kemudahan mentaksir pencapaian sendiri

23. Takrif PAK
Konsep
tempat
stail
bahan
AKSES
masa
bimbingan
Pembelajaran Akses Kendiri (PAK) ialah satu program yang memberi murid akses kepada tempat, bahan, bimbingan, stail dan tempoh masa belajar.
Murid belajar secara kendiri melalui penggunaan bahan pembelajaran dan memilih aktiviti pembelajaran sendiri serta menilai dan memantau kemajuan
mereka sendiri. Dengan ini murid mempunyai autonomi dan bertanggungjawab dan berdikari ke atas pembelajaran mereka.

24. Bahan bukan
Bahan cetak
bercetak
Hasil kerja murid
BAHAN Bahan
PAK multimedia
Boneka

25. Lembaran kerja
Buku bacaan/rujukan
Bahan bercetak Majalah/akhbar/jurnal
Peta/Poster
Koleksi soalan ujian/peperiksaan
Bahan bukan cetak Bahan audio visual
Permainan
Perisian pendidikan
Bahan multimedia Alat perisian mengarang
Cakera padat
Cakera padat audio-video
Tulisan: esei, sajak, puisi, kajian ringkas
Hasilan murid Lukisan
Kraf tangan
Realia
Boneka Pentas bonek
Pelbagai boneka

26. PENGURUSAN BAHAN PAK
Penyimpanan
(Tempat letak) Penyenggaraan
(Stok/inventori)
Sistem Pengesanan
(Kod Klasifikasi)

27. LEMBARAN KERJA
Bahan Autentik
• majalah
• kaset
• video
• cakera padat
Bahan Bercetak
• buku kerja
• buku rujukan
• majalah
• kad bacaan
Bahan Hasilan Guru
• lembaran kerja
• kaset
• video

28. kod tajuk tujuan
penyedia
bahan
DETIL DALAM
DETIL DALAM
jawapan arahan
LEMBARAN KERJA
LEMBARAN KERJA
sumber bahan reka bentuk tugasan
&
ilustrasi

29. Sistem Kod
Sistem Kod
Kemahiran Jenis Lembaran Kerja Bilangan salinan
L1 / 2 Belajar / Latihan 001 / 04
Aras / Warna No. siri

30. Kod warna
Kod warna
Biru 3 Cemerlang
Merah 2 Sederhana
Hijau 1 Mudah

31. Kod Klasifikasi bagi Bahasa Inggeris dan Bahasa Melayu
Kod B. Inggeris Kod B. Melayu
G Grammar T Tatabahasa
L Listening B Bacaan
V Vocabulary KK Kosa Kata
S Speaking L Lisan
R Reading PB Peribahasa
W Writing P Penulisan

32. Format Lembaran Kerja
Format Lembaran Kerja
Hadapan Belakang
Kod klasifikasi 1 Kod klasifikasi
Tajuk 2
Tujuan 3
Arahan: 1.
4
2.
Jawapan
Tugasan 5
6
Reka Bentuk dan Ilustrasi 7
8
Penyedia Penyedia Bahan
Sumber Bahan 9
bahan

33. Penyenggaraan Bahan
Penyenggaraan Bahan
Penyenggaraan bahan-bahan PAK merangkumi cara penyimpanan dan penyusunan bahan-bahan atau peralatan PAK
untuk menjamin ketahanan dan jangka hayatnya.
a. Bahan Bercetak
i. Lembaran Kerja
• Disusun mengikut sistem kod warna dan aras-aras iaitu dari yang mudah kepada yang susah
• Disusun di dalam kotak (browser boxes)
• Kotak-kotak dilabel mengikut kemahiran
• Dibalut dengan plastik (laminate) untuk ketahanan / keselamatan
ii. Buku / majalah / surat khabar
• Disusun di sudut bacaan
• Disusun di atas rak
b. Bahan Bukan Bercetak
i. Pita Kaset / Video / Cakera Padat
• Disusun di atas rak
• Disusun secara menegak supaya mudah dikenal pasti tajuk
c. Cara-cara menyimpan: pita kaset / video / cakera padat
Antara contoh menyimpan pita kaset / video / dan cakera padat ialah:
• Pita kaset / video dan lembaran kerja disimpan di rak atau kotak berasingan
• Pita kaset / video / cakera padat dan lembaran kerja disimpan di dalam sampul plastik di rak
• murid mengenal pasti lembaran kerja yang dikehendaki dan berjumpa dengan guru mereka untuk
mendapatkan pita kaset / video yang berkaitan. Ini adalah untuk mengelakkan daripada kehilangan pita
kaset / video / cakera padat.

34. Stok dan Inventori
Stok dan Inventori
• Bahan dan peralatan di pusat PAK
direkodkan secara sistematik dan
tersusun.
• Inventori untuk peralatan PAK
berpandukan kepada sistem
inventori di perpustakaan dan pejabat.

35. PERSEDIAAN MURID
Orientasi kepada Kesedaran Perkembangan
prasarana PAK murid murid

36. Aktiviti Persediaan Murid
Kemahiran
Belajar Kemahiran
merujuk
Orientasi Murid
Persediaan
PERSEDIAAN
Persediaan
MURID
murid
murid
Ujian Penentuan
Aras
Perkembangan Murid
Analisis
keperluan Rekod
kerja
Penyediaan
kontrak

37. membiasakan diri dengan mengetahui bahan yang
kemudahan di pusat PAK terdapat di pusat PAK
Tujuan Orientasi Murid
mengetahui di mana
merekodkan kemajuan / perubahan bahan-bahan disimpan
sikap diri dalam fail / buku log di pusat PAK
faham tentang prosedur
menjalankan aktiviti
di pusat PAK

38. Bagaimanakah Menjalankan Orientasi Murid ?
Bagaimanakah Menjalankan Orientasi Murid ?
• Secara sistematik
• Berperingkat
• selama dua minggu sebelum murid masuk sendiri ke pusat PAK
Langkah-Langkah Orientasi
Guru melatih murid tentang
kemahiran asas belajar.
Murid menjalankan beberapa
aktiviti di pusat PAK bersama-sama guru.
Murid menjalankan aktiviti PAK bersendirian.
(Peranan guru semakin berkurangan
murid meneroka pembelajaran alternatif ini.)

39. Aktiviti
Aktiviti
Orientasi
Orientasi
Murid
Murid
Jejak Pusat PAK
Jejak Pusat PAK
•• murid menjalankan
murid menjalankan Senarai Semak
Senarai Semak Kuiz
Kuiz
aktiviti di dalam
aktiviti di dalam
pusat PAK
pusat PAK •• mengandungi
mengandungi •• soalan
soalan
mengikut arahan
mengikut arahan maklumat
maklumat tentang
tentang
yang disediakan
yang disediakan tentang pusat
tentang pusat bahan yang
bahan yang
PAK dan
PAK dan disediakan
disediakan
•• murid
murid bahan-bahan
bahan-bahan dan lokasi
dan lokasi
membiasakan diri
membiasakan diri yang terdapat
yang terdapat bahan dalam
bahan dalam
di Pusat PAK
di Pusat PAK di dalamnya
di dalamnya pusat PAK
pusat PAK
selepas
selepas
menjalankan
menjalankan
aktiviti di atas
aktiviti di atas

40. Aktiviti Persediaan Murid
Kemahiran
Belajar Kemahiran
merujuk
Orientasi Murid
Persediaan
PERSEDIAAN
Persediaan
MURID
murid
murid
Ujian Penentuan
Aras
Perkembangan Murid
Analisis
keperluan Rekod
kerja
Penyediaan
kontrak

41. Telesidang
Telesidang Katalog
Katalog
Murid mengenal pasti dan
Murid mengenal pasti dan Murid merujuk kepada
berbincang dengan pakar Murid merujuk kepada
berbincang dengan pakar katalog untuk mencari
katalog untuk mencari
secara virtual
secara virtual bahan pembelajaran
bahan pembelajaran
Internet
Internet
Murid mencari
Kemahiran
Kemahiran
Murid mencari
maklumat daripada
maklumat daripada Merujuk
Merujuk
internet dengan
internet dengan
menggunakan enjin
menggunakan enjin
carian yang sesuai Indeks
Indeks
carian yang sesuai
Murid merujuk bahagian
Murid merujuk bahagian
indeks buku untuk mencari
indeks buku untuk mencari
Kamus/Ensiklopedia
Kamus/Ensiklopedia bahagian yang relevan
bahagian yang relevan
Murid mencari makna
Murid mencari makna
perkataan dalam
perkataan dalam
kamus/ensiklopedia
kamus/ensiklopedia

42. Aktiviti Persediaan Murid
Kemahiran
Belajar Kemahiran
merujuk
Orientasi Murid
Persediaan
PERSEDIAAN
Persediaan
MURID
murid
murid
Ujian Penentuan
Aras
Perkembangan Murid
Analisis
keperluan Rekod
kerja
Penyediaan
kontrak

43. Ujian Penentu Aras
Ujian Penentu Aras
• Tujuan ?
Untuk menentukan tahap kemahiran dan aras
pembelajaran murid;
• Bila ?
Dijalankan sebelum murid mula masuk ke pusat PAK;
• Tugas guru ?
Memantau dan membuat rumusan tentang kemajuan murid
untuk memastikan kesediaan murid maju ke tahap yang lebih
tinggi.

44. Pentaksiran Informal
Pentaksiran Informal
•Pemerhatian guru
•Pemerhatian guru
•Interaksi guru - - murid
•Interaksi guru murid
Pentaksiran Progresif
Pentaksiran Progresif
Pentaksiran berkala
Pentaksiran berkala
Jenis Ujian
Jenis Ujian Pentaksiran Formal
Pentaksiran Formal
•Ujian penempatan
Penentu Aras
Penentu Aras
•Ujian penempatan
•Rekod/buku log
•Rekod/buku log
Pentaksiran Alternatif
Pentaksiran Alternatif
(menentukan kesediaan murid sama
(menentukan kesediaan murid sama
ada telah bersedia ke tahap yang
ada telah bersedia ke tahap yang
lebih tinggi)
lebih tinggi) Pentaksiran Kendiri
Pentaksiran Kendiri
•Murid taksir diri sendiri
•Murid taksir diri sendiri
(Bertujuan untuk menguji kemahiran dan
(Bertujuan untuk menguji kemahiran dan
pengetahuan)
pengetahuan)

45. Kontrak
Analisis
Pembelajaran
Keperluan
PERKEMBANGAN
MURID
Rekod Kerja

46. Proses Perkembangan Murid
Proses Perkembangan Murid
Kenal pasti cara terbaik
Kenal pasti cara terbaik Kenal pasti jenis
Kenal pasti jenis
murid belajar
murid belajar seseorang murid
seseorang murid
Jalankan analisis
Jalankan analisis
keperluan
keperluan
Timbulkan kesedaran murid
Timbulkan kesedaran murid
tentang strategi
tentang strategi
meningkatkan pembelajaran
meningkatkan pembelajaran
mereka sendiri melalui PAK
mereka sendiri melalui PAK

47. Aktiviti Persediaan Murid
Kemahiran
Belajar Kemahiran
merujuk
Orientasi Murid
Persediaan
PERSEDIAAN
Persediaan
MURID
murid
murid
Ujian Penentuan
Aras
Perkembangan Murid
Analisis
keperluan Rekod
kerja
Penyediaan
kontrak

48. Analilsis
keperluan Kontrak
Rekod kerja
PERKEMBANGAN MURID

49. Analisis Keperluan
Analisis Keperluan
Tentukan keperluan murid
1 - gaya pembelajaran
- kekuatan/kelemahan murid
Susun keperluan mengikut keutamaan
2 - ditentukan bersama oleh guru dan
murid
Tetapkan sasar yang realistik
3 - perlu dicapai dalam tempoh
yang ditetapkan
4 Guru dan murid sediakan
program pembelajaran murid
Sediakan kontrak pembelajaran untuk
5 - pastikan pelaksanaan pembelajaran
- wujudkan iltizam murid

50. Kontrak Pembelajaran
Kontrak Pembelajaran
Dengan ikatan kontrak ini, murid bertanggungjawab ke atas
pembelajaran yang perlu disempurnakan.
 Murid menetapkan matlamat pembelajaran mereka sendiri;
 Menjelaskan dan membina pernyataan matlamat
pembelajaran;
 Menyediakan rancangan pembelajaran, menyatakan jenis
tugasan dan tempoh menyempurnakannya; dan
 Murid memperakui kontrak pembelajaran.

51. Rekod Kerja
Rekod Kerja
• Murid dilatih untuk menyimpan rekod kerja sendiri;
• Rekod kerja mencatatkan bilangan bahan/aktiviti yang telah
dilengkapkan mengikut kemahiran/pengetahuan;
• Rekod kerja boleh membantu murid mentaksir kemajuannya sendiri;
• Rekod kerja boleh membantu guru memantau kemajuan kerja murid;
dan
• Rekod kerja boleh membantu guru memsatikan perkembagan murid
mengikut hala tuju yang ditetapkan.

52. PEMBELAJARAN AKSES KENDIRI
BERAUTONOMI
 Berpusatkan murid  Tempat  Terarah kendiri
 Amalan kemahiran  Bahan  Tempo kendiri
belajar
 Bantuan fasilitator  Penaksiran kendiri
 Tanpa tekanan
 Stail  Keperluan kendiri
 Masa  Matlamat kendiri
 Perancangan
kendiri

53. TERIMA KASIH
JURULATIH UTAMA
( KHSR )
Jabatan Pendidikan Terengganu
September 2002