1. Хэрэглээ, хуримтлал, хөрөнгө
оруулалт
Лекц. 5

2.  Хэрэглээ ба хуримтлал
 Хэрэглээ ба хуримтлалд нөлөөлөх хүчин
зүйлс
 Хөрөнгө оруулалт
 Хөрөнгө оруулалтанд нөлөөлөх хүчин
зүйлс

3. Хэрэглээ ба хуримтлал
 Үндэсний нийт бүтээгдэхүүнийг тооцоход оролцдог зардлуудаас
ҮНБ-д эзэллэх хувийг авч үзвэл хамгийн их хувийг өрхүүдийн
хэрэглээний зардал эзэлдэг. Иймээс өрхүүдийн хувийн хэрэглээнд
гарч буй багахан өөрчлөлт нь нийт үйлдвэрлэлд, макро эдийн
засгийн төлөв байдалд хүчтэй нөлөө үзүүлдэг.
 19-р зуунд Францын эдийн засагч Ж.Б.Сейн “Аливаа
үйлдвэрлэлийн процесс нь бүтээгдэхүүнийхээ өртөгтэй тэнцүү
хэмжээний орлогыг бий болгодог” гэж үзсэн. Үүнийг Сейн хууль
гэдэг. Гэхдээ зарим хүмүүс орлогоо бүгдийг нь бүтээгдэхүүн
худалдан авахад зарцуулдаггүй зарим хэсгийг ирээдүйдээ
зориулж хуримтлуулдаг. Өрхүүд өөрсдийн хувийн цэвэр орлогоо
хэрэглээ хуримтлал гэсэн 2 хэсэгт хуваарилдаг. Өрхүүд бүх
төрлийн татвар, хураамж, шимтгэл зэргийг төлөөд гар дээрээ
үлдсэн орлогынхоо тодорхой хэсгийг хэрэглээд үлдсэнийг нь
ирээдүйдээ зориулж хадгалдаг.

4. DI = C + S
DI - татвар төлсний дараах өрхийн эцсийн
орлого
C - хэрэглээ
S – хуримтлал
DI = Y – Tn
Y – нийт орлого
T – татвар

5. Орлого ба хэрэглээ хуримтлалын хамаарал
 Орлого хэрэглээ ба хуримтлалтай хэрхэн
хамааралтай байгааг харуулдаг графикийг
дүрслэв. Орлого нь хэрэглээ, хуримтлалтай
шууд хамааралтай учир түүний график
дүрслэл нь биссектрисийн шулуун байна.

6. Cn, S
Кейнсийн биссектрис
C+S
45°
DI DI

7.  Хэрэглээ нь орлогын нэг хэсэг бөгөөд энэ
хоёр хоорондоо шууд хамааралтай. Орлого
ба хэрэглээний хамаарлыг харуулсан
функцийг хэрэглээний функц гэнэ.
C0Орлогоос үл хамаарах хэрэглээDICn, C

8. Cn,
C
C0
Орлогоос үл хамаарах хэрэглээ
DI

9.  Орлого тэгтэй тэнцүү байсан ч өрхийн
амьдрал үргэлжлэн явагдах тул тодорхой
хэмжээний зүйлсийг зайлшгүй хэрэглэдэг.
Ийм хэрэглээг орлогоос үл хамаарах хэрэглээ
гэнэ.
 Орлогоос үл хамаарах хэрэглээг тооцсон
хэрэглээний функц дараах томъёотой байна.

10. C = C0 + b · DI = C0 + MPC · DI
C – хэрэглээ
C0 – орлогоос үл хамаарах хэрэглээ
b ба MPC – ахиуц хэрэглэх хандлага
DI – эцсийн орлого

11. Ахиуц хэрэглэх хандлага гэдэг нь орлого нэг
нэгжээр өөрчлөгдөхөд түүний үр дүнд
хэрэглээ хэрхэн өөрчлөгдөхийг харуулдаг
үзүүлэлт.
 МРС = С / DI
 С – хэрэглээний өөрчлөлт
 DI – орлогын өөрчлөлт

12. Орлого өсөхийн хирээр хэрэглээ өсөхөөс
гадна бүтэц нь өөрчлөгддөг. Энэ зүй
тогтлыг Германы эрдэмтэн Эрнист Энгель
гаргасан. “Орлого өсөхийн хирээр 2-догч
хэрэглээнд зарцуулах зардлын орлогод
эзлэх хэмжээ өсөж, анхдагч хэрэглээнд
зарцуулах зардлын орлогод эзлэх хэмжээ
буурч байдаг”. Үүнийг Энгелийн хууль
гэдэг.

13.  Дундаж хэрэглэх хандлага гэдэг нь өрхүүд
орлогынхоо хэдэн хувийг хэрэглээндээ
зарцуулж байгааг харуулна.
APC = C / DI
 APC – дундаж хэрэглэх хандлага

14.  Хэрэглээ ба хуримтлал нь хэд хэдэн өвөрмөц
шинжтэй.
 Хэрэглээ, хуримтлал хоёрын нийлбэр нь
татвар төлсний дараах орлоготой тэнцүү
 Орлого тэгтэй тэнцэхэд хэрэглээ тэгтэй
тэнцдэггүй
 Орлогын тодорхой түвшнээс эхлэн өрхөд
хуримтлал үүсдэг
 Орлого нэмэгдэхийн хирээр хэрэглээ
хуримтлал хоёулаа өсөх боловч хуримтлалын
өсөлт нь хэрэглээний өсөлтөөс түрүүлнэ.