Сангийн бодлого

1. Макро Эдийн Засаг хичээл
Багш: А.Гэлэгжамц
2009 он http://www.gelegjamts.blogspot.com/

4. Сангийн бодлого гэж юу вэ?
Засгийн газрын зардал нь төр эдийн засгийн
үйл ажиллагаанд оролцож байгаагийн нэгэн
илрэл юм. Макро эдийн засгийн үндсэн
зорилгууд болох урт хутацааны эдийн
засгийн тогтвортой өсөлтийг бий болгох,
инфляцийг тогтворжуулах болон
ажилгүйдлийг бууруулах зэрэг эдийн
засгийн хөгжлийн тулгуур асуудлуудыг
шийдвэрлэхэд чиглэсэн төрийн үйл
ажиллагааг САНГИЙН БОДЛОГО гэж
ойлгож болно.

5. Сангийн бодлого нь
Нөлөөлөгч
хүчин зүйлс Үр дүн
Аж эрхлэлт
Дотоод ЗЗ-ийн AS
төлөв
Үнэ
Гадаад
нөлөөлөл Өсөлт
Сангийн бодлогыг Үйлдвэрлэл
үе шатаар AD
хэрэгжүүлэх Гадаад
худалдаа

6. Сангийн бодлогын төрлүүд
Сангийи бодлогыг дотор нь зорилтот ба зорилтот
бус гэж хоёр ангилж үздэг.
Зорилтот сангийн бодлого. Засгийн газраас урт хугацааны
эдийн засгийн тогтвортой өсөлтийг хангах, инфляцийг
тогтворжуулах, ажлын байр бий болгох зорилгоор нийт эрэлт
буюу төлөвлөгдсөн зардалд сангийн бодлогын арга
хэрэгслүүдээрээ дамжуулан зориудаар нөлөөлж байгаа хэлбэр
юм.
Зорилтот бус сангийн бодлого. Засгийн газраас тухайн
хугацааны макро эдийн засгийн тогтворжилтыг хангах үүднээс
зориудаар нийт эрэлтэд нөлөөлөх бодлого авч хэрэгжүүлээгүй
байхад эдийн засгийн нөхцөл байдлаасаа хамааран аяндаа
сангийн бодлогын арга хэрэгслүүд өөрчлөгдөж байх хэлбэр юм.

7. Сангийн бодлогыг хэрэгжүүлэх
арга хэрэгсэл
• Улсын худалдаа буюу ЗГ зардал
/төсөв/
• Татвар
• Шилжих төлбөр зэргээр дамжуулан
хэрэгжүүлдэг.

9. ЗГ-ын зардлын өөрчлөлт
Засгийн газрын зардлын өөрчлөлт. Засгийн
газраас төрийн байгууллагуудын хангамжийн
зардал, боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, эрүүл
мэндийн салбар, дэд бүтэц болон батлан
хамгаалах салбарт зарцуулахаар төлөвлөж буй
зардлуудын аль нэгийг нэмэгдүүлэх шийдвэр
гаргах нь /G→G’↑/ нийт эрэлт буюу нийт
төлөвлөгдсөн зардлыг өсгөх бөгөөд үүний дүнд
төлөвлөгдсөн зардлын муруй ∆G -тэй тэнцүү
хэмжээгээр зүүн дээш параллелиар шилжинэ.

10. Улсын зардлын үржүүлэгч
Улсын зардлын үржүүлэгч буюу мультипликатор нь
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг худалдан авсны үр дүнд
өссөн улсын зарлагын нэмэгдэлт нь ДНБ-ийг
нэмэгдүүлнэ. Үүнийг дараах томъёогоор харуулбал:
ΔДНБ 1
мультипликатор = =
ΔG 1 − MPC
1
Δ бодитДНБ = ΔG ( )
1 − MPC

11. Жишээ нь: ЗГ-ын зардлыг 0.1 триллион
төгрөгөөр нэмэгдүүлсэн гэвэл
а тэнцвэр дээрх бодит
ДНБ-нд засгийн газрын
зардлыг өсгөнө гэвэл
/энд үнийн түвшин C + I + G' + (X – M)
тогтвортой байсан гэж үзье/ C + I + G + (X – M)
b
ЗГ-ын төлөвлөгдсөн 12.5
зардал буюу худалдан (триллион төгрөг) 0.1
нийт зарлага
авалт 0.1 триллион
төгрөгөөр нэмэгдэхэд, 12.0 a
үүнийг даган
∆G
үйлдвэрлэл нэмэгдэж
болно ∆ДНБ
Бодит ДНБ болон
төлөвлөгдсөн зардлын 45ө
нэмэгдэлтээр 0
мультипликаторыг олох 12.0 12.5 Бодит ДНБ
(триллион төгрөг)
боломжтой
Шинэ тэнцвэр b дээр
бий болж байна.

12. Улсын зардлын жишээ
Улсын худалдааг татварын орлоготой нэгэн
адилаар 20 сая төгрөгөөр нэмэгдүүлжээ. Ахиуц
хэрэглээ МРС= 0,6 гэвэл:
1 1
мультипликатор = = = 2.5
1 − 0.6 0.4
улсын зардлыг 1 төгрөгөөр нэмэгдүүлэхэд тэнцвэрт
үндэсний орлого 2,5 төгрөгөөр нэмэгдэнэ гэсэн үг юм.
Тэгвэл улсын худалдааг 20 сая төгрөгөөр нэмэгдүүлэхэд
үндэсний орлого (20 сая x 2,5)=50 сая төгрөгөөр нэмэгдэж
байна.

14. Татварын үржүүлэгч
Татварын үржүүлэгч буюу мультипликатор нь
татварын орлогыг өөрчилсний үр дүнд улсын
зарлагын өөрчлөлт нь ДНБ-ийг нэмэгдүүлэх юм уу
эсвэл бууруулах харьцааг хэлнэ. Үүнийг дараах
томъёогоор харуулбал:
ΔДНБ − MPC
мультипликатор = =
ΔT 1 − MPC
− MPC
ΔбодитДНБ = ΔT ( )
1 − MPC

15. Жишээ нь: ЗГ татварын орлогыг
0.1 триллион төгрөгөөр бууруулсан гэвэл
C' + I + G + (X – M)
ЗГ татварыг 0.1 C + I + G + (X – M)
триллион төгрөгөөр c
12.4
(триллион төгрөг)
бууруулсан гэвэл, 0.8
нийт зарлага
ахиуц хэрэглээг 0.8
гэж таамаглая 12.0 a
Шинэ тэнцвэр
дээр ДНБ 12.4
триллион болж
байна.
45ө
0 Бодит ДНБ
12.0 12.4
(триллион төгрөг)

16. Татварын үржүүлэгч жишээ
Татварын орлогын хэмжээг 20 сая төгрөгөөр бууруулсан. Ахиуц
хэрэглээ МРС = 0,6 байна гэж бодъё.
Энэ нь татвар төлсний дараах орлогын өсөлтийн 60% нь хэрэглээнд,
40% нь хуримтлалд очдог гэсэн үг юм.
0.6 0.6
мультипликатор = − =− = −1.5
1 − 0.6 0.4
Татварын орлогыг 1 төгрөгөөр бууруулахад тэнцвэрт үндэсний орлого 1,5
төгрөгөөр нэмэгдэнэ гэсэн үг юм. Татварын орлогыг 20 сая төгрөгөөр
бууруулахад үндэсний орлого (20 сая ч 1,5)=30 сая төгрөгөөр нэмэгдэж байна.
∆S=+12
Т= -20 сая ∆ДНБ=+30 ҮО=+30
∆C=+18

21. Ашигласан ном, сурах бичгийн жагсаалт
•Б. Сувд, Б.Алтанцэцэг “Экономикс”, 2000 он, Улаанбаатар хот
•К.Р.Макконелл, С.Л.Брю “Экономикс”
•П.Самуельсон, В.Нордхаус “Экономикс”
•Б.Баярдаваа, Д.Гансүлд. “Макро экономикс”, 2005 он, Улаанбаатар хот
•Н.Г.Мэнкью “ Макро эдийн засаг” 2005 он, УБ
•З.Баярмаа, Б.Нарантунгалаг “Макро эдийн засаг” 2004 он, УБ
•Марк Скаузэн “Эдийн засгийн ухаан эдүгээчлэгдсэн замнал” 2003 он, УБ
•Р.Оросоо “Макро эдийн засаг” 2005 он, УБ
•Р.Амаржаргал “Макро эдийн засгийн суурь” 2005 он, УБ
•Д.Болдбаатар “Макро эдийн засгийн ухаан” 2006 он, УБ
•Б.Баярдаваа “Эдийн засгийн онол” 2006 он, УБ
•Peter Jochumzen “Essentials of Macroeconomics”
•Stephanie Schmitt-Grohe Martin Uribe “International Macroeconomics” 2008 он
•David A.Dilts “Introduction to Macroeconomics” 2006 он
•Robert M. Kunst “Introduction to Macroeconomics” 2006 он
•Antonio Mele “Lecture Notes in Financial Economics” 2009 он
•John C.Driscoll “Lecture Notes in Macroeconomics” 2001 он
•Martin Uribe “Lectures in Open Economy Macroeconomics” 2007 он
•Brian Krauth “Macroeconomic Theory” 2004 он
•Dirk Krueger “Macroeconomic Theory” 2004 он
•David Andolfatto “Macroeconomic Theory and Policy” 2005 он
•Гэх мэт ...