1. Хичээл №15
ШУТИС МИС-ийн багш
Д.Содномзул

2. Монгол улс эдүгээ 114 оронтой
худалдаа хийж байна. Гадаад худалдаа
хийх хамгийн чухал хөшүүрэг бол
валют билээ. Бид энэхүү сэдвийг
судалснаараа улс орны валютын
солилцооны ханш хийгээд түүнд
нөлөөлөх хүчин зүйлсийг мэддэг болно.

3. Гадаад худалдаа нь өнөөдөр дэлхийн
аль ч улс орны эдийн засгийн
амьдралын салшгүй нэг хэсэг болжээ.
Улс хоорондын төлбөр тооцооны,
дотоодынхоос ялгагдах нэг онцлог нь
2 өөр үндэсний валютыг хэрэглэж
байдагт оршино.

4. ОУЭЗХ дахь өөрийн орны
оролцоог илэрхийлэх
үзүүлэлтүүдийн цогцыг
төлбөрийн тэнцэл гэнэ.

7. Тухайн орон бусад
Хэрэв Дебет нь Кредитээс давж сөрөг
орондтөлбөрийн тэнцэл
сальдотой болбол өртэй
байгааг харуулна.
алдагдалтай байна гэнэ.
 Хэрэв Кредит нь орон бусад эерэг
Тухайн Дебетээс давж
сальдотой болбол төлбөрийн тэнцэл
улсуудаас
илүүдэлтэй гэнэ.
авлагатай байна
гэсэн үг.

8. Валютын интервенци
ОУЭЗ-ийн үйл ажиллагааг
хязгаарлах
Дотоодын сангийн болон
мөнгөний бодлогыг
өөрчлөх
Валютын ханшыг өөрчлөх

9. Эдийн засгийн гадаад харилцааны
макро эдийн засгийн тэнцвэр нь,
төлбөрийн тэнцлийн хүрээнд:
ORT=(EX-IM)+(AX-AM)=0
ORT – гадаад зах зээлийн тэнцвэр
EX – бараа бүтээгдэхүүний экспорт
IM – бараа бүтээгдэхүүний импорт
AX – капиталын экспорт
AM – капиталын импорт

10. Нийт эдийн засгийн тэнвэрт үндсэндээ
3 том хүчин зүйл хүчтэй нөлөө үзүүлнэ.
Үндэсний үйлдвэрлэлийн хэмжээ (Y)
Зээлийн хүүгийн түвшин (r)
Валютын ханш (e)

11. Бараа Бараа Капиталын Капиталын
Хувьсагч бүтээгдэхүүн бүтээгдэхүүни экспорт импорт
ий импорт й экспорт
Y өснө Өснө Хамаарахгүй Хамаарахгүй Хамаарахгүй
Y буурна Буурна Хамаарахгүй Хамаарахгүй Хамаарахгүй
r өснө Хамаарахгүй Хамаарахгүй Өснө Буурна
r буурна Хамаарахгүй Хамаарахгүй Буурна Өснө
е өснө Өснө Буурна Хамаарахгүй Хамаарахгүй
е буурна Буурна Өснө Хамаарахгүй Хамаарахгүй

14. Улс орон өөрийн мөнгөний
нэгжийг тодорхой хэмжээний
алттай тэнцүүлж өөрийн
болон бусад орны валютын
ханшийг тодорхойлдог.

16. 2 орны валютын харьцангуй үнэ юм.
даваа мягмар лхагва пүрэв баасан бямба
dollar 1 1 1 1 1 1
төгрөг 1400 1430 1420 1405 1390 1390

17. 2 оронд үйлдвэрлэсэн бараа бүтээгдэхүүний
харьцангуй үнэ мөн.

18. 1 доллар=120 иен
 Америк машин-10000 доллар
 Япон машин = 2,4 сая иен
Энэ нь 1 япон машин америкийн 2 машины
үнэтэй тэнцэх үнэтэй болохыг харуулж байна.

19.  Хэрэв солилцооны ханш доогуур бол цэвэр
экспортод хэрхэн нөлөөлөх вэ?

20.  Хэвтээ тэнхлэгт сөрөг утга байгаа нь импорт нь экспортоосоо давж
болох тул цэвэр экспорт сөрөг утгатай гарч болно.

21. СБХ төлбөрийн балансын урсгал
тооцоотой холбоотой байдаг.
Урсгал ажиллагааны тооцооны
капиталын хөдөлгөөний тооцоог
тэнцвэржүүлэх ёстой. Урсгал
тооцооны зардал нь хадгаламж
хөрөнгө оруулалтын зөрүүтэй тэнцүү.

22.  Энэхүү хамаарлыг харуулсан шугам нь доошоо налсан байна.
 Энэ диаграмыг гадаад валютын эрэлт ба нийлүүлэлт гэж үзэх нь ч
бий.
 Босоо шугам нь эрэлт муруй нь нийлүүлэлт.

23. Улс орны дотоодын төсөв- албан
татварын бодлого:
Хэрэв зг улсын худалдан авалтыг
нэмэгдүүлэх үндэсний хадгаламжийн
түвшинг бууруулбал сбх-д хэрхэн
нөлөөлөх вэ?

24.  Энэ багасгалт хадгаламжийг S-I хэмжээгээр багасгах
бөгөөд иймээс цэвэр экспорт мөн буурна.
Хадгаламжийн хэмжээ буурах нь урсгал ажиллагааны
тооцооны алдагдал үүсэхэд түлхэц болдог.

25. Хэрэв гадаад орнуудын засгийн
газрууд улсын худалдан
авалтын хэмжээг нэмэгдүүлэх
буюу татварыг багасгавал сбх-д
яаж нөлөөлөх вэ?

26.  Гадаад орнуудад явагдах төсөв татварын арга хэмжээний
тусламжтай эз-г урамшуулах бодлого олон улсын зээлийн хүүгийн
нормыг багасгаж I-г багасгадаг.

27. УИХ хөрөнгө оруулалтыг татварын
зээлээр санхүүжүүлэх тухай хууль
баталсанаар хөрөнгө оруулалтын
эрэлтийг нэмэгдүүллээ гэхэд сбх-д
яаж нөлөөлөх вэ?

28.  Зээлийн хүүгийн оу-ын нормын тухайн түвшинд хөрөнгө оруулалтын
эрэлт нэмэгдэж хэмжээ нь ихэссэнээр сбх өснө. Мөн үүнээс болж
цэвэр экспорт багасна.

29.  Худалдааны хамгаалах бодлого нь төлбөрийн балансын урсгал
тооцооны үлдэгдэлд нөлөөлдөггүй
 Хамгаалах бодлого нь худалдааны хэмжээг багасгадаг

30.  р% - тухайн орны инфляцийн түвшин
 Р*%- бусад орны инфляцийн түвшин

31. Хэрэв монголын инфляцийн
түвшин өсвөл бусад улс орны
валютын ханш өснө. Харин
инфляцийн түвшин багасвал
бусад улс орны валютыг
өмнөхөөсөө бага төгрөгөөр авдаг
болно.

32. Эдийн засгийн онолын
нотлошгүй үнэн бол нэгдмэл
үнийн хууль юм.
Нэгдмэл үнийн хууль нь олон
улсын зах зээл дээр паритет
гэдэг нэрээр хэрэглэдэг.

33.  Худалдан авах чадварын паритет нь олон улсын зах зээлд
хэрэглэгддэг нэгдмэл үнийн хууль нь сбх бага зэрэг өөрчлөхөд ч
мэдрэмтгий байдаг гэдгийг илэрхийлнэ.

34.  Валютын солилцооны ханшийг нэрлэсэн ба
бодит гэж 2 ангилна.
 Солилцооны бодит ханш нь барааны
харьцангуй үнэ бол солилцооны нэрлэсэн ханш
нь валютын харьцангуй үнэ.
 Солилцооны бодит ханш доогуур байх тусам
тухайн орны цэвэр экспорт нэмэгддэг.
 Гадаад бодлогод худалдааны хамгаалах бодлого
явуулах нь буруу.
 Солилцооны нэрлэсэн ханшид инфляци
нөлөөлнө.