SlideShare a Scribd company logo
g]kfn ;/sf/
lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno
l;+xb/af/
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu
;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt, @)&%
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu
;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt
@)&%
-g]kfn ;/sf/, lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno -df= dGqL:t/_sf]
ldlt @)&% kmfNu'g !# ut]sf] lg0f{oaf6 :jLs[t_
g]kfn ;/sf/
lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno
l;+xb/af/
g]kfn ;/sf/
lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno
l;+xb/af/
kmf]g g+ M )!$@))#*#
j]e;fO{6 M www.moest.gov.np
Od]n M info@moe.gov.np
©M lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno,
l;+xb/af/
k|sfzsM
lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno
l;+xb/af/
lglb{i6 p4/0f M
a[xt ljBfno ;'/Iff ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt, lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno, l;+xb/jf/ .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLltsf] ;DaGwdf
g]kfn k|fs[lts ljkb pGd'v d'n's xf] . ;+o'St /fi6«;ª3Lo ljsf; sfo{j|md (UNDP) n] g]kfnnfO{
hnjfo' kl/jt{gsf sf/0f ljZjs} rf}yf] ljkb pGd'v tyf e"sDkLo tyf af9Lklx/f]sf b[li6sf]0fn] j|mdzM
P3f/f}F / tL;f}F ;ªs6f;Gg d'n's egL ;"rLs[t u/]sf] 5 . o:tf ljkbsf sf/0f ljBfno lzIffdf cj/f]w
k'Ug ;S5, ef}lts ;+/rgfx¿ gi6 x'g ;S5g . ;fy;fy} ljBfyL{ / lzIfsnfO{ rf]6k6s nfUg], cf3ft
k'Ug] tyf pgLx¿sf] d[To';d]t x'g] cj:yf l;h{gf x'g ;S5 . ljkb afx]s l;sfO:yndf x'g ;Sg] lxF;f
åGå, lje]b h:tf cGo hf]lvdx¿n] klg ljBfno lzIffdf cj/f]w k'Ug ;S5 .
;'/lIft l;sfO jftfj/0fdf u'0f:t/Lo lzIffdf afnaflnsfsf] kx'Fr ;'lglZrt ub}{ ljBfno, ljBfyL{,
lzIfs / sd{rf/Lx¿nfO{ k|fs[lts ljkb tyf åGå, lje]b h:tf cGo hf]lvdx¿af6 hf]ufpg] Pjd k|lt/Iff
ug]{ cljl5Gg tyf lb3{sfnLg cjwf/0ff cg';f/ g]kfn ;/sf/ lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfnon]
ljBfno If]q ljsf; of]hgf -@)!^÷!&–@)@@÷@#_ cGtu{t /x]/ a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgf -@)&$_
tof/ kf/]sf] 5 . ;+o'St /fi6«;+3sf] ljkb hf]lvd Go"gLs/0f /0fgLlt tyf ljkb hf]lvd Go"gLs/0f tyf
pTyfgzLntfsf] ljZjJofkL ;~hfnsf] kxndf ljsf; ePsf] a[xt ljBfno ;'/Iff sfo{9fFrfsf tLg
:tDex¿sf] cfwf/df tof/ kfl/Psf] of] u'?of]hgfsf] of]hgfa4 sfof{Gjogsf nflu ljBfnox¿n] t'?Gt}
sfof{Gjog ug{;Sg] Go"gtd k|fjwfgx¿ ;d]6]/ a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf] lgdf{0f ul/Psf]
5 . ;g @)#) ;Dd b]ze/sf ;a} ;fd'bflos tyf ;+:yfut ljBfnox¿n] clgjfo{ ¿kdf sfof{Gjog
ul/;Sg'kg]{ of] Go"gtd Kofs]hsf] sfof{GjognfO ;xhLs/0f ug{ a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog sfo{ljlw
sf] ;d]t lgdf{0f ul/Psf] 5 .
lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfnon] tof/ kf/]sf] Go"gtd Kofs]h tyf sfoljlwsf] af/]df ;';"lrt
u/L g]kfnsf ljBfnox¿df a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog ug{ tyf sfof{Gjogsf nflu ;xof]u ug{
;DalGwt ;/f]sf/jfnfx¿sf] 1fg tyf ;r]tgf:t/ j[l4 ub}{ pgLx¿nfO{ clek|]l/t ug]{ pb]Zon] of] a[xt
ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt tof/ ul/Psf] xf] . o; /0fgLltsf] ;kmn sfof{Gogn]
ljBfno Joj:yfkg ;ldlt nufot ljBfno kl/jf/sf] 1fg tyf r]tgf:t/df ePsf] j[l4 tyf pTk|]/0ffn]
ubf{ pgLx¿df ljz]if u/L Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogsf nflu cfjZos of]hgf agfpg, ah]6
Joj:yfkg ug{ tyf sfof{Gjog ug{ OR5f zlSt a9g] ck]Iff ul/Psf] 5 . o;} u/L :yfgLo ;/sf/sf]
1fg tyf r]tgf:t/df ePsf] j[l4 tyf pTk|]/0ffn] Go"gtd Kofs]h ;a} ljBfnodf nfu" ug{ rflxg] of]hgf
aGg], ;|f]t kl/rfng x'g], cg'udg x'g] / lgodfjnL tof/ x'g]5 eGg];d]t ck]Iff ul/Psf] 5 .
ljleGg :ynut cWoog, Aojxf/ kl/jt{g ;~rf/sf ljleGg l;4fGt tyf df]8nsf cfwf/df tof/
kfl/Psf] o; /0fgLltn] vf;ul/ ck]lIft kl/0ffd xf;Ln ug{ s'g ;d"x jf ;d'bfonfO nlIft u/L s]
s:tf ;Gb]z tyf ;'rgfx¿, s'gs'g ;~rf/ ;fdu|Lx¿ jf sfo{j|mdx¿, s'g ;~rf/ dfWoddfkm{t k|rf/
k|;f/ ubf{ k|efjsf/L x'G5 eg]/ hfgsf/L lbG5 .
o; /0fgLltn] b]zel/sf ;a} ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug]{, o;sf
nflu ;xof]u / k|j4{g ug]{ ;a} lgsfo tyf ;/f]sf/jfnfx¿nfO{ ;xhtf k|bfg ub{5 eGg] ck]Iff /flvPsf]
5 .
/0fgLltsf d'Vo a'Fbfx¿
nIo
a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf] sfo{fGjog dfk{mt ljBfno kl/jf/sf] ;r]tgf j[l4 u/L ;'/lIft
;+:s[lt lgdf{0f ug{' o;sf] k|d'v nIo /x]sf] 5 .
p2]Zo
;~rf/ tyf ;Dk|]if0fsf ljleGg dfWodx¿sf] klxrfg ug{', a[xt ljBfno ;'/Iff tyf Go"gtd Kofs]hsf]
dxTjsf] k|rf/k|;f/ ug{' / ;a} ;/f]sf/jfnfnfO{ a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjog ug{
;xhtf k|bfg ug{' xf] . olb sxLF st} s;}nfO{ sfof{Gjogdf sl7gfO cfOk/] o;sf nflu ;xof]u tyf
sfof{Gjog sfof{ljlw k|of]u ug{ clek|]l/t ug{' o;sf] p2]Zo /x]sf] 5 .
If]q
o; /0fgLltn] g]kfnsf ;fd'bflos / ;+:yfut ljBfnocGtu{tsf k"j{ afnljsf; sIffb]lv dfWolds
ljBfno;Ddsf ;a} ;/f]sf/jfnfnfO{ ;d]6]sf] 5 .
k|of]ustf{x¿
b]zel/sf ;a} ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug]{, sfof{Gjogsf nflu
;xof]u tyf k|j4{g ug]{ ;a} lgsfo tyf ;/f]sf/jfnfx¿ g} o; /0fgLltsf k|of]ustf{x¿ x'g . To;}n] o;
/0fgLltsf d'Vo k|of]ustf{ lzIff lj1fg tyf k|ljlw dGqfno / o;cGtu{tsf s]G›Lo txsf lgsfox¿,
;fdflhs ljsf;;Fu ;DalGwt k|fb]lzs dGqfnox¿ -h;n] k|fb]lzs ;/sf/df lzIff x]5{g_ u}x|;/sf/L
;ª3;+:yfx¿, cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;ª3;+:yfx¿ / ljsf; ;fem]bf/x¿ x'g . o;afx]s :yfgLo ;/sf/,
pBf]uL Joj;foLx¿, k|ltlglw ;ª3;+:yfx¿, dxf;ª3x¿ / sfof{Gjogsf cGo :yfgLo ;fem]bf/x¿,
h:t} M u}x|;/sf/L ;+:yf, ;d'bfodf cfwfl/t ;ª3;+:yf, ;lDaGwt If]qsf ;ª3;ªu7g tyf dxf;ª3x¿
/ :yfgLo k|efjzfnL JolStTjx¿ cflbnfO{ klg o; /0fgLltsf k|of]ustf{sf ¿kdf lng ;lsG5 .
/0fgLltsf] k|of]hg
a[xt ljBfno ;'/Iff ;~rf/ ultljlwx¿sf nflu nlIft ;d"x klxrfg ug{ tyf a[xt ljBfno ;'/Iff
/ o;sf] dxTjsf af/]df nlIft ;d"xx¿sf] 1fg Pjd ;r]tgf clej[l4 ug{sf nflu o; /0fgLltnfO{
dfu{lgb]{zssf ¿kdf k|of]u ug{ ;lsG5 .
o; /0fgLltsf] ljsf;sf] s|ddf ;xof]u ug]{ ;a} ljsf; ;fem]bf/x? Pj+ ;xsfo{ ug]{ JolSt tyf
;+:yfx?nfO{ wGojfb JoSt ub{5f}F .
ljifo;"rL
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLltsf ;Gbe{df	
/0fgLltsf d'Vo a'Fbfx¿	
	
v08 ! kl/ro	 !
!=! ljBfno ;'/Iffsf kl/b[Zo	 !
!=@ a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgf	 @
!=# ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLltsf] cf}lrTo	 #
!=$ nIo / p2]Zo	 #
!=% /0fgLlt k|of]ustf{	 $
v08 @ /0fgLltsf tTTjx¿	 %
@=! nlIft ;d"xx¿	 %
@=@ nlIft ;d"xx¿sf] ax'kIfLo e"ldsf	 *
@=# nlIft ;d"xx¿n] ug{'kg]{ sfo{x¿, cfjZos 1fg / cj/f]wx¿ tyf pTk|]/s tTTjx¿	 (
@=$= d'Vo ;Gb]z	 !)
@=% d'Vo ;Gb]z k|;f/0f ug]{ Rofgn / dfWodx¿	 !)
v08 # /0fgLlt sfof{Gjog ug]{ dfu{ tyf sfof{Gjogstf{x¿	 !@
#=! ljBfyL{		 !@
#=@ lzIfs		 !#
#=# ljBfno Joj:yfkg ;ldlt	 !$
#=$ cleefjs tyf :yfgLo ;d'bfo	 !%
#=% :yfgLo ;/sf/ / :yfgLo tyf /fli6«o ;+rf/dfWod	 !^
#=^= ;ª3Lo tyf k|fb]lzs ;/sf/, u}x|;/sf/L ;+:yf, cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;+:yf tyf ljsf; ;fem]bf/	 !&
v08 $ /0fgLlt sfof{Gjog	 !*
$=! sfof{Gjog ljlw	 !*
$=@ ljsf; k4ltsf nflu ;~rf/	 !*
$=# ;d:t sfof{Gjog ¿k/]vf	 @)
$=$ sfo{of]hgf	 @!
$=% cg'udg tyf d'Nofªsg 	 @!
cg';"rL ! M a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h lj|mofsnfksf If]qx¿	 @@
cg';"rL @ M a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog sfo{ljlwsf] sfo{If]qx¿	 @#
cg';"rL # M Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL sfo{ / cfjZos 1fg,
	 cj/f]w / ;xhLs/0f	 @$
cg';"rL $ M a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf] kmfObf 	 @&
cg';"rL % M ;~rf/ ;fdu|Lx¿ pTkfbgsf nflu 9fFrf	 @*
cg';"rL ^ M a[xt ljBfno ;'/Iff ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLltsf af/]df :yfgLo ;/sf/,
	 a[xt ljBfno ;'/Iff tyf ljkb hf]lvd Go"gLs/0fsf ;Dks{ JolStx¿nfO{ cled'vLs/0f	 @(
cg';"rL & M a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf af/]df nlIft ;d"xnfO{ hfgsf/L lbg]
	 sfo{of]hgfsf] gd"gf	 #)
cg';"rL * M a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf] ;'b[9 a'emfO dfkgsfnflu ;'emfOPsf d'Vo ;"rsx¿	#*
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%8
;ÍIf]kLs/0f
CEHRD lzIff tyf dfgj ;|f]t ljsf; s]G› -klxnfsf] lzIff ljefu_
CSS a[xt ljBfno ;'/Iff
DRR ljkb hf]lvd Go"gLs/0f
GESI n}lªus ;dfgtf / ;fdflhs ;dfj]zLs/0f
IEC ;"rgf lzIff tyf ;~rf/
INGO cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;ª3;+:yf
MoEST lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno
NDRC /fli6«o ljkb hf]lvd Go"gLs/0f s]G›
NGO u}x|;/sf/L ;ª3;+:yf
PTA lzIfs cleefjs;ª3
SDG lbuf] ljsf; nIo
SMC ljBfno Joj:yfkg ;ldlt
SZOP ljBfno zflGtIf]q
UNICEF ;+o'St /fi6«;ª3Lo afnsf]if
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 1
v08 !
kl/ro
�
!=! ljBfno ;'/Iffsf kl/b[Zo
g]kfnn] ljBfno lzIff k|0ffnLsf] ;'wf/ / lj:tf/df pNn]Vo k|ult xf;Ln u/]sf] 5 . oBlk k|fs[lts ljkb
/ cGo hf]lvdsf sf/0f lzIff If]qdf xfl;n u/]sf] pknlAw u'Dg] tyf ljBfno Pjd ljBfyL{sf] ;'/Iffdf
cfOkg]{ vt/f sfod} 5 .
k|fs[lts ljkbk|ltsf] ;ªs6f;Ggtf
g]kfn k|fs[lts ljkb pGd'v d'n's xf] . ;+o'St /fi6«;ª3Lo ljsf; sfo{j|md (UNDP) n] g]kfnnfO{
hnjfo' kl/jt{gsf sf/0f ljZjs} rf}yf] ljkb pGd'v tyf e"sDkLo tyf af9Lklx/f]sf b[li6sf]0fn]
j|mdzM P3f/f}F / tL;f}F ;ªs6f;Gg d'n's egL ;"rLs[t u/]sf] 5 . o:tf ljkbsf sf/0f ljBfno lzIffdf
cj/f]w k'Ug ;S5, ef}lts ;+/rgfx¿ gi6 x'g ;S5g . ;fy;fy} ljBfyL{ / lzIfsnfO{ rf]6k6s nfUg],
cf3ft k'Ug] tyf pgLx¿sf] d[To';d]t x'g] cj:yf l;h{gf x'g ;S5 . g]kfnsf w]/} ljBfno ejgx¿
e'sDkLo ;ªs6f;Gg cj:yfdf 5g . lj=;+= @)&@ df g]kfndf cfPsf] e"sDkn] cf+lzs / k"0f{ ¿kdf
#%,))) sIffsf]7f Ifltu|:t eP . clxn] klg b; nfveGbf a9L afnaflnsfsf nflu ;'/lIft / :yfoL
l;sfO :ynsf] cefj 5 . lj=;+= @)&@ j}zfv !@ ut]sf] e"sDk zlgaf/ cyf{t ;fj{hlgs labfsf] lbg
cfPsf] lyof] . olb pSt e"sDk ljBfnodf k9fO eO/x]sf] ;dodf cfPsf] eP b;f}F xhf/ ljBfyL{x¿sf]
Hofg hfg ;Sg] lyof] . s}of}F ljBfyL{ Wj:t ljBfno ;+/rgfleq k'l/P/ uDeL/ 3fOt] x'g] lyP . g]kfndf
af9Lklx/f] / cfFwLa]x]/Lsf] hf]lvd klg pRr g} 5 . ;g @)!& df g]kfnsf] t/fO{ If]qdf cfPsf] af9Ln] b'O{
nfv aL; xhf/ afnaflnsfsf] lzIffnfO{ c;/ k'of{Psf] lyof] . To:t} klx/f] / cfFwLa]x]/Ln] klg g]kfnsf]
ljBfno lzIffnfO{ af/Daf/ hf]lvddf kfl//x]sf x'G5g . To:tf ljkbaf6 ljBfnox¿nfO{ hf]ufpg / tL
ljkbsf] ;fdgf u/L c;/ Go"gLs/0f ug{ ljkb lgoGq0fsf pkfox¿ cfjZos x'G5g .
cGo hf]lvdx¿
ljBfyL{sf] ;'/Iff / pgLx¿sf] lzIffdf cGo r'gf}tLklg 5g, h:t}M
!= ;z:q åGå / c? lsl;dsf lx+;fx¿
@= ljBfnodf /fhgLlts kf6L{x¿af6 x'g] x:tIf]k
#= ljBfyL{x¿df x'g] lje]b, b'j{Jojxf/, zf]if0f / a]jf:tf cflb .
To;}n] ljBfyL{nfO{ o:tf r'gf}tLx¿af6 ;'/lIft /fVg] / ljBfnonfO{ zflGtIf]q agfpg] ljleGg pkfox¿
sfof{Gjog ug{;d]t plQs} cfjZos 5 .
kl/efiff
lzIf0f l;sfO k|lj|mofnufot ljBfno, ljBfyL{, lzIfs / sd{rf/Lx¿nfO{ k|fs[lts ljkb tyf åGå, lje]b
h:tf cGo hf]lvdx¿af6 hf]ufpg] Pjd k|lt/Iff ug]{ sfo{ g} …a[xt ljBfno ;'/IffÚ xf] . ljkb hf]lvd
Go"gLs/0f a[xt ljBfno ;'/Iff cjwf/0ffsf] d'Vo tTTj ePtf klg cGo lsl;dsf hf]lvdx¿nfO{ ;d]t
o; cjwf/0ffn] ;Daf]wg ug{'kg]{ s'/f ljrf/0fLo 5 . a[xt ljBfno ;'/Iff ljBfno ;'/Iffsf] Pp6f
;du| pkfo xf], h;n] ljkb lgoGq0f, k|lt/Iff / ljkb /f]syfdsf] ;Daf]wgsf pkfox¿sf] k|of]u u/L
afnaflnsfsf] ;'/Iff ub{5 / ljBfnonfO{ zflGtIf]qsf ¿kdf sfod /fVg ;xof]u ub{5 .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%2
!=@ a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgf
o; /0fgLltn] a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgf / ;g @)!&÷!* df lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno
Pjd lzIff tyf dfgj ;|f]t ljsf; s]G›n] tof/ u/]sf cGo b'O{ cf]6f b:tfj]hx¿ -a[xt ljBfno ;'/Iffsf
Go"gtd Kofs]h / a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog sfo{ljlw_ ;Fu k|ToIf ;DaGw /fV5 . oL b:tfj]hdf
g]kfndf a[xt ljBfno ;'/Iffsf] cfjZostf, sfof{Gjog / k|a4{gsf ljifodf ;d]t lj:t[t ¿kdf pNn]v
ul/Psf] 5 .
a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgf lgdf{0fsf] cfwf/
ljutb]lv g} sfof{Gjogdf /x]sf ljBfno ;'/Iffsf ljleGg k|of;x¿sf] ckof{Kttf tyf lj=;+=@)&@
;fnsf] e"sDkn] k'of{Psf] Ifltsf sf/0fn] ubf{ lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfnonfO{ g]kfnsf
ljBfnox¿sf] ;'/Iffsf nflu k|efjsf/L of]hgf / /0fgLltsf] cfjZostf dx;'; eof] . To;}sf
cfwf/df ljBfno lzIff ;'wf/sf] dxTTjk"0f{ /0fgLltsf ¿kdf /x]sf] ljBfno If]q ljsf; of]hgf
(SSDP, 2016-2023) df a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgf tof/ ug]{ / nfu" ug]{ s'/f;d]t ;dfj]z
ul/of] .
a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgfn] ;a} ljBfyL{n] ;'/lIft l;sfO :yndf cWoog ug{ kfpg] cfwf/ to
u/]sf] 5 . o;sf] klxnf] v08n] g]kfndf k|fs[lts ljkb / s]xL ;do cl3sf ljkbsf c;/x¿nfO{
JofVof ub}{ ljkb hf]lvd Go"gLs/0f gLlt / ljkb Go"gLs/0fsf] ;+:yfut sfo{9fFrfnfO{ k|:t't u/]sf] 5 .
g]kfnsf ljBfnox¿nfO{ ;'/lIft agfpgsf nflu o; a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgfn] ljBfnox¿sf]
;ªs6f;Ggtfsf sf/0fx¿ tyf lj=;+=@)&@ sf] e"sDkdf ul/Psf k|ltsfo{x¿sf] ljZn]if0f ug{'sf
;fy} ljutsf cEof;x¿sf] cg'ejnfO{ ;d]t k|:t't ub{5 . o; u'?of]hgfsf] bf];|f] v08n] g]kfnsf
ljBfnox¿sf] ;'/Iffsf nflu lj:t[t sfo{of]hgf sfof{Gjog / of]hgfsf] ;~rfngsf nflu ;+:yfut
Joj:yfkgnfO{ hf]8 lbPsf] 5 .
a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h
g]kfnsf ljBfnox¿nfO{ ;'/lIft l;sfO jftfj/0fdf ¿kfGt/0f ug{ u'?of]hgfsf] Pp6f d'Vo efusf ¿kdf
a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h /x]sf] 5 . o; Kofs]hdf ljBfno ;'/Iffsf nflu cfjZos Go"gtd
!^ cf]6f ls|ofsnfkx¿ ;dfj]z ul/Psf 5g . tL lj|mofsnfkx¿dWo] ;'/lIft l;sfO;Fu ;DalGwt rf/
cf]6f, ljBfno ljkb Joj:yfkg;Fu ;DalGwt cf7 cf]6f / hf]lvd Go"gLs/0f tyf pTyfgzLn lzIff
cyf{t ljkbkl5sf] p4f/ sfo{;Fu ;DalGwt rf/ cf]6f lj|mofsnfkx¿ /x]sf 5g .
;g @)#) ;Dddf g]kfnsf ;a} ljBfnox¿df Go"gtd ;'/Iffsf] Joj:yf ug{ ;/sf/n] r/0fa4 ¿kdf
Go"gtd Kofs]hnfO{ nfu" ub}{ n}hfg] of]hgf 5 . lzIff lj1fg tyf k|ljlw dGqfnon] k"j{ afnljsf;
lzIffnufot ;a} ;fd'bflos / ;+:yfut ljBfnox¿df of] Kofs]h nfu" ug]{ k|lta4tf u/]sf] 5 .
a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog sfo{ljlw
ljBfno / :yfgLo ;/sf/nfO{ a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h nfu" ug{ dful{gb]{z ug]{ Psdfq dfWod
a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog sfo{ljlw xf] . o; sfo{ljlwdf !% cf]6f sfo{If]qx¿ / tL sfo{If]q;Fu
;DalGwt cGo lj|mofsnfkx¿ ;dfj]z ul/Psf 5g . o; sfo{ljlwdf ePsf lj|mofsnfkx¿dWo] ljBfnon]
gf} cf]6f / :yfgLo ;/sf/n] 5 cf]6f lj|mofsnfkx¿ nfu" ug{' kb{5 . a[xt ljBfno ;'/Iff /0fgLlt
nfu"ug{ o; sfo{ljlwn] #) cf]6feGbf a9L Jofjxfl/s pkfox¿ (Tools) / yk lgb]{zgx¿;d]t ;dfj]z
u/]sf] 5 .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 3
!=# ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLltsf] cf}lrTo
g]kfnsf ljBfnox¿df a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog ug{ tyf sfof{Gjogsf nflu ;xof]u ug{
;DalGwt ;/f]sf/jfnfx¿sf] 1fg tyf ;r]tgf:t/ j[l4 ub}{ pgLx¿nfO{ clek|]l/t ug{ cfjZos 5 .
ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, ljBfyL{, lzIfs, :yfgLo ;/sf/, cleefjs / cGo ;/f]sf/jfnfx¿df a[xt
ljBfno ;'/Iffsf nflu cfjZos 1fg / ;Lksf] ckof{Kttfsf sf/0fn] pgLx¿df a[xt ljBfno ;'/Iff
lj|mofsnfksf] dxTTj dx;'; x'g ;s]sf] 5}g . o;n] ubf{ ;a} ;/]sf/jfnfx¿ a[xt ljBfno ;'/Iff
sfof{Gjog ug{ jf sfof{Gjogsf nflu jftfj/0f l;h{gf ug{;d]t k|]l/t x'Fb}gg . tn k|:t't ul/Psf
ljleGg sf/0fx¿n] ubf{ ;/f]sf/jfnfx¿df o:tf] k|j[lQ x'g] u/]sf] s'/f ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt
lgdf{0fsf j|mddf ul/Psf] cWoogn] b]vfPsf] 5 M
•	 k|fs[lts ljktx¿sf] eljiojf0fL ug{ ;lsFb}g / To;nfO{ /f]syfdsf nflu vf;} s]xL klg ug{ ;lsFb}g,
k|foM lzIfsx¿ a[xt ljBfno ;'/Iff / ljkb hf]lvd Go"gLs/0f h:tf cltl/St z}lIfs lj|mofsnfksf
ljifox¿df ljBfyL{;Fu cGt/lj|mof ub}{gg . pgLx¿;Fu o:tf ljifodf ljBfyL{;Fu cGt/lj|mof ug]{ /
cfjZos ;'emfj lbg] ;Lk / pTk|]/0ffsf] sdL 5 . lzIfsx¿sf] sfo{Ifdtf ljBfyL{n] k/LIffdf u/]sf]
sfo{sf] glthfsf cfwf/df dfkg ul/g] x'Fbf pgLx¿ z}lIfs kf7j|mdnfO{ dfq hf]8 lbG5g . a[xt ljBfno
;'/Iff h:tf cGo z}lIfs ljifox¿ lzIf0f l;sfOsf] k|fyldstfdf kb}{gg,
•	 cleefjsx¿ cfˆgf 5f]/f5f]/Ln] k/LIffdf /fd|f] sfo{Ifdtf k|:t't u¿g eGg] rfxG5g . pgLx¿
5f]/f5f]/Lsf] cltl/St z}lIfs lj|mofsnfkdf sd dxTTj lbG5g,
•	 ljBfno lzIffsf] kf7j|mddf a[xt ljBfno ;'/IffnfO{ kof{Kt dfqfdf ;dfj]z ug{ ;s]sf]] 5}g .
!=$ nIo / p2]Zo
nIo
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLltsf] d'Vo nIo eg]sf] ;'/lIft ljBfnosf]
dxTTjsf af/]df 1fg tyf ;r]tgf clej[l4 ug{'sf ;fy} a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf]
sfof{Gjog dfkm{t ;a} ljBfnosf ljz]iftM k|To]s afnaflnsfsf] ;'/Iffk|lt k|lta4tf ;'lglZrt ug{' xf] .
o; /0fgLltn] Go"gtd Kofs]hsf] sfof{GjognfO{ b]zel/sf ;a} ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff ;'lglZrt
ug]{ ;a}eGbf pQd pkfosf ¿kdf u|x0f u/]sf] 5 .
p2]Zo
o; /0fgLltsf] p2]Zo ;~rf/ tyf ;Dk|]if0fsf ljleGg dfWodx¿sf] klxrfg ug{', a[xt ljBfno ;'/Iff
tyf Go"gtd Kofs]hsf] dxTTj k|rf/k|;f/ ug{' / ;a} ;/f]sf/jfnfnfO{ a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd
Kofs]hsf] sfof{Gjog ug{ ;xhtf k|bfg ug{' xf] . olb sxLF st} s;}nfO{ sfof{Gjog sl7gfOdf cfOk/]
o;sf nflu ;xof]u tyf sfof{Gjog sfo{ljlw k|of]u ug{ clek|]l/t ug{' xf] .
ck]lIft kl/0ffd
ljBfno Joj:yfkg ;ldltnufot ljBfno kl/jf/sf] 1fg tyf r]tgf:t/df ePsf] j[l4 tyf pTk|]/0ffn]
ubf{ pgLx¿df ljz]if u/L Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogsf nflu cfjZos of]hgf agfpg, ah]6
Joj:yfkg ug{ tyf sfof{Gjog ug{ OR5fzlSt a9g] ck]Iff ul/Psf] 5 . o;} u/L :yfgLo ;/sf/sf] 1fg
tyf r]tgf:t/df ePsf] j[l4 tyf pTk|]/0ffn] Go"gtd Kofs]h ;a} ljBfnodf nfu" ug{ rflxg] of]hgf aGg],
;|f]t kl/rfng x'g], cg'udg x'g] / lgodfjnL tof/ x'g]5 eGg];d]t ck]Iff ul/Psf] 5 .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%4
!=% /0fgLlt k|of]ustf{
b]zel/sf ;a} ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog, sfof{Gjogsf nflu ;xof]u
/ o;sf] k|a4{{g ug]{ ;a} lgsfo tyf ;/f]sf/jfnfx¿ g} o; /0fgLltsf k|of]ustf{ x'g . To;}n] o;
/0fgLltsf d'Vo k|of]ustf{ lzIff lj1fg tyf k|ljlw dGqfno / o; cGtu{tsf s]G›Lo txsf lgsfox¿,
;fdflhs ljsf;;Fu ;DalGwt k|fb]lzs dGqfnox¿ -h;n] k|fb]lzs ;/sf/df lzIff x]5{g_ u}x|;/sf/L
;ª3;+:yfx¿, cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;ª3;+:yfx¿ / ljsf; ;fem]bf/x¿ x'g . o;afx]s :yfgLo
;/sf/, pBf]uL Joj;foLx¿, k|ltlglw ;ª3;+:yfx¿, ;lDaGwt If]qsf ;ª3;ªu7g tyf dxf;ª3x¿
/ sfof{Gjogsf cGo :yfgLo ;fem]bf/x¿, h:t} M u}x|;/sf/L ;+:yf, ;d'bfodf cfwfl/t ;ª3;+:yf,
dxf;ª3x¿ / :yfgLo k|efjzfnL JolStTjx¿ cflbnfO{ klg o; /0fgLltsf k|of]ustf{sf ¿kdf lng
;lsG5 .
plNnlvt /0fgLlt k|of]ustf{sf d'Vo sfo{x¿ tnsf] tflnsfdf ;+lIfKt ¿kdf k|:t't ul/Psf] 5 M
tflnsf g+= ! of] /0fgLlt sfof{Gjogsf nflu k|of]ustf{x¿n] lgDglnlvt sfo{x¿ ug{ ;S5g M
•	 ;~rf/sf nflu pTkfbg ul/Psf ;fdu|Lx¿sf] k|of]u / ;~rf/ ;DaGwL lj|mofsnfkx¿dfkm{t d'Vo
;Gb]z ;Dk|]if0f ug{ ;S5g,
•	 /0fgLlt sfof{Gjog ug{ ;a} txsf ;/sf/nfO{ ;xof]u ug{ ;S5g,
•	 ;~rf/sf nflu pTkfbg ul/Psf ;fdu|Lx¿ -5fkf, ljB'tLo, l8lh6n cflb_ / lj|mofsnfkx¿
-¥ofnL, sfo{zfnf, tflnd, ;d'bfodf cfwfl/t cGo lj|mofsnfkx¿_ df ;xof]u u/]/ jf g]t[TjbfoL
e"ldsf lgjf{x ug{ ;S5g,
•	 pTkflbt ;~rf/ ;fdu|Lx¿sf] k|rf/k|;f/ ug]{ sfo{sf] g]t[Tj jf k|rf/k|;f/ ug]{ sfo{df ;xof]u
ug{ ;S5g,
•	 ;fdflhs kl/rfng nufotsf ;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/;Fu ;DalGwt cGo ljljw ultljlwx¿
;~rfng ug{ jf ;xof]u k'{ofpg ;S5g,
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu cfjZos gLlt lgdf{0f ug{ tyf ;|f]t
kl/rfng ug{ ax; tyf k}/jL ug{ ;S5g .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 5
v08 @
/0fgLltsf tTTjx¿
a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf] ;kmntfk"j{s sfof{Gjogdf ;xof]u ug{sf nflu lhDd]jf/ JolSt
tyf ;ª3;ªu7gsf] 1fg, k|j[lQ, cEof; / Jojxf/df ;'wf/ ePsf] x'gk5{ . o; v08n] ljBfno ;'/Iffsf
nflu ;~rf/ k|jt{gsf d'Vo nlIft ;d"xx¿sf] klxrfg u/L ljBfnonfO{ ;'/lIft agfpg pgLx¿sf]
e"ldsf, ;Dk|]if0f ug]{ d"n ;Gb]zsf lsl;dx¿ / ;Dk|]if0f dfWodx¿sf af/]df ;fdfGo hfgsf/L lbG5 .
@=! nlIft ;d"xx¿
a[xt ljBfno ;'/Iffsf] dxTTj / Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogsf] ;'lglZrttfsf nflu ;~ul/g] ljleGg
;~rf/ ultljlwx¿ tyf ;Gb]zx¿sf] k|d'v nlIft ;d"xx¿ tn k|:t't ul/Psf 5g . a[xt ljBfno
;'/Iff / Go"gtd Kofs]hnfO{ k|efjsf/L ¿kdf sfof{Gjog ug{ ;xof]u ug]{ tn k|:t't ul/Psf JolSt
tyf ;ª3;+:yfx¿sf] d'Vo e"ldsf x'G5 . To;}n] pgLx¿n] oL ljifosf af/]df w]/} s'/f a'‰g'kg]{ x'G5 .
ljBfyL{
a[xt ljBfno ;'/Iffsf cflwsfl/s cyf{t k|d'v nfeu|fxL ljBfyL{ g} x'g . pgLx¿n] a[xt ljBfno ;'/Iff
sfof{Gjogsf nflu k}/jL ug]{ / ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, lzIfs tyf cleefjsnfO{ bafa lbg] sfo{df
dxTTjk"0f{ e"ldsf v]Ng ;S5g . To;}n] pgLx¿nfO{ a[xt ljBfno ;'/Iffsf ljifodf cfjZos hfgsf/L
k|bfg u/L Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf] dfu ug{ ;Sg] ;r]t ju{ agfpg'kg]{ x'G5 .
k|wfgfWofks tyf ;Dks{ lzIfsx¿
a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf k|wfgfWofks, a[xt ljBfno ;'/Iff / n}ªuLs ;dfgtf
tyf ;fdflhs ;dfj]zLs/0f ;'lglZrt ug{ ;Dks{ lzIfs Pjd cGo ;a} lzIfssf] d'Vo e"ldsf /xG5 .
pgLx¿;Fu ;|f]tdflysf] lgoGq0f / ljBfnon] ug]{ lj|mofsnfksf af/]df lg0f{o lng] clwsf/ x'G5 . To;}n]
ljBfnodf Go"gtd Kofs]hnfO{ k"0f{ ¿kdf sfof{Gjog ug{ pgLx¿sf] 1fg clej[l4 ePsf] x'g'k5{ /
Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf pgLx¿sf] ;fy ;xof]u / ;xdlt;d]t rflxG5 .
ljBfno Joj:yfkg ;ldlt
ljBfno Joj:yfkgsf] lhDd]jf/ lgsfo ljBfno Joj:yfkg ;ldlt ePsfn] ljBfnodf a[xt ljBfno
;'/Iff sfof{Gjog ug]{ lhDd]jf/L;d]t o;} ;ldltsf] x'G5 . ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] pk;ldltsf
¿kdf /x]sf] ljBfno ljkb Joj:yfkg ;ldltsf] ljz]if lhDd]jf/L a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog ug{'
klg xf] . To;}n] ljBfnodf Go"gtd Kofs]hnfO{ k"0f{ ¿kdf sfof{Gjog ug{ ljBfno Aoj:yfkg ;ldlt
/ o;cGtu{tsf pk;ldltsf kbflwsf/L tyf ;b:ox¿sf] ;r]tgf clej[l4 x'g'sf ;fy} a[xt ljBfno
;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf pgLx¿sf] ;lj|mo ;xeflutf / ;xdlt;d]t rflxG5 .
cleefjs
ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, :yfgLo ;/sf/ / ljBfyL{nfO{ cleefjsn] k|efj kfb{5g . To;}n] cleefjsnfO{
a[xt ljBfno ;'/Iffsf] dxTTjsf af/]df ;r]t u/fpg' kb{5 . ;'/lIft jftfj/0fdf ljBfyL{sf] l;sfO
cj;/ clej[l4 ug{ cleefjsn] cfˆgf 5f]/f5f]/Lsf] ljBfnodf Go"gtd Kofs]h nfu" u/fpg] dfu /fVg
;S5g . lzIfs cleefjs;ª3 g} ljBfnodf cleefjsx¿sf] k|ltlglw ;+:yf xf] . cleefjs nlIft
;d"xleq :yfgLo ;d'bfo / :yfgLo ;d"x, h:t} M pkef]Stf ;d"x, cfdf ;d"x / :yfgLo k|efjzfnL
JolStx¿;d]t kb{5g . ;d'bfosf o:tf ljZ;fzLnf ;d"xx¿ / k|ltlglwx¿ a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd
Kofs]h lj|mofsnfkdf ;xefuL x'g'k5{ .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%6
:yfgLo ;/sf/
ljBfnox¿;Fusf] ;xsfo{df k|ToIf ¿kdf a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]h nfu" ug]{ lhDd]jf/L
:yfgLo ;/sf/sf] klg x'G5 . a[xt ljBfno ;'/Iffsf ;Dks{ JolStx¿, :yfgLo ljkb tyf hnjfo'
k|sf]k p4f/ ;ldltx¿ tyf lzIff zfvfx¿ g} a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]h nfu" ug]{ :yfgLo
;/sf/sf lhDd]jf/ lgsfox¿ x'g . pgLx¿ a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hdf nufgL ug{
;xdt x'g'k5{ lsgeg] pgLx¿n] g} a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h lj|mofsnfkx¿ nfu" ug{ rflxg]
cfjZos ;|f]t h'6fpF5g .
ljBfnonfO{ k|efj kfg{ / a[xt ljBfno ;'/Iff tyf Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf ;xof]u ug{ :yfgLo
;/sf/sf] d'Vo e"ldsf x'G5 . pgLx¿n] g} gLlt to ub{5g / ;'/lIft ljBfnosf] dxTTjnfO{ hf]8 lbG5g .
:yfgLo ;/sf/ g} oL /0fgLltsf ;Defljt k|of]ustf{ / nlIft ;d"x;d]t x'g . oL nlIft ;d"xcGtu{t
:yfgLo /fhgLlts kf6L{x¿ / /fhgLlt1x¿;d]t kb{5g .
k|fb]lzs tyf ;ª3Lo ;/sf/
a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogsf nflu pko'St P]glgod lgdf{0f ug{ / cfjZos
cfly{s Pjd k|fljlws ;|f]tx¿ pknAw u/fpgsf nflu k|fb]lzs tyf ;ª3Lo ;/sf/sf] lzIff x]g]{
dGqfno / lzIff ;Da4 lgsfox¿nufot k|ltlglw;ef tyf k|fb]lzs ;efsf ;b:ox¿, dGqLx¿ tyf
clwsf/Lx¿;d]t a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf] dxTTjsf af/]df ljZj:t x'g cfjZos 5 .
pSt lgsfo tyf ;/f]sf/jfnfx¿sf] ckgTj / ;xof]u Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu ckl/xfo{ 5 .
lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno / dftxtsf lgsfox¿ a[xt ljBfno ;'/Iffsf d'Vo ;/f]sf/jfnf
lgsfo x'g . logLx¿n] a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgf tyf cGo ;Da4 b:tfj]hx¿sf] lgdf{0f u/]sf
5g . tL b:tfj]hx¿sf] :jfldTj log} lgsfox¿df cGtlg{lxt 5 . o; ju{sf nlIft ;d"xcGtu{t
;ª3Lo tyf k|b]z :t/sf /fhgLlts bnx¿;d]t kb{5g . logLx¿n] :yfgLo /fhgLltsdL{ tyf :yfgLo
;/sf/x¿nfO{ Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu jftfj/0f l;h{gf ug{ ;S5g .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 7
u}x|;/sf/L ;+:yf
/fli6«o / :yfgLo u}x|;/sf/L ;+:yf tyf /Lltl/jfhdf cfwfl/t ;+:yfx¿ ;d]tnfO{ a[xt ljBfno ;'/Iff
Go"gtd Kofs]hsf] hfgsf/L x'g' cfjZos 5 lsgeg] pgLx¿ klg of] sfo{j|md sfof{Gjogsf ;xsdL{x¿
g} x'g . pgLx¿sf] ;+nUgtf a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjogsf pkfox¿ / ;~rf/sf nflu ul/Psf
kxndf x'g'k5{ . oL ;+:yfx¿n] ;d'bfodf sfd ug]{ ePsfn] :yfgLo ;d'bfon] logLx¿nfO{ ljZ; u5{g .
oL ;+:yfx¿n] ;d'bfodf k|j]z ug]{ dfu{ k|z:t u5{g . :yfgLo txdf ;~rf/ k|ltsfo{sf nflu cfjZos
;|f]t / k"jf{wf/sf nflu ;xof]u;d]t ub{5g .
cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;+:yf / ljsf; ;fem]bf/x¿
a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug{ k|fljlws / cfly{s ¿kdf s;/L ;xof]u ug{ ;lsG5
eGg] ljz]if ;Gbe{ a'‰gsf nflu cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;+:yf / ljsf; ;fem]bf/x¿ -b'O{ kIfLo bft[
lgsfo / ;+o'St /fi6«;ª3Lo lgsfox¿_ tyf ltgLx¿sf ;~hfn / ;d"xx¿nfO{ ;d]t a[xt ljBfno
;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf] ljlzi6 kl/l:yltsf af/]df hfgsf/L x'g'kb{5 . o'lg;]km, ;+o'St /fi6«;ª3Lo
lgsfox¿ / b'O{ kIfLo lgsfox¿n] a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjogsf nflu w]/} klxnfb]lv g} ;/sf/nfO{
;xof]u ul//x]sf 5g .
/fli6«o tyf :yfgLo ;~rf/ dfWod tyf ;~rf/ lgsfox¿
hgr]tgf / kl/jt{gsf] ult a9fpg e"ldsf lgjf{x ug]{ /fli6«o tyf :yfgLo ;~rf/ dfWod tyf ;~rf/
lgsfox¿ dxTTjk"0f{ nlIft ;d"xsf ¿kdf /x]sf x'G5g . oL dfWodcGtu{t /]l8of], 6]lnlehg, ;fdflhs
;~hfn, lj1fkg Ph]G;Lx¿, snfsf/, l8hfOg/, kqsf/ tyf ;fj{hlgs ;DaGwdf /x]sf Joj;foLx¿n]
;fdu|Lx¿ ljsf; ug]{ / ltgLx¿sf] ;Gb]znfO{ ;Dk|]if0f ug]{ ub{5g . ;fd'bflos /]l8of] :6];gx¿n] ljz]if
u/L b'u{d If]qdf ;"rgf ;Dk|]if0f ug]{ / ;d'bfonfO{ ;+nUg ug]{ sfo{j|mdx¿ k|;f/0f ug]{ dxTTjk"0f{ e"ldsf
lgjf{x u5{g . /fli6«o / :yfgLo ;~rf/ dfWod;Fu sfd ug]{ u}x|;/sf/L ;+:yfx¿sf] pkl:ylt k|foM
;a}lt/ x'G5 / ltgLx¿n] ;~rf/sdL{ tyf snfsf/x¿ klxrfg ug{ / ;dGjo ug{ dbt k'¥ofpF5g . tL
u}x|;/sf/L ;+:yfn] a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwsf] ;+j]bgzLntf a'em]/
ltgLx¿sf af/]df ;dfrf/ tyf ;Gb]z ;Dk|]if0f ug{;d]t ;S5g .
tflnsf @ ljleGg txsf nlIft ;d"xnfO{ rflxg] ;~rf/ dWo:ytfsf d'Vo ljz]iftfx¿
tx ;~rf/ dWo:ytfsf d'Vo ljz]iftfx¿
JolStut / ljBfno tx
•	 ljBfno Joj:yfkg ;ldltx¿,
lzIfsx¿ / ljBfyL{x¿
•	 JolStx¿sf] JolStut 1fg, k|j[lQ, k|]/0ff, cfTd–k|efjsfl/tf,
;Lk ljsf; / Jojxf/ ¿kfGt/0fdf Wofg s]lG›t ug]{,
•	 cGtj{}olSts ;~rf/, ;~rf/ dfWodx¿ / ljleGg ;fdflhs
;~hfndfkm{t sfo{ ug]{ .
;d'bfo tx
•	 cleefjs, lzIfs
cleefjs;ª3 / :yfgLo
;d'bfox¿
•	 ;xeflutfd"ns k|lj|mofx¿df ;+nUg x'g], cfˆgf
cfjZostfx¿sf] klxrfg ug]{, clwsf/x¿sf] dfu ug]{ /
;fdflhs k|0ffnLnfO{ ¿kfGt/0f ug]{ ;d'bfosf JolStx¿sf]
;fd"lxs ;Ifdtf clej[l4df s]lG›t x'g],
•	 ljBfno Joj:yfkg ;ldlt / :yfgLo k|ltlglwx¿sf] Jojxf/
¿kfGt/0fsf nflu 5nkmn tyf ;+jfbdf hf]8 lbg],
•	 cGtj}{olSts ;~rf/, ;fd'bflos ;+jfb / ;~rf/ dfWodx¿
tyf ;fdflhs ;~hfndfkm{t sfo{ ug]{ .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%8
;ªu7g tx
:yfgLo ;/sf/ / u}x|;/sf/L ;+:yf
•	 ;d'bfo tx / :yfgLo ;/sf/df ;xsdL{x¿nfO{ ;ªul7t ug{
;fd"lxs p2]Zodf Wofg lbg],
•	 cg's"n jftfj/0f l;h{gf ug{ ;fd"lxs k|efjsfl/tf /
;zStLs/0fdf hf]8 lbg],
•	 cfk;L ;+jfb ug]{, ;d"x lgdf{0f ug]{ / ;ªu7gfTds
;+/rgfdfkm{t sfo{ ug]{ .
gLltut tx
;ª3Lo tyf k|fb]lzs ;/sf/ /
cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;+:yfx¿
•	 cg's"n gLlt lgdf{0fsf nflu gofF sfg'g agfpg] jf sfg'g
kl/dfh{g ug]{,
•	 ;fd"lxs ;+jfb / ;~rf/ dfWoddfkm{t sfo{ ug]{ .
lrq g+= ! a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf] dxTTjk|lt ljZjf; /fVg] jf ;xdt x'g] d'Vo nlIft ;d"xx¿
@=@ nlIft ;d"xx¿sf] ax'kIfLo e"ldsf
a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf k|foM ;a} nlIft ;d"xx¿sf] e"ldsf ax'kIfLo /x]sf]
x'G5 -tflnsf g+ @=! x]g{'xf];_ . pbfx/0fsf nflu ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h
sfof{Gjog ug]{ j|mddf ljBfyL{n] sfof{Gjogstf{x¿ -lj=Jo= ;= tyf lzIfsx¿_ nfO{ bafa lbg ;S5g
eg] ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h nfu" ePkl5 To;sf] nfeu|fxL klg ljBfyL{ g} x'G5g .
To:t} ;~rf/ dfWodn] Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug]{ lgsfonfO{ k|efj kfg{ ;S5g / sfof{Gjogdf
;xof]u klg ug{ ;S5g . of] ;~rf/ /0fgLlt ljz]if u/L a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog
ug]{ lhDd]jf/ lgsfo / tL lgsfox¿nfO{ ;xof]u ug]{ / k|efljt kfg]{ lgsfox¿k|ltg} nlIft 5 .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 9
tflnsf g+=@=!= a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf nlIft ;d"xx¿sf] e"ldsf
PsfO
k|ToIf nfeu|fxL /
sfof{Gjogstf{
sfof{Gjogdf
k|efjkfg{]x¿
sfof{Gjogdf k|efj
kfg{]x¿sf ;dy{sx¿
ljBfyL{ X X
lzIfs X
ljBfno Aoj:yfkg ;ldlt X
cleefjs X
:yflgo ;/sf/ X X
;+ª3Lo tyf k|b]z ;/sf/ X X
lzIff, lj1fg tyf k|ljlw
dGqfno, k|b]zsf ;fdflhs
ljsf; dGqfnox? / ltgLx?sf
dftxtsf lgsfo
X X
u}x|;/sf/L ;+:yf /
cw{u}x|;/sf/L ;+:yf
X
;~rf/ X X
@=# nlIft ;d"xx¿n] ug{'kg]{ sfo{x¿, cfjZos 1fg / cj/f]wx¿ tyf pTk|]/s tTTjx¿
a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu nlIft ;d"xn] ug{'kg]{ sfo{x¿, of] Kofs]hnfO{
k|efjsf/L ¿kdf sfof{Gjog ug{ nlIft ;d"xnfO{ rflxg] 1fg, sfof{Gjogsf j|mddf cfpg ;Sg] cj/f]wx¿
tyf Kofs]hsf] sfof{Gjgsf nflu nlIft ;d"xnfO{ pTk|]/0ff k|bfg ug]{ tTjx¿sf] jl/kl/ /x]/ g} of] ;~rf/
/0fgLlt tof/ ul/Psf] xf] . nlIft ;d"x -ljBfyL{, lzIfs, ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, cleefjs, :yfgLo
;/sf/, k|b]z / ;ª3Lo ;/sf/_ sf nflu of] /0fgLlt tof/ ubf{ pgLx¿sf] 1fg tyf ;r]tgf:t/
/ Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf j|mddf cfpg;Sg] ;Defljt cj/f]wx¿sf] ljZn]if0f ug{'sf ;fy} nlIft
;d"xnfO{ Kofs]h sfof{Gjogdf pTk|]/0ff k|bfg ug]{ tTTjx¿sf] ;d]t klxrfg ul/Psf] lyof] . o; ;DaGwL
k"0f{ ljZn]if0f cg';"rL # df lbOPsf] 5 .
sfof{Gjog sfo{ljlwn] ljBfno tyf :yfgLo ;/sf/n] ug{'kg]{ vf; sfdx¿nfO{ lj:t[t ¿kdf pNn]v
u/]sf] 5 . o; /0fgLltsf] cg';"rL # df rflxF tL vf; sfo{x¿nfO{ ;+lIfKt ¿kdf /flvPsf] 5 . sfof{Gjog
sfo{ljlwdf pNn]v ul/Psf] nlIft ;d"xsf] e"ldsfsf cfwf/df ;a} ;/f]sf/jfnfn] lgDglnlvt s'/fx¿
yfxf kfpg h?/L 5 M
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff cjwf/0ff,
•	 Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogaf6 ljBfnonfO{ x'g] kmfObf,
•	 Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwsf] d'Vo d'Vo ljz]iftfx¿,
•	 Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf nlIft ;d"xsf] e"ldsf / lhDd]jf/L .
;+If]kdf a[xt ljBfno ;'/Iff, a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h tyf sfof{Gjog sfo{ljlwsf af/]df
nlIft ;d"xsf] ;Lldt 1fg g} a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjogsf] d'Vo cj/f]w xf] . csf]{ k|d'v cj/f]w
eg]sf] cGo z}lIfs lj|mofsnfksf] t'ngfdf of] ljifo sd k|fyldstfdf kg{' klg xf] . ljz]if cj/f]wcGtu{t
rflxF lzIfsn] kf7j|mddf cfwfl/t lzIf0f afx]ssf sfo{ ug{ clgR5f k|s6 ug{' / ljBfnonfO{ ;'/lIft
If]q agfpg /fhgLlts k|lta4tfsf] sdL x'g' g} xf] . a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf
nflu d'Vo pTk|]/s tTTj eg]sf] ljBfnonfO{ ;'/lIft agfpg] nlIft ;d"xsf] rfxgf / kof{Kt ah]6sf]
Joj:yf x'g' xf] .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%10
@=$= d'Vo ;Gb]z
d'Vo ;Gb]zx¿sf] klxrfg / ljsf; u/L k|d'v nlIft ;d"xsf nflu k|To]s /0fgLltdf tL ;Gb]zx¿nfO{
;"rLs[t u/L t];|f] v08df /flvPsf] 5 . To;leq tnsf] tflnsf g+= # df pNn]v ul/Psf ;fdfGo
;Gb]zx¿ / ljlzif lhDd]jf/Lsf ¿k/]vf ;lxtsf] nlIft ;d"x ljz]if ;Gb]zx¿ klg ;dfj]z ul/Psf
5g . o; /0fgLltn] Go"gtd Kofs]hsf d'Vo kmfObfx¿sf] ;f/f+znfO{ cg';"rL $ df k|:t't u/]sf] 5 .
tflnsf g+= # nlIft ;d"xsf nflu d'Vo ;Gb]zx¿
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff ljBfno ;'/Iffsf] Pp6f ;du| b[li6sf]0f xf] . o;leq ljkb /f]syfd /
k|ltsfo{ Pjd afn ;+/If0f / ljBfno zflGtIf]q kb{5g .
•	 ljBfno ;'/Iffsf] Go"gtd :jLsfo{ tx k|fKt ug]{ pkfox¿ ;lxtsf] of] Go"gtd Kofs]h g]kfn
;/sf/n] cg'df]bg u/]sf] ;'/Iff Kofs]h xf] .
•	 ljBfyL{nfO{ ;a} lsl;dsf hf]lvdx¿af6 ;'/Iff lbg, ljBfnonfO{ ;'/lIft / ljkbkl5sf] p4f/
sfo{df tTk/ /fVg Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjog g} pQd pkfo xf] . Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf
nflu sfof{Gjog sfo{ljlwn] ljBfno / :yfgLo ;/sf/sf] lhDd]jf/Lsf] ¿k/]vf tof/ kf/]sf] 5 .
@=% d'Vo ;Gb]z k|;f/0f ug]{ Rofgn / dfWodx¿
-s_ d'Vo Rofgnx¿
;"rgf, lzIff / ;~rf/ ;fdu|Lx¿ tyf dxTTjk"0f{ ;Gb]zx¿ ;Dk|]if0f ug]{ d'Vo Rofgnx¿ o; k|sf/ 5g M
•	 cGtj}{olSts ;~rf/ dfWod
cGtj}{olSts ;~rf/ dfWodcGtu{t tflnd, cled'vLs/0f sfo{j|md, 3/b}nf]df e]63f6, a}7s /
cjnf]sg e|d0f cflb kb{5g .
•	 ;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/ dfWod
;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/ dfWodcGtu{t ;fd'bflos ;ª3;ªu7gn] k|bz{g ug]{{ ¥ofnL, gf6s
d~rg, ljz]if lbj; dgfpg], ;"rgfkf6L / ;Gb]z ;Dk|]if0f ug]{nufot sfo{ k5{g . o; cGtu{t
lzIff;DaGwL cleofgx¿, h:t} M æljBfno zflGtIf]qæ cflb klg kb{5g .
•	 7"nf ;~rf/ dfWodx¿
7"nf ;~rf/ dfWodx¿cGtu{t ;dfrf/kq, kqklqsf, /]l8of], 6]lnlehg, km];a's / cGo ;fdflhs
;~hfn, OG6/g]6df cfwfl/t cgnfOg Go'hkf]6{n / lnlvt ;Gb]zx¿ -P;PdP;_ kb{5g .
•	 ;fd'bflos ;ª3;+:yfx¿
;fd'bflos ;ª3;+:yfx¿ ;xsfo{sf nflu :yflkt Pjd ;~rflnt ePsf x'G5g . logLx¿n] w]/}eGbf
w]/} ;/f]sf/jfnfx¿nfO{ ;d]65g . logLx¿ :yfgLo ;d'bfosf] cªusf ¿kdf nlIft ;d"x klg
x'g;S5g .
•	 k|ltlglw ;ª3;+:yfx¿
k|ltlglw ;ª3;+:yfx¿ eGgfn] /fli6«o / k|fb]lzs dxf;ª3, ljBfyL{ / lzIfssf ;ª3;ªu7gx¿,
ljBfno Joj:yfkg ;ldlt / lzIfs cleefjs ;ª3nufot kb{5g . logLx¿n] a[xt ljBfno ;'/Iff
Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug{ / cfˆgf ;b:ox¿;Dd k'uL pgLx¿nfO{ k|efj kfg{ cfˆgf] kbLo
e"ldsf / lhDd]jf/LnfO{ pkof]uL dfWodsf ¿kdf ;d]t k|of]u ug{ ;S5g .
-v_ ;"rgf, lzIff tyf ;~rf/ ;fdu|Lx¿
;~rf/ cleofgdf pknAw ;"rgf, lzIff tyf ;~rf/ ;fdu|Lx¿ k|of]u ul/G5 cyjf cfjZostf cg';f/sf
pTs[i6 nlIft ;fdu|Lx¿ cfkm}F pTkfbg ul/G5 . ljkb hf]lvd Go"gLs/0f / afn ;+/If0f sfo{j|mdx¿n]
ljleGg lsl;dsf ;"rgf, lzIff tyf ;~rf/ ;fdu|Lx¿ pTkfbg u/]sf 5g t/ tL ;fdu|Lx¿dWo] k|foM
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 11
;fdu|Lx¿ xfn pknAw 5}gg jf pknAw eP klg :yfgLo txdf pkof]uL gx'g klg ;S5g . To;}n]
Go"gtd Kofs]h;DaGwL ;"rgfx¿ ;Dk|]if0f ug{ /fli6«o ljkb hf]lvd Go"gLs/0f s]G›n] ljz]if ;fdu|Lx¿
klg tof/ u/]sf] 5 . gofF ;"rgf, lzIff tyf ;~rf/ ;fdu|Lx¿ pTkfbgsf nflu Pp6f lgb]]{lzt vfsf
cg';"rL % df lbOPsf] 5 .
:yfgLo txd} ;"rgf, lzIff tyf ;~rf/ ;fdu|Lx¿ ljsf; ug{sf nflu of] /0fgLltn] ;"rgf, lzIff
tyf ;~rf/ ;fdu|Lx¿sf df}lns pbfx/0fx¿ pknAw u/fPsf] 5 . tL df}lns ;fdu|Lx¿ ;~rf/ tyf
ljifolj1x¿n] pTkfbg ug{'k5{ .
;"rgf, lzIff tyf ;~rf/ ;fdu|Lx¿sf] bfo/fn] tnsf s'/fx¿nfO{ ;dfj]z ub{5 M
•	 5fkf ;fdu|Lx¿ cGtu{t ljz]if ;d"bfo nlIft kf]:6/x¿, ˆn]S; rf6{, ks]6 a'S; / krf{x¿,
;dfrf/kq Pjd ljrf/d"ns n]vx¿, cgnfOg ;dfrf/, a}7s tyf sfo{zfnfdf ;xhLs/0fsf nflu
ul/Psf k|:t'tLs/0fx¿nufotsf ;fdu|L k5{g .
•	 >Job[Zo ;fdu|Lx¿ cGtu{t a[xt ljBfno ;'/Iffsf] dxTTj b;f{pg] lel8of], Go"gtd Kofs]h,
sfof{Gjog sfo{ljlw, ljkbdf ljBfnox¿sf] ;ªs6f;Ggtf b;f{pg] lel8of] k|f]kmfOn, a[xt ljBfno
;'/Iff;DaGwL /]l8of] gf6s / 6]lnlehg wf/fjflxs sfo{j|md, ;fj{hlgs ;]jfsf 3f]if0ffx¿, /]l8of]
/ 6]lnlehgdf ;/sf/L kbflwsf/Lx¿;Fusf] uf]nd]r 5nkmnsf k|flKt jf lgisif{ nufotsf ;fdu|L
k5{g .
•	 OG6/g]6df cfwfl/t ;fdu|Lx¿ cGtu{t OG6/g]6df cfwfl/t z}lIfs dgf]/~hg -lzIffk|b dgf]/~hg_
sf z[ªvnfx¿, a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL lzIff tyf dfgj ;|f]t ljsf; s]G› (CEHRD)sf
;Gb]zx¿ / :yfgLo ;/sf/, j]e;fO6 tyf ;fdflhs ;~hfnaf6 k|fKt ;fdu|Lx¿ k5{g .
•	 cGo ;fdu|L cGtu{t lnlvt ;Gb]zx¿, a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;Gb]zx¿ tyf hfgsf/L pNn]v
ePsf] xft] lstfa -k'l:tsf_, ;fj{hlgs :ynx¿df leQ] n]vg tyf lrqsnf, ;~rf/ dfWoddfkm{t
a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;/sf/n] u/]sf k|lta4tfx¿ / k}/jLx¿ k5{g .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%12
v08 #
/0fgLlt sfof{Gjog ug]{ dfu{x¿
o; v08n] ;~rf/ ul/g'kg]{ d'Vo ;Gb]z, ;~rf/dfWod tyf k|of]u ul/g] ;"rgf, ;~rf/ tyf z}lIfs
;fdu|Lx¿sf] k|d'v k|sf/df cfwfl/t eO{ nlIft ;|f]tfx¿n] yfxf kfpg'kg]{ a[xt ljBfno ;'/Iff /0fgLlt
tyf Go"gtd Kofs]h;DaGwL ;'emfj k|:t't ub{5 . ;fy} o; /0fgLltsf k|of]ustf{x¿nfO{ ljutsf] ;kmn
cEof;sf ;fGble{s ;Gb]z, dfWod tyf ;"rgf, ;~rf/ Pjd z}lIfs ;fdu|Lx¿sf] k|of]usf nflu ;d]t
k|f]T;flxt ub{5 .
#=! ljBfyL{
k|:t't Go"gtd Kofs]h nfu" u/fpgsf nflu ljBfno Joj:yfkg ;ldlt tyf lzIfsx¿nfO{ bafa lbg
ljBfyL{x¿nfO{ a[xt ljBfno ;'/Iffsf af/]df ;r]t t'Nofpg' cfjZos 5 . o;sf nflu lgDgfg';f/ ug{
;fGble{s x'g] b]lvG5 M
tflnsf $ ljBfyL{x¿sf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL d'Vo ;Gb]z tyf ltgsf] ;~rf/ ug]{
tl/sf
d'Vo ;Gb]z ;~rf/sf cwf/ / ;fdu|Lx¿
!=Go"gtdKofs]hsf]sfof{GjogljBfnosf]
;'/Iff / ljkb kl5sf] p4f/sf nflu
pQd tl/sf xf] . o;n] ljBfyL{x¿nfO{
ljkbkl5 cfOkg]{ ljleGg lsl;dsf
r'gf}tL ;fdgf ug]{ ;Lk l;sfpF5 .
@= Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf] d'Vo
kmfObf eg]sf] ljBfno ljkb tTk/tf,
ljkb k|ltsfo{, k7gkf7g lg/Gt/tf
tyf afnaflnsf ;'/Iff of]hgf x'g .
#= Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogn]
ljkb k"j{, ljkbsf a]nfdf / ljkb
kZrft ljBfno -lzIfs, ljBfyL{ tyf
ljBfno Joj:yfkg ;ldlt ;b:ox¿_
nfO{ cfkTsfnLg l:yltnfO{ ;fdgf
ug]{ dgf]an, ;'/Iffsf] k|Tofe"lt tyf
ljBfnosf] ;'/Iffsf nflu cfjZos
;Lk k|bfg ub{5 .
$= Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug]{ bfloTj
lzIfs, cleefjs, ljBfno Joj:yfkg
;ldlt tyf :yfgLo ;/sf/sf] xf] .
%= a[xt ljBfno ;'/Iffaf/] lj:t[t hfgsf/L
lng lzIfs tyf cleefjsx¿;Fu
5nkmn tyf cGt/lj|mof ug{'k5{ .
ljBfnodf o;nfO{ sfof{Gjog u/L
cfˆgf] ;'/Iff;d]t ug{ ljBfyL{ :jod
cu|;/ /xg'k5{ .
-s_ ;~rf/sf cfwf/x¿
!= cGtj}{olSts ;~rf/
•	a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL cltl/St lj|mofsnfkx¿
;~rfng,
•	a[xt ljBfno ;'/Iffsf af/]df afn SnanfO{ tflnd
;~rfng,
•	k|lzIf0f tyf cg's/0f cEof; ;lxtsf] ljBfnodf
cfwfl/t tflnd ;~rfng .
@= ljBfnodf cfwfl/t ;~rf/
•	;"rgfkf6Lsf] k|of]u,
•	a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;8s gf6s d~rg,
•	a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL leQ]lrqsf] Joj:yfkg,
•	o'jfSna, afnSnj tyf :sfp6 nufotsf o'jf
;ª3;ªu7gx¿sf] pkof]u .
#= cfd;~rf/
•	6]lnlehg tyf /]l8of]sf] pkof]u,
•	;fdflhs ;~hfn -h:t} :km];a's cflb_ sf] k|of]u .
-v_ ;~rf/ ;fdu|Lx¿
•	a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;Gb]z cªlst kf]:6/
tyf tl:a/x¿sf] k|of]u,
•	a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL /]l8of] gf6s tyf
6]lnlehg l;l/onsf] pkof]u,
•	OG6/g]6df cfwfl/t lzIffd"ns dgf]/~hg z[ªvnfsf]
pkof]u,
•	km];a's kf]l:6ªsf] k|of]u
•	kf7ok':tssf] k|of]u
•	;Gbe{ ;fdu|L
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 13
#=@ lzIfs
a[xt ljBfno ;'/Iff tyf Go"gtd Kofs]hsf] dxTTjsf af/]df cfwfl/t ljifoj:t'x¿sf ;Dks{ JolSt
eg]s} lzIfs x'g . o;y{ o; Kofs]hsf af/]df lzIfsx¿ cem a9L ;r]t x'g cfjZos 5 .
tflnsf % cu'jf lzIfs, a[xt ljBfno ;'/Iff tyf n}ªuLs ;dfgtf Pjd ;fdflhs ;dfj]zLtfsf
;|f]t lzIfs / OR5's cGo lzIfsx¿sf nflu a[xt ljBfno ;'/Iffsf] d'Vo ;Gb]z ;~rf/ ug]{ tl/sf
d'Vo ;Gb]z ;~rf/sf cwf/ / ;fdu|Lx¿
!= a[xt ljBfno ;'/Iff eg]sf] ljkb /f]syfd tyf
k|ltsfo{, afn;'/Iff tyf ljBfno zflGtIf]qsf]
cjwf/0ff ;dfj]z ePsf] ljBfno ;'/Iff;DaGwL
Ps PsLs[t ljlw xf] .
@= Go"gtd Kofs]hsf] nIo
o; Kofs]hsf] nIo lgDgfg';f/ /x]sf 5g M
•	ljBfyL{, lzIfs tyf cGo sd{rf/Lx¿sf nflu
;'/lIft jftfj/0f ;'lglZrt ug]{,
•	ljBfno ljkb tTk/tf tyf k|ltsfo{ of]hgf /
ljkb kZrft k7gkf7g lg/Gt/tf lbg tof/L
cj:yfdf a:g],
•	ljkb k"j{, ljkbsf a]nfdf / ljkb kZrft
lzIfs, ljBfyL{ tyf ljBfno Joj:yfkg ;ldlt
;b:ox¿df cfktsfnLg l:yltsf] ;fdgfdf ;Ifd
t'Nofpg dgf]an tyf ;'/Iff cg'e"lt ljsf; ug]{ .
#= Go"gtd Kofs]hdf ;dflji6 !^ cf]6f lj|mofsnfkx¿sf
cfwf/df ljBfnosf] oy]i6 ;'/Iff sfo{j|mdnfO{
ljBfnodf nfu" ug{ lzIfsx¿nfO{ pTk|]l/t ug]{ 5 .
$= Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogsf j|mddf lgdf{0f x'g]
lzIfsdfly ljBfyL{sf] ljZjf;nfO{ clej[l4 ug]{ 5 .
%= Go"gtd Kofs]hn] ljBfno ;'/Iffsf] ;'lgZrttf
u5{, h;n] lzIfs tyf ljBfyL{sf] sfddf klg
;'wf/ Nofpg] 5 .
^= a[xt ljBfno ;'/Iff tyf n}ªuLs ;dfgtf
tyf ;fdflhs ;dfj]lztfsf ;|f]t lzIfsx¿sf
lhDj]jf/Lx¿ lgDgfg';f/ /x]sf 5g M
•	 hf]lvd Go"gLs/0f tTk/tf, afn;'/Iff;lxt
k7gkf7g ;'rf¿ /fVg a[xt ljBfno ;'/Iff
sfo{of]hgf tof/ kfg]{,
•	 Go"gLs/0fsf nflu u}x| ;+/rgfut tyf sd vlr{nf
pkfox¿ nfu" ug]{,
•	 ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff, afn;'/Iff,
ljBfno zflGtIf]qtyf n}ªuLs ;dfgtf tyf
;fdflhs ;dfj]lztf ;r]tgf sfo{j|md ;~rfng
ug]{,
•	 ljBfno kl/jf/ / ;d'bfosfaLrdf a[xt ljBfno
;'/Iff;DaGwL cGt/lj|mof rnfpg] .
-s_ ;~rf/sf cfwf/x¿
!= cGtj}{olSts ;~rf/
•	 tflnd k|fKt u/]sf Pjd gu/]sf lzIfslar
1fg tyf ;Lksf] cfbfgk|bfg,
•	 k|lzIf0f tyf cg's/0f cEof;;lxtsf]
ljBfnodf cfwfl/t tflnd ;~rfng,
•	 ;ª3Lo, k|fb]lzs tyf :yfgLo txsf lzIfs
;ª3;ªu7gx¿sf lzIfsx¿;Dd tflnd
;~rfng,
•	 cGo ljBfnosf] a[xt ljBfno ;'/Iff kxn x]g{
cjnf]sg e|d0f,
•	 lzIff tyf dfgj ;|f]t ljsf; s]G› tyf lzIff
tyf lj1fg k|ljlw dGqfnosf j]e;fO6 tyf
kf]6{nsf] pkof]u .
@= ;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff ;df/f]x tyf ljz]if
lbj;x¿ ;Da4 sfo{Std ;~rfng,
•	 ljBfno zflGtIf]q sfo{j|md h:t} u/L /fli6«o
lzIff cleofg ;~rfng .
#= cfd;~rf/
•	 kqklqsf tyf Dofulhgsf] k|of]u,
•	 /]l8of] tyf 6]lnlehg pkof]u,
•	 km];a's, efOa/ tyf o'6'a nufotsf OG6/g]6
cfwfl/t ldl8ofsf] pkof]u .
-v_ ;~rf/ ;fdu|Lx¿
•	 ;"rgf, lzIff tyf ;~rf/sf lnlvt ;fdu|Lsf]
k|of]u,
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL 6]S:6 Dof;]h tyf
cu'jf lzIfsx¿nfO{ :d/0f Dof;]hsf] pkof]u,
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL lkP;P-;fj{hlgs
;]jf 3f]if0ff_ sf] k|of]u .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%14
#=# ljBfno Joj:yfkg ;ldlt
Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog u/fpg ljBfno Joj:yfkg ;ldltnfO{ a[xt ljBfno of]hgf tyf Go"gtd
Kofs]hsfaf/]df ;r]t t'Nofpg cfjZos 5 .
tflnsf ^ ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL d'Vo ;Gb]z tyf ltgsf]
;~rf/ ug]{ tl/sf
d'Vo ;Gb]z ;~rf/sf cwf/ / ;fdu|Lx¿
!= a[xt ljBfno ;'/Iff eg]sf] ljkb /f]syfd, k|ltsfo{,
afn;'/Iff tyf ljBfno zflGtIf]qsf] cjwf/0ff
;dfj]z ePsf] ljBfno ;'/Iff ;DaGwL Ps PsLs[t
ljlw xf] .
@= Go"gtd Kofs]h tyf sfof{Gjog sfo{ljlwn] ljBfyL{,
lzIfs tyf cGo sd{rf/Lx¿sf] oy]i6 ljBfno
;'/Iff sfo{j|mdsf] z[ªvnf k|:t't ub{5 .
#= Go"gtd Kofs]hsf] nIo
o; Kofs]hsf] nIo lgDgfg';f/ /x]sf 5g M
•	ljBfyL{, lzIfs tyf cGo sd{rf/Lx¿sf nflu ;'/lIft
jftfj/0f ;'lglZrt ug]{,
•	ljBfno ljkb tTk/tf tyf k|ltsfo{ of]hgf / ljkb
k>ft k7gkf7g lg/Gt/tf lbg tof/L cj:yfdf a:g],
•	ljkbk"j{, ljkbsfa]nfdf / ljkbk>ft lzIfs,
ljBfyL{ tyf ljBfno Joj:yfkg ;ldlt ;b:ox¿df
cfkTsfnLg l:yltsf] ;fdgfdf ;Ifd t'Nofpg
dgf]an tyf ;'/Iff cg'e"lt ljsf; ug]{ .
$= Go"gtd Kofs]hdf ;dflji6 !^ cf]6f lj|mofsnfkx¿sf
cfwf/df ljBfnosf] oy]i6 ;'/Iff sfo{j|mdnfO{
ljBfnodf nfu" ug{ lzIfsx¿nfO{ pTk|]l/t ug]{ 5 .
%= Go"gtd Kofs]hsf w]/} lj|mofsnfksf nflu ljBfnosf]
cfˆg} ;|f]taf6 vr{ h'6fpg ;lsG5. oyfzSo
ljBfnon] cfˆg} ;|f]taf6 a[xt ljBfno ;'/Iff
sfo{j|md rnfpg'k5{ . ljBfnosf] ;|f]t ck'u ePdf
:yfgLo ;/sf/n] ;|f]t pknAw u/fpg'k5{ .
^= Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog;DaGwL ljBfno tyf
:yfgLo ;/sf/sf] pQ/bfloTjsf af/]df sfof{Gjog
sfo{ljlwn] :ki6 kfg]{5 .
&= ljBfno Joj:yfkg ;ldltn] Go"gtd Kofs]h
sfof{Gjogsf] cu'jfO ug]{5 . To;sf/0f ljBfnosf
xhf/f}F ljBfyL{x¿ u'0ffTds lzIffsf] kx'Fr;lxt
;'/lIft 5g ls 5}gg eGg] s'/f ljBfno Joj:yfkg
;ldltsf] sfddf e/ kb{5 .
*= ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] pQ/bfloTj
•	;+:yf jf ;~hfn lgdf{0f ug]{ tyf dha't t'Nofpg],
•	a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu cu'jf tyf ;|f]t
lzIfsx¿sf] Ifdtf clej[l4 ug]{,
•	ljBfnosf] ;+/rgfut n]vfhf]vf ug]{,
•	hf]lvd Go"gLs/0f, tTk/tf, afn;'/Iff tyf k7gkf7g
;'rf¿ /fVg a[xt ljBfno ;'/Iff sfo{of]hgf ljsf;
ug]{,
•	Go"gtd ;+/rgfut ;'/Iff lj|mofsnfkx¿sf] klxrfg
/ sfof{Gjog ub}{ u'0ffTds ;+/rgf ;'lglZrt ug]{ .
s_ ;~rf/sf cfwf/x¿
!= cGtj}{olSts ;~rf/
•	ljBfnodf cfwfl/t a[xt ljBfno ;'/Iff tflnd ;~rfng,
•	;ª3Lo, k|fb]lzs tyf :yfgLo ;/sf/sf ;b:ox¿nfO{
a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL cled'vLs/0f,
•	a[xt ljBfno ;'/Iffsf af/]df lzIfs, ljBfyL{, ljBfno
Joj:yfkg ;ldlt tyf ;/sf/sf ;ª3Lo ;b:ox¿lar
;+jfb,
•	kfj/ KjfOG6df cflw/t k|:t'tLs/0f,
•	a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL 8s'8«fdfx¿sf] k|of]u .
@= ;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/
•	;d'bflos ;ª3;ªu7gx¿dfkm{t a[xt ljBfno
;'/Iff;DaGwL cGt/lj|mof e]nfx¿ ;~rfng,
•	ljBfno Joj:yfkg ;ldlt km]8]/];gsf a}7sx¿sf]
cfof]hgf,
•	jz]if ;df/f]x tyf ¥ofnLx¿sf] cfof]hgf
•	ljBfno zflGtIf]q sfo{j|mdx¿ h:t} u/L /fli6«o lzIff
cleofg ;~rfng .
#= cfd;~rf/
•	kqklqsf jf cvaf/sf] pkof]u,
•	6]lnlehg tyf /]l8of]sf] k|of]u,
•	;fdflhs ;~hfn ;lxtsf] OG6/g]6df cfwfl/t ldl8ofsf]
pkof]u,
•	lnlvt ;Gb]zx¿sf] k|of]u,
•	lzIff tyf dfgj ;|f]t ljsf; s]G› tyf cGo ;fem]bf/n]
k|sflzt u/]sf a'n]l6gsf] k|of]u,
•	lzIff tyf dfgj ;|f]t ljsf; s]G› / lzIff,lj1fg tyf
k|ljlw dGqfnonufot lzIff ;fem]bf/x¿sf j]e;fO6sf]
pkof]u .
-v_ ;~rf/ ;fdu|Lx¿
•	 ;/sf/L clwsf/Lx¿n] cfd;~rf/ dfWoddfkm{t u/]sf
k|lta4tf tyf hfgsf/Lx¿s] cg'df]bg,
•	 ;dfrf/, kqklqsfsf n]v /rgf tyf cgnfOg kf]6{nsf]
pkof]u,
•	 km];a's k]h tyf o'6'a Rofgn ;~rfng
•	 /]l8of] Pjd l6eL sfo{j|md tyf :k6sf] pkof]u,
•	 ;dfrf/;lxt /]l8of] tyf l6eLdf a[xt ljBfno ;'/Iffsf]
;Gb]z k|jfx,
•	 nlIft ;"rgf, lzIff tyf ;~rf/ ;fdu|L -kf]:6/ / a|f];;{_
sf] pkof]u,
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL xft]k'l:tsf ljt/0f tyf d'Vo
;Gb]z k|jfx,
•	 j]e;fO6df :yfgLo ;/sf/ tyf lzIff tyf dfgj ;|f]t
ljsf; s]G›åf/f k|fof]lht pbfx/0f tyf ;Gb]z ;dfj]z .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 15
#=$ cleefjs tyf :yfgLo ;d'bfo
Go"gtd Kofs]h nfu" u/fpgsf nflu ljBfno Joj:yfkg ;ldlt tyf lzIfsx¿nfO{ jftfj/0f l;h{gf
ug{ cleefjs tyf :yfgLo ;d'bfonfO{ a[xt ljBfno ;'/Iffsf af/]df ;r]t t'Nofpg' cfjZos 5 .
tflnsf &M cleefjssf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL d'Vo ;Gb]z tyf ltgsf] ;~rf/ ug]{ tl/sf
d'Vo ;Gb]z ;~rf/sf cwf/ / ;fdu|Lx¿
!= a[xt ljBfno ;'/Iff eg]sf] ljBfnodf ;a}
k|sf/sf hf]lvdx¿ Go"gLs/0f ub}{ afnaflnsfx¿sf]
l;sfOnfO dha't t'Nofpg plrt ljBfno
jftfj/0fsf] clej[l4 ug]{ Ps ljlw xf] .
@= Go"gtd Kofs]h eg]sf] ;/sf/åf/f cg'df]lbt
ljBfnodf clwstd ;'/Iff xfl;n ug]{ pkfox¿sf]
Pp6f Kofs]h xf] .
#= Go"gtd Kofs]h / o;sf] sfof{Gjog sfo{ljlwn]
ljBfnonfO{ ;a} lsl;dsf hf]lvd / eoaf6
;'/lIft /fVg] pkfox¿ k|:t't ub{5 .
$= Go"gtd Kofs]hsf kmfObfx¿
Go"gtd Kofs]hsf kmfObfx¿ o;k|sf/ 5g M
•	 ljBfyL{, lzIfs tyf cGo sd{rf/Lsf nflu
;'/lIft jftfj/0f ;'lglZrt ug]{,
•	 ljBfnodf cfwfl/t eO{ ljkb tTk/tf tyf
k|ltsfo{ of]hgf / ljkb kZrft k7gkf7g
;'rf? ug{ tof/L cj:yfdf a:g],
•	 ljkb k"j{, ljkbsf a]nfdf / ljkb kZrft
lzIfs, ljBfyL{ tyf ljBfno Joj:yfkg ;ldlt
;b:ox¿df oy]i6 ;'/Iffsf] k|Tofe"lt lbnfpFb}
cfkTsfnLg l:yltsf] ;fdfgf ug]{ dgf]an
ljsf; ug]{ .
%= Go"gtd Kofs]hdf cfˆgf] ljBfnonfO{ ;'/lIft /fVg
lzIfsx¿nfO{ pTk|]l/t ug]{ !^ cf]6f lj|mofsnfkx¿
/x]sf5g .
^= Go"gtd Kofs]h sfof{Gjosf nflu ljBfno
Joj:yfkg ;ldlt tyf ljBfnonfO{ jftfj/0f
l;h{gf ug{ cleefjsx¿n] a]nfa]nf cfˆgf
aRrfx¿sf] ljBfnosf] e|d0f u/L a[xt ljBfno
;'/Iff k|lt rf;f] b]vfpg' kb{5 .
&= ljBfno ;'/Iffsf] k}/jLn] lhDj]jf/ cleefjsTj
b;f{pF5 .
-s_ ;~rf/sf cfwf/x¿
!= ;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/
•	 lzIfs cleefjs ;ª3, cfdf ;d"x, pkef]Stf
;d"x tyf cGo ;fd'bflos ;ª3;ªu7gx¿df
a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;+jfb tyf
5nkmn,
•	 ljBfno zflGtIf]qdf h:tf] /fli6«o lzIff
cleofg ;~rfng .
@= cfd;~rf/
•	 6]lnlehg tyf /]l8of]sf] k|of]u,
•	 cgnfOg tyf ;fdflhs ;~hfnsf] pkof]u,
•	 cleefjssf nflu ;fKtflxs lzIfs /]l8of]
sfo{j|md ;~rfng .
-v_ ;~rf/ ;fdu|Lx¿
•	 ;dfrf/nufot nf]slk|o /]l8of] ty 6]lnlehg
sfo{j|mddfkm{t a[xt ljBfno ;'/Iff ;Gb]z
k|;f/0f,
•	 kf]:6/, ˆn]S;, uf]hLk'l:tsf cflb d'l›t ;fdu|L
ljsf;,
•	 ljBfno tyf cGo 7fpFdf leQ] n]vg,
•	 ;dfrf/, n]v /Anu k|sfzg,
•	 cgnfOg ldl8of / ;fdflhs ;~hfndf
>Job[Zo ;fdu|L k|;f/0f .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%16
#=% :yfgLo ;/sf/ / :yfgLo tyf /fli6«o ldl8of
Go"gtd Kofs]h nfu" u/fpgsf nflu ljBfnonfO{ pTk|]l/t tyf ;xhLs/0f ug{ :yfgLo ;/sf/sf k|ltlglw
tyf sd{rf/Lx¿nfO{ a[xt ljBfno ;'/Iff tyf Go"gtd Kofs]hsf af/]df ;r]t t'Nofpg cfjZos 5 .
o;df ;xdlt ;xsfo{ tyf ;fd"lxs tyf ;ªu7gfTds lj|mofsnfkx¿ kb{5g .
tflnsf * :yfgLo ;/sf/sf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL d'Vo ;Gb]z tyf ltgsf] ;~rf/ ug]{
tl/sf
d'Vo ;Gb]z ;~rf/sf cwf/ / ;fdu|Lx¿
!= a[xt ljBfno ;'/Iff eg]sf] ljkb /f]syfd tyf
k|ltsfo{, afn;'/Iff tyf ljBfno zflGtIf]qsf]
cjwf/0ff ;dfj]z ePsf] ljBfno ;'/Iff;DaGwL
Ps PsLs[t ljlw xf] .
@= Go"gtd Kofs]h eg]sf] lzIff If]qnfO{ ;d:t
hf]lvdaf6 hf]ufpg] Pp6f PsLs[t ljlw xf] h;n]
ljBfno ;'/Iffsf lgDglnlvt tLg cf]6f vDafx¿sf]
;Daf]wg ub{5 M
•	;'/lIft l;sfO ;'ljwf
•	ljBfno ljkb Joj:yfkg
•	hf]lvd Go"gLs/0f tyf pTyfglzn lzIff
#= Go"gtd Kofs]h ;/sf/sf] bL3{sfnLg /0fgLlts
of]hgfsf ¿kdf /x]sf] 5 . o;nfO{ ljBfno
lzIff ;'wf/;DaGwL sfo{j|md -ljBfno If]q ljsf;
sfo{j|md_ ;Fu ldNbf]h'Nbf] 5 .
$= Go"gtd Kofs]hsf kmfObfx¿
Go"gtd Kofs]hsf kmfObfx¿ o;k|sf/ 5g M
•	 ljBfyL{, lzIfs tyf cGo sd{rf/Lsf nflu
;'/lIft jftfj/0f ;'lglZrt ug]{,
•	 ljBfnodf cfwfl/t eO{ ljkb tTk/tf tyf
k|ltsfo{ of]hgf / ljkb kZrft k7gkf7g ;'rf?
ug{ tof/L cj:yfdf a:g],
•	 ljkb k"j{, ljkbsf]cj:yf / ljkbkZrft
lzIfs, ljBfyL{ tyf ljBfnoJoj:yfkg ;ldlt
;b:ox¿df oy]i6 ;'/Iffsf] k|Tofe"lt lbnfpFb}
cfktsfnLg l:yltsf] ;fdfgf ug]{ dgf]an
ljsf; ug]{ .
%= u'0ffTds lzIffnfO{ ;'lglZrt ug{ tyf ;Ifd
:yfgLo zf;g snf k|bz{g ug{ ;xh / clgjfo{
zlStsf] cEof; ug]{ .
^= a[xt ljBfno ;'/Iffsf] ljifoj:t' tof/L u/L
ljBfnosf ;a} txsf kf7oj|mddf yk ug]{ .
&= :yfgLo ;/sf/n] ljBfno zflGtIf]qsf]
cjwf/0ffk|lt k|lta4tf hfx]/ ug]{ .
*= :yfgLo ;/sf/ Go"gtd Kofs]hsf tkl;nadf]lhdsf
sfo{sf nflu lhDd]jf/ 5 M
•	 a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu k|fljlws ;xof]u
pknAw u/fpg] tyf ;|f]t;fwgsf] kl/rfng tyf
afF8kmfF8 ug]{,
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff nfu" ug{ :yfgLo
;fem]bf/x¿sf] ;+of]hg ug]{,
•	 afn;'/Iff ljsf;, ljBfno zflGtIf]q sfo{ljlw
ljsf;df ;xhLs/0f ug]{ / sfof{Gjogsf]
cg'udg ug]{ .
-s_ a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;fdflhs kl/rfng
!= ;fdflhs kl/rfngsf r/0fx¿
•	 sfof{Gjog stf{sf ¿kdf /x]sf ;fem]bf/sf] ;fdflhs
kl/rfngsf nflu sfo{of]hgf agfpg],
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff, Go"gtd Kofs]h tyf sfof{Gjog
sfo{ljlw;DaGwL hfgsf/ :yfgLo kl/rfnsx¿ klxrfg
ug]{, h:t} :;d'bfo :jod;]js, o'jf;d"x, cleefjs;d"x
cflb .
•	 kl/rfnsx¿nfO{ cGtj}{olSts ;~rf/, a}7s ;xhLs/0f,
d'Vo ;Gb]z ;Dk|]if0f tyf cGt/lj|mofTds ljlw k|of]u ug]{
;Lksf] cled'vLs/0f / tflnd lbg],
•	 Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu ;xof]usf] vfFrf]
b;f{pg :yfgLo ljBfnosf] a[xt ljBfno ;'/Iff l:yltsf]
k|ltj]bgnufot :yfgLo ¿kdf pko'St ;fdu|L, ljlw,
ldl8of k|f]8S6 h:tf l;h{gfTds ;~rf/ ;fdu|L lgdf{0f ug]{,
•	 :yfgLo ;~rf/ dfWodnfO{ a[xt ljBfno ;'/Iff, ljkb
hf]lvd Go"gLs/0f, Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog sfo{ljlwsf
af/]df ;+j]bgzLn t'NofO{ o;sf af/]df k}/jL ug{ k|f]T;flxt
ug]{ .
-v_ ;~rf/sf cfwf/x¿
!= cGtj}{olSts ;~rf/
•	sd{rf/L tyf /fhgLlt g]tfx¿sf nflu Ifdtf clej[l4
tflnd k|bfg,
•	:yfgLo ;~rf/ dfWodsf nflu If]q e|d0f, cled'vLs/0f
tyf sfo{zfnf ;~rfng,
•	Go"gtd Kofs]h tyf sfof{Gjog sfo{ljlw;DaGwL :yfgLo
;/sf/sf sd{rf/Lx¿nfO{ tflnd ;~rfng .
@=;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/
•	ljBfno zflGtIf]qdf h:tf] /fli6«o lzIff cleofg ;~rfng .
#= cfd;~rf/
•	/]l8of], 6]lnlehg, ;fd"lxs 6]S:6 Dof;]h tyf ;fdflhs
;~hfnsf] k|of]u .
-u_ ;~rf/ ;fdu|Lx¿
•	k|fb]lzs tyf ;ª3Lo ;/sf/n] cfd;~rf/ dfWoddfkm{t
u/]sf k|lta4tf tyf cg'df]bg,
•	:yfgLo tyf /fli6«o :t/sf /]l8of], 6]lnlehg tyf
cgnfOgdf ePsf a[xt ljBfno ;'/Iff ;DaGwL 5nkmn
tyf ;+jfb,
•	a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;Gb]z k|jflxt ug]{ ;fd"lxs
;Gb]z k|jfx,
•	ljBfnosf] ljkb pGd'v l:ylt emNsfpg] lel8of] k|f]kmfOn
lgdf{0f,
•	a}7s tyf sfo{zfnf ;xhLs/0f ug]{ kf]:6/ tyf k|:t'tLs/0f
h:tf nlIft ;"rgf ;fdu|Lsf] k|of]u .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 17
#=^= ;ª3Lo tyf k|fb]lzs ;/sf/, u}x|;/sf/L ;+:yf, cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;+:yf tyf
ljsf; ;fem]bf/
a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL gLlt ;'wf/ u/L Go"gtd Kofs]h nfu" ug]{ jftfj/0f, cfly{s sf]if tyf ;xof]u
clej[l4 ug{ ;ª3Lo tyf k|fb]lzs ;/sf/, u}x|;/sf/L ;+:yf, cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;+:yf tyf ljsf;
;fem]bf/x¿nfO{ a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf af/]df ;r]t t'Nofpg cfjZos 5 .
tflnsf g+= ( ;ª3Lo tyf k|fb]lzs ;/sf/, u}x|;/sf/L ;+:yf, cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;+:yf tyf
ljsf; ;fem]bf/ nflu a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL d'Vo ;Gb]z tyf ltgsf] ;~rf/ ug]{ tl/sf
d'Vo ;Gb]z ;~rf/sf cwf/ / ;fdu|Lx¿
!=a[xt ljBfno ;'/Iff eg]sf] ljkb /f]syfd tyf
k|ltsfo{, afn;'/Iff tyf ljBfno zflGtIf]qsf]
cjwf/0ff ;dfj]z ePsf] ljBfno ;'/Iff;DaGwL
Ps PsLs[t ljlw xf] .
@= Go"gtd Kofs]h eg]sf] lzIff If]qnfO{ ;d:t
hf]lvdaf6 hf]ufpg] Pp6f PsLs[t ljlw xf]
h;n] ljBfno ;'/Iffsf lgDglnlvt tLg cf]6f
vDafx¿sf] ;Daf]wg ub{5 M
•	 ;'/lIft l;sfO ;'ljwf
•	 ljBfno ljkb Joj:yfkg
•	 hf]lvd Go"gLs/0f tyf pTyfgzLn lzIff
#= Go"gtd Kofs]h ;d:t lzIff If]qsf] hf]lvd
Go"gLs/0f u/L u'0ffTds lzIffsf] ljZjJofkL kx'Fr
:yfkgf ug]{ dfGotfk|lt nlIft 5 .
$= Go"gtd Kofs]h, rf}wf} of]hgf-;g @)!^–@)!(_
tyf ljBfno If]q ljsf; of]hgf-;g @)!^÷!&–
@)@@÷@#_ cg'¿k 5 / o;n] lbuf] ljsf; nIo
g+ $ nfO{ of]ubfg k'¥ofpg]5 .
%= g]kfnsf ;d:t ljBfnox¿df Go"gtd Kofs]h
nfu" ug{sf nflu pT;fxk|b jftfj/0f lgdf{0f ug{
bla{nf] gLlt, sfo{ljlw,k|fljlws tyf ;+:yfut
;xof]usf] cfjZostf 5 .
-s_ ;~rf/sf cfwf/x¿
!= cGtj}{olSts ;~rf/
•	 Go"gtdf Kofs]h;DaGwL /fli6«o tyf k|fb]lzs :t/sf]
;+jfb tyf 5nkmn,
•	 :yfgLo ;/sf/ / ljBfnon] cfof]hgf u/]sf a[xt
ljBfno ;'/Iff;DaGwL lj|mofsnfk / ;df/f]xx¿df
;ª3Lo tyf k|fb]lzs ;/sf/sf ;/sf/L sd{rf/Lx¿nfO{
;xeflutfsf nflu lgdGq0ff,
•	 cGo k}/jL;DaGwL lj|mofsnfkx¿ ;~rfng .
@= ;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/
•	 ljBfno zflGtIf]qdf h:tf] /fli6«o lzIff cleofg
;~rfng .
#= cfd;~rf/
•	 kqklqsf tyf cvaf/sf] k|of]u,
•	 6]lnlehgtyf /]l8of]sf] k|of]u,
•	 ;fdflhs ;~hfn tyf OG6/g]6 kf]6{nsf] pkof]u,
•	 ljBfnox¿sf] k|fs[lts ljkbpGd'v l:ylt emNsfpg]
lel8of] k|f]kmfOnsf] pkof]u .
-v_ ;~rf/ ;fdu|Lx¿
•	 k}/jLsf nflu ;fdu|Lx¿sf] k|of]u,
•	 a}7s tyf sfo{zfnf ;xhLs/0f ug]{ kf]:6/ tyf k|:t'lt
h:tf nlIft ;"rgf ;fdu|Lx¿sf] pkof]u,
•	 :yfgLo tyf /fli6«o :t/sf /]l8of], 6]lnlehg tyf
cgnfOgdf ePsf a[xt ljBfno ;'/Iff ;DaGwL 5nkmn
tyf ;+jfb,
•	 ;/sf/L sd{rf/Ln] 6]lnlehg tyf /]l8of] nufotdf
u/]sf uf]nd]r 5nkmn,
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff, Go"gtd Kofs]h tyf sfof{Gjog
sfo{ljlwsf] dxTTjnfO{ phfu/ ug]{ ljBfno;DaGwL
tYok/s k|ltj]bg .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%18
v08 $
/0fgLlt sfof{Gjog
$=! sfof{Gjog ljlw
o; /0fgLltn] a[xt ljBfno ;'/Iff tyf Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjog ug]{ tyf sfof{Gjog k|lj|mofnfO{
;xof]u ug{sf nflu nlIft ;d'bfonfO{ pTk|]l/t ug]{ sfd ub{5 . o;df d'Vo nlIft ;|f]tfsf nflu /0fgLlt
/ pSt /0fgLlt nfu" ug{ gd"gf sfo{of]hgf cg';"rL & ;dflji6 5g .
$=@ ljsf; k4ltsf nflu ;~rf/
o'lg;]kmn] ljsf;sf nflu ;~rf/sf] kl/efiff o; k|sf/ u/]sf] 5 M
ljsf;sf nflu ;~rf/ (C4D) n] AolStn] dflgcfPsf] ljZjf;, d"NodfGotf tyf ;fdflhs tyf ;fF:s[lts
lgod h:tf tTTjx¿nfO{ a'‰g] sfd ub{5 . oL tTTjx¿s} cfwf/df AolStsf] hLjg lgdf{0f ePsf] x'G5 .
ljsf;sf nflu ;~rf/n] ;d:of klxrfg, ;dfwfg tyf sfof{Gjogsf bf}/fg ;d'bfonfO{ ;fd]n u/fO{
jo:s / jfnaflnsfx¿sf s'/f ;'Gg] sfd ub{5 . ljsf;sf nflu ;~rf/nfO{ b'O{tkmL{ k|lj|mofsf ¿kdf
x]l/G5, h;n] ;~rf/sf ljljw ljlw / ;fwgdfkm{t ljrf/sf] cfbfgk|bfg ub}{ cfˆgf] hLjg pGgt agfpg]
sfddf nfUgsf nflu JolSt tyf ;d'bfosf] ;zlSts/0f ug]{ sfd ub{5 .
o; /0fgLltn] (C4D) k4ltsf] Jojxf/ kl/jt{g ;~rf/, ;fdflhs kl/rfng tyf k}/jLnfO{ cªuLsf/
u/]sf] 5 .
plNnlvt ;Gbe{nfO{ lgDgfg';f/ k|of]u ug{ ;lsG5 M
•	 Jojxf/ kl/jt{g ;~rf/nfO{ ljBfyL{, lzIfs tyf cleefjsx¿ ;dIf k'Ug] d'Vo ;fwgsf ¿kdf
;Lkmfl/; ul/Psf] 5 . Jojxf/ kl/jt{g ;~rf/ eg]sf] JolSt of ;d'bfosf lardf x'g] k|ToIf ;+jfb
xf] h;n] pgLx¿nfO{ a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf] af/]df hfgsf/L lbg] / k|of]u ug{sf
nflu pTk|]l/t ug]{ sfd ub{5 . :jsLo k|]/0ffn] ;'/lIft ljBfnosf] dfu ug{sf nflu ljBfyL{, lzIfs,
cleefjs tyf ;d'bfosf] Jojxf/ / ;f]rdf kl/jt{g Nofpg'k5{ .
•	 ;fdflhs kl/rfngnfO{ :yfgLo ;/sf/ tyf :yfgLo tyf /fli6«o ldl8ofsf] ;+nUgtf tyf
;zlSts/0fsf] ;fwgsf ¿kdf ;Lkmfl/; ul/Psf] 5 . o; /0fgLltdf ;fdflhs kl/rfng eGgfn]
sfof{Gjog ;fem]bf/n] ;~rfng u/]sf lj|mofsnfksf] dfWodaf6 nlIft ;|f]tf tyf pkef]StfnfO{
o;sfo{df ;+nUg u/fO{ Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu ;xof]uL jftfj/0fsf] l;h{gf ug{' eGg]
a'lemG5 . o;sf] clek|fo eg]sf] :yfgLo ;/sf/ / ldl8of;Dd k'uL pgLx¿nfO{ o; ljifodf ljZj:t
t'NofO{ Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu ;xof]u h'6fpg' / o;nfO{ nfu" ug{' xf] . ;fdflhs
kl/rfngsf ;fem]bf/x¿ of] sfo{j|mdnfO{ k|efj kfg{ / kl/jt{g ug{ ;Sg] lgsfox¿ /x]sf5g,
h:t} M gful/s ;dfh, ;ªu7g, ;~hfn /;d"xx¿, ldl8of, cleefjs tyf ljBfyL{ cflb .
•	 k}/jLnfO{ ;ª3Lo tyf k|fb]lzs ;/sf/, u}x|;/sf/L ;+:yf, cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;+:yf tyf cGo
ljsf; ;fem]bf/;Dd k'Ug] ;fwgsf ¿kdf ;Lkmfl/; ul/Psf] 5 h;n] a[xt ljBfno ;'/Iff tyf
Go"gtd Kofs]hsfaf/]df ;"rgf k|bfg ug]{ / ;xof]usf nflu pTk|]/0ff hufpg] sfd u/L pko'St
gLltut jftfj/0f tof/ ub}{ k|fljlws tyf cfly{s ;xof]u h'6fpg e"ldsf v]Ng]5 . k}/jL kfj/
kf]OG6df cfwfl/t k|:t'ltdf k}/jL 6'nls6 b]vfP/ tyf Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf] dxTTjaf/]
>Job[Zo ;fdu|Lx¿ b]vfP/ klg ug{ ;lsG5 .
ldl8ofsf] ;+nUgtf
rfvnfUbf tyf ;"rgfd"ns ;fdu|Lx¿dfkm{t Wofg cfs[i6 ub}{ a[xt ljBfno ;'/Iff tyf Go"gtd Kofs]hsf]
sfof{Gjogsf] k|rf/k|;f/sf nflu ldl8ofnfO{ ;+nUg u/fpg'kg]{ x'G5 . o;sf nflu tkl;nadf]lhdsf
sfd ug{ ;lsG5 M
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 19
•	 kqsf/sfnflu tYofªs tyf a[xt ljBfno ;'/Iff cleofgsfaf/]df ;"rgfsf] ldl8of ls6 tof/ kfg{]
Pjd Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog sfo{ljlwsf] ldl8of of]hgf tof/ kfg]{,
•	 Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf] k}/jLsf nflu nflu /]l8of], 6]lnlehg, cgnfOg tyf kqklqsfsf,
/fli6«o Pjd :yfgLo k|ltlglwx¿;Fu cled'vLs/0f tyf ;r]tLs/0f a}7sx¿ cfof]hgf ug]{,
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff tyf Go"gtd Kofs]h;DaGwL ldl8of la|lkmª tyf ;Dd]ngx¿ cfof]hgf ug]{,
•	 k|]; lj1lKt tyf cGo ldl8of ;fdu|Lx¿sf] ;Dk|]if0f ug]{,
•	 ldl8ofn] ;f]w]sf k|Zgx¿sf] r':tb'?:t hjfkm lbg] .
sfof{Gjog l;4fGt
•	 ;Gb]zsf] ljsf; / ;Dk|]if0fdf ;+nUg u/fpFb} ;|f]tfnfO{ s]G›efudf /fVg],
•	 lglZrt ;ªs6f;Gg ;d"xk|lt kl/nlIft sfo{j|mdnufot ;~rf/sf tdfd kxnsbdLx¿df n}ªuLs
tyf ;fdflhs ;dfj]lztfnfO{ d"nk|jfxLs/0f ug]{,
•	 k|To]s ljBfyL{, lzIfs, ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf kbflwsf/L Pjd ;b:o tyf cGo ;fem]bf/x¿sf]
a[xt ljBfno ;'/Iff, ljkb hf]lvd Go"gLs/0f tyf Go"gtd Kofs]hdflysf] kx'Fr ;'lglZrt ub}{
;"rgfsf] clwsf/nfO{ klxrfg ug]{,
•	 ljleGg lsl;dsf ;|f]tfx¿sf nflu ;':ki6, ;Ëltk"0f{, ;/n, cfsif{s tyf ;f+:s[lts tj/n] plrt
;Gb]z ljsf; / ;Dk|]if0f ug]{,
•	 ;Dk"0f{ ;Gb]z tyf ;~rf/ ;fdu|Lx¿ ;dfj]zL, ljifok|lt s]lG›t tyf :yfgLo kl/l:yltnfO{ ;Daf]wg
ug]{ lsl;dsf 5g eGg] tYonfO{ ;'lglZrt ug{sf nflu ltgLx¿sf] k"j{hfFr ug]{,
•	 ljBdfg ;+/rgf tyf kl/l:yltcg';f/ rNof] eg] xfd|f lj|mofsnfkx¿ :jLs[t x'g] tyf ;/sf/ /
:yfgLo ;d'bfon] ltgsf] ckgTj u|x0f ug]{ Pjd lbuf] x'g] ;Defjgf dfGotfnfO{ sfof{Gjog ug]{,
•	 ljleGg ;|f]tfx¿ ;dIf k'Ug / ;Gb]znfO{ k'ga{n k|bfg ug{ g]kfnL tyf :yfgLo efiffdf ljleGg
lsl;dsf ldl8ofsf] ;ld>0f tof/ ug]{,
•	 leGg leGg dfWodx¿n] v]Ng] leGg leGg e"ldsfnfO{ ;Gbe{ / cfjZostfg';f/ k|of]udf Nofpg] .
afs; ! ;d:t lj|mofsnfkx¿df n}ªuLs ;dfgtf tyf ;fdflhs ;dfj]lztfsf] d"nk|jfxLs/0f
ug{ clgjfo{ 5 .
ljkbx¿n] lszf]/lszf]/L, afnaflnsf, ckfªutf ePsf afnaflnsf, ue{jtL dlxnf, :tgkfg u/fpg]]
dlxnf, lzIfs, ljBfyL{ tyf ul/a kl/jf/sf ljBfyL{x¿nfO{ leGg leGg 9Ën] k|efj kf5{ . To;sf/0f
a[xt ljBfno ;'/Iff ;~rf/ tyf Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjog k|lj|mofdf n}ªuLs ;dfgtf tyf
;fdflhs ;dfj]lztfsf] ;Daf]wg tyf d"nk|jfxLs/0f cToGt dxTTjk"0f{ ;jfn xf] . o; dfdnfdf
n}ªuLs ;dfgtf tyf ;fdflhs ;dfj]lztf ;Dks{ lzIfsx¿sf] e"ldsf dxTTjk"0f{ x'g cfpF5 .
a[xt ljBfno ;'/Iff ;~rf/ cleofg rnfpFbf ;ªs6f;Gg ;d"xsf k|ltlglwx¿sf] ;+nUgtf clgjfo{
ug{'kb{5 . o;sf nflu ;d:t ;~rf/ ;fdu|L n}ªuLs ;dfgtf tyf ;fdflhs ;dfj]lztfk|lt
;+j]bgzLn x'g / ;ªs6f;Gg ;d"xnufot ;Dk"0f{ If]qdf k'Ug ;Sg]u/L l8hfOg ul/g' cfjZos 5 .
o;/L ;~rf/ ;fdu|L pko'St x'gsf nflu d'Vo :yfgLo efiffdf x'g'kg]{, afn;'/Iff tyf ljBfno
zflGtIf]qsf] cjwf/0ffnfO{ cfTd;ft ul/Psf] x'g'sf] ;fy} tnsf s'/fx¿nfO{ Wofg lbg cfjZos 5 M
•	 lszf]/L 5fqfnfO{ kfgLsf] pko'St Joj:yf ;lxtsf] 5'§} zf}rfno, :oflg6/L Kof8nufot /h:jnf
x'Fbf cf/fd ug]{ 7fpFsf] Joj:yf x'g'k5{,
•	 ckfªutf ePsf ljBfyL{x¿sf nflu ckfªu d}qL zf}rfno tyf ¥ofDk ;lxtsf] /]lnË agfPsf] x'g'k5{,
•	 ljkbsf] ;dodf /h:jnf :jf:Yo Joj:yfkg ;'ljwf pknAw u/fpg'k5{,
•	 cf3ftdf k/]sf ljBfyL{x¿nfO{ dgf];fdflhs k/fdz{ ;]jf pknAw u/fpg'k5{ .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%20
$=# ;d:t sfof{Gjog ¿k/]vf
/fli6«o ;dGjo ;+oGq
lzIff tyf dfgj ;|f]t ljsf; s]G›n] k|fb]lzs tyf :yfgLo ;/sf/, a[xt ljBfno ;'/Iff / ljkb hf]lvd
Go"gLs/0f ;Dks{ JolStx¿dfkm{t pkef]Stfnufot cGo ;fem]bf/x¿sf] ;xof]u lnP/ o; /0fgLltsf]
sfof{Gjogsf] cu'jfO ug]{5 . ;~rf/ sfo{j|md /0fgLltcg'¿k cufl8 a9]sf] / ;ªultk"0f{ ;Gb]z ;Dk|]if0f
eO/x]sf] s'/fnfO{ ;'lglZrt ug{ ;]jfk|bfos tyf ;fem]bf/sf] ;dGjo ug]{ sfdsf nflu a[xt ljBfno
;'/Iff / ljkb hf]lvd Go"gLs/0f ;Dks{ JolStx¿ lhDd]jf/ /xg]5g . ;Dks{ JolStx¿ cled'vLs/0f
of]hgf cg';"rL ^ df b;f{OPsf] /0fgLltsf af/]df cled'vLs/0f x'g cfjZos 5 .
/0fgLltsf] sfof{Gjogsf nflu lzIff tyf dfgj ;|f]t ljsf; s]G›n] ljBdfg ;dGjosf/L ;+oGq, k|fljlws
sfo{;d"x tyf /fli6«o :t/sf ;fem]bf/ tyf cGo ;/f]sf/jfnfx¿;Fu /x]sf] ;fGble{s ;+/rgfsf] klxrfg
ug{'kb{5 . o'lg;]km, ljBfno zflGtIf]q sG;f]l6{od, e"sDk k|ljlw /fli6«o ;dfh, d;L{ qmK;, (Mercy
Corps) afns]lG›t ljkb hf]lvd Go"gLs/0f sG;f]l6{od, cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;+:yf P;f]l;P;g g]kfn
tyf ljBfno Joj:yfkg ;ldlt km]8]/];g h:tf ;+:yfx¿;Fu ;DefJo ;fem]bf/x¿sf] ;"rL tyf gSzf
pknAw x'g;S5 .
k|fb]lzs ;dGjo ;+oGq
k|fb]lzs txdf ;fdflhs ljsf; dGqfnon] ;Dks{ JolStsf] lgo'lSt ug]{, ;fem]bf/ klxrfg ug]{ tyf
;dGjosf] ;xhLs/0f ug]{ sfd ug]{5 .
:yfgLo ;dGjo ;+oGq
:yfgLo ;/sf/L :t/sf ;dGjosf/L ;+oGqx¿sf] cfjZostf ;"rgf cfbfgk|bfg ug{ tyf /0fgLlt
sfof{Gjogsf nflu ;fem]bf/L ljsf; ug{sf nflu kb{5 . ;Dks{ JolStx¿n] Go"gtd Kofs]hsf] clej[l4sf
nflu PsLs[t / ;ªultk"0f{ ;~rf/ lj|mofsnfkx¿sf] ljsf; ug{ :yfgLo ;/sf/ ljkb hf]lvd Go"gLs/0f
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 21
tyf hnjfo" ;Da4 p4f/ ;ldltdfkm{t sfd cl3 a9fpg] 5g . oL ;ldltx¿sf] csf]{ d'Vo sfd eg]sf]
ljifoj:t' / sfo{If]q tf]Sg] tyf bf]xf]l/Psf tyf vlK6Psf lhDj]jf/LnfO{ ldnfpg] x'g]5 .
sfo{j|mdsf] kx'Fr
o; /0fgLltsf k|of]ustf{sf] nIo :yfgLo ;/sf/ jf vf; ef}uf]lns If]q jf vf; nlIft ;|f]tfnfO{ nlIft
ul/ ;~rf/sf ljleGg ultjLlwx¿ ;~rfng ug{' xf] . of] /0fgLlt o;/L tof/ ul/Psf] 5 ls h;df
k|of]ustf{x¿n] vf; nlIft ;d"xsf] ;Daf]wg ug{ ;Sg]5g of ;d:t ;|f]tf ;dIf k'Ug ;Sg]5g of Pp6f
If]qsf k|foMh;f] ;|f]tf ;dIf k'Ug ;Sg]5g .
k|of]ustf{ / nlIft ;d"bfox¿sf] klxrfg
k|of]ustf{ / nlIft ;|f]tfsf] k|sf/sf] af/]df v08 !=% / @=!df g} k|:6 kfl/Psf] 5 . o; ljefhgdf
cfwfl/t /x]/ a[xt ljBfno ;'/Iff / ljkb hf]lvd Go"gLs/0f ;Dks{ JolStx¿n] cfcfˆgf If]qsf nlIft
;|f]tfx¿sf] klxrfg ug]{, pgLx¿sf] ;"rL agfpg] ug{sf ;fy} sf]xL dxTTjk"0f{ JolStx¿ 5'l6/x]sf 5g
eg] pgLx¿nfO{ klg yKg] sfd ug{'kb{5 . To;/L g} sfo{j|md If]q, d'Vo lj|mofsnfk tyf e"ldsf Pjd
lhDd]jf/Ldf cfwfl/t /x]/ ;|f]tfx¿sf] ef}uf]lns tyf ljifout gS;fªsg ug{'k5{ . ;fdflhs kl/rfng
o; /0fgLltsf] Ps dxTTjk"0f{ tTj ePsf] x'gfn] ;d'bflos kl/rfns, o'jf ;~hfnsf ;b:o, ljBfno
Joj:yfkg ;ldlt dxf;ª3 tyf :yfgLo ;/sf/ dxf;ª3x¿nfO{ ljlzi6 ¿kn] b;f{pg' lgs} dxTTjk"0f{
sfd x'g]5 lsgls oL lgsfox¿n] lj|mofsnfk tyf ;Gb]zsf] kx'Fr w]/} a9fpg ;S5g .
$=$ sfo{of]hgf
k|of]ustf{x¿n] ;~rf/sf nflu sfo{of]hgf tof/ kfg{'k5{ . of] /0fgLltsf] cg';"rL & df d'Vo nlIft
;|f]tfsf nflu gd'gf sfo{of]hgf lbOPsf] 5 . o;sf cfwf/df cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;+:yf, u}x|;/sf/L
;+:yf, ljsf; ;fem]bf/, ;/sf/L tyf cGo lgsfox¿n] sfo{of]hgf agfO{ cfcfˆgf] sfo{If]qsf nlIft
;d"xsf nflu nfu" ug{ ;S5g . k|To]s gd'gf sfo{of]hgfdf d'Vo ;~rf/ p2]Zosf] ;"rL tyf ;'emfOPsf
lj|mofsnfkx¿ lbOPsf 5g . o; /0fgLltsf k|of]ustf{n] lj|mofsnfk s;n] sfof{Gjog ug]{ eGg] s'/fsf]
l5gf]kmfgf] u/L ;|f]t, cfjZos vr{ / sfof{Gjog ;dotflnsf lglb{i6 ug{'kg]{5 . sfof{Gjogstf{x¿n]
ljBdfg ;"rgf, lzIff tyf ;~rf/ ;dfu|L k|of]u ug{ ;S5g of pgLx¿n] cfˆg} ;fdu|L tof/ u/L
k|of]u ug{;S5g t/ cfd;~rf/ lj|mofsnfkx¿ eg] :yfgLo, k|fb]lzs tyf /fli6«o ;~rf/ ;fdu|Lsf]
k|rf/k|;f/k|lt g} kl/nlIft /xg]5g egL ;r]t /xg'k5{ .
$=% cg'udg tyf d"Nofªsg
;~rf/ sfo{j|mdn] a[xt ljBfno ;'/Iffsf] dxTTj;DaGwL 1fg / r]tgf clej[l4 tyf Go"gtd Kofs]hsf]
sfof{Gjogsf] lbzfdf ck]lIft k|efj kfg{ ;Sof] ls ;s]g egL hfFr ug{ cg'udgsf] cfjZostf kb{5 .
;/sf/åf/f dfGotfk|fKt ;"rfªsx¿ ;dfj]z ul/Psf] cg'udgsf] k|:tfljt ¿k/]vf cg';"rL * df
lbOPsf]5 . cfkm"n] rnfPsf ;~rf/sf ultljlwsf k|sf/x¿ / ltgn] kf/]sf] k|efjnfO{ ;d]6g] u/L
cg'udg d"Nofªsg ug{ ;fem]bf/x¿n] cfˆg} ;"rs tof/ kfg{ ;Sg]5g t/ ;Dk"0f{ ;"rsx¿ dfkgof]Uo,
x/]s lx;fan] ;doa4 / pknlAwnfO{ dfkg ug{ ;Sg] x'g cfjZos 5 .
;Dk"0f{ ;"rsx¿sf] dfkgof]Uo nIo lgwf{/0f u/L /0fgLlt nfu" ug{ ;'? ug{'eGbf klxnf g} pkef]Stfn]
nlIft ;|f]tfsf] 1fgsf] :t/, dgf]j[lQ tyf cEof;x¿sf] a];nfOg tof/ u/L cg'udgsf] sfd ;'?
ul/;s]sf] x'g'k5{ . To;kl5, ;ª3Lo:t/df lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno;Fu tyf :yfgLo:t/df
;/sf/L lzIff ;ldlt;Fu ldn]/ ;~rf/ lj|mofsnfksf kl/0ffdx¿sf] lgoldt / ;'lgof]lht cg'udg
ul//xg' kb{5 . of] cg'udg sfo{sf] lgDglnlvt b'O{cf]6f p2]Zox¿ /x]sf 5g M
!= /0fgLlt sfof{Gjogsf] cg'udg ug]{,
@= ck]lIft pknlAw k|fKt gePsf] kfOPdf /0fgLltsf] k4lt / lj|mofsnfkdf cfjZos ;dfof]hgsf]
cfjZostf klxrfg ug]{ .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%22
cg';"rL ! M a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h lj|mofsnfksf If]qx¿
of] cg';"rLn] Go"gtd Kofs]hsf !^ cf]6f lj|mofsnfknfO{ a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ljZjJofkL 9fFrfsf
tLgcf]6f :tDedf ;"rLs[t u/]sf] 5 M
:tDe ! M ;'/lIft l;sfO ;'ljwfx¿
!=	 ;+/rgfTds ;'/Iffsf] n]vfhf]vf ug{',
@=	 Go"gtd ;+/rgfTds ;'/Iff k|flKtsf nflu lj|mofsnfkx¿sf] klxrfg ug{',
#=	 dd{t;Def/ ;lxtsf] Go"gtd ;+/rgfTds ;'/Iff lj|mofsnfkx¿ nfu" ug{',
$=	 ;a} k|sf/sf lgdf{0f / k'g;{yfkgf lj|mofsnfkx¿sf] u'0f:t/ ;'lgZrt ug{' .
:tDe @ M ljBfno ljkb Joj:yfkg
%=	 ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] e"ldsf / lhDd]jf/L klxrfg ug{',
^=	 ljkb hf]lvd Go"gLs/0f ljBfno ;'/Iff / n}ªuLs ;dfgtf tyf ;fdflhs ;dfj]zLs/0f ;Dks{
lzIfs 5gf]6 ug{',
&=	 k|wfgfWofks, ljBfno Jjj:yfkg ;ldlt, ljkb hf]lvd Go"gLs/0f/ ljBfno ;'/Iff ;Dks{ JolSt
/ ljkb hf]lvd Go"gLs/0f ;Dks{ lzIfsnfO{ ljBfno ljkb hf]lvd Go"gLs/0f tyf Go"gtd Kofs]h
sfof{Gjogsf] of]hgf agfpg tflnd lbg',
*=	 ljkb hf]lvd Go"gLs/0fsf] tflnd lnPsf k|wfgfWofks lzIfsx¿ / ljBfno Joj:yfkg ;ldltn]
ax'ljkb hf]lvd n]vfhf]vf;lxt afn ;+/If0f / zflGtIf]qsf ¿kdf ljBfno;DaGwL ljBfno:t/Lo
cled'vLs/0f rnfpg',
(=	 hf]lvd Go"gLs/0f lj|mofsnfkx¿, k|ltsfo{sf nflu k"j{tof/L lj|mofsnfkx¿, afn ;+/If0f
lj|mofsnfkx¿, lg/Gt/ ljBfno lj|mofsnfkx¿sf] sfo{of]hgf agfpg] / ljBfno ;'wf/ of]hgfdf
;dfj]z ug{',
!)=	 ljBfno ;'wf/ of]hgfdf k|ltlalDat u}x|;+/rgfTds / ;;fgf cNkLs/0f lj|mofsnfkx¿ nfu" ug{',
!!=	 ljBfno ;'wf/ of]hgfdf ;dfj]z ePsf k|ltsfo{sf nflu ljBfno ljkb k"j{tof/L lj|mofsnfkx¿
nfu" ug{' .
!@=	 :yfgLo ;/f]sf/jfnf / clVtof/jfnfx¿;Fu ;dGjo ug]{ .
:tDe # M hf]lvd Go"gLs/0f / pTyfglzn lzIff
!#	 ljBfnox¿n] kf7oj|mddf lglb{i6 ul/Psf ljBfno ;'/Iff, ljkb hf]lvd Go"gLs/0f / afn ;+/If0fdf
;qx¿ ;~rfng ug]{,
!$= 	ljBfno ;'/Iff;DaGwL cltl/St z}lIfs lj|mofsnfk / cgf}krfl/s k|aw{gfTds sfo{x¿ ;~rf/0f
ug]{,
!%=	 ljBfnodf afn ;+/If0f / ljBfno zflGtIf]q;DaGwL ;r]tgf clej[l4 ug{',
!^= 	ljBfno Joj:yfkg ;ldlt / cleefjsx¿aLr cGt/ls|of ;qx¿ ;~rfng u/]/ ljBfno /
;d'bfodf ljkb hf]lvd Go"gLs/0f ;r]tgf clej[l4 ug{' .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 23
cg';"rL @ M a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog sfo{ljlwsf] sfo{If]qx¿
ljBfno / :yfgLo ;/sf/n] nfu" ug]{ sfof{Gjog sfo{ljlwsf !% cf]6f sfo{If]qx¿ o; cg';"rLdf
;"rLs[t 5g .
ljBfnosf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog sfo{ljlw
!=	 ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/IffnfO{ ;+:yfut ug]{,
@=	 a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ljBfnosf] Ifdtf ljsf; ug]{,
#=	 ljBfnosf] ;+/rgfut / u}x|;+/rgfut d"Nofªsg ug]{,
$=	 ljBfnodf Go"gtd ;+/rgfTds ;'/Iff klxrfg ug]{,
%=	 a[xt ljBfno ;'/Iffsf lj|mofsnfkx¿sf] of]hgf agfpg],
^=	 ;+/rgfTds u}x| ;+/rgfTds ljk› cNkLs/0f / k"j{tof/Lsf pkfox¿ nfu" ug]{,
&=	 ljkbkl5sf] p4f/df cfwfl/t lzIff ;~rfng ug]{,
*=	 ljBfno kfl/jf/, cleefjsx¿ / :yfgLo ;d'bfo;Fu a[xt ljBfno ;'/Iffsf ljifodf cGt/lj|mof
ug]{,
(=	 :yfgLo ;/f]sf/jfnf / clVtof/jfnfx¿;Fu ;dGjo ug]{,
:yfgLo ;/sf/sf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog sfo{ljlw
!=	 a[xt ljBfno ;'/Iffdf :yfgLo ;/sf/sf] Ifdtf ljsf; ug]{,
@=	 ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog ug{ ;xhLs/0f ug]{,
#=	 afn ;+/If0f / ljBfno zflGtIf]qsf] cfrf/;+lxtf ljsf; u/L sfof{Gjog ug{ ;xhLs/0f ug]{,
$=	 a[xt ljBfno ;'/Iff lzIf0fdf ljBfnonfO{ ;xof]u ug]{,
%=	 ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjogsf] lg/LIf0f ug]{,
^=	 :yfgLo ;/f]sf/jfnf / clVtof/jfnfx¿;Fu ;dGjo ug]{ .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%24
cg';"rL # M Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL sfo{ /
cfjZos 1fg, cj/f]w / ;xhLs/0f
ljifo ljZn]if0f glthf
!= ljBfhL{x?
ug{'kg{] •	 cfˆgf] ljBfnodf Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogsf nflu k}/jL ug]{ .
hfGg'kg{] •	 a[xt ljBfno ;'/Iffsf] kl/efiff / Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf kmfObfx¿,
•	 Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu ljBfno Joj:yfkg ;ldlt / :yfgLo ;/sf/sf]
e"ldsf / lhDd]jf/L
afwfx¿ •	 a[xt ljBfno ;'/Iffsf af/]df ;Lldt 1fg,
•	 ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff lzIff;DaGwL hfgsf/L / lj|mofsnfkx¿sf] dfu
ug]{ clgR5f .
;xhLs/0fsf
tTTjx¿
•	 ljkbsf] ;dodf ;'/lIft x'g] cfsfªIff
•	 ;fx;L / a'l4dfg x'g cfsfªIff .
@= k|wfgfWofks, a[xt ljBfno ;'/Iff Pjd n}ªuLs ;dfgtf / ;fdflhs ;dfj]zLs/0f ;Dks{
lzIfs
ug{kg{] Go"gtd Kofs]h nfu" ug{
•	 hf]lvd Go"gLs/0f, k"j{tof/L, afn ;+/If0f / ljBfno lg/Gt/tf pkof]hgf,
•	 u}x|-;+/rgfTds / ;;fgf ljkb cNkLs/0fsf lj|mofsnfkx¿,
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff, afn ;+/If0f, ljBfno zflGtIf]q, n}ªuLs ;dfgtf / ;fdflhs
;dfj]zLs/0f;DaGwL ;r]tgf ;qx¿sf] ljsf;u/L ljBfnodf ;~rfng,
•	 ljBfno kl/jf/ / :yfgLo ;d'bfoaLr a[xt ljBfno ;'/Iffsf ljifodf cGt/lj|mof
;qx¿sf] cfof]hgf .
hfGg'kg{] •	 Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlw k'l:tsfsf] pknAwtf,
•	 lzIfs ljBfyL{ / ljBfnosf nflu Go"gtd Kofs]hsf kmfObfx¿,
•	 Go"gtd Kofs]hsf d'Vo ljz]iftfx¿ / sfof{Gjog sfo{ljlwn] o; Kofs]hsf]
sfof{Gjogdf ;xhLs/0f u5{ eGg] s'/f,
•	 Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf pgLx¿sf] e"ldsf / lhDd]jf/L,
•	 ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog ug]{ ;a}eGbf pQd ljsNk Go"gtd
Kofs]h xf] eGg] s'/fdf ljZjf;
afwfx¿ •	 ljBfnonfO{ ;'/lIft agfpg ;lsg] 1fgsf] sdL,
•	 Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwsf af/]df ;r]tgfsf] cefj,
•	 ljBfyL{sf] k/LIffsf] glthfsf cfwf/df lzIfsx¿sf] bIftf dfkg ul/g] ePsfn]
kf7oj|mddf s]lG›t lzIf0f afx]ssf cltl/St sfo{ ug]{ clgR5f,
•	 a[xt ljBfno ;'/Iffk|ltsf] pQ/bfloTj dx;'; gug{' / o;af6 k|efljt x'g g;Sg' .
;xhLs/0fsf
tTjx¿
•	ljBfnonfO{ ;'/lIft /fVg] cfsf+Iff
•	Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug]{ d'Vo JolStx¿ pgLx¿ g} x'g eGg] tYok|lt ;r]ttf .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 25
#= ljBfno Joj:yfkg ;ldlt
ug{'kg{] lzIfs / :yfgLo ;/sf/;+u ;dGjo u/L Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug{
•	 ljBfno ;'wf/ of]hgfdfkm{t ;+:yfut (Set up)/;'b[9Ls/0f,
•	 of]hgf / lj|mofsnfkx¿ ljsf; u/]/ tyf ah]6 ljlgof]hg u/]/ k|wfgfWofks /
;Dks{ lzIfsx¿sf] Ifdtf ljsf;,
•	 ljBfnosf] ;+/rgfTds d"NofÍg,
•	 Go"gtd ;+/rgfTds ;'/Iff lj|mofsnfkx¿ / u'0f:t/ sfod ePsf] ljZjf;gLo
;+/rgfx¿ klxrfg u/L sfof{Gjog,
•	 a[xtljBfno;'/Iffsfaf/]df:yfgLo;/f]sf/jfnfx¿/;DalGwtclVtof/jfnfx¿;Fu
;dGjo .
hfGg'kg{] •	 a[xt ljBfno ;'/Iff / ljkb hf]lvd Go"gLs/0f k|jw{g ug]{ ;a}eGbf pko'St ljsNk
/ pkfo g} a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h xf] eGg] ;Gb]z,
•	 lzIfs, ljBfyL{ / ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf nflu Go"gtd Kofs]hsf kmfObfx¿,
•	 sfof{Gjog sfo{ljlwn] Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf dfu{lgb]{z ub{5 eGg] ;Gb]zdf
ljZjf;,
•	 Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf pgLx¿sf] e"ldsf / lhDd]jf/L .
afwfx¿ •	 ljBfnonfO{ ;'/lIft agfpg s]s] rflxG5 eGg] s'/fsf] ;Lldt 1fg,
•	 Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwsf af/]df ;r]tgfsf] cefj,
•	 a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] e"ldsf k|d'v x'G5 eGg]
s'/fsf] ;Lldt 1fg,
•	 ljkb hf]lvd Go"gLs/0f / a[xt ljBfno ;'/Iff lj|mofsnfkx¿ ;~rfngsf nflu
k|wfgfWofksdf lge{/tf,
•	 a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;|f]tx¿sf] k|of]u / kFx'rdf ckof{Kt ;Lk .
;xhLs/0fsf
tTTjx¿
•	 ljBfnonfO{ ljkb / hf]lvdaf6 ;'/lIft agfpg] cfsfÍIff .
$= cleefjsx¿, lzIfs cleefjs ;ªu7g / :yfgLo ;d'bfo
ug{'kg{] •	 Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf] dfu ug{ cfˆgf afnaflnsfsf] ljBfnodf lg/Gt/tf,
•	 sDtLdf k|To]s @ dlxgfdf ! k6s lzIfs cleefjs ;ª3n] Go"gtd Kofs]h
sfof{Gjogsf] k|ultsf ljifodf ljBfno Joj:yfkg ;ldlt / lzIfsx¿;Fu 5nkmn .
hfGg'kg{] •	 cfˆgf afnaflnsfx¿ k9g] ljBfnosf] ;'/lIft jf c;'/lIft cj:yf,
•	 Go"gtd Kofs]h cjwf/0ff ljBfnonfO{ ;'/lIft /fVgsf nflu o;sf] sfof{Gjog eGg]
;Gb]z,
•	 Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogsf nflu ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, lzIfsx¿ /
:yfgLo ;/sf/ lhDd]jf/ 5g eGg] hfgsfl/,
•	 ljBfnodf cleefjssf] ;lj|mo ;xeflutfn] Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf pTk|]/0ff
hufpF5 eGg] ;Gb]z .
afwfx¿ •	 a[xt ljBfno ;'/Iff, ljkb hf]lvd Go"gLs/0f / Go"gtd Kofs]hsf] ;Lldt 1fg,
•	 a[xt ljBfno ;'/Iffsf af/]df Wofgfsif{0f gx'g] cj:yf .
;xhLs/0fsf
tTTjx¿
•	 afnaflnsf ;'/lIft x'g'k5{ eGg] cfsf+Iff
•	 :yfgLo ljBfno hf]lvdd'St 5 eGg] s'/fdf uj{ dx;'; x'g] cj:yf .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%26
%= :yfgLo ;/sf/
ug{'kg{] •	 a[xt ljBfno ;'/Iffdf ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] e"ldsf / lhDd]jf/LnfO{
k'gk{l/eflift ug]{ .
Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug{
•	 a[xt ljBfno ;'/Iffdf :yfgLo ;/sf/sf] Ifdtf ljsf;,
•	 Kofs]h sfof{Gjog ug{ ljBfnonfO{ k|fljlws ;xof]u / ;|f]tsf] pknAwtf,
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff lj|mofsnfkx¿ sfof{Gjog ug{ :yfgLo ;/f]sf/jfnf /
clVtof/jfnfx¿;Fu ;dGjo,
•	 afn ;+/If0f / ljBfno zflGtIf]qsf] cfrf/;+lxtf agfO{ ljBfnodf nfu" / To;sf]
cg'udg,
•	 ljBfnodf ;'/Iff, ljkb hf]lvd Go"gLs/0f / afn;+/If0fsf nflu ;xfotf / cg'udg .
hfGg'kg{] •	 lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfnon] Go"gtd Kofs]h / o;sf] sfof{Gjog sfo{ljlwnfO{
;dy{g u/]sf] 5,
•	 Go"gtd Kofs]hsf kmfObfx¿ / s;/L o;n] a[xt ljBfno ;'/IffnfO{ ;'lgZlrt u5{,
•	 Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu slxn] s] ug{'k5{,
•	 ljBfno Joj:yfkg ;ldltnfO{ Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu kl/rflnt ug{ /
Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug{ :yfgLo ;/sf/sf] d'Vo e"ldsf x'G5,
•	 Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu :yfgLo ;/sf/sf] k|lta4tf dxTTjk"0f{ x'G5 .
afwfx¿ •	 a[xt ljBfno ;'/Iffsf] ;Lldt 1fg,
•	 Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwsf af/]df yfxf gx'g',
•	 ljBfnonfO{ ;'/lIft agfpg /fhgLlts k|lta4tfsf] sdL .
;xhLs/0fsf
tTTjx¿
•	 ;Ifd :yfgLo ;/sf/,
•	 cfˆgf] If]qdf ;'/lIft ljBfnox¿ 5g eGg] s'/fdf /fhgLlts uj{ .
^= ;ª3Lo / :yfgLo ;/sf/, u}x|;/sf/L ;+:yf , cw{ u}x|;/sf/L ;+:yf , ljsf; ;fem]bf/x¿ /
;~rf/
ug{'kg{] •	 Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu gLlt / sfo{ljlwdf k|ltlalDat eP cg';f/sf]
;/sf/sf] k|lta4tf / cfsf+Iff
•	 ;/sf/n] hf/L u/]sf] k|zf;lgs lgb]{zgx¿ / ;fj{hlgs 3f]if0ffx¿,
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff lj|mofsnfksf nflu ;/sf/n] ljlgof]hg u/]sf] ;|f]t;fwg,
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff ;+:yfut cEof;, ;+oGqsf] ljsf;, ;anLs/0f / Ifdtf
clej[l4,
•	 ;~rf/ cleofg / lj|mofsnfknfO{ ;xfotf k|bfg .
hfGg'kg{] •	 ljBfnodf Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjog x'g' /fli6«o uf}/jsf] s'/f xf],
•	 a[xt ljBfno ;'/Iffsf] Ph]G8f ;]l6Ë / ;|f]t kl/rfngdf nlIft ;d"xx¿sf] d'Vo
e"ldsf x'G5 .
afwfx¿ •	 a[xt ljBfno ;'/Iff / ljkb hf]lvd Go"gLs/0fsf] ;Lldt 1fg,
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgf, Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwsf af/]df
;Lldt hfgsf/L .
;xhLs/0fsf
tTTjx¿
•	 a[xt ljBfno ;'/Iffsf] dxTTj hfg]/ sfo{df ;xhtf,
•	 a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu kof{Kt ah]6,
•	 ;'/lIft ljBfno agfpg'df uf}/jsf] dx;';,
•	 5lj lgdf{0f .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 27
cg';"rL $ a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf] kmfObf
g]kfnsf ljBfnox¿df a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ubf{ x'g] k|d'v kmfObfx¿ /
o;sf cfwf/e"t efux¿sf] hfgsf/L pNn]v ub{5 .
a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h lsg nfu" ug]{ <
;j{;fwf/0f hgtfsf nflu kmfObf
•	 o;n] ljBfyL{ / ljBfnosf sd{rf/Lx¿nfO{ k|fs[lts jf dfgj l;lh{t tyf ljkbaf6 x'g ;Sg]
rf]6k6s / ;Defljt d[To'af6 arfpF5,
•	 o;n] ljBfnosf] k"jf{wf/, ;'ljwfx¿ / cGo ;DklQdf u/]sf] nufgLnfO{ hf]ufpF5,
•	 o;n] ljBfyL{x¿ ;'/lIft l;sfO jftfj/0fdf k9b} 5g eGg] s'/fsf] ;'lgZlrt ub{5,
•	 o;n] ljkb tyf cGo cfkTsfnLg cj:yfkl5 klg lzIffsf] lg/Gt/tf ;'lgZlrt ub{5,
•	 o;n] ljkb hf]lvdsf] Go"gLs/0f s;/L ug]{ / ljkbdf s;/L k|ltsfo{ ug]{ eGg] s'/fsf] ;r]tgf
clej[l4 u5{,
•	 o;n] ljBfyL{x¿nfO{ ;a} lsl;dsf vt/faf6 hf]ufpF5 / pgLx¿sf] lzIffdf k|f]T;fxg u5{,
•	 o;n] ljBfnonfO{ cem a9L ;'/lIft agfpg lzIfs / cleefjsnfO{ ;xsfo{df k|f]T;fxg u5{ .
ljBfno Joj:yfkg ;ldlt / :yfgLo ;/sf/sf nflu kmfObf
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogn] ;g @)#) ;Dddf g]kfnsf ;a} ljBfnox¿
lzIf0f l;sfOsf nflu ;'/lIft :yn x'g] 3f]if0ffnfO{ d"t{ ¿k lbg ;xof]u ug]{5,
•	 ljBfnodf ljkb hf]lvd Go"gLs/0fsf nflu pQ/bfloOTj ;+:yfut ug{ ;xof]u ub{5,
•	 ;/sf/sf] a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgf, 2017 n] kl/sNkgf u/]sf] g]kfnsf ;a} ljBfnon]
kof{Kt dfqfdf ;'/Iff xfl;n u5{g eGg] s'/fnfO{ ;'lgZlrt u5{,
•	 o;sf] sfof{Gjogn] afn clwsf/, afn ;+/If0f / lbuf] ljsf; nIo cGtu{tsf] u'0f:t/Lo lzIff,
ljkb hf]lvd Go"gLs/0fsf nflu ;]08fO{ sfo{9fFrf (Sendai Framework for Disaster Risk
Reduction) df g]kfn ;/sf/n] cGt/fli6«o ;d'bfodf u/]sf] k|lta4tf k"/f ug{ / ljBfno If]q
ljsf; of]hgf tyf ;/sf/sf gLlt Pjd /0fgLltx¿ ;kmn kfg{ ;xof]u u5{ .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%28
cg';"rL % ;~rf/ ;fdu|Lx¿ pTkfbgsf nflu 9fFrf
of] 9fFrf ;~rf/ lj|mofsnfkx¿ / ;fdu|Lx¿ ljsf; ug{ lgb]{lzt ug]{ ;fwg xf] . o;nfO{ ;a} lsl;dsf
;/f]sf/jfnfx¿sf] ;xeflutfdf eg{' kb{5 .
auL{s/0f / lgb{]zg k|ltsfo{x?
!= ;~rf/sf] ;du| p2]Zo
;|f]tf
@= ;~rf/sf] p2]Zox¿ M kl/jt{gsf afwfx¿nfO{ k|ToIf ;Daf]wg,
rfx]sf kl/jt{gx¿ M
cj/f]w / afwfx¿ M
;~rf/sf p2]Zox¿ M
#= ;Gb]zsf a'Fbfx¿ -/0fgLltdf pNn]v ePsf k|To]s kl/0ffd / lj|mofsnfkx¿_M ;|f]tfsf] ljrf/ cg';f/
tof/ ug]{,
d'Vo k|lt1f -of] k|foMd'Vo ;Gb]z x'G5 ._
•	 o;n] ;a}eGbf dxTTjk"0f{ kmfObf atfpg] / ;|f]tfnfO{ sfo{ ;DkGug{ k|]/0ff lbg]
vfnsf] ;Demfpg] / a'emfpg] egfO .
;dy{g hgfpg] egfO
•	 lsg nlIft ;d"xn] k|lt1fdf ljZjf; ug{'kg]{ eGg] af/]sf] 5f]6f] egfO . of]
egfO tYok/s jf efjgfTds -h'g a9L k|efjzfnL x'G5_ x'g;S5 / lsg pSt
k|lt1fn] sfo{ ;DkGg ubf{ cfpg] afwfx¿nfO{ x6fpg ;S5 eGg] atfpg] .
sfo{sf nflu cfXjfg ug{]
•	 ;|f]tfn] s] ug{'k5{ eGg] xfdL rfxG5f}F, To;sf nflu cfXjfg ug{] .
;jf{lws k|efj kfg]{ egfO
•	 Tof] ljZjf; jf cg'e"lt h'g nlIft ;d'xn] ;Gb]zcg';f/ cfkm"n] Aojxf/ kl/jt{g
ug]{ s'/f phfu/ ub{5 .
;Gb]zsf] efj
•	 k|j4{g u/]sf] ljrf/, ;Gb]z jf Jojxf/nfO{ nlIft ;d"xn] s;/L u|x0f jf dgg
u?g jf a'em'g eGg] rfxfG5f} <
$= d'Vo ljifoj:t' / dgf]efj
d'Vo ljifoj:t'
;fdu|L / lj|mofsnfksf j|mda4 a'Fbfx¿ . ;~rf/ p2]Zo k|fKltsf nflu ;|f]tfnfO{
s] ;Gble{s x'G5 kl/jt{g k|flKtsf nflu ToxL ul/G5 .
%= dgf]efj / clkn
•	 ;Gb]zsf] dgf]efj -pbfx/0fM cf}krfl/s, cgf}krfl/s, ;ls|o, cfb]zfTds_
•	 clknsf] lsl;d -pbfx/0fM ;sf/fTds efjgf hfu[t ug]{, 8/, xf:o, k|efjL,
PskIfLo lj?4 ax'kIfLo_
^= /rgfTds ljrf/x¿
•	 ;~rf/ ldl>t / lj|mofsnfkx¿ -/0fgLltaf6 lnOPsf]_,
•	 vf]lhPsf] M ;|f]tf;Dd k'Ug s] cj;/x¿ 5g <,
•	 /rgfTds ljrf/x¿ M efiff, z}nL, gS;fªsg, lrqx¿,
•	 ;fdu|L / lj|mofsnfkx¿sf] u'0f:t/ jf k|efj kfg]{ tTTj .
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 29
cg';"rL ^ M a[xt ljBfno ;'/Iff ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLltsf af/]df :yfgLo ;/sf/,
a[xt ljBfno ;'/Iff tyfljkb hf]lvd Go"gLs/0fsf ;Dks{ JolStx¿nfO{ cled'vLs/0f
ldlt :yfg
v08 ! v08 @ v08 #
;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt s]
xf] JofVof ug]{ -:nfO8 !_
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd
Kofs]h / sfof{Gjog
sfo{ljlwsf af/]df ;"rgf /
hfgsf/L lbg] / a'emfpg] .
nlIft ;d"x sf] x'g egL JofVof
ug]{ -:nfO8 @_
•	 ljBfyL{, ljBfno Joj:yfkg
;ldlt, k|wfgfWofks / a[xt
ljBfno ;'/Iff lakb hf]lvd
Go"gLs/0f ;Dks{ lzIfsx¿,
•	 ljBfno Joj:yfkg ;ldlt
;b:ox¿,
•	 cleefjsx¿,
•	 :yfgLo ;/sf/,
•	 k|b]lzs / ;ªl3o ;/sf/,
u}x|;/sf/L ;+:yf,
cw{ u}x|;/sf/L ;+:yf /
ljsf; ;fem]bf/x¿,
•	 ;~rf/ .
/0fgLltsf k|of]ustf{x¿ sf] x'g
egL JofVof ug]{ / pgLx¿sf]
lhDd]jf/L JofVof ug]{ -:nfO8 #
/ $_
•	 lzIff, lj1fg tyf k|ljlw
dGqfno / o;sf s]G›Lo
txsf lgsfo tyf ;~hfn,
•	 lzIff tyf c¿ ;DalGwt
k|fb]lzs dGqfnox¿,
k|fb]lzs / :yfgLo ;/sf/sf
lgsfox¿,
•	 ;~rf/ ;+:yfx¿,
•	 u}x|;/sf/L ;+:yf ,
cw{u}x|;/sf/L ;+:yf / cGo
ljsf; ;fem]bf/x¿,
•	 k}/jL ;d"x
ljBfno ;'/Iff / ljkb
hf]lvd Go"gLs/0fdf sfo{ ug]{
;/f]sf/jfnfx¿ . nlIft ;d"x
ljz]ifsf ;~rf/ /0fgLltx¿ s]df
cfwfl/t 5g < -:nfO8 %_
k|To]s ;|f]tf;Dd k'Ug] ;~rf/
/0fgLltx¿ -d'Vo ;Gb]z, dfWod
/ IEC ;fdu|L cflb_ JofVof
ug]{ . -:nfO8 ^ b]lv !@_
•	 ljBfyL{x¿,
•	 ljBfno Joj:yfkg ;ldlt,
k|wfgfWofks,a[xt ljBfno
;'/Iff lakb hf]lvd
Go"gLs/0f ;Dks{ lzIfsx¿,
•	 ljBfno Joj:yfkg ;ldlt
;b:ox¿,
•	 cleefjsx¿,
•	 :yfgLo ;/sf/sf lzIff
clws[tx¿,
•	 k|fb]lzs / ;ª3Lo ;/sf/,
u}x|;/sf/L ;+:yf,
cw{ u}x|;/sf/L ;+:yf /
ljsf; ;fem]bf/x¿,
•	 ;~rf/ /0fgLlt / Go"gtd
Kofs]h sfof{Gjogaf6 x'g]
k|efj emlNsg] 5f]6f] b[Zo
;fdu|L (Video)
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%30
cg';"rL & a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf af/]df nlIft ;d"xnfO{ hfgsf/L
lbg] sfo{of]hgfsf] gd"gf
!= a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf af/]df ljBfyL{nfO{ hfgsf/L lbg] ;~rf/ cleofgsf]
sfo{of]hgf gd'gf
lj|mofsnfkx¿ sfof{Gjogstf{
;|f]t /
nfut
;do
nlIft ;d"x ! ljBfyL{x¿
p2]Zox¿
•	 ljBfyL{nfO a[xt ljBfno ;'/Iffsf] dxTTj af/]df atfpg] 5g,
•	 Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf kmfObfx¿ af/] eGg ;Sg]5g ,
•	 Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf ljBfno Joj:yfkg ;ldlt / :yfgLo ;/sf/sf] e"ldsf tyf
lhDd]jf/L atfpg]5g,
•	 ljBfnodf Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu ljBfnon] ug'{kg]{ sfo{ af/] eGg / sfof{Gjogdf
;xof]u ug{ ;Sg] 5,
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjogsf nflu cfˆgf] e"ldsf / lhDd]jf/L atfpg ;Sg]5g .
lj|mofsnfk !=!= ;~rf/ ;fdu|L pTkfbg ug]{
•	 ;fdu|Lx¿ pknAw ePgg eg] jf ePsf ;fdu|L cg'ko'St
5g eg] ;/n lsl;dsf a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;~rf/
;fdu|L tof/ ug]{ jf pTkfbg ug]{ -lrq / n]vg ;lxtsf_
•	;ªs6f;Gg afnaflnsf nlIft a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL
;fdu|Lx¿ pknAw ePgg eg] jf ePsf ;fdu|L cg'ko'St
5g eg] ;~rf/ ;fdu|L tof/ ug]{ jf pTkfbg ug]{-lrq /
n]vg ;lxtsf_
•	leQ] n]vg tyf lrqsf ;Gb]z;d]t cGo gofF ;fdu|Lsf]
k"j{k/LIf0f ug]{
•	 ljBfno / ;fj{hlgs :ynsf kvf{ndf a[xt ljBfno
;'/Iffsf] ;Gb]z emlNsg] leQ]n]vg tyf lrqx¿ agfpg] .
•	cGtj}{olSts / ;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/ dfWoddfkm{t
;fdu|Lx¿sf] k|rf/k|;f/ ug]{ .
lj|mofsnfk !=@ ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL cltl/St z}lIfs lj|mofsnfkx¿ lgoldt
;~rfng ug]{
•	a[xt ljBfno ;'/Iffdf ljBfyL{sf] cled'vLs/0f /
ljBfnodf cfGtl/s tflnd k|bfg ug]{ :yfgLo ;+:yf tyf
Joj;foLx¿sf] klxrfg ug]{
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff ;Dks{ lzIfsnfO{ Go"gtd Kofs]h
sfof{Gjog sfo{ljlw / a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL cltl/St
z}lIfs lj|mofsnfkx¿sf af/]df k"0f{ hfgsf/ / cEo:t
agfpg'
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 31
•	 Go"gtd Kofs]h, sfof{Gjog sfo{ljlw / ltgLx¿sf]
sfof{Gjogdf afnSnasf ;b:ox¿sf] e"ldsfaf/]df
tflnd lbg]
lj|mofsnfk !=# ;8s gf6s k|:t't ug]{
•	 ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL gf6s k|:t't ug]{
;d"x tof/ ug]{
•	 k6syf n]Vg] / gf6s tof/ ug]{
•	 ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL gf6s k|:t't ug]{
lj|mofsnfk !=$ ;~rf/ ;fdu|L pTkfbg ug]{ / ;~rf/ dfWodaf6 k|;f/0f ug]{
•	a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL :ynut /]l8of] l/kf]6{, /]l8of]
gf6s, 6]lnlehg >[Înf, 6]lnlehg gf6s, j]edf cfwfl/t
z}lIfs dgf]/~hgfTds zªvnfx¿ pTkfbg ug{ ;xfotf
ug]{
•	;~rf/ dfWodaf6 k|;f/0f ul/g] ;fdu|Lx¿sf] l8hfOg,
lgdf{0f / k"j{k/LIf0f ug]{
•	a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;fdflhs ;~hfnsf k[i7
agfpg] -km];a's cflb_
•	oL ;a} dfWodaf6 d'Vo ;Gb]z k|rf/k|;f/ ug]{
@= a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf af/]df lzIfsx¿nfO{ hfgsf/L lbg agfOPsf] ;~rf/
cleofgsf] sfo{of]hgf gd'gf/pbfx/0f
ls|ofsnfkx¿ sfof{Gjogstf{
;|f]t /
nfut
;do
nlIft ;d"x @ M k|wfgfWofks, a[xt ljBfno ;'/Iff / n}ªuLs ;dfgtf Pjd ;fdflhs ;dfj]zLs/0f
;Dks{ lzIfs / ;a} lzIfsx¿
p2]Zox¿
•	 lzIfsx¿n] a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf af/]df eGg ;Sg]5g
•	 lzIfsx¿n] Go"gtd Kofs]hsf d'Vo ljz]iftfx¿ JoSt ug]{5g / sfof{Gjog sfo{ljlwn] Go"gtd
Kofs]hsf] sfof{Gjogdf dful{gb]{z ug]{5 eGg] s'/f a'emL ;f]xL cg';f/ ug]{ 5g .
•	 ljBfyL{ / lzIfssf nflu Go"gtd Kofs]hsf kmfObfx¿ a'emL cg';/0f ug{',
•	 Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf k|wfgfWofks, a[xt ljBfno ;'/Iff / n}ªuLs ;dfgtf Pjd
;fdflhs ;dfj]zLs/0f ;Dks{ lzIfsx¿sf] e"ldsf / lhDd]jf/L hfgL Jojxf/df k|bz{g ug{' .
ls|ofsnfk @=! lzIfsx¿sf nflu tflnd, ;r]tgf sfo{j|md / 1fg cfbfgk|bfgsf ls|ofsnfkx¿
•	 lzIfsx¿sf] :yfgLo ;ªu7g klxrfg ug]{ / pgLx¿sf
nflu a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf] tflnd tyf
cled'vLs/0f lj|mofsnfkx¿ ;~rfng ug]{
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%32
•	 Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwdf cfwfl/t tflnd
Kofs]h ljsf; ug]{ / o;nfO{ :yfgLo:t/sf] ljkb hf]lvd
Go"gLs/0f sfo{j|mdx¿df hf]8g]
•	 a[xt ljBfno ;'/Iffsf tflnd sfo{j|mdx¿ ;~rfng ug]{
ls|ofsnfk @=@ kf]:6/, ˆn]S;, xft] k'l:tsf ;d]tsf ;~rf/ ;fdu|Lx¿ tof/ ug]{ .
•	 kf]:6/, ˆnfo;{ k'l:tsf, kDKn]6 h:tf ljz]if k|sf/sf ;~rf/
;fdu|Lx¿ tof/ ug]{ -olb pko'St ;fdu|L pknAw 5}gg eg]_
•	 k"j{k/LIf0f ug]{ / ;~rf/ ;fdu|Lx¿ pTkfbg ug]{
•	 cGtj}{olSts / ;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/ dfWodx¿dfkm{t
;~rf/ ;fdu|Lx¿ km}nfpg] / ljt/0f ug]{
•	 tflnd / cled'vLs/0fsf j|mddf k|of]u ug{ a[xt ljBfno
;'/Iffdf cfwfl/t 8s'8«fdf agfpg]
ls|ofsnfk @=# a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL sfo{s|dx¿ dgfpg]
•	 ljBfno ;'/Iff, lzIff / ljkb hf]lvd Go"gLs/0f;DaGwL
cGt/fli6«o, /fli6«o / ljz]if sfo{{j|mdsf lbj;x¿ plNnlvt
Sofn]G8/ tof/ ug]{
•	 ljz]if lbj;x¿df k|bz{g / ljt/0f ug{ pknAw ePsf
;~rf/ ;fdu|Lx¿ k|of]u ug]{ jf gofF ;fdu|L / kf]:6/ tof/
ug]{
•	 cj;/ ljz]ifdf ;a}nfO{ ;d]6g] u/L d'Vo ;Gb]zx¿ jf
:d[lt ;Gb]zx¿ ;Dk|]if0f ug]{
•	 ljBfnosf ljz]if sfo{{j|mdx¿ / a[xt ljBfno ;'/Iffsf
sfo{{j|mdx¿sf] lel8of] / lrqsyfx¿ o'6o'a, km];a's /
cGo ;fdflhs ;~hfnaf6 k|rf/k|;f/ ug]
•	 ljz]if lbj;sf cj;/df ljBfno ;'/Iff / ;DalGwt
k|j4{gfTds kxnsf ljifodf PkmPd /]l8of]sf ;+jfb
sfo{{j|mdx¿df ;xefuL eO{ ljrf/ k|:t't ug]{ jf ax;
sfo{{j|mddf ljrf/ /fVg]
ls|ofsnfk @=$ ;~rf/ kl/rfng / ;fd'bflos ;~rf/ dfWodsf ;fwgx¿ k|of]u ug]{
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ljz]if sfo{{j|md / ls|ofsnfkx¿nfO{
;dfj]z u/L kqklqsf PkmPd, /]l8of] / c¿ ;~rf/ s]G›af6
k|;f/0f ug{ :yfgLo kqsf/x¿nfO{ lgdlGqt / k|f]T;flxt ug]{
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ljrf/k|wfg n]v/rgf / ;kmntfsf
syfx¿nfO{ kqklqsf PkmPd, /]l8of] / c¿ ;~rf/ s]G›af6
k|;f/0f ug]{
•	 /fli6«o tyf :yfgLo:t/sf kqklqsfdf a[xt ljBfno
;'/Iff;DaGwL lj1fkgx¿ 5kfpg] tyf PkmPd Pjd /]l8of]af6
k|;f/0f ug]{
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 33
#= a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf af/]df ljBfno Joj:yfkg ;ldltnfO{ hfgsf/L lbg
agfOPsf] ;~rf/ cleofgsf] sfo{of]hgf gd'gf / pbfx/0f
ls|ofsnfkx¿ sfof{Gjogstf{ ;|f]t /
nfut ;do
nlIft ;d"x #= ljBfno Joj:yfkg ;ldltx¿
p2]Zox¿
•	 ljBfno Joj:yfkg ;ldltx¿n] a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd
Kofs]hsf af/]df atfpg ;Sg]5g,
•	 ljBfno, ljBfyL{, lzIfs / ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf
nflu Go"gtd Kofs]hsf kmfObfx¿ eGg ;Sg]5g,
•	 sfof{Gjog sfo{ljlwn] Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogdf
dful{gb]{z ug]{5 eGg] s'/f k|i6 kfg]{5g,
•	 Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf ljBfno Joj:yfkg
;ldltx¿sf] e"ldsf / lhDd]jf/L af/] atfpg ;Sg]5g .
ls|ofsnfk #=! tflnd / ;r]tgf a9fpg] lj|mofsnfkx¿
•	 ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf ;b:ox¿nfO{ tflnd lbg
sfof{Gjog sfo{ljlwdf dfu{bz{g / cGo ;fwgnfO{ k|of]u ug]{
•	 tflnd kfPsf / gkfPsf ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf
;b:ox¿lar 1fg cfbfgk|bfgsf nflu ;xhLs/0f ug]{
•	 ;ª3Lo, k|b]z / :yfgLo ;/sf/, ljBfno Joj:yfkg ;ldlt
dxf;ª3sf ;b:ox¿nfO{ Sof:s]8 tflndsf] tof/L ug]{
•	 ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf ;b:ox¿ / ;/f]sf/jfnfx¿sf]
tflnd tyf 5nkmndf a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL 8s'8«fdf
tof/ ug]{ / k|:t't ug]{ .
ls|ofsnfk #=@ kf]:6/, ˆn]S;, ks]6 a's / xft] k'l:tsf ;d]tsf ;~rf/ ;fdu|Lx¿ tof/ ug]{ .
•	kf]:6/, ˆnfo;{ k'l:tsf, kDKn]6 h:tf ljz]if k|sf/sf ;~rf/
;fdu|Lx¿ tof/ ug]{-olb pko'St ;fdu|L pknAw 5}gg eg]_
•	k"j{k/LIf0f ug]{ / ;~rf/ ;fdu|Lx¿ pTkfbg ug]{
•	cGtj}{olSts / ;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/ dfWodx¿dfkm{t ;~rf/
;fdu|Lx¿ km}nfpg] / ljt/0f ug]{
ls|ofsnfk #=# ljz]if cj;/x¿ dgfpg]
•	 ljBfno ;'/Iff, lzIff / ljkb hf]lvd Go"gLs/0f;DaGwL cGt/fli6«o,
/fli6«o / ljz]if sfo{{j|mdsf lbj;x¿ pNn]vt ePsf] Sofn]G8/
tof/ ug]{
•	 ljz]if lbj;x¿df k|bz{g / ljt/0f ug{ ;~rf/;DaGwL gofF ;fdu|L
/ kf]:6/ tof/ ug]{ -olb pko'St ;fdu|L pknAw 5}gg eg]_
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%34
•	 cj;/ ljz]ifdf a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ljrf/ k|wfg n]v/rgfnfO{
kqklqsf, PkmPd, /]l8of] / j]e;fO8dfkm{t k|;f/0f ug]{
•	 cj;/ ljz]ifdf ;a}nfO{ ;d]6g] u/L d'Vo ;Gb]zx¿ jf :d[lt
;Gb]zx¿ ;Dk|]if0f ug]{
•	 ljBfnosfljz]ifsfo{{j|mdx¿/a[xtljBfno;'/Iffsfsfo{{j|mdx¿sf]
lel8of] / lrqsyfx¿ o'6o'a, km];a's / cGo ;fdflhs ;~hfnaf6
k|rf/k|;f/ ug]{
•	 ljz]if lbj;sf cj;/df ljBfno ;'/Iff / ;DalGwt k|j4{gfTds
kxnsf ljifodf PkmPd tyf /]l8of]sf ;+jfb sfo{{s|dx¿df ;xefuL
eO{ ljrf/ k|:t't ug]{ jf ax; sfo{{j|mddf ljrf/ /fVg]
$= a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf af/]df cleefjs / lzIfs cleefjs ;ª3nfO{ hfgsf/L
lbg agfOPsf] ;~rf/ cleofg sfo{of]hgf gd'gf / pbfx/0f
ls|ofsnfkx¿ sfof{Gjogstf{
;|f]t /
nfut
;do
nlIft ;d"x $=cleefjs / lzIfs cleefjs ;ª3 -:yfgLo ;d'bfo;d]t_
p2]Zox¿
•	 ljBfnox¿ ljBfyL{sf nflu ;'/lIft :yn x'g'k5{ / ljBfnonfO{ ;'/lIft :yn agfpg Go"gtd
Kofs]h ljBfnodf pknAw 5 eGg] s'/f cleefjsn] a'emL cg';/0f ug{',
•	 pgLx¿n] cfˆgf afnaflnsfsf] ljBfnosf] cj:yf -;'/lIft / c;'/lIft_ a'emL cg';/0f ug{',
•	 pgLx¿n] Go"gtd Kofs]hsf] kmfObf hfgL Jojxf/df pkof]u ug{',
•	 ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, lzIfsx¿ / :yfgLo ;/sf/ Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf lhDd]jf/
5g eGg] cg';/0f ug{',
•	 ljBfnodf Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf cleefjssf] ;lj|mo ;xefuLtfn] pTk|]/ssf] sfd ug{',
•	 cfˆgf afnaflnsf cWoog ug]{ ljBfnodf Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu canf]sg
ug{;Sg]5g,
•	 lzIfs cleefjs ;ª3n] af/Daf/ Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf ljifodf 5nkmn ug{' .
!= lj|mofsnfk $=! kf]:6/, ˆn]S;, ks]6a's / xft]k'l:tsf ;d]tsf ;~rf/ ;fdu|Lx¿ tof/ ug]{ .
•	 kf]:6/, ˆnfo;{ k'l:tsf, kDKn]6 h:tf ljz]if k|sf/sf ;~rf/
;fdu|Lx¿ tof/ ug]{ -olb pko'St ;fdu|L pknAw 5}gg
eg]_
•	 ;fdu|Lx¿sf] k"j{k/LIf0f / ;fdu|Lx¿ pTkfbg ug]{
•	 cGtj}{olSts / ;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/ dfWodx¿dfkm{t
;~rf/ ;fdu|Lx¿ km}nfpg] / ljt/0f ug]{
•	 tflnd / cled'vLs/0fsf j|mddf k|of]u ug{ a[xt ljBfno
;'/Iffdf cfwfl/t 8s'8«fdf agfpg]
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 35
ls|ofsnfk $=@ a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd sfof{Gjog sfo{ljlwsf] ljifodf s'/fsfgL /
5nkmn ug]{ .
•	 lzIfs cleefjs ;ª3sf] a}7sdf sfof{Gjog sfo{ljlw / a[xt
ljBfno ;'/Iff sfo{ljlw tyf ;fdu|Lx¿ ljt/0f / 5nkmn ug]{
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff ljifodf 8s'8«fdf b]vfP/ / ;"rgf lzIff
tyf ;~rf/ ;fdu|Lx¿, kfs]6 a's, kf]:6/ cflb ljt/0f u/]/
cleefjs / :yfgLo ;d'bfodf 5nkmn / cled'vLs/0f
;~rfng ug]{
ls|ofsnfk $=# ;fj{hlgs ;~rf/ dfWodsf nflu ;fdu|Lx¿ pTkfbg / ljt/0f ug]{
•	a[xt ljBfno ;'/Iffsf af/]df ljrf/k|wfg n]vx¿ tof/ ug]{
/ ;dfrf/kq, PkmPd, /]l8of] tyf c¿ ;~rf/ dfWodnfO{
pknAw u/fpg]
•	a[xt ljBfno ;'/Iffsf ;/f]sf/jfnfx¿ rlr{t 6]lnlehg tyf
/]l8of] sfo{j|mddf pkl:yt eO{ a[xt ljBfno ;'/Iffsf af/]df
5nkmn ug]{
•	>Job[Zo ;fdu|Lx¿ pTkfbg u/L ;~rf/sf ;fdflhs ;~hfn
tyf cGo ;~rf/ dfWodaf6 k|;f/ ug]{
%= a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf af/]df :yfgLo ;/sf/nfO{ hfgsf/L lbg agfOPsf]
;~rf/ cleofg sfo{of]hgf gd'gf/pbfx/0f
lj|mofsnfkx¿ sfof{Gjogstf{ ;|f]t /
nfut ;do
nlIft ;d"x % :yfgLo ;/sf/x¿
p2]Zox¿
•	 :yfgLo ;/sf/n] a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hnfO{ lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfnon]
cg'df]bg u/]sf] s'/f hfgsfl/ /fVg],
•	 Go"gtd Kofs]hsf] kmfObfaf/] ;';'lrt eO{ a[xt ljBfno ;'/Iff k|j4{g ug]{,
•	 Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu slxn] s] ug{'k5{{ eGg] s'/f a'emL hfgsfl/ /fVg],
•	 ;a} :yfgLo ljBfnox¿df Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu k|lta4tf JoSt ub}{ ;xhLs/0f ug{',
•	 Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu ljBfnox¿nfO{ cfjZostf cg';f/ ;xof]u ug{' .
ls|ofsnfk %=! ;fdflhs kl/rfng sfo{of]hgf agfpg] / :yfgLo :jo+;]js, o'jf;d"x, cleefjs
;d"x, /fhgLltsdL{, k|efjzfnL dflg;x¿, ;d'bfodf cfwfl/t ;ª3;+:yf / cGo ;/f]sf/jfnfx¿sf]
Ifdtf clej[l4 ug]{ .
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff;Fu ;/f]sf/ /fVg] :yfgLo ;d"xx¿sf]
klxrfg u/L ;"rL agfpg]
•	 ;DalGwt :yfgLo ;d"xx¿, / Go"gtd Kofs]h tyf
sfof{Gjog sfo{ljlwsf af/]df d'Vo wf/0ff ePsf
dflg;x¿sf nflu tflnd / cled'vLs/0f cfof]hgf ug]{
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%36
•	 ljBfno kl/jf/, :yfgLo ;ª3x¿ / cGo ;DalGwt
;d"xx¿;Fu lgoldt ¿kdf a[xt ljBfno ;'/Iffsf
ljifodf ;dGjo a}7s ug]{
•	 :yfgLo ;d"xsf k|ltlglwx¿nfO{ a[xt ljBfno
;'/Iff;DaGwL lj|mofsnfkx¿ / sfo{j|mdx¿df cfdlGqt
ug]{
ls|ofsnfk %=@ nlIft ;d"xsfnflu ljz]if ;~rf/;fdu|Lx¿ pTkfbg / ljt/0f ug]{ .
•	 a[xt ljBfno ;'/Iffsf] ;Gb]z;lxtsf ˆn]S; / xf]l8{ª af]8{x¿
pknAw ePdf k|of]u ug]{ jf pTkfbg u/L :yfgLo ;/sf/sf
sfof{nox¿df k|bz{g ug]{
•	 ljBfnosf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff ;Gb]z pTkfbg u/L
PsLs[t ¿kdf ljt/0f ug]{
•	 Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwsf af/]df :yfgLo
;/sf/sf sd{rf/Lx¿nfO{ cled'vLs/0f ug]{
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff nlIft krf{, kDKn]6 / cGo 5flkPsf
;fdu|Lx¿ -olb pko'St ;fdu|Lx¿ pknAw 5}gg eg]_ pTkfbg
ug]{,
•	 :yfgLo ;~rf/sf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL d'Vo
;Gb]zx¿;lxtsf] lgb]{zg k'l:tsf tof/ ug]{ .
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;dfrf/ / ljrf/k|wfg n]vx¿
tof/ u/L ;dfrf/kq, PkmPd, /]l8of] / cgnfOg ;dfrf/
kf]6{nnfO{ pknAw u/fpg
•	 :yfgLo ;/sf/ a[xt ljBfno ;'/Iff km];a's k]h / o'6o'a
Rofgn agfpg]
•	 rlr{t /]l8of], 6]lnlehg sfo{j|md tyf ;dfrf/df a[xt
ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;Gb]zx¿ ;"rgf tyf lj1fkgsf ¿kdf
k|;f/ ug]{
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff /]l8of], 6]lnlehgsfo{j|md tyf :ynut
l/kf]6{ tof/ u/L k|;f/0f ug]{
•	 a[xt ljBfno ;'/Iffsf ;/f]sf/jfnfx¿;Fu /]l8of] / 6]lnlehgdf
uf]nd]r 5nkmn ug]{
ls|ofsnfk %=# ;d'bfodf a[xt ljwfno ;'/Iff ;r]tgf clej[l4 lj|mofsnfk ;~rfng ug]{
•	 :yfgLo ;/sf/n] lgoldt ¿kdf ljBfno kl/jf/;Fu a[xt
ljBfno ;'/Iff;DaGwL 5nkmn / cGt/lj|mof ug]{
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL lbj; tyf sfo{j|mdx¿ dgfpg]
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ¥ofnLx¿ cfof]hgf ug]{
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 37
^= a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf af/]df ;ª3Lo / k|fb]lzs ;/sf/ / ltgLx¿sf
lgsfox¿, u}x|;/sf/L ;+:yf, cw{u}x|;/sf/L ;+:yf, ljsf; ;fem]bf/x¿ / ;~rf/nfO{
hfgsf/L lbg agfOPsf] ;~rf/ cleofg sfo{of]hgf gd'gf / pbfx/0f
ls|ofsnfk sfof{Gjogstf{
;|f]t /
nfut
;do
nlIft ;d"x ^ :yfgLo ;/sf/x¿Ù ;ª3Lo / k|fb]lzs ;/sf/ tyf ltgLx¿sf lgsfox¿, u}x|;/sf/L
;+:yf, cw{u}x|;/sf/L ;+:yf, ljsf; ;fem]bf/x¿
p2]Zox¿
•	 ;a} ljBfnodf Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjog clgjfo{ 5 / of] /fli6«o k|fyldstfdf kb{5 xf] eGg]
s'/f a'emL cg';/0f ug{',
•	 ljBdfg tyf gofF gLlt, sfo{ljlw / cGo dfWodaf6 Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu pko'St
jftfj/0f pknAw u/fpg] k|lta4tf JoSt ug{',
•	 a[xt ljBfno ;'/Iffsf af/]df k|zf;lgs lgb]{zgx¿ / ;fj{hlgs 3f]if0ffx¿ hf/L ug{',
•	 Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu :yfgLo ;/sf/nfO{ cfjZos ;|f]t;fwg Joj:yf ug{',
•	 a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;+:yfut ;'b[9Ls/0f, ;+oGq / Ifdtf ljsf; ug{' .
ls|ofsnfk g+=^=! ;fj{hlgs ;~rf/ ;fdu|Lx¿ pTkfbg / k|;f/0f ug]{ .
•	 k|fb]lzs ;/sf/, dGqLx¿ / ;f+;bx¿nfO{ k|efljt kfg{ a[xt
ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;dfrf/ / ljrf/k|wfg n]vx¿ tof/
u/L ;fj{hlgs ;~rf/ / cGo dfWodnfO{ k|;f/0fsf nflu
pknAw u/fpg]
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff km];a's k]h / o'6o'a Rofgn agfO{
o;nfO{ ;ª3Lo / k|fb]lzs ;/sf/;Fu hf]8g]
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff ;Gb]znfO{ ;dfrf/nufot rlr{t /]l8of]
tyf 6]lnlehg sfo{j|mddf ;dfj]z ug]{
•	 P;PdP; ;Gb]z tof/ u/L PsLs[t ¿kdf w]/} hgfnfO{ k7fpg]
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL /]l8of], 6]lnlehg sfo{j|md /
:ynut l/kf]6{ tof/ u/L k|;f/0f ug{]
•	 a[xt ljBfno ;'/Iffsf ;/f]sf/jfnfx¿;Fu /]l8of] / 6]lnlehgdf
uf]nd]r 5nkmn ug]{
lj|mofsnfk g+= ^=@ a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;ª3Lo / k|fb]lzs ;/f]sf/jfnfx¿;Fu k}/jL ug]{ .
•	 ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;/sf/L sfuhftsf] ;"rL lgdf{0f
•	 ;ª3Lo / k|fb]lzs ;/f]sf/jfnfx¿;Fu a[xt ljBfno
;'/Iff;DaGwL 5nkmn sfo{j|md cfof]hgf
•	 a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf af/]df cleofgx¿
cfof]hgf
•	 ljkb hf]lvd Go"gLs/0f / afn ;+/If0fsf ljifo;d]t ;dfj]z
ePsf] a[xt ljBfno ;'/Iffsf d'2fx¿sf] oyfy{ hfgsf/L
•	 k|ltj]bg tof/ u/L o;nfO{ k|;f/0fsf nflu ;~rf/ dfWoddf
ljt/0f
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%38
cg';"rL * a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf] ;'b[9 a'emfO dfkgsf nflu ;'emfOPsf
d'Vo ;"rsx¿
;"rsx¿
nIo
k|flKt;Dddf
!= ljBfyL{x¿
!=!	 hjfkm lbg;Sg] ljBfyL{sf] k|ltzt % -pd]/, lnªu / ;LdfGts[t ;d"xdf
5'6ofOPsf]_
s= a[xt ljBfno ;'/Iff eg]sf] s] xf] <
v= Go"gtd Kofs]hsf kmfObfx¿ s] s] x'g <
!=@ tf]lsPsf] ;dofjlwdf Kofs]hsf] sfof{Gjogsf ljifodf ljBfno Joj:yfkg
;ldlt / k|wfgfWofks;Fu ljBfyL{x¿n] sltk6s s'/f u/]sf 5g < -pd]/,
lnªu / ;LdfGts[t ;d"xdf 5'6ofOPsf]_
@= k|wfgfWofksx¿ / a[xt ljBfno ;'/Iff tyf n}ªuLs ;dfgtf / ;fdflhs ;dfj]zLs/0f ;Dks{
lzIfsx¿
@=! Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwsf af/]df ;'g]sf jf k9]sf lzIfsx¿sf]
k|ltzt -pd]/, lnªu / ;LdfGts[t ;d"xdf 5'6ofOPsf]_
@=@ cfˆgf] lhDd]jf/Ldf /x]sf Go"gtd Kofs]hsf tLg cf]6f lj|mofknfksf af/]df
atfpg ;Sg] k|wfgfWofksx¿, n}ªuLs ;dfgtf / ;fdflhs ;dfj]zLs/0f
tyf ljkb hf]lvd Go"gLs/0f ;Dks{ lzIfsx¿sf] k|ltzt -pd]/, lnªu /
;LdfGts[t ;d"xdf 5'6ofOPsf]_
@=# Go"gtd Kofs]hsf] s]xL efu jf c+znfO{ nfu" ug{ rfxg] lzIfsx¿sf] k|ltzt
@=$ Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwsf] k':ts -k|ltx¿_ ePsf ljBfnox¿sf]
k|ltzt
@=% oL ljifodf sfo{of]hgf agfPsf ljBfnox¿sf] k|ltzt
s= hf]lvd Go"gLs/0f
v= k"j{tof/L
u= afn ;+/If0f
3= ljBfno lg/Gt/tf
@=^ ljut jif{df u}x| ;+/rgfTds / ;;fgf cNkLs/0f sfo{x¿ ;~rfng u/]sf
ljBfnox¿sf] k|ltzt
@=& s'g} lgwf{l/t ;dodf a[xt ljBfno ;'/Iffsf ljifodf ljBfno kl/jf/ /
:yfgLo ;d'bfolar cGt/lj|mof
of ;qx¿ cfof]hgf u/]sf ljBfnox¿sf] k|ltzt
#=! ljBfno Joj:yfkg ;ldltx¿
#=! Go"gtd Kofs]h s] xf] / sfof{Gjog sfo{ljlw s] k|of]hgsf nflu xf] eGg] yfxf
kfPsf ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf ;b:ox¿sf] k|ltzt
#=@ cfˆgf] lhDd]jf/Ldf /x]sf Go"gtd Kofs]hsf lj|mofknfksf af/]df atfpg ;Sg]
ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf ;b:ox¿sf] k|ltzt
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 39
#=# Go"gtd Kofs]h nfu" ug{ rfxg] ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf ;b:ox¿sf]
k|ltzt
#=$ Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwsf af/]df lgwf{l/t ;dodf ljBfnodf
a;]sf] a}7s ;ªVof
#=% Go"gtd Kofs]h lj|mofsnfkx¿;Fu a[xt ljBfno ;'/Iff sfo{of]hgf ;dfj]z
ug{ ljBfno ;'wf/ of]hgfdf ;+zf]wg jf kl/dfh{g u/]sf ljBfnox¿sf] ;ªVof
#=^ sfof{Gjog sfo{ljlw adf]lhd ljBfnodf Ifdtf clej[l4 lj|mofsnfkx¿
;~rfng ePsf] ;ªVof
#=& ;+/rgfTds n]vfhf]vf u/]sf / Go"gtd ;+/rgfTds ;'/Iff lj|mofsnfkx¿ nfu"
u/]sf tyf u'0f:t/ ;'lglZrt u/]sf ljBfnox¿sf] k|ltzt
#=* :yfgLo ;/f]sf/jfnf;Fu ;Da4 clVtof/jfnfx¿n] u/]sf] a[xt ljBfno ;'/Iff
;dGjo a}7s ;ªVof .
$= cleefjs
$=! ljBfyL{sf nflu ljBfno ;'/lIft :yn x'g'k5{ / Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogn]
ljBfnonfO{ ;'/lIft :yn agfpF5 eGg] s'/f hfg]sf cleefjsx¿sf] k|ltzt
$=@ cfˆgf afnaflnsfn] cWoog ug]{ ljBfnosf] cj:yf -;'/lIft jf c;'/lIft_
a'em]sf cleefjsx¿sf] k|ltzt
$=# Go"gtd Kofs]hsf] kmfObf a'em]sf cleefjsx¿sf] k|ltzt
$=$ ljBfno Joj:yfkg ;ldlt lzIfsx¿ / :yfgLo ;/sf/ g} Go"gtd Kofs]h
sfof{Gjogdf d'Vo lhDd]jf/ x'G5 eGg] a'em]sf cleefjsx¿sf] k|ltzt
$=% ljBfnodf cleefjssf] ;lj|mo ;xeflutfn] Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf
pmhf{ / k|]/0ff lbG5 eGg] a'em]sf cleefjsx¿sf] k|ltzt
$=^ cfˆgf afnaflnsfsf] ljBfnodf Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf] dfu ug{
af/Daf/ ljBfnodf hfg] cleefjsx¿sf] k|ltzt
$=& s'g} lgwf{l/t ;dodf ljBfno Joj:yfkg ;ldlt / lzIfsx¿;Fusf a}7sdf
Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf] af/]df 5nkmn ug]{ cleefjsx¿sf] k|ltzt
%= :yfgLo ;/sf/
%=! Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu ljBfnox¿nfO{ k|fljlws ;xof]u pknAw
u/fpg] :yfgLo ;/sf/x¿sf] ;ªVof
%=@ a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ah]6 ljlgof]hg u/]sf :yfgLo ;/sf/x¿sf]
k|ltzt
%=# lgwf{l/t ;dodf Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu cGo ;/f]sf/jfnf
/ clVtof/jfnfx¿;Fu ePsf ;dGjo a}7ssf] ;ªVof
%=$ afn ;+/If0f / ljBfno zflGtIf]q;DaGwL cfrf/;+lxtf agfPsf
ljBfnox¿sf] ;ªVof
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%40
^= ;ª3Lo / k|fb]lzs ;/sf/x¿
^=! a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsfnflu ;ª3Lo / k|fb]lzs
txsf] gLlt / sfo{j|mdx¿sf] pknAwtf
^=@ a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu o; cfly{s jif{df ljlgof]hg ul/Psf] ah]6sf]
k|ltzt
^=# a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu /fhgLlts OR5fzlSt ;fj{hlgs gLltx¿
;|f]tsf] afF8kmfF8 / ;dGjosf sfo{j|mdx¿;d]t ;+nUg u/L tof/ ul/Psf
36gf cWoogx¿
a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 41
Communication and Dissemination Strategy for  Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019

More Related Content

What's hot

3. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 33. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 3DIPECHO Nepal
 
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
WOREC Nepal
 
२८ औं अन्तराष्ट्रिय १६ दिने लैंगिक हिंसा बिरुद्धको अभियान २०१९ अवधारणा पत्र अन्र
२८ औं अन्तराष्ट्रिय १६ दिने लैंगिक हिंसा बिरुद्धको अभियान २०१९ अवधारणा पत्र अन्र२८ औं अन्तराष्ट्रिय १६ दिने लैंगिक हिंसा बिरुद्धको अभियान २०१९ अवधारणा पत्र अन्र
२८ औं अन्तराष्ट्रिय १६ दिने लैंगिक हिंसा बिरुद्धको अभियान २०१९ अवधारणा पत्र अन्र
WOREC Nepal
 
याैन हिंसा तथा घरेलु हिंसा सम्बन्धी सूचना सामग्री
याैन हिंसा तथा घरेलु हिंसा सम्बन्धी सूचना सामग्रीयाैन हिंसा तथा घरेलु हिंसा सम्बन्धी सूचना सामग्री
याैन हिंसा तथा घरेलु हिंसा सम्बन्धी सूचना सामग्री
WOREC Nepal
 
38 issue of paryawaran
38 issue of paryawaran38 issue of paryawaran
38 issue of paryawaran
DPNet
 
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा | Gender-based violence
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा  | Gender-based violenceलैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा  | Gender-based violence
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा | Gender-based violence
WOREC Nepal
 
31 poster flood n landslides
31 poster flood n landslides31 poster flood n landslides
31 poster flood n landslides
DPNet
 
Sphere book 2011 nepali 2013
Sphere book 2011 nepali 2013Sphere book 2011 nepali 2013
Sphere book 2011 nepali 2013
DPNet
 
Nepal ldrmp 2011 final
Nepal ldrmp 2011 finalNepal ldrmp 2011 final
Nepal ldrmp 2011 final
DPNet
 
Sbdrr training to teachers n lfinal draft
Sbdrr training to teachers  n lfinal draftSbdrr training to teachers  n lfinal draft
Sbdrr training to teachers n lfinal draft
DPNet
 
Final golden 1000 days communication campaign nirdesika, 2073
Final golden 1000 days communication campaign nirdesika, 2073Final golden 1000 days communication campaign nirdesika, 2073
Final golden 1000 days communication campaign nirdesika, 2073
Umesh Maharjan
 
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकार
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकारलैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकार
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकार
WOREC Nepal
 
Safe Schol toolkit Nepali
Safe Schol toolkit NepaliSafe Schol toolkit Nepali
Safe Schol toolkit Nepali
DPNet
 
Cheli sandesh 2
Cheli sandesh 2Cheli sandesh 2
Cheli sandesh 2
KI Nepal
 
Pa ddr planning process brief aug 09
Pa ddr planning process  brief aug 09Pa ddr planning process  brief aug 09
Pa ddr planning process brief aug 09
DIPECHO Nepal
 
Hamro Aangan 2070
Hamro Aangan 2070Hamro Aangan 2070
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
DPNet
 
Aksharica - 087 (अक्षरिका - ०८७)
Aksharica - 087 (अक्षरिका - ०८७)Aksharica - 087 (अक्षरिका - ०८७)
Aksharica - 087 (अक्षरिका - ०८७)
Rajesh Koirala
 
Aan edmcbdp training mannual 2004
Aan edmcbdp training mannual 2004Aan edmcbdp training mannual 2004
Aan edmcbdp training mannual 2004
edmnepal
 
Ne freedom
Ne freedomNe freedom
Ne freedom
Loveofpeople
 

What's hot (20)

3. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 33. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 3
 
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
 
२८ औं अन्तराष्ट्रिय १६ दिने लैंगिक हिंसा बिरुद्धको अभियान २०१९ अवधारणा पत्र अन्र
२८ औं अन्तराष्ट्रिय १६ दिने लैंगिक हिंसा बिरुद्धको अभियान २०१९ अवधारणा पत्र अन्र२८ औं अन्तराष्ट्रिय १६ दिने लैंगिक हिंसा बिरुद्धको अभियान २०१९ अवधारणा पत्र अन्र
२८ औं अन्तराष्ट्रिय १६ दिने लैंगिक हिंसा बिरुद्धको अभियान २०१९ अवधारणा पत्र अन्र
 
याैन हिंसा तथा घरेलु हिंसा सम्बन्धी सूचना सामग्री
याैन हिंसा तथा घरेलु हिंसा सम्बन्धी सूचना सामग्रीयाैन हिंसा तथा घरेलु हिंसा सम्बन्धी सूचना सामग्री
याैन हिंसा तथा घरेलु हिंसा सम्बन्धी सूचना सामग्री
 
38 issue of paryawaran
38 issue of paryawaran38 issue of paryawaran
38 issue of paryawaran
 
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा | Gender-based violence
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा  | Gender-based violenceलैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा  | Gender-based violence
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा | Gender-based violence
 
31 poster flood n landslides
31 poster flood n landslides31 poster flood n landslides
31 poster flood n landslides
 
Sphere book 2011 nepali 2013
Sphere book 2011 nepali 2013Sphere book 2011 nepali 2013
Sphere book 2011 nepali 2013
 
Nepal ldrmp 2011 final
Nepal ldrmp 2011 finalNepal ldrmp 2011 final
Nepal ldrmp 2011 final
 
Sbdrr training to teachers n lfinal draft
Sbdrr training to teachers  n lfinal draftSbdrr training to teachers  n lfinal draft
Sbdrr training to teachers n lfinal draft
 
Final golden 1000 days communication campaign nirdesika, 2073
Final golden 1000 days communication campaign nirdesika, 2073Final golden 1000 days communication campaign nirdesika, 2073
Final golden 1000 days communication campaign nirdesika, 2073
 
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकार
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकारलैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकार
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकार
 
Safe Schol toolkit Nepali
Safe Schol toolkit NepaliSafe Schol toolkit Nepali
Safe Schol toolkit Nepali
 
Cheli sandesh 2
Cheli sandesh 2Cheli sandesh 2
Cheli sandesh 2
 
Pa ddr planning process brief aug 09
Pa ddr planning process  brief aug 09Pa ddr planning process  brief aug 09
Pa ddr planning process brief aug 09
 
Hamro Aangan 2070
Hamro Aangan 2070Hamro Aangan 2070
Hamro Aangan 2070
 
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
 
Aksharica - 087 (अक्षरिका - ०८७)
Aksharica - 087 (अक्षरिका - ०८७)Aksharica - 087 (अक्षरिका - ०८७)
Aksharica - 087 (अक्षरिका - ०८७)
 
Aan edmcbdp training mannual 2004
Aan edmcbdp training mannual 2004Aan edmcbdp training mannual 2004
Aan edmcbdp training mannual 2004
 
Ne freedom
Ne freedomNe freedom
Ne freedom
 

Similar to Communication and Dissemination Strategy for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019

Role of Local Government for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Role of Local Government for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019Role of Local Government for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Role of Local Government for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Ndrc Nepal
 
Implementation Guideline for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) ...
Implementation Guideline for  Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) ...Implementation Guideline for  Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) ...
Implementation Guideline for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) ...
Ndrc Nepal
 
Comprehensive School Safety Implementation Guideline March 2019 Nepali
Comprehensive School Safety Implementation Guideline March 2019 NepaliComprehensive School Safety Implementation Guideline March 2019 Nepali
Comprehensive School Safety Implementation Guideline March 2019 Nepali
Ndrc Nepal
 
Curriculum 11 12 (group-5)
Curriculum 11 12 (group-5)Curriculum 11 12 (group-5)
Curriculum 11 12 (group-5)
sharadnp
 
Curriculum 11 12 (group-2)
Curriculum 11 12 (group-2)Curriculum 11 12 (group-2)
Curriculum 11 12 (group-2)
sharadnp
 
NFDN Regional publication
NFDN Regional publicationNFDN Regional publication
NFDN Regional publication
Uttam Siwakoti
 
Child rights in School
Child rights in SchoolChild rights in School
Nepal- Total sanitation guidelines 2073 ministry of water supply and sanitat...
Nepal- Total  sanitation guidelines 2073 ministry of water supply and sanitat...Nepal- Total  sanitation guidelines 2073 ministry of water supply and sanitat...
Nepal- Total sanitation guidelines 2073 ministry of water supply and sanitat...
Bhim Upadhyaya
 
Bulletisn 23rd sept .
Bulletisn 23rd  sept .Bulletisn 23rd  sept .
Bulletisn 23rd sept .
Pramod Pokhrel
 
3. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 33. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 3
DPNet
 
Singapore created by lee article written by bhim upadhyaya
Singapore created by  lee article written by bhim upadhyayaSingapore created by  lee article written by bhim upadhyaya
Singapore created by lee article written by bhim upadhyaya
Bhim Upadhyaya
 
Case study dipecho v upca
Case study dipecho v upcaCase study dipecho v upca
Case study dipecho v upca
DIPECHO Nepal
 
Curriculum 11 12 (group-1)
Curriculum 11 12 (group-1)Curriculum 11 12 (group-1)
Curriculum 11 12 (group-1)
sharadnp
 
Policy response to youth participation in Nepal
Policy response to youth participation in Nepal Policy response to youth participation in Nepal
Policy response to youth participation in Nepal
Brabim Kumar
 
Curriculum 11 12 (group-3)
Curriculum 11 12 (group-3)Curriculum 11 12 (group-3)
Curriculum 11 12 (group-3)
sharadnp
 
Cheli sandesh issue 6
Cheli sandesh issue 6Cheli sandesh issue 6
Cheli sandesh issue 6
KI Nepal
 
Dp net constitution april 2k7
Dp net constitution april 2k7Dp net constitution april 2k7
Dp net constitution april 2k7
DPNet
 
8. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 88. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 8
DPNet
 
Cheli Sandesh 1
Cheli Sandesh 1Cheli Sandesh 1
Cheli Sandesh 1
KI Nepal
 
Food Security-Yamuna for NSC
Food Security-Yamuna for NSCFood Security-Yamuna for NSC
Food Security-Yamuna for NSC
Ghale Yamuna
 

Similar to Communication and Dissemination Strategy for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019 (20)

Role of Local Government for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Role of Local Government for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019Role of Local Government for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Role of Local Government for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
 
Implementation Guideline for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) ...
Implementation Guideline for  Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) ...Implementation Guideline for  Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) ...
Implementation Guideline for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) ...
 
Comprehensive School Safety Implementation Guideline March 2019 Nepali
Comprehensive School Safety Implementation Guideline March 2019 NepaliComprehensive School Safety Implementation Guideline March 2019 Nepali
Comprehensive School Safety Implementation Guideline March 2019 Nepali
 
Curriculum 11 12 (group-5)
Curriculum 11 12 (group-5)Curriculum 11 12 (group-5)
Curriculum 11 12 (group-5)
 
Curriculum 11 12 (group-2)
Curriculum 11 12 (group-2)Curriculum 11 12 (group-2)
Curriculum 11 12 (group-2)
 
NFDN Regional publication
NFDN Regional publicationNFDN Regional publication
NFDN Regional publication
 
Child rights in School
Child rights in SchoolChild rights in School
Child rights in School
 
Nepal- Total sanitation guidelines 2073 ministry of water supply and sanitat...
Nepal- Total  sanitation guidelines 2073 ministry of water supply and sanitat...Nepal- Total  sanitation guidelines 2073 ministry of water supply and sanitat...
Nepal- Total sanitation guidelines 2073 ministry of water supply and sanitat...
 
Bulletisn 23rd sept .
Bulletisn 23rd  sept .Bulletisn 23rd  sept .
Bulletisn 23rd sept .
 
3. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 33. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 3
 
Singapore created by lee article written by bhim upadhyaya
Singapore created by  lee article written by bhim upadhyayaSingapore created by  lee article written by bhim upadhyaya
Singapore created by lee article written by bhim upadhyaya
 
Case study dipecho v upca
Case study dipecho v upcaCase study dipecho v upca
Case study dipecho v upca
 
Curriculum 11 12 (group-1)
Curriculum 11 12 (group-1)Curriculum 11 12 (group-1)
Curriculum 11 12 (group-1)
 
Policy response to youth participation in Nepal
Policy response to youth participation in Nepal Policy response to youth participation in Nepal
Policy response to youth participation in Nepal
 
Curriculum 11 12 (group-3)
Curriculum 11 12 (group-3)Curriculum 11 12 (group-3)
Curriculum 11 12 (group-3)
 
Cheli sandesh issue 6
Cheli sandesh issue 6Cheli sandesh issue 6
Cheli sandesh issue 6
 
Dp net constitution april 2k7
Dp net constitution april 2k7Dp net constitution april 2k7
Dp net constitution april 2k7
 
8. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 88. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 8
 
Cheli Sandesh 1
Cheli Sandesh 1Cheli Sandesh 1
Cheli Sandesh 1
 
Food Security-Yamuna for NSC
Food Security-Yamuna for NSCFood Security-Yamuna for NSC
Food Security-Yamuna for NSC
 

More from Ndrc Nepal

7. ndrc covid notebook final december 20
7. ndrc covid notebook final december 207. ndrc covid notebook final december 20
7. ndrc covid notebook final december 20
Ndrc Nepal
 
8. ndrc covid calendar2021 final december 20
8. ndrc covid calendar2021 final december 208. ndrc covid calendar2021 final december 20
8. ndrc covid calendar2021 final december 20
Ndrc Nepal
 
4. app covid 19 brochure tharu ndrc
4. app covid 19 brochure tharu ndrc4. app covid 19 brochure tharu ndrc
4. app covid 19 brochure tharu ndrc
Ndrc Nepal
 
2. app covid 19 brochure maithili ndrc
2. app covid 19 brochure maithili ndrc2. app covid 19 brochure maithili ndrc
2. app covid 19 brochure maithili ndrc
Ndrc Nepal
 
3. app covid 19 brochure awadhi ndrc
3. app covid 19 brochure awadhi ndrc3. app covid 19 brochure awadhi ndrc
3. app covid 19 brochure awadhi ndrc
Ndrc Nepal
 
1. app covid 19 brochure nepali ndrc
1. app covid 19 brochure nepali ndrc1. app covid 19 brochure nepali ndrc
1. app covid 19 brochure nepali ndrc
Ndrc Nepal
 
1. app covid 19 book nepali ndrc
1. app covid 19 book nepali ndrc1. app covid 19 book nepali ndrc
1. app covid 19 book nepali ndrc
Ndrc Nepal
 
The covid 19 crisis in nepal coping crackdown challenges
The covid 19 crisis in nepal coping crackdown challengesThe covid 19 crisis in nepal coping crackdown challenges
The covid 19 crisis in nepal coping crackdown challenges
Ndrc Nepal
 
Nepal's readiness and response to pandemic covid 19
Nepal's readiness and response to pandemic covid 19Nepal's readiness and response to pandemic covid 19
Nepal's readiness and response to pandemic covid 19
Ndrc Nepal
 
Ndrc nepal general introduction 2019
Ndrc nepal general introduction 2019Ndrc nepal general introduction 2019
Ndrc nepal general introduction 2019
Ndrc Nepal
 
School safety-self-assessment-checklist-booklet
School safety-self-assessment-checklist-bookletSchool safety-self-assessment-checklist-booklet
School safety-self-assessment-checklist-booklet
Ndrc Nepal
 
Child Centered DRR and School safety booklet Nepali
Child Centered DRR and School safety booklet Nepali Child Centered DRR and School safety booklet Nepali
Child Centered DRR and School safety booklet Nepali
Ndrc Nepal
 
Burdan DRR calendar-2018
Burdan DRR calendar-2018Burdan DRR calendar-2018
Burdan DRR calendar-2018
Ndrc Nepal
 
Flyer of-burdan-project
Flyer of-burdan-projectFlyer of-burdan-project
Flyer of-burdan-project
Ndrc Nepal
 
Community school-based-disaster-risk-management-model-for-urban-resilience
Community school-based-disaster-risk-management-model-for-urban-resilienceCommunity school-based-disaster-risk-management-model-for-urban-resilience
Community school-based-disaster-risk-management-model-for-urban-resilience
Ndrc Nepal
 
ISDR 2011 CCDRR Leaflet Nepali
ISDR 2011 CCDRR Leaflet NepaliISDR 2011 CCDRR Leaflet Nepali
ISDR 2011 CCDRR Leaflet Nepali
Ndrc Nepal
 
DRR Good Practice Book
DRR Good Practice Book DRR Good Practice Book
DRR Good Practice Book
Ndrc Nepal
 
Safe school framework Nepali 2011
Safe school framework Nepali 2011Safe school framework Nepali 2011
Safe school framework Nepali 2011
Ndrc Nepal
 
NDRC NICSS Safe School Learning Sharing 2019
NDRC NICSS Safe School Learning Sharing 2019NDRC NICSS Safe School Learning Sharing 2019
NDRC NICSS Safe School Learning Sharing 2019
Ndrc Nepal
 
Final Report NICSS 2019
Final Report  NICSS  2019Final Report  NICSS  2019
Final Report NICSS 2019
Ndrc Nepal
 

More from Ndrc Nepal (20)

7. ndrc covid notebook final december 20
7. ndrc covid notebook final december 207. ndrc covid notebook final december 20
7. ndrc covid notebook final december 20
 
8. ndrc covid calendar2021 final december 20
8. ndrc covid calendar2021 final december 208. ndrc covid calendar2021 final december 20
8. ndrc covid calendar2021 final december 20
 
4. app covid 19 brochure tharu ndrc
4. app covid 19 brochure tharu ndrc4. app covid 19 brochure tharu ndrc
4. app covid 19 brochure tharu ndrc
 
2. app covid 19 brochure maithili ndrc
2. app covid 19 brochure maithili ndrc2. app covid 19 brochure maithili ndrc
2. app covid 19 brochure maithili ndrc
 
3. app covid 19 brochure awadhi ndrc
3. app covid 19 brochure awadhi ndrc3. app covid 19 brochure awadhi ndrc
3. app covid 19 brochure awadhi ndrc
 
1. app covid 19 brochure nepali ndrc
1. app covid 19 brochure nepali ndrc1. app covid 19 brochure nepali ndrc
1. app covid 19 brochure nepali ndrc
 
1. app covid 19 book nepali ndrc
1. app covid 19 book nepali ndrc1. app covid 19 book nepali ndrc
1. app covid 19 book nepali ndrc
 
The covid 19 crisis in nepal coping crackdown challenges
The covid 19 crisis in nepal coping crackdown challengesThe covid 19 crisis in nepal coping crackdown challenges
The covid 19 crisis in nepal coping crackdown challenges
 
Nepal's readiness and response to pandemic covid 19
Nepal's readiness and response to pandemic covid 19Nepal's readiness and response to pandemic covid 19
Nepal's readiness and response to pandemic covid 19
 
Ndrc nepal general introduction 2019
Ndrc nepal general introduction 2019Ndrc nepal general introduction 2019
Ndrc nepal general introduction 2019
 
School safety-self-assessment-checklist-booklet
School safety-self-assessment-checklist-bookletSchool safety-self-assessment-checklist-booklet
School safety-self-assessment-checklist-booklet
 
Child Centered DRR and School safety booklet Nepali
Child Centered DRR and School safety booklet Nepali Child Centered DRR and School safety booklet Nepali
Child Centered DRR and School safety booklet Nepali
 
Burdan DRR calendar-2018
Burdan DRR calendar-2018Burdan DRR calendar-2018
Burdan DRR calendar-2018
 
Flyer of-burdan-project
Flyer of-burdan-projectFlyer of-burdan-project
Flyer of-burdan-project
 
Community school-based-disaster-risk-management-model-for-urban-resilience
Community school-based-disaster-risk-management-model-for-urban-resilienceCommunity school-based-disaster-risk-management-model-for-urban-resilience
Community school-based-disaster-risk-management-model-for-urban-resilience
 
ISDR 2011 CCDRR Leaflet Nepali
ISDR 2011 CCDRR Leaflet NepaliISDR 2011 CCDRR Leaflet Nepali
ISDR 2011 CCDRR Leaflet Nepali
 
DRR Good Practice Book
DRR Good Practice Book DRR Good Practice Book
DRR Good Practice Book
 
Safe school framework Nepali 2011
Safe school framework Nepali 2011Safe school framework Nepali 2011
Safe school framework Nepali 2011
 
NDRC NICSS Safe School Learning Sharing 2019
NDRC NICSS Safe School Learning Sharing 2019NDRC NICSS Safe School Learning Sharing 2019
NDRC NICSS Safe School Learning Sharing 2019
 
Final Report NICSS 2019
Final Report  NICSS  2019Final Report  NICSS  2019
Final Report NICSS 2019
 

Recently uploaded

Donate to charity during this holiday season
Donate to charity during this holiday seasonDonate to charity during this holiday season
Donate to charity during this holiday season
SERUDS INDIA
 
Monitoring Health for the SDGs - Global Health Statistics 2024 - WHO
Monitoring Health for the SDGs - Global Health Statistics 2024 - WHOMonitoring Health for the SDGs - Global Health Statistics 2024 - WHO
Monitoring Health for the SDGs - Global Health Statistics 2024 - WHO
Christina Parmionova
 
Abiy Berehe - Texas Commission on Environmental Quality Updates
Abiy Berehe - Texas Commission on Environmental Quality UpdatesAbiy Berehe - Texas Commission on Environmental Quality Updates
Abiy Berehe - Texas Commission on Environmental Quality Updates
Texas Alliance of Groundwater Districts
 
A Guide to AI for Smarter Nonprofits - Dr. Cori Faklaris, UNC Charlotte
A Guide to AI for Smarter Nonprofits - Dr. Cori Faklaris, UNC CharlotteA Guide to AI for Smarter Nonprofits - Dr. Cori Faklaris, UNC Charlotte
A Guide to AI for Smarter Nonprofits - Dr. Cori Faklaris, UNC Charlotte
Cori Faklaris
 
Texas Water Development Board Updates June 2024
Texas Water Development Board Updates June 2024Texas Water Development Board Updates June 2024
Texas Water Development Board Updates June 2024
Texas Alliance of Groundwater Districts
 
Contributi dei parlamentari del PD - Contributi L. 3/2019
Contributi dei parlamentari del PD - Contributi L. 3/2019Contributi dei parlamentari del PD - Contributi L. 3/2019
Contributi dei parlamentari del PD - Contributi L. 3/2019
Partito democratico
 
Transit-Oriented Development Study Working Group Meeting
Transit-Oriented Development Study Working Group MeetingTransit-Oriented Development Study Working Group Meeting
Transit-Oriented Development Study Working Group Meeting
Cuyahoga County Planning Commission
 
Preliminary findings _OECD field visits to ten regions in the TSI EU mining r...
Preliminary findings _OECD field visits to ten regions in the TSI EU mining r...Preliminary findings _OECD field visits to ten regions in the TSI EU mining r...
Preliminary findings _OECD field visits to ten regions in the TSI EU mining r...
OECDregions
 
PUBLIC FINANCIAL MANAGEMENT SYSTEM (PFMS) and DBT.pptx
PUBLIC FINANCIAL MANAGEMENT SYSTEM (PFMS) and DBT.pptxPUBLIC FINANCIAL MANAGEMENT SYSTEM (PFMS) and DBT.pptx
PUBLIC FINANCIAL MANAGEMENT SYSTEM (PFMS) and DBT.pptx
Marked12
 
Bangladesh studies presentation on Liberation War 1971 Indepence-of-Banglades...
Bangladesh studies presentation on Liberation War 1971 Indepence-of-Banglades...Bangladesh studies presentation on Liberation War 1971 Indepence-of-Banglades...
Bangladesh studies presentation on Liberation War 1971 Indepence-of-Banglades...
ssuser05e8f3
 
A proposed request for information on LIHTC
A proposed request for information on LIHTCA proposed request for information on LIHTC
A proposed request for information on LIHTC
Roger Valdez
 
Item #s 8&9 -- Demolition Code Amendment
Item #s 8&9 -- Demolition Code AmendmentItem #s 8&9 -- Demolition Code Amendment
Item #s 8&9 -- Demolition Code Amendment
ahcitycouncil
 
PPT Item # 7 - 231 Encino Avenue (sign. review)
PPT Item # 7 - 231 Encino Avenue (sign. review)PPT Item # 7 - 231 Encino Avenue (sign. review)
PPT Item # 7 - 231 Encino Avenue (sign. review)
ahcitycouncil
 
Milton Keynes Hospital Charity - A guide to leaving a gift in your Will
Milton Keynes Hospital Charity - A guide to leaving a gift in your WillMilton Keynes Hospital Charity - A guide to leaving a gift in your Will
Milton Keynes Hospital Charity - A guide to leaving a gift in your Will
fundraising4
 
IEA World Energy Investment June 2024- Statistics
IEA World Energy Investment June 2024- StatisticsIEA World Energy Investment June 2024- Statistics
IEA World Energy Investment June 2024- Statistics
Energy for One World
 
2024: The FAR - Federal Acquisition Regulations, Part 40
2024: The FAR - Federal Acquisition Regulations, Part 402024: The FAR - Federal Acquisition Regulations, Part 40
2024: The FAR - Federal Acquisition Regulations, Part 40
JSchaus & Associates
 
CBO’s Outlook for U.S. Fertility Rates: 2024 to 2054
CBO’s Outlook for U.S. Fertility Rates: 2024 to 2054CBO’s Outlook for U.S. Fertility Rates: 2024 to 2054
CBO’s Outlook for U.S. Fertility Rates: 2024 to 2054
Congressional Budget Office
 
Awaken new depths - World Ocean Day 2024, June 8th.
Awaken new depths - World Ocean Day 2024, June 8th.Awaken new depths - World Ocean Day 2024, June 8th.
Awaken new depths - World Ocean Day 2024, June 8th.
Christina Parmionova
 
United Nations World Oceans Day 2024; June 8th " Awaken new dephts".
United Nations World Oceans Day 2024; June 8th " Awaken new dephts".United Nations World Oceans Day 2024; June 8th " Awaken new dephts".
United Nations World Oceans Day 2024; June 8th " Awaken new dephts".
Christina Parmionova
 
快速办理(Bristol毕业证书)布里斯托大学毕业证Offer一模一样
快速办理(Bristol毕业证书)布里斯托大学毕业证Offer一模一样快速办理(Bristol毕业证书)布里斯托大学毕业证Offer一模一样
快速办理(Bristol毕业证书)布里斯托大学毕业证Offer一模一样
3woawyyl
 

Recently uploaded (20)

Donate to charity during this holiday season
Donate to charity during this holiday seasonDonate to charity during this holiday season
Donate to charity during this holiday season
 
Monitoring Health for the SDGs - Global Health Statistics 2024 - WHO
Monitoring Health for the SDGs - Global Health Statistics 2024 - WHOMonitoring Health for the SDGs - Global Health Statistics 2024 - WHO
Monitoring Health for the SDGs - Global Health Statistics 2024 - WHO
 
Abiy Berehe - Texas Commission on Environmental Quality Updates
Abiy Berehe - Texas Commission on Environmental Quality UpdatesAbiy Berehe - Texas Commission on Environmental Quality Updates
Abiy Berehe - Texas Commission on Environmental Quality Updates
 
A Guide to AI for Smarter Nonprofits - Dr. Cori Faklaris, UNC Charlotte
A Guide to AI for Smarter Nonprofits - Dr. Cori Faklaris, UNC CharlotteA Guide to AI for Smarter Nonprofits - Dr. Cori Faklaris, UNC Charlotte
A Guide to AI for Smarter Nonprofits - Dr. Cori Faklaris, UNC Charlotte
 
Texas Water Development Board Updates June 2024
Texas Water Development Board Updates June 2024Texas Water Development Board Updates June 2024
Texas Water Development Board Updates June 2024
 
Contributi dei parlamentari del PD - Contributi L. 3/2019
Contributi dei parlamentari del PD - Contributi L. 3/2019Contributi dei parlamentari del PD - Contributi L. 3/2019
Contributi dei parlamentari del PD - Contributi L. 3/2019
 
Transit-Oriented Development Study Working Group Meeting
Transit-Oriented Development Study Working Group MeetingTransit-Oriented Development Study Working Group Meeting
Transit-Oriented Development Study Working Group Meeting
 
Preliminary findings _OECD field visits to ten regions in the TSI EU mining r...
Preliminary findings _OECD field visits to ten regions in the TSI EU mining r...Preliminary findings _OECD field visits to ten regions in the TSI EU mining r...
Preliminary findings _OECD field visits to ten regions in the TSI EU mining r...
 
PUBLIC FINANCIAL MANAGEMENT SYSTEM (PFMS) and DBT.pptx
PUBLIC FINANCIAL MANAGEMENT SYSTEM (PFMS) and DBT.pptxPUBLIC FINANCIAL MANAGEMENT SYSTEM (PFMS) and DBT.pptx
PUBLIC FINANCIAL MANAGEMENT SYSTEM (PFMS) and DBT.pptx
 
Bangladesh studies presentation on Liberation War 1971 Indepence-of-Banglades...
Bangladesh studies presentation on Liberation War 1971 Indepence-of-Banglades...Bangladesh studies presentation on Liberation War 1971 Indepence-of-Banglades...
Bangladesh studies presentation on Liberation War 1971 Indepence-of-Banglades...
 
A proposed request for information on LIHTC
A proposed request for information on LIHTCA proposed request for information on LIHTC
A proposed request for information on LIHTC
 
Item #s 8&9 -- Demolition Code Amendment
Item #s 8&9 -- Demolition Code AmendmentItem #s 8&9 -- Demolition Code Amendment
Item #s 8&9 -- Demolition Code Amendment
 
PPT Item # 7 - 231 Encino Avenue (sign. review)
PPT Item # 7 - 231 Encino Avenue (sign. review)PPT Item # 7 - 231 Encino Avenue (sign. review)
PPT Item # 7 - 231 Encino Avenue (sign. review)
 
Milton Keynes Hospital Charity - A guide to leaving a gift in your Will
Milton Keynes Hospital Charity - A guide to leaving a gift in your WillMilton Keynes Hospital Charity - A guide to leaving a gift in your Will
Milton Keynes Hospital Charity - A guide to leaving a gift in your Will
 
IEA World Energy Investment June 2024- Statistics
IEA World Energy Investment June 2024- StatisticsIEA World Energy Investment June 2024- Statistics
IEA World Energy Investment June 2024- Statistics
 
2024: The FAR - Federal Acquisition Regulations, Part 40
2024: The FAR - Federal Acquisition Regulations, Part 402024: The FAR - Federal Acquisition Regulations, Part 40
2024: The FAR - Federal Acquisition Regulations, Part 40
 
CBO’s Outlook for U.S. Fertility Rates: 2024 to 2054
CBO’s Outlook for U.S. Fertility Rates: 2024 to 2054CBO’s Outlook for U.S. Fertility Rates: 2024 to 2054
CBO’s Outlook for U.S. Fertility Rates: 2024 to 2054
 
Awaken new depths - World Ocean Day 2024, June 8th.
Awaken new depths - World Ocean Day 2024, June 8th.Awaken new depths - World Ocean Day 2024, June 8th.
Awaken new depths - World Ocean Day 2024, June 8th.
 
United Nations World Oceans Day 2024; June 8th " Awaken new dephts".
United Nations World Oceans Day 2024; June 8th " Awaken new dephts".United Nations World Oceans Day 2024; June 8th " Awaken new dephts".
United Nations World Oceans Day 2024; June 8th " Awaken new dephts".
 
快速办理(Bristol毕业证书)布里斯托大学毕业证Offer一模一样
快速办理(Bristol毕业证书)布里斯托大学毕业证Offer一模一样快速办理(Bristol毕业证书)布里斯托大学毕业证Offer一模一样
快速办理(Bristol毕业证书)布里斯托大学毕业证Offer一模一样
 

Communication and Dissemination Strategy for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019

  • 1. g]kfn ;/sf/ lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno l;+xb/af/ a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt, @)&%
  • 2.
  • 3. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% -g]kfn ;/sf/, lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno -df= dGqL:t/_sf] ldlt @)&% kmfNu'g !# ut]sf] lg0f{oaf6 :jLs[t_ g]kfn ;/sf/ lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno l;+xb/af/
  • 4. g]kfn ;/sf/ lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno l;+xb/af/ kmf]g g+ M )!$@))#*# j]e;fO{6 M www.moest.gov.np Od]n M info@moe.gov.np ©M lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno, l;+xb/af/ k|sfzsM lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno l;+xb/af/ lglb{i6 p4/0f M a[xt ljBfno ;'/Iff ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt, lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno, l;+xb/jf/ .
  • 5. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLltsf] ;DaGwdf g]kfn k|fs[lts ljkb pGd'v d'n's xf] . ;+o'St /fi6«;ª3Lo ljsf; sfo{j|md (UNDP) n] g]kfnnfO{ hnjfo' kl/jt{gsf sf/0f ljZjs} rf}yf] ljkb pGd'v tyf e"sDkLo tyf af9Lklx/f]sf b[li6sf]0fn] j|mdzM P3f/f}F / tL;f}F ;ªs6f;Gg d'n's egL ;"rLs[t u/]sf] 5 . o:tf ljkbsf sf/0f ljBfno lzIffdf cj/f]w k'Ug ;S5, ef}lts ;+/rgfx¿ gi6 x'g ;S5g . ;fy;fy} ljBfyL{ / lzIfsnfO{ rf]6k6s nfUg], cf3ft k'Ug] tyf pgLx¿sf] d[To';d]t x'g] cj:yf l;h{gf x'g ;S5 . ljkb afx]s l;sfO:yndf x'g ;Sg] lxF;f åGå, lje]b h:tf cGo hf]lvdx¿n] klg ljBfno lzIffdf cj/f]w k'Ug ;S5 . ;'/lIft l;sfO jftfj/0fdf u'0f:t/Lo lzIffdf afnaflnsfsf] kx'Fr ;'lglZrt ub}{ ljBfno, ljBfyL{, lzIfs / sd{rf/Lx¿nfO{ k|fs[lts ljkb tyf åGå, lje]b h:tf cGo hf]lvdx¿af6 hf]ufpg] Pjd k|lt/Iff ug]{ cljl5Gg tyf lb3{sfnLg cjwf/0ff cg';f/ g]kfn ;/sf/ lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfnon] ljBfno If]q ljsf; of]hgf -@)!^÷!&–@)@@÷@#_ cGtu{t /x]/ a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgf -@)&$_ tof/ kf/]sf] 5 . ;+o'St /fi6«;+3sf] ljkb hf]lvd Go"gLs/0f /0fgLlt tyf ljkb hf]lvd Go"gLs/0f tyf pTyfgzLntfsf] ljZjJofkL ;~hfnsf] kxndf ljsf; ePsf] a[xt ljBfno ;'/Iff sfo{9fFrfsf tLg :tDex¿sf] cfwf/df tof/ kfl/Psf] of] u'?of]hgfsf] of]hgfa4 sfof{Gjogsf nflu ljBfnox¿n] t'?Gt} sfof{Gjog ug{;Sg] Go"gtd k|fjwfgx¿ ;d]6]/ a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf] lgdf{0f ul/Psf] 5 . ;g @)#) ;Dd b]ze/sf ;a} ;fd'bflos tyf ;+:yfut ljBfnox¿n] clgjfo{ ¿kdf sfof{Gjog ul/;Sg'kg]{ of] Go"gtd Kofs]hsf] sfof{GjognfO ;xhLs/0f ug{ a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog sfo{ljlw sf] ;d]t lgdf{0f ul/Psf] 5 . lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfnon] tof/ kf/]sf] Go"gtd Kofs]h tyf sfoljlwsf] af/]df ;';"lrt u/L g]kfnsf ljBfnox¿df a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog ug{ tyf sfof{Gjogsf nflu ;xof]u ug{ ;DalGwt ;/f]sf/jfnfx¿sf] 1fg tyf ;r]tgf:t/ j[l4 ub}{ pgLx¿nfO{ clek|]l/t ug]{ pb]Zon] of] a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt tof/ ul/Psf] xf] . o; /0fgLltsf] ;kmn sfof{Gogn] ljBfno Joj:yfkg ;ldlt nufot ljBfno kl/jf/sf] 1fg tyf r]tgf:t/df ePsf] j[l4 tyf pTk|]/0ffn] ubf{ pgLx¿df ljz]if u/L Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogsf nflu cfjZos of]hgf agfpg, ah]6 Joj:yfkg ug{ tyf sfof{Gjog ug{ OR5f zlSt a9g] ck]Iff ul/Psf] 5 . o;} u/L :yfgLo ;/sf/sf] 1fg tyf r]tgf:t/df ePsf] j[l4 tyf pTk|]/0ffn] Go"gtd Kofs]h ;a} ljBfnodf nfu" ug{ rflxg] of]hgf aGg], ;|f]t kl/rfng x'g], cg'udg x'g] / lgodfjnL tof/ x'g]5 eGg];d]t ck]Iff ul/Psf] 5 . ljleGg :ynut cWoog, Aojxf/ kl/jt{g ;~rf/sf ljleGg l;4fGt tyf df]8nsf cfwf/df tof/ kfl/Psf] o; /0fgLltn] vf;ul/ ck]lIft kl/0ffd xf;Ln ug{ s'g ;d"x jf ;d'bfonfO nlIft u/L s] s:tf ;Gb]z tyf ;'rgfx¿, s'gs'g ;~rf/ ;fdu|Lx¿ jf sfo{j|mdx¿, s'g ;~rf/ dfWoddfkm{t k|rf/ k|;f/ ubf{ k|efjsf/L x'G5 eg]/ hfgsf/L lbG5 . o; /0fgLltn] b]zel/sf ;a} ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug]{, o;sf nflu ;xof]u / k|j4{g ug]{ ;a} lgsfo tyf ;/f]sf/jfnfx¿nfO{ ;xhtf k|bfg ub{5 eGg] ck]Iff /flvPsf] 5 .
  • 6. /0fgLltsf d'Vo a'Fbfx¿ nIo a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf] sfo{fGjog dfk{mt ljBfno kl/jf/sf] ;r]tgf j[l4 u/L ;'/lIft ;+:s[lt lgdf{0f ug{' o;sf] k|d'v nIo /x]sf] 5 . p2]Zo ;~rf/ tyf ;Dk|]if0fsf ljleGg dfWodx¿sf] klxrfg ug{', a[xt ljBfno ;'/Iff tyf Go"gtd Kofs]hsf] dxTjsf] k|rf/k|;f/ ug{' / ;a} ;/f]sf/jfnfnfO{ a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjog ug{ ;xhtf k|bfg ug{' xf] . olb sxLF st} s;}nfO{ sfof{Gjogdf sl7gfO cfOk/] o;sf nflu ;xof]u tyf sfof{Gjog sfof{ljlw k|of]u ug{ clek|]l/t ug{' o;sf] p2]Zo /x]sf] 5 . If]q o; /0fgLltn] g]kfnsf ;fd'bflos / ;+:yfut ljBfnocGtu{tsf k"j{ afnljsf; sIffb]lv dfWolds ljBfno;Ddsf ;a} ;/f]sf/jfnfnfO{ ;d]6]sf] 5 . k|of]ustf{x¿ b]zel/sf ;a} ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug]{, sfof{Gjogsf nflu ;xof]u tyf k|j4{g ug]{ ;a} lgsfo tyf ;/f]sf/jfnfx¿ g} o; /0fgLltsf k|of]ustf{x¿ x'g . To;}n] o; /0fgLltsf d'Vo k|of]ustf{ lzIff lj1fg tyf k|ljlw dGqfno / o;cGtu{tsf s]G›Lo txsf lgsfox¿, ;fdflhs ljsf;;Fu ;DalGwt k|fb]lzs dGqfnox¿ -h;n] k|fb]lzs ;/sf/df lzIff x]5{g_ u}x|;/sf/L ;ª3;+:yfx¿, cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;ª3;+:yfx¿ / ljsf; ;fem]bf/x¿ x'g . o;afx]s :yfgLo ;/sf/, pBf]uL Joj;foLx¿, k|ltlglw ;ª3;+:yfx¿, dxf;ª3x¿ / sfof{Gjogsf cGo :yfgLo ;fem]bf/x¿, h:t} M u}x|;/sf/L ;+:yf, ;d'bfodf cfwfl/t ;ª3;+:yf, ;lDaGwt If]qsf ;ª3;ªu7g tyf dxf;ª3x¿ / :yfgLo k|efjzfnL JolStTjx¿ cflbnfO{ klg o; /0fgLltsf k|of]ustf{sf ¿kdf lng ;lsG5 . /0fgLltsf] k|of]hg a[xt ljBfno ;'/Iff ;~rf/ ultljlwx¿sf nflu nlIft ;d"x klxrfg ug{ tyf a[xt ljBfno ;'/Iff / o;sf] dxTjsf af/]df nlIft ;d"xx¿sf] 1fg Pjd ;r]tgf clej[l4 ug{sf nflu o; /0fgLltnfO{ dfu{lgb]{zssf ¿kdf k|of]u ug{ ;lsG5 . o; /0fgLltsf] ljsf;sf] s|ddf ;xof]u ug]{ ;a} ljsf; ;fem]bf/x? Pj+ ;xsfo{ ug]{ JolSt tyf ;+:yfx?nfO{ wGojfb JoSt ub{5f}F .
  • 7. ljifo;"rL a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLltsf ;Gbe{df /0fgLltsf d'Vo a'Fbfx¿ v08 ! kl/ro ! !=! ljBfno ;'/Iffsf kl/b[Zo ! !=@ a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgf @ !=# ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLltsf] cf}lrTo # !=$ nIo / p2]Zo # !=% /0fgLlt k|of]ustf{ $ v08 @ /0fgLltsf tTTjx¿ % @=! nlIft ;d"xx¿ % @=@ nlIft ;d"xx¿sf] ax'kIfLo e"ldsf * @=# nlIft ;d"xx¿n] ug{'kg]{ sfo{x¿, cfjZos 1fg / cj/f]wx¿ tyf pTk|]/s tTTjx¿ ( @=$= d'Vo ;Gb]z !) @=% d'Vo ;Gb]z k|;f/0f ug]{ Rofgn / dfWodx¿ !) v08 # /0fgLlt sfof{Gjog ug]{ dfu{ tyf sfof{Gjogstf{x¿ !@ #=! ljBfyL{ !@ #=@ lzIfs !# #=# ljBfno Joj:yfkg ;ldlt !$ #=$ cleefjs tyf :yfgLo ;d'bfo !% #=% :yfgLo ;/sf/ / :yfgLo tyf /fli6«o ;+rf/dfWod !^ #=^= ;ª3Lo tyf k|fb]lzs ;/sf/, u}x|;/sf/L ;+:yf, cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;+:yf tyf ljsf; ;fem]bf/ !& v08 $ /0fgLlt sfof{Gjog !* $=! sfof{Gjog ljlw !* $=@ ljsf; k4ltsf nflu ;~rf/ !* $=# ;d:t sfof{Gjog ¿k/]vf @) $=$ sfo{of]hgf @! $=% cg'udg tyf d'Nofªsg @! cg';"rL ! M a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h lj|mofsnfksf If]qx¿ @@ cg';"rL @ M a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog sfo{ljlwsf] sfo{If]qx¿ @# cg';"rL # M Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL sfo{ / cfjZos 1fg, cj/f]w / ;xhLs/0f @$ cg';"rL $ M a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf] kmfObf @& cg';"rL % M ;~rf/ ;fdu|Lx¿ pTkfbgsf nflu 9fFrf @* cg';"rL ^ M a[xt ljBfno ;'/Iff ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLltsf af/]df :yfgLo ;/sf/, a[xt ljBfno ;'/Iff tyf ljkb hf]lvd Go"gLs/0fsf ;Dks{ JolStx¿nfO{ cled'vLs/0f @( cg';"rL & M a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf af/]df nlIft ;d"xnfO{ hfgsf/L lbg] sfo{of]hgfsf] gd"gf #) cg';"rL * M a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf] ;'b[9 a'emfO dfkgsfnflu ;'emfOPsf d'Vo ;"rsx¿ #*
  • 8. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%8 ;ÍIf]kLs/0f CEHRD lzIff tyf dfgj ;|f]t ljsf; s]G› -klxnfsf] lzIff ljefu_ CSS a[xt ljBfno ;'/Iff DRR ljkb hf]lvd Go"gLs/0f GESI n}lªus ;dfgtf / ;fdflhs ;dfj]zLs/0f IEC ;"rgf lzIff tyf ;~rf/ INGO cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;ª3;+:yf MoEST lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno NDRC /fli6«o ljkb hf]lvd Go"gLs/0f s]G› NGO u}x|;/sf/L ;ª3;+:yf PTA lzIfs cleefjs;ª3 SDG lbuf] ljsf; nIo SMC ljBfno Joj:yfkg ;ldlt SZOP ljBfno zflGtIf]q UNICEF ;+o'St /fi6«;ª3Lo afnsf]if
  • 9. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 1 v08 ! kl/ro � !=! ljBfno ;'/Iffsf kl/b[Zo g]kfnn] ljBfno lzIff k|0ffnLsf] ;'wf/ / lj:tf/df pNn]Vo k|ult xf;Ln u/]sf] 5 . oBlk k|fs[lts ljkb / cGo hf]lvdsf sf/0f lzIff If]qdf xfl;n u/]sf] pknlAw u'Dg] tyf ljBfno Pjd ljBfyL{sf] ;'/Iffdf cfOkg]{ vt/f sfod} 5 . k|fs[lts ljkbk|ltsf] ;ªs6f;Ggtf g]kfn k|fs[lts ljkb pGd'v d'n's xf] . ;+o'St /fi6«;ª3Lo ljsf; sfo{j|md (UNDP) n] g]kfnnfO{ hnjfo' kl/jt{gsf sf/0f ljZjs} rf}yf] ljkb pGd'v tyf e"sDkLo tyf af9Lklx/f]sf b[li6sf]0fn] j|mdzM P3f/f}F / tL;f}F ;ªs6f;Gg d'n's egL ;"rLs[t u/]sf] 5 . o:tf ljkbsf sf/0f ljBfno lzIffdf cj/f]w k'Ug ;S5, ef}lts ;+/rgfx¿ gi6 x'g ;S5g . ;fy;fy} ljBfyL{ / lzIfsnfO{ rf]6k6s nfUg], cf3ft k'Ug] tyf pgLx¿sf] d[To';d]t x'g] cj:yf l;h{gf x'g ;S5 . g]kfnsf w]/} ljBfno ejgx¿ e'sDkLo ;ªs6f;Gg cj:yfdf 5g . lj=;+= @)&@ df g]kfndf cfPsf] e"sDkn] cf+lzs / k"0f{ ¿kdf #%,))) sIffsf]7f Ifltu|:t eP . clxn] klg b; nfveGbf a9L afnaflnsfsf nflu ;'/lIft / :yfoL l;sfO :ynsf] cefj 5 . lj=;+= @)&@ j}zfv !@ ut]sf] e"sDk zlgaf/ cyf{t ;fj{hlgs labfsf] lbg cfPsf] lyof] . olb pSt e"sDk ljBfnodf k9fO eO/x]sf] ;dodf cfPsf] eP b;f}F xhf/ ljBfyL{x¿sf] Hofg hfg ;Sg] lyof] . s}of}F ljBfyL{ Wj:t ljBfno ;+/rgfleq k'l/P/ uDeL/ 3fOt] x'g] lyP . g]kfndf af9Lklx/f] / cfFwLa]x]/Lsf] hf]lvd klg pRr g} 5 . ;g @)!& df g]kfnsf] t/fO{ If]qdf cfPsf] af9Ln] b'O{ nfv aL; xhf/ afnaflnsfsf] lzIffnfO{ c;/ k'of{Psf] lyof] . To:t} klx/f] / cfFwLa]x]/Ln] klg g]kfnsf] ljBfno lzIffnfO{ af/Daf/ hf]lvddf kfl//x]sf x'G5g . To:tf ljkbaf6 ljBfnox¿nfO{ hf]ufpg / tL ljkbsf] ;fdgf u/L c;/ Go"gLs/0f ug{ ljkb lgoGq0fsf pkfox¿ cfjZos x'G5g . cGo hf]lvdx¿ ljBfyL{sf] ;'/Iff / pgLx¿sf] lzIffdf cGo r'gf}tLklg 5g, h:t}M != ;z:q åGå / c? lsl;dsf lx+;fx¿ @= ljBfnodf /fhgLlts kf6L{x¿af6 x'g] x:tIf]k #= ljBfyL{x¿df x'g] lje]b, b'j{Jojxf/, zf]if0f / a]jf:tf cflb . To;}n] ljBfyL{nfO{ o:tf r'gf}tLx¿af6 ;'/lIft /fVg] / ljBfnonfO{ zflGtIf]q agfpg] ljleGg pkfox¿ sfof{Gjog ug{;d]t plQs} cfjZos 5 . kl/efiff lzIf0f l;sfO k|lj|mofnufot ljBfno, ljBfyL{, lzIfs / sd{rf/Lx¿nfO{ k|fs[lts ljkb tyf åGå, lje]b h:tf cGo hf]lvdx¿af6 hf]ufpg] Pjd k|lt/Iff ug]{ sfo{ g} …a[xt ljBfno ;'/IffÚ xf] . ljkb hf]lvd Go"gLs/0f a[xt ljBfno ;'/Iff cjwf/0ffsf] d'Vo tTTj ePtf klg cGo lsl;dsf hf]lvdx¿nfO{ ;d]t o; cjwf/0ffn] ;Daf]wg ug{'kg]{ s'/f ljrf/0fLo 5 . a[xt ljBfno ;'/Iff ljBfno ;'/Iffsf] Pp6f ;du| pkfo xf], h;n] ljkb lgoGq0f, k|lt/Iff / ljkb /f]syfdsf] ;Daf]wgsf pkfox¿sf] k|of]u u/L afnaflnsfsf] ;'/Iff ub{5 / ljBfnonfO{ zflGtIf]qsf ¿kdf sfod /fVg ;xof]u ub{5 .
  • 10. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%2 !=@ a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgf o; /0fgLltn] a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgf / ;g @)!&÷!* df lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno Pjd lzIff tyf dfgj ;|f]t ljsf; s]G›n] tof/ u/]sf cGo b'O{ cf]6f b:tfj]hx¿ -a[xt ljBfno ;'/Iffsf Go"gtd Kofs]h / a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog sfo{ljlw_ ;Fu k|ToIf ;DaGw /fV5 . oL b:tfj]hdf g]kfndf a[xt ljBfno ;'/Iffsf] cfjZostf, sfof{Gjog / k|a4{gsf ljifodf ;d]t lj:t[t ¿kdf pNn]v ul/Psf] 5 . a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgf lgdf{0fsf] cfwf/ ljutb]lv g} sfof{Gjogdf /x]sf ljBfno ;'/Iffsf ljleGg k|of;x¿sf] ckof{Kttf tyf lj=;+=@)&@ ;fnsf] e"sDkn] k'of{Psf] Ifltsf sf/0fn] ubf{ lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfnonfO{ g]kfnsf ljBfnox¿sf] ;'/Iffsf nflu k|efjsf/L of]hgf / /0fgLltsf] cfjZostf dx;'; eof] . To;}sf cfwf/df ljBfno lzIff ;'wf/sf] dxTTjk"0f{ /0fgLltsf ¿kdf /x]sf] ljBfno If]q ljsf; of]hgf (SSDP, 2016-2023) df a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgf tof/ ug]{ / nfu" ug]{ s'/f;d]t ;dfj]z ul/of] . a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgfn] ;a} ljBfyL{n] ;'/lIft l;sfO :yndf cWoog ug{ kfpg] cfwf/ to u/]sf] 5 . o;sf] klxnf] v08n] g]kfndf k|fs[lts ljkb / s]xL ;do cl3sf ljkbsf c;/x¿nfO{ JofVof ub}{ ljkb hf]lvd Go"gLs/0f gLlt / ljkb Go"gLs/0fsf] ;+:yfut sfo{9fFrfnfO{ k|:t't u/]sf] 5 . g]kfnsf ljBfnox¿nfO{ ;'/lIft agfpgsf nflu o; a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgfn] ljBfnox¿sf] ;ªs6f;Ggtfsf sf/0fx¿ tyf lj=;+=@)&@ sf] e"sDkdf ul/Psf k|ltsfo{x¿sf] ljZn]if0f ug{'sf ;fy} ljutsf cEof;x¿sf] cg'ejnfO{ ;d]t k|:t't ub{5 . o; u'?of]hgfsf] bf];|f] v08n] g]kfnsf ljBfnox¿sf] ;'/Iffsf nflu lj:t[t sfo{of]hgf sfof{Gjog / of]hgfsf] ;~rfngsf nflu ;+:yfut Joj:yfkgnfO{ hf]8 lbPsf] 5 . a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h g]kfnsf ljBfnox¿nfO{ ;'/lIft l;sfO jftfj/0fdf ¿kfGt/0f ug{ u'?of]hgfsf] Pp6f d'Vo efusf ¿kdf a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h /x]sf] 5 . o; Kofs]hdf ljBfno ;'/Iffsf nflu cfjZos Go"gtd !^ cf]6f ls|ofsnfkx¿ ;dfj]z ul/Psf 5g . tL lj|mofsnfkx¿dWo] ;'/lIft l;sfO;Fu ;DalGwt rf/ cf]6f, ljBfno ljkb Joj:yfkg;Fu ;DalGwt cf7 cf]6f / hf]lvd Go"gLs/0f tyf pTyfgzLn lzIff cyf{t ljkbkl5sf] p4f/ sfo{;Fu ;DalGwt rf/ cf]6f lj|mofsnfkx¿ /x]sf 5g . ;g @)#) ;Dddf g]kfnsf ;a} ljBfnox¿df Go"gtd ;'/Iffsf] Joj:yf ug{ ;/sf/n] r/0fa4 ¿kdf Go"gtd Kofs]hnfO{ nfu" ub}{ n}hfg] of]hgf 5 . lzIff lj1fg tyf k|ljlw dGqfnon] k"j{ afnljsf; lzIffnufot ;a} ;fd'bflos / ;+:yfut ljBfnox¿df of] Kofs]h nfu" ug]{ k|lta4tf u/]sf] 5 . a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog sfo{ljlw ljBfno / :yfgLo ;/sf/nfO{ a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h nfu" ug{ dful{gb]{z ug]{ Psdfq dfWod a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog sfo{ljlw xf] . o; sfo{ljlwdf !% cf]6f sfo{If]qx¿ / tL sfo{If]q;Fu ;DalGwt cGo lj|mofsnfkx¿ ;dfj]z ul/Psf 5g . o; sfo{ljlwdf ePsf lj|mofsnfkx¿dWo] ljBfnon] gf} cf]6f / :yfgLo ;/sf/n] 5 cf]6f lj|mofsnfkx¿ nfu" ug{' kb{5 . a[xt ljBfno ;'/Iff /0fgLlt nfu"ug{ o; sfo{ljlwn] #) cf]6feGbf a9L Jofjxfl/s pkfox¿ (Tools) / yk lgb]{zgx¿;d]t ;dfj]z u/]sf] 5 .
  • 11. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 3 !=# ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLltsf] cf}lrTo g]kfnsf ljBfnox¿df a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog ug{ tyf sfof{Gjogsf nflu ;xof]u ug{ ;DalGwt ;/f]sf/jfnfx¿sf] 1fg tyf ;r]tgf:t/ j[l4 ub}{ pgLx¿nfO{ clek|]l/t ug{ cfjZos 5 . ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, ljBfyL{, lzIfs, :yfgLo ;/sf/, cleefjs / cGo ;/f]sf/jfnfx¿df a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu cfjZos 1fg / ;Lksf] ckof{Kttfsf sf/0fn] pgLx¿df a[xt ljBfno ;'/Iff lj|mofsnfksf] dxTTj dx;'; x'g ;s]sf] 5}g . o;n] ubf{ ;a} ;/]sf/jfnfx¿ a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog ug{ jf sfof{Gjogsf nflu jftfj/0f l;h{gf ug{;d]t k|]l/t x'Fb}gg . tn k|:t't ul/Psf ljleGg sf/0fx¿n] ubf{ ;/f]sf/jfnfx¿df o:tf] k|j[lQ x'g] u/]sf] s'/f ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt lgdf{0fsf j|mddf ul/Psf] cWoogn] b]vfPsf] 5 M • k|fs[lts ljktx¿sf] eljiojf0fL ug{ ;lsFb}g / To;nfO{ /f]syfdsf nflu vf;} s]xL klg ug{ ;lsFb}g, k|foM lzIfsx¿ a[xt ljBfno ;'/Iff / ljkb hf]lvd Go"gLs/0f h:tf cltl/St z}lIfs lj|mofsnfksf ljifox¿df ljBfyL{;Fu cGt/lj|mof ub}{gg . pgLx¿;Fu o:tf ljifodf ljBfyL{;Fu cGt/lj|mof ug]{ / cfjZos ;'emfj lbg] ;Lk / pTk|]/0ffsf] sdL 5 . lzIfsx¿sf] sfo{Ifdtf ljBfyL{n] k/LIffdf u/]sf] sfo{sf] glthfsf cfwf/df dfkg ul/g] x'Fbf pgLx¿ z}lIfs kf7j|mdnfO{ dfq hf]8 lbG5g . a[xt ljBfno ;'/Iff h:tf cGo z}lIfs ljifox¿ lzIf0f l;sfOsf] k|fyldstfdf kb}{gg, • cleefjsx¿ cfˆgf 5f]/f5f]/Ln] k/LIffdf /fd|f] sfo{Ifdtf k|:t't u¿g eGg] rfxG5g . pgLx¿ 5f]/f5f]/Lsf] cltl/St z}lIfs lj|mofsnfkdf sd dxTTj lbG5g, • ljBfno lzIffsf] kf7j|mddf a[xt ljBfno ;'/IffnfO{ kof{Kt dfqfdf ;dfj]z ug{ ;s]sf]] 5}g . !=$ nIo / p2]Zo nIo a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLltsf] d'Vo nIo eg]sf] ;'/lIft ljBfnosf] dxTTjsf af/]df 1fg tyf ;r]tgf clej[l4 ug{'sf ;fy} a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjog dfkm{t ;a} ljBfnosf ljz]iftM k|To]s afnaflnsfsf] ;'/Iffk|lt k|lta4tf ;'lglZrt ug{' xf] . o; /0fgLltn] Go"gtd Kofs]hsf] sfof{GjognfO{ b]zel/sf ;a} ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff ;'lglZrt ug]{ ;a}eGbf pQd pkfosf ¿kdf u|x0f u/]sf] 5 . p2]Zo o; /0fgLltsf] p2]Zo ;~rf/ tyf ;Dk|]if0fsf ljleGg dfWodx¿sf] klxrfg ug{', a[xt ljBfno ;'/Iff tyf Go"gtd Kofs]hsf] dxTTj k|rf/k|;f/ ug{' / ;a} ;/f]sf/jfnfnfO{ a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjog ug{ ;xhtf k|bfg ug{' xf] . olb sxLF st} s;}nfO{ sfof{Gjog sl7gfOdf cfOk/] o;sf nflu ;xof]u tyf sfof{Gjog sfo{ljlw k|of]u ug{ clek|]l/t ug{' xf] . ck]lIft kl/0ffd ljBfno Joj:yfkg ;ldltnufot ljBfno kl/jf/sf] 1fg tyf r]tgf:t/df ePsf] j[l4 tyf pTk|]/0ffn] ubf{ pgLx¿df ljz]if u/L Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogsf nflu cfjZos of]hgf agfpg, ah]6 Joj:yfkg ug{ tyf sfof{Gjog ug{ OR5fzlSt a9g] ck]Iff ul/Psf] 5 . o;} u/L :yfgLo ;/sf/sf] 1fg tyf r]tgf:t/df ePsf] j[l4 tyf pTk|]/0ffn] Go"gtd Kofs]h ;a} ljBfnodf nfu" ug{ rflxg] of]hgf aGg], ;|f]t kl/rfng x'g], cg'udg x'g] / lgodfjnL tof/ x'g]5 eGg];d]t ck]Iff ul/Psf] 5 .
  • 12. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%4 !=% /0fgLlt k|of]ustf{ b]zel/sf ;a} ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog, sfof{Gjogsf nflu ;xof]u / o;sf] k|a4{{g ug]{ ;a} lgsfo tyf ;/f]sf/jfnfx¿ g} o; /0fgLltsf k|of]ustf{ x'g . To;}n] o; /0fgLltsf d'Vo k|of]ustf{ lzIff lj1fg tyf k|ljlw dGqfno / o; cGtu{tsf s]G›Lo txsf lgsfox¿, ;fdflhs ljsf;;Fu ;DalGwt k|fb]lzs dGqfnox¿ -h;n] k|fb]lzs ;/sf/df lzIff x]5{g_ u}x|;/sf/L ;ª3;+:yfx¿, cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;ª3;+:yfx¿ / ljsf; ;fem]bf/x¿ x'g . o;afx]s :yfgLo ;/sf/, pBf]uL Joj;foLx¿, k|ltlglw ;ª3;+:yfx¿, ;lDaGwt If]qsf ;ª3;ªu7g tyf dxf;ª3x¿ / sfof{Gjogsf cGo :yfgLo ;fem]bf/x¿, h:t} M u}x|;/sf/L ;+:yf, ;d'bfodf cfwfl/t ;ª3;+:yf, dxf;ª3x¿ / :yfgLo k|efjzfnL JolStTjx¿ cflbnfO{ klg o; /0fgLltsf k|of]ustf{sf ¿kdf lng ;lsG5 . plNnlvt /0fgLlt k|of]ustf{sf d'Vo sfo{x¿ tnsf] tflnsfdf ;+lIfKt ¿kdf k|:t't ul/Psf] 5 M tflnsf g+= ! of] /0fgLlt sfof{Gjogsf nflu k|of]ustf{x¿n] lgDglnlvt sfo{x¿ ug{ ;S5g M • ;~rf/sf nflu pTkfbg ul/Psf ;fdu|Lx¿sf] k|of]u / ;~rf/ ;DaGwL lj|mofsnfkx¿dfkm{t d'Vo ;Gb]z ;Dk|]if0f ug{ ;S5g, • /0fgLlt sfof{Gjog ug{ ;a} txsf ;/sf/nfO{ ;xof]u ug{ ;S5g, • ;~rf/sf nflu pTkfbg ul/Psf ;fdu|Lx¿ -5fkf, ljB'tLo, l8lh6n cflb_ / lj|mofsnfkx¿ -¥ofnL, sfo{zfnf, tflnd, ;d'bfodf cfwfl/t cGo lj|mofsnfkx¿_ df ;xof]u u/]/ jf g]t[TjbfoL e"ldsf lgjf{x ug{ ;S5g, • pTkflbt ;~rf/ ;fdu|Lx¿sf] k|rf/k|;f/ ug]{ sfo{sf] g]t[Tj jf k|rf/k|;f/ ug]{ sfo{df ;xof]u ug{ ;S5g, • ;fdflhs kl/rfng nufotsf ;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/;Fu ;DalGwt cGo ljljw ultljlwx¿ ;~rfng ug{ jf ;xof]u k'{ofpg ;S5g, • a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu cfjZos gLlt lgdf{0f ug{ tyf ;|f]t kl/rfng ug{ ax; tyf k}/jL ug{ ;S5g .
  • 13. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 5 v08 @ /0fgLltsf tTTjx¿ a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf] ;kmntfk"j{s sfof{Gjogdf ;xof]u ug{sf nflu lhDd]jf/ JolSt tyf ;ª3;ªu7gsf] 1fg, k|j[lQ, cEof; / Jojxf/df ;'wf/ ePsf] x'gk5{ . o; v08n] ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ k|jt{gsf d'Vo nlIft ;d"xx¿sf] klxrfg u/L ljBfnonfO{ ;'/lIft agfpg pgLx¿sf] e"ldsf, ;Dk|]if0f ug]{ d"n ;Gb]zsf lsl;dx¿ / ;Dk|]if0f dfWodx¿sf af/]df ;fdfGo hfgsf/L lbG5 . @=! nlIft ;d"xx¿ a[xt ljBfno ;'/Iffsf] dxTTj / Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogsf] ;'lglZrttfsf nflu ;~ul/g] ljleGg ;~rf/ ultljlwx¿ tyf ;Gb]zx¿sf] k|d'v nlIft ;d"xx¿ tn k|:t't ul/Psf 5g . a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hnfO{ k|efjsf/L ¿kdf sfof{Gjog ug{ ;xof]u ug]{ tn k|:t't ul/Psf JolSt tyf ;ª3;+:yfx¿sf] d'Vo e"ldsf x'G5 . To;}n] pgLx¿n] oL ljifosf af/]df w]/} s'/f a'‰g'kg]{ x'G5 . ljBfyL{ a[xt ljBfno ;'/Iffsf cflwsfl/s cyf{t k|d'v nfeu|fxL ljBfyL{ g} x'g . pgLx¿n] a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjogsf nflu k}/jL ug]{ / ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, lzIfs tyf cleefjsnfO{ bafa lbg] sfo{df dxTTjk"0f{ e"ldsf v]Ng ;S5g . To;}n] pgLx¿nfO{ a[xt ljBfno ;'/Iffsf ljifodf cfjZos hfgsf/L k|bfg u/L Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf] dfu ug{ ;Sg] ;r]t ju{ agfpg'kg]{ x'G5 . k|wfgfWofks tyf ;Dks{ lzIfsx¿ a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf k|wfgfWofks, a[xt ljBfno ;'/Iff / n}ªuLs ;dfgtf tyf ;fdflhs ;dfj]zLs/0f ;'lglZrt ug{ ;Dks{ lzIfs Pjd cGo ;a} lzIfssf] d'Vo e"ldsf /xG5 . pgLx¿;Fu ;|f]tdflysf] lgoGq0f / ljBfnon] ug]{ lj|mofsnfksf af/]df lg0f{o lng] clwsf/ x'G5 . To;}n] ljBfnodf Go"gtd Kofs]hnfO{ k"0f{ ¿kdf sfof{Gjog ug{ pgLx¿sf] 1fg clej[l4 ePsf] x'g'k5{ / Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf pgLx¿sf] ;fy ;xof]u / ;xdlt;d]t rflxG5 . ljBfno Joj:yfkg ;ldlt ljBfno Joj:yfkgsf] lhDd]jf/ lgsfo ljBfno Joj:yfkg ;ldlt ePsfn] ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog ug]{ lhDd]jf/L;d]t o;} ;ldltsf] x'G5 . ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] pk;ldltsf ¿kdf /x]sf] ljBfno ljkb Joj:yfkg ;ldltsf] ljz]if lhDd]jf/L a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog ug{' klg xf] . To;}n] ljBfnodf Go"gtd Kofs]hnfO{ k"0f{ ¿kdf sfof{Gjog ug{ ljBfno Aoj:yfkg ;ldlt / o;cGtu{tsf pk;ldltsf kbflwsf/L tyf ;b:ox¿sf] ;r]tgf clej[l4 x'g'sf ;fy} a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf pgLx¿sf] ;lj|mo ;xeflutf / ;xdlt;d]t rflxG5 . cleefjs ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, :yfgLo ;/sf/ / ljBfyL{nfO{ cleefjsn] k|efj kfb{5g . To;}n] cleefjsnfO{ a[xt ljBfno ;'/Iffsf] dxTTjsf af/]df ;r]t u/fpg' kb{5 . ;'/lIft jftfj/0fdf ljBfyL{sf] l;sfO cj;/ clej[l4 ug{ cleefjsn] cfˆgf 5f]/f5f]/Lsf] ljBfnodf Go"gtd Kofs]h nfu" u/fpg] dfu /fVg ;S5g . lzIfs cleefjs;ª3 g} ljBfnodf cleefjsx¿sf] k|ltlglw ;+:yf xf] . cleefjs nlIft ;d"xleq :yfgLo ;d'bfo / :yfgLo ;d"x, h:t} M pkef]Stf ;d"x, cfdf ;d"x / :yfgLo k|efjzfnL JolStx¿;d]t kb{5g . ;d'bfosf o:tf ljZ;fzLnf ;d"xx¿ / k|ltlglwx¿ a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h lj|mofsnfkdf ;xefuL x'g'k5{ .
  • 14. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%6 :yfgLo ;/sf/ ljBfnox¿;Fusf] ;xsfo{df k|ToIf ¿kdf a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]h nfu" ug]{ lhDd]jf/L :yfgLo ;/sf/sf] klg x'G5 . a[xt ljBfno ;'/Iffsf ;Dks{ JolStx¿, :yfgLo ljkb tyf hnjfo' k|sf]k p4f/ ;ldltx¿ tyf lzIff zfvfx¿ g} a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]h nfu" ug]{ :yfgLo ;/sf/sf lhDd]jf/ lgsfox¿ x'g . pgLx¿ a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hdf nufgL ug{ ;xdt x'g'k5{ lsgeg] pgLx¿n] g} a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h lj|mofsnfkx¿ nfu" ug{ rflxg] cfjZos ;|f]t h'6fpF5g . ljBfnonfO{ k|efj kfg{ / a[xt ljBfno ;'/Iff tyf Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf ;xof]u ug{ :yfgLo ;/sf/sf] d'Vo e"ldsf x'G5 . pgLx¿n] g} gLlt to ub{5g / ;'/lIft ljBfnosf] dxTTjnfO{ hf]8 lbG5g . :yfgLo ;/sf/ g} oL /0fgLltsf ;Defljt k|of]ustf{ / nlIft ;d"x;d]t x'g . oL nlIft ;d"xcGtu{t :yfgLo /fhgLlts kf6L{x¿ / /fhgLlt1x¿;d]t kb{5g . k|fb]lzs tyf ;ª3Lo ;/sf/ a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogsf nflu pko'St P]glgod lgdf{0f ug{ / cfjZos cfly{s Pjd k|fljlws ;|f]tx¿ pknAw u/fpgsf nflu k|fb]lzs tyf ;ª3Lo ;/sf/sf] lzIff x]g]{ dGqfno / lzIff ;Da4 lgsfox¿nufot k|ltlglw;ef tyf k|fb]lzs ;efsf ;b:ox¿, dGqLx¿ tyf clwsf/Lx¿;d]t a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf] dxTTjsf af/]df ljZj:t x'g cfjZos 5 . pSt lgsfo tyf ;/f]sf/jfnfx¿sf] ckgTj / ;xof]u Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu ckl/xfo{ 5 . lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno / dftxtsf lgsfox¿ a[xt ljBfno ;'/Iffsf d'Vo ;/f]sf/jfnf lgsfo x'g . logLx¿n] a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgf tyf cGo ;Da4 b:tfj]hx¿sf] lgdf{0f u/]sf 5g . tL b:tfj]hx¿sf] :jfldTj log} lgsfox¿df cGtlg{lxt 5 . o; ju{sf nlIft ;d"xcGtu{t ;ª3Lo tyf k|b]z :t/sf /fhgLlts bnx¿;d]t kb{5g . logLx¿n] :yfgLo /fhgLltsdL{ tyf :yfgLo ;/sf/x¿nfO{ Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu jftfj/0f l;h{gf ug{ ;S5g .
  • 15. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 7 u}x|;/sf/L ;+:yf /fli6«o / :yfgLo u}x|;/sf/L ;+:yf tyf /Lltl/jfhdf cfwfl/t ;+:yfx¿ ;d]tnfO{ a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf] hfgsf/L x'g' cfjZos 5 lsgeg] pgLx¿ klg of] sfo{j|md sfof{Gjogsf ;xsdL{x¿ g} x'g . pgLx¿sf] ;+nUgtf a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjogsf pkfox¿ / ;~rf/sf nflu ul/Psf kxndf x'g'k5{ . oL ;+:yfx¿n] ;d'bfodf sfd ug]{ ePsfn] :yfgLo ;d'bfon] logLx¿nfO{ ljZ; u5{g . oL ;+:yfx¿n] ;d'bfodf k|j]z ug]{ dfu{ k|z:t u5{g . :yfgLo txdf ;~rf/ k|ltsfo{sf nflu cfjZos ;|f]t / k"jf{wf/sf nflu ;xof]u;d]t ub{5g . cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;+:yf / ljsf; ;fem]bf/x¿ a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug{ k|fljlws / cfly{s ¿kdf s;/L ;xof]u ug{ ;lsG5 eGg] ljz]if ;Gbe{ a'‰gsf nflu cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;+:yf / ljsf; ;fem]bf/x¿ -b'O{ kIfLo bft[ lgsfo / ;+o'St /fi6«;ª3Lo lgsfox¿_ tyf ltgLx¿sf ;~hfn / ;d"xx¿nfO{ ;d]t a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf] ljlzi6 kl/l:yltsf af/]df hfgsf/L x'g'kb{5 . o'lg;]km, ;+o'St /fi6«;ª3Lo lgsfox¿ / b'O{ kIfLo lgsfox¿n] a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjogsf nflu w]/} klxnfb]lv g} ;/sf/nfO{ ;xof]u ul//x]sf 5g . /fli6«o tyf :yfgLo ;~rf/ dfWod tyf ;~rf/ lgsfox¿ hgr]tgf / kl/jt{gsf] ult a9fpg e"ldsf lgjf{x ug]{ /fli6«o tyf :yfgLo ;~rf/ dfWod tyf ;~rf/ lgsfox¿ dxTTjk"0f{ nlIft ;d"xsf ¿kdf /x]sf x'G5g . oL dfWodcGtu{t /]l8of], 6]lnlehg, ;fdflhs ;~hfn, lj1fkg Ph]G;Lx¿, snfsf/, l8hfOg/, kqsf/ tyf ;fj{hlgs ;DaGwdf /x]sf Joj;foLx¿n] ;fdu|Lx¿ ljsf; ug]{ / ltgLx¿sf] ;Gb]znfO{ ;Dk|]if0f ug]{ ub{5g . ;fd'bflos /]l8of] :6];gx¿n] ljz]if u/L b'u{d If]qdf ;"rgf ;Dk|]if0f ug]{ / ;d'bfonfO{ ;+nUg ug]{ sfo{j|mdx¿ k|;f/0f ug]{ dxTTjk"0f{ e"ldsf lgjf{x u5{g . /fli6«o / :yfgLo ;~rf/ dfWod;Fu sfd ug]{ u}x|;/sf/L ;+:yfx¿sf] pkl:ylt k|foM ;a}lt/ x'G5 / ltgLx¿n] ;~rf/sdL{ tyf snfsf/x¿ klxrfg ug{ / ;dGjo ug{ dbt k'¥ofpF5g . tL u}x|;/sf/L ;+:yfn] a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwsf] ;+j]bgzLntf a'em]/ ltgLx¿sf af/]df ;dfrf/ tyf ;Gb]z ;Dk|]if0f ug{;d]t ;S5g . tflnsf @ ljleGg txsf nlIft ;d"xnfO{ rflxg] ;~rf/ dWo:ytfsf d'Vo ljz]iftfx¿ tx ;~rf/ dWo:ytfsf d'Vo ljz]iftfx¿ JolStut / ljBfno tx • ljBfno Joj:yfkg ;ldltx¿, lzIfsx¿ / ljBfyL{x¿ • JolStx¿sf] JolStut 1fg, k|j[lQ, k|]/0ff, cfTd–k|efjsfl/tf, ;Lk ljsf; / Jojxf/ ¿kfGt/0fdf Wofg s]lG›t ug]{, • cGtj{}olSts ;~rf/, ;~rf/ dfWodx¿ / ljleGg ;fdflhs ;~hfndfkm{t sfo{ ug]{ . ;d'bfo tx • cleefjs, lzIfs cleefjs;ª3 / :yfgLo ;d'bfox¿ • ;xeflutfd"ns k|lj|mofx¿df ;+nUg x'g], cfˆgf cfjZostfx¿sf] klxrfg ug]{, clwsf/x¿sf] dfu ug]{ / ;fdflhs k|0ffnLnfO{ ¿kfGt/0f ug]{ ;d'bfosf JolStx¿sf] ;fd"lxs ;Ifdtf clej[l4df s]lG›t x'g], • ljBfno Joj:yfkg ;ldlt / :yfgLo k|ltlglwx¿sf] Jojxf/ ¿kfGt/0fsf nflu 5nkmn tyf ;+jfbdf hf]8 lbg], • cGtj}{olSts ;~rf/, ;fd'bflos ;+jfb / ;~rf/ dfWodx¿ tyf ;fdflhs ;~hfndfkm{t sfo{ ug]{ .
  • 16. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%8 ;ªu7g tx :yfgLo ;/sf/ / u}x|;/sf/L ;+:yf • ;d'bfo tx / :yfgLo ;/sf/df ;xsdL{x¿nfO{ ;ªul7t ug{ ;fd"lxs p2]Zodf Wofg lbg], • cg's"n jftfj/0f l;h{gf ug{ ;fd"lxs k|efjsfl/tf / ;zStLs/0fdf hf]8 lbg], • cfk;L ;+jfb ug]{, ;d"x lgdf{0f ug]{ / ;ªu7gfTds ;+/rgfdfkm{t sfo{ ug]{ . gLltut tx ;ª3Lo tyf k|fb]lzs ;/sf/ / cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;+:yfx¿ • cg's"n gLlt lgdf{0fsf nflu gofF sfg'g agfpg] jf sfg'g kl/dfh{g ug]{, • ;fd"lxs ;+jfb / ;~rf/ dfWoddfkm{t sfo{ ug]{ . lrq g+= ! a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf] dxTTjk|lt ljZjf; /fVg] jf ;xdt x'g] d'Vo nlIft ;d"xx¿ @=@ nlIft ;d"xx¿sf] ax'kIfLo e"ldsf a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf k|foM ;a} nlIft ;d"xx¿sf] e"ldsf ax'kIfLo /x]sf] x'G5 -tflnsf g+ @=! x]g{'xf];_ . pbfx/0fsf nflu ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug]{ j|mddf ljBfyL{n] sfof{Gjogstf{x¿ -lj=Jo= ;= tyf lzIfsx¿_ nfO{ bafa lbg ;S5g eg] ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h nfu" ePkl5 To;sf] nfeu|fxL klg ljBfyL{ g} x'G5g . To:t} ;~rf/ dfWodn] Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug]{ lgsfonfO{ k|efj kfg{ ;S5g / sfof{Gjogdf ;xof]u klg ug{ ;S5g . of] ;~rf/ /0fgLlt ljz]if u/L a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug]{ lhDd]jf/ lgsfo / tL lgsfox¿nfO{ ;xof]u ug]{ / k|efljt kfg]{ lgsfox¿k|ltg} nlIft 5 .
  • 17. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 9 tflnsf g+=@=!= a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf nlIft ;d"xx¿sf] e"ldsf PsfO k|ToIf nfeu|fxL / sfof{Gjogstf{ sfof{Gjogdf k|efjkfg{]x¿ sfof{Gjogdf k|efj kfg{]x¿sf ;dy{sx¿ ljBfyL{ X X lzIfs X ljBfno Aoj:yfkg ;ldlt X cleefjs X :yflgo ;/sf/ X X ;+ª3Lo tyf k|b]z ;/sf/ X X lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno, k|b]zsf ;fdflhs ljsf; dGqfnox? / ltgLx?sf dftxtsf lgsfo X X u}x|;/sf/L ;+:yf / cw{u}x|;/sf/L ;+:yf X ;~rf/ X X @=# nlIft ;d"xx¿n] ug{'kg]{ sfo{x¿, cfjZos 1fg / cj/f]wx¿ tyf pTk|]/s tTTjx¿ a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu nlIft ;d"xn] ug{'kg]{ sfo{x¿, of] Kofs]hnfO{ k|efjsf/L ¿kdf sfof{Gjog ug{ nlIft ;d"xnfO{ rflxg] 1fg, sfof{Gjogsf j|mddf cfpg ;Sg] cj/f]wx¿ tyf Kofs]hsf] sfof{Gjgsf nflu nlIft ;d"xnfO{ pTk|]/0ff k|bfg ug]{ tTjx¿sf] jl/kl/ /x]/ g} of] ;~rf/ /0fgLlt tof/ ul/Psf] xf] . nlIft ;d"x -ljBfyL{, lzIfs, ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, cleefjs, :yfgLo ;/sf/, k|b]z / ;ª3Lo ;/sf/_ sf nflu of] /0fgLlt tof/ ubf{ pgLx¿sf] 1fg tyf ;r]tgf:t/ / Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf j|mddf cfpg;Sg] ;Defljt cj/f]wx¿sf] ljZn]if0f ug{'sf ;fy} nlIft ;d"xnfO{ Kofs]h sfof{Gjogdf pTk|]/0ff k|bfg ug]{ tTTjx¿sf] ;d]t klxrfg ul/Psf] lyof] . o; ;DaGwL k"0f{ ljZn]if0f cg';"rL # df lbOPsf] 5 . sfof{Gjog sfo{ljlwn] ljBfno tyf :yfgLo ;/sf/n] ug{'kg]{ vf; sfdx¿nfO{ lj:t[t ¿kdf pNn]v u/]sf] 5 . o; /0fgLltsf] cg';"rL # df rflxF tL vf; sfo{x¿nfO{ ;+lIfKt ¿kdf /flvPsf] 5 . sfof{Gjog sfo{ljlwdf pNn]v ul/Psf] nlIft ;d"xsf] e"ldsfsf cfwf/df ;a} ;/f]sf/jfnfn] lgDglnlvt s'/fx¿ yfxf kfpg h?/L 5 M • a[xt ljBfno ;'/Iff cjwf/0ff, • Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogaf6 ljBfnonfO{ x'g] kmfObf, • Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwsf] d'Vo d'Vo ljz]iftfx¿, • Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf nlIft ;d"xsf] e"ldsf / lhDd]jf/L . ;+If]kdf a[xt ljBfno ;'/Iff, a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h tyf sfof{Gjog sfo{ljlwsf af/]df nlIft ;d"xsf] ;Lldt 1fg g} a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjogsf] d'Vo cj/f]w xf] . csf]{ k|d'v cj/f]w eg]sf] cGo z}lIfs lj|mofsnfksf] t'ngfdf of] ljifo sd k|fyldstfdf kg{' klg xf] . ljz]if cj/f]wcGtu{t rflxF lzIfsn] kf7j|mddf cfwfl/t lzIf0f afx]ssf sfo{ ug{ clgR5f k|s6 ug{' / ljBfnonfO{ ;'/lIft If]q agfpg /fhgLlts k|lta4tfsf] sdL x'g' g} xf] . a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu d'Vo pTk|]/s tTTj eg]sf] ljBfnonfO{ ;'/lIft agfpg] nlIft ;d"xsf] rfxgf / kof{Kt ah]6sf] Joj:yf x'g' xf] .
  • 18. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%10 @=$= d'Vo ;Gb]z d'Vo ;Gb]zx¿sf] klxrfg / ljsf; u/L k|d'v nlIft ;d"xsf nflu k|To]s /0fgLltdf tL ;Gb]zx¿nfO{ ;"rLs[t u/L t];|f] v08df /flvPsf] 5 . To;leq tnsf] tflnsf g+= # df pNn]v ul/Psf ;fdfGo ;Gb]zx¿ / ljlzif lhDd]jf/Lsf ¿k/]vf ;lxtsf] nlIft ;d"x ljz]if ;Gb]zx¿ klg ;dfj]z ul/Psf 5g . o; /0fgLltn] Go"gtd Kofs]hsf d'Vo kmfObfx¿sf] ;f/f+znfO{ cg';"rL $ df k|:t't u/]sf] 5 . tflnsf g+= # nlIft ;d"xsf nflu d'Vo ;Gb]zx¿ • a[xt ljBfno ;'/Iff ljBfno ;'/Iffsf] Pp6f ;du| b[li6sf]0f xf] . o;leq ljkb /f]syfd / k|ltsfo{ Pjd afn ;+/If0f / ljBfno zflGtIf]q kb{5g . • ljBfno ;'/Iffsf] Go"gtd :jLsfo{ tx k|fKt ug]{ pkfox¿ ;lxtsf] of] Go"gtd Kofs]h g]kfn ;/sf/n] cg'df]bg u/]sf] ;'/Iff Kofs]h xf] . • ljBfyL{nfO{ ;a} lsl;dsf hf]lvdx¿af6 ;'/Iff lbg, ljBfnonfO{ ;'/lIft / ljkbkl5sf] p4f/ sfo{df tTk/ /fVg Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjog g} pQd pkfo xf] . Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu sfof{Gjog sfo{ljlwn] ljBfno / :yfgLo ;/sf/sf] lhDd]jf/Lsf] ¿k/]vf tof/ kf/]sf] 5 . @=% d'Vo ;Gb]z k|;f/0f ug]{ Rofgn / dfWodx¿ -s_ d'Vo Rofgnx¿ ;"rgf, lzIff / ;~rf/ ;fdu|Lx¿ tyf dxTTjk"0f{ ;Gb]zx¿ ;Dk|]if0f ug]{ d'Vo Rofgnx¿ o; k|sf/ 5g M • cGtj}{olSts ;~rf/ dfWod cGtj}{olSts ;~rf/ dfWodcGtu{t tflnd, cled'vLs/0f sfo{j|md, 3/b}nf]df e]63f6, a}7s / cjnf]sg e|d0f cflb kb{5g . • ;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/ dfWod ;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/ dfWodcGtu{t ;fd'bflos ;ª3;ªu7gn] k|bz{g ug]{{ ¥ofnL, gf6s d~rg, ljz]if lbj; dgfpg], ;"rgfkf6L / ;Gb]z ;Dk|]if0f ug]{nufot sfo{ k5{g . o; cGtu{t lzIff;DaGwL cleofgx¿, h:t} M æljBfno zflGtIf]qæ cflb klg kb{5g . • 7"nf ;~rf/ dfWodx¿ 7"nf ;~rf/ dfWodx¿cGtu{t ;dfrf/kq, kqklqsf, /]l8of], 6]lnlehg, km];a's / cGo ;fdflhs ;~hfn, OG6/g]6df cfwfl/t cgnfOg Go'hkf]6{n / lnlvt ;Gb]zx¿ -P;PdP;_ kb{5g . • ;fd'bflos ;ª3;+:yfx¿ ;fd'bflos ;ª3;+:yfx¿ ;xsfo{sf nflu :yflkt Pjd ;~rflnt ePsf x'G5g . logLx¿n] w]/}eGbf w]/} ;/f]sf/jfnfx¿nfO{ ;d]65g . logLx¿ :yfgLo ;d'bfosf] cªusf ¿kdf nlIft ;d"x klg x'g;S5g . • k|ltlglw ;ª3;+:yfx¿ k|ltlglw ;ª3;+:yfx¿ eGgfn] /fli6«o / k|fb]lzs dxf;ª3, ljBfyL{ / lzIfssf ;ª3;ªu7gx¿, ljBfno Joj:yfkg ;ldlt / lzIfs cleefjs ;ª3nufot kb{5g . logLx¿n] a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug{ / cfˆgf ;b:ox¿;Dd k'uL pgLx¿nfO{ k|efj kfg{ cfˆgf] kbLo e"ldsf / lhDd]jf/LnfO{ pkof]uL dfWodsf ¿kdf ;d]t k|of]u ug{ ;S5g . -v_ ;"rgf, lzIff tyf ;~rf/ ;fdu|Lx¿ ;~rf/ cleofgdf pknAw ;"rgf, lzIff tyf ;~rf/ ;fdu|Lx¿ k|of]u ul/G5 cyjf cfjZostf cg';f/sf pTs[i6 nlIft ;fdu|Lx¿ cfkm}F pTkfbg ul/G5 . ljkb hf]lvd Go"gLs/0f / afn ;+/If0f sfo{j|mdx¿n] ljleGg lsl;dsf ;"rgf, lzIff tyf ;~rf/ ;fdu|Lx¿ pTkfbg u/]sf 5g t/ tL ;fdu|Lx¿dWo] k|foM
  • 19. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 11 ;fdu|Lx¿ xfn pknAw 5}gg jf pknAw eP klg :yfgLo txdf pkof]uL gx'g klg ;S5g . To;}n] Go"gtd Kofs]h;DaGwL ;"rgfx¿ ;Dk|]if0f ug{ /fli6«o ljkb hf]lvd Go"gLs/0f s]G›n] ljz]if ;fdu|Lx¿ klg tof/ u/]sf] 5 . gofF ;"rgf, lzIff tyf ;~rf/ ;fdu|Lx¿ pTkfbgsf nflu Pp6f lgb]]{lzt vfsf cg';"rL % df lbOPsf] 5 . :yfgLo txd} ;"rgf, lzIff tyf ;~rf/ ;fdu|Lx¿ ljsf; ug{sf nflu of] /0fgLltn] ;"rgf, lzIff tyf ;~rf/ ;fdu|Lx¿sf df}lns pbfx/0fx¿ pknAw u/fPsf] 5 . tL df}lns ;fdu|Lx¿ ;~rf/ tyf ljifolj1x¿n] pTkfbg ug{'k5{ . ;"rgf, lzIff tyf ;~rf/ ;fdu|Lx¿sf] bfo/fn] tnsf s'/fx¿nfO{ ;dfj]z ub{5 M • 5fkf ;fdu|Lx¿ cGtu{t ljz]if ;d"bfo nlIft kf]:6/x¿, ˆn]S; rf6{, ks]6 a'S; / krf{x¿, ;dfrf/kq Pjd ljrf/d"ns n]vx¿, cgnfOg ;dfrf/, a}7s tyf sfo{zfnfdf ;xhLs/0fsf nflu ul/Psf k|:t'tLs/0fx¿nufotsf ;fdu|L k5{g . • >Job[Zo ;fdu|Lx¿ cGtu{t a[xt ljBfno ;'/Iffsf] dxTTj b;f{pg] lel8of], Go"gtd Kofs]h, sfof{Gjog sfo{ljlw, ljkbdf ljBfnox¿sf] ;ªs6f;Ggtf b;f{pg] lel8of] k|f]kmfOn, a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL /]l8of] gf6s / 6]lnlehg wf/fjflxs sfo{j|md, ;fj{hlgs ;]jfsf 3f]if0ffx¿, /]l8of] / 6]lnlehgdf ;/sf/L kbflwsf/Lx¿;Fusf] uf]nd]r 5nkmnsf k|flKt jf lgisif{ nufotsf ;fdu|L k5{g . • OG6/g]6df cfwfl/t ;fdu|Lx¿ cGtu{t OG6/g]6df cfwfl/t z}lIfs dgf]/~hg -lzIffk|b dgf]/~hg_ sf z[ªvnfx¿, a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL lzIff tyf dfgj ;|f]t ljsf; s]G› (CEHRD)sf ;Gb]zx¿ / :yfgLo ;/sf/, j]e;fO6 tyf ;fdflhs ;~hfnaf6 k|fKt ;fdu|Lx¿ k5{g . • cGo ;fdu|L cGtu{t lnlvt ;Gb]zx¿, a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;Gb]zx¿ tyf hfgsf/L pNn]v ePsf] xft] lstfa -k'l:tsf_, ;fj{hlgs :ynx¿df leQ] n]vg tyf lrqsnf, ;~rf/ dfWoddfkm{t a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;/sf/n] u/]sf k|lta4tfx¿ / k}/jLx¿ k5{g .
  • 20. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%12 v08 # /0fgLlt sfof{Gjog ug]{ dfu{x¿ o; v08n] ;~rf/ ul/g'kg]{ d'Vo ;Gb]z, ;~rf/dfWod tyf k|of]u ul/g] ;"rgf, ;~rf/ tyf z}lIfs ;fdu|Lx¿sf] k|d'v k|sf/df cfwfl/t eO{ nlIft ;|f]tfx¿n] yfxf kfpg'kg]{ a[xt ljBfno ;'/Iff /0fgLlt tyf Go"gtd Kofs]h;DaGwL ;'emfj k|:t't ub{5 . ;fy} o; /0fgLltsf k|of]ustf{x¿nfO{ ljutsf] ;kmn cEof;sf ;fGble{s ;Gb]z, dfWod tyf ;"rgf, ;~rf/ Pjd z}lIfs ;fdu|Lx¿sf] k|of]usf nflu ;d]t k|f]T;flxt ub{5 . #=! ljBfyL{ k|:t't Go"gtd Kofs]h nfu" u/fpgsf nflu ljBfno Joj:yfkg ;ldlt tyf lzIfsx¿nfO{ bafa lbg ljBfyL{x¿nfO{ a[xt ljBfno ;'/Iffsf af/]df ;r]t t'Nofpg' cfjZos 5 . o;sf nflu lgDgfg';f/ ug{ ;fGble{s x'g] b]lvG5 M tflnsf $ ljBfyL{x¿sf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL d'Vo ;Gb]z tyf ltgsf] ;~rf/ ug]{ tl/sf d'Vo ;Gb]z ;~rf/sf cwf/ / ;fdu|Lx¿ !=Go"gtdKofs]hsf]sfof{GjogljBfnosf] ;'/Iff / ljkb kl5sf] p4f/sf nflu pQd tl/sf xf] . o;n] ljBfyL{x¿nfO{ ljkbkl5 cfOkg]{ ljleGg lsl;dsf r'gf}tL ;fdgf ug]{ ;Lk l;sfpF5 . @= Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf] d'Vo kmfObf eg]sf] ljBfno ljkb tTk/tf, ljkb k|ltsfo{, k7gkf7g lg/Gt/tf tyf afnaflnsf ;'/Iff of]hgf x'g . #= Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogn] ljkb k"j{, ljkbsf a]nfdf / ljkb kZrft ljBfno -lzIfs, ljBfyL{ tyf ljBfno Joj:yfkg ;ldlt ;b:ox¿_ nfO{ cfkTsfnLg l:yltnfO{ ;fdgf ug]{ dgf]an, ;'/Iffsf] k|Tofe"lt tyf ljBfnosf] ;'/Iffsf nflu cfjZos ;Lk k|bfg ub{5 . $= Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug]{ bfloTj lzIfs, cleefjs, ljBfno Joj:yfkg ;ldlt tyf :yfgLo ;/sf/sf] xf] . %= a[xt ljBfno ;'/Iffaf/] lj:t[t hfgsf/L lng lzIfs tyf cleefjsx¿;Fu 5nkmn tyf cGt/lj|mof ug{'k5{ . ljBfnodf o;nfO{ sfof{Gjog u/L cfˆgf] ;'/Iff;d]t ug{ ljBfyL{ :jod cu|;/ /xg'k5{ . -s_ ;~rf/sf cfwf/x¿ != cGtj}{olSts ;~rf/ • a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL cltl/St lj|mofsnfkx¿ ;~rfng, • a[xt ljBfno ;'/Iffsf af/]df afn SnanfO{ tflnd ;~rfng, • k|lzIf0f tyf cg's/0f cEof; ;lxtsf] ljBfnodf cfwfl/t tflnd ;~rfng . @= ljBfnodf cfwfl/t ;~rf/ • ;"rgfkf6Lsf] k|of]u, • a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;8s gf6s d~rg, • a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL leQ]lrqsf] Joj:yfkg, • o'jfSna, afnSnj tyf :sfp6 nufotsf o'jf ;ª3;ªu7gx¿sf] pkof]u . #= cfd;~rf/ • 6]lnlehg tyf /]l8of]sf] pkof]u, • ;fdflhs ;~hfn -h:t} :km];a's cflb_ sf] k|of]u . -v_ ;~rf/ ;fdu|Lx¿ • a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;Gb]z cªlst kf]:6/ tyf tl:a/x¿sf] k|of]u, • a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL /]l8of] gf6s tyf 6]lnlehg l;l/onsf] pkof]u, • OG6/g]6df cfwfl/t lzIffd"ns dgf]/~hg z[ªvnfsf] pkof]u, • km];a's kf]l:6ªsf] k|of]u • kf7ok':tssf] k|of]u • ;Gbe{ ;fdu|L
  • 21. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 13 #=@ lzIfs a[xt ljBfno ;'/Iff tyf Go"gtd Kofs]hsf] dxTTjsf af/]df cfwfl/t ljifoj:t'x¿sf ;Dks{ JolSt eg]s} lzIfs x'g . o;y{ o; Kofs]hsf af/]df lzIfsx¿ cem a9L ;r]t x'g cfjZos 5 . tflnsf % cu'jf lzIfs, a[xt ljBfno ;'/Iff tyf n}ªuLs ;dfgtf Pjd ;fdflhs ;dfj]zLtfsf ;|f]t lzIfs / OR5's cGo lzIfsx¿sf nflu a[xt ljBfno ;'/Iffsf] d'Vo ;Gb]z ;~rf/ ug]{ tl/sf d'Vo ;Gb]z ;~rf/sf cwf/ / ;fdu|Lx¿ != a[xt ljBfno ;'/Iff eg]sf] ljkb /f]syfd tyf k|ltsfo{, afn;'/Iff tyf ljBfno zflGtIf]qsf] cjwf/0ff ;dfj]z ePsf] ljBfno ;'/Iff;DaGwL Ps PsLs[t ljlw xf] . @= Go"gtd Kofs]hsf] nIo o; Kofs]hsf] nIo lgDgfg';f/ /x]sf 5g M • ljBfyL{, lzIfs tyf cGo sd{rf/Lx¿sf nflu ;'/lIft jftfj/0f ;'lglZrt ug]{, • ljBfno ljkb tTk/tf tyf k|ltsfo{ of]hgf / ljkb kZrft k7gkf7g lg/Gt/tf lbg tof/L cj:yfdf a:g], • ljkb k"j{, ljkbsf a]nfdf / ljkb kZrft lzIfs, ljBfyL{ tyf ljBfno Joj:yfkg ;ldlt ;b:ox¿df cfktsfnLg l:yltsf] ;fdgfdf ;Ifd t'Nofpg dgf]an tyf ;'/Iff cg'e"lt ljsf; ug]{ . #= Go"gtd Kofs]hdf ;dflji6 !^ cf]6f lj|mofsnfkx¿sf cfwf/df ljBfnosf] oy]i6 ;'/Iff sfo{j|mdnfO{ ljBfnodf nfu" ug{ lzIfsx¿nfO{ pTk|]l/t ug]{ 5 . $= Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogsf j|mddf lgdf{0f x'g] lzIfsdfly ljBfyL{sf] ljZjf;nfO{ clej[l4 ug]{ 5 . %= Go"gtd Kofs]hn] ljBfno ;'/Iffsf] ;'lgZrttf u5{, h;n] lzIfs tyf ljBfyL{sf] sfddf klg ;'wf/ Nofpg] 5 . ^= a[xt ljBfno ;'/Iff tyf n}ªuLs ;dfgtf tyf ;fdflhs ;dfj]lztfsf ;|f]t lzIfsx¿sf lhDj]jf/Lx¿ lgDgfg';f/ /x]sf 5g M • hf]lvd Go"gLs/0f tTk/tf, afn;'/Iff;lxt k7gkf7g ;'rf¿ /fVg a[xt ljBfno ;'/Iff sfo{of]hgf tof/ kfg]{, • Go"gLs/0fsf nflu u}x| ;+/rgfut tyf sd vlr{nf pkfox¿ nfu" ug]{, • ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff, afn;'/Iff, ljBfno zflGtIf]qtyf n}ªuLs ;dfgtf tyf ;fdflhs ;dfj]lztf ;r]tgf sfo{j|md ;~rfng ug]{, • ljBfno kl/jf/ / ;d'bfosfaLrdf a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL cGt/lj|mof rnfpg] . -s_ ;~rf/sf cfwf/x¿ != cGtj}{olSts ;~rf/ • tflnd k|fKt u/]sf Pjd gu/]sf lzIfslar 1fg tyf ;Lksf] cfbfgk|bfg, • k|lzIf0f tyf cg's/0f cEof;;lxtsf] ljBfnodf cfwfl/t tflnd ;~rfng, • ;ª3Lo, k|fb]lzs tyf :yfgLo txsf lzIfs ;ª3;ªu7gx¿sf lzIfsx¿;Dd tflnd ;~rfng, • cGo ljBfnosf] a[xt ljBfno ;'/Iff kxn x]g{ cjnf]sg e|d0f, • lzIff tyf dfgj ;|f]t ljsf; s]G› tyf lzIff tyf lj1fg k|ljlw dGqfnosf j]e;fO6 tyf kf]6{nsf] pkof]u . @= ;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/ • a[xt ljBfno ;'/Iff ;df/f]x tyf ljz]if lbj;x¿ ;Da4 sfo{Std ;~rfng, • ljBfno zflGtIf]q sfo{j|md h:t} u/L /fli6«o lzIff cleofg ;~rfng . #= cfd;~rf/ • kqklqsf tyf Dofulhgsf] k|of]u, • /]l8of] tyf 6]lnlehg pkof]u, • km];a's, efOa/ tyf o'6'a nufotsf OG6/g]6 cfwfl/t ldl8ofsf] pkof]u . -v_ ;~rf/ ;fdu|Lx¿ • ;"rgf, lzIff tyf ;~rf/sf lnlvt ;fdu|Lsf] k|of]u, • a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL 6]S:6 Dof;]h tyf cu'jf lzIfsx¿nfO{ :d/0f Dof;]hsf] pkof]u, • a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL lkP;P-;fj{hlgs ;]jf 3f]if0ff_ sf] k|of]u .
  • 22. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%14 #=# ljBfno Joj:yfkg ;ldlt Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog u/fpg ljBfno Joj:yfkg ;ldltnfO{ a[xt ljBfno of]hgf tyf Go"gtd Kofs]hsfaf/]df ;r]t t'Nofpg cfjZos 5 . tflnsf ^ ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL d'Vo ;Gb]z tyf ltgsf] ;~rf/ ug]{ tl/sf d'Vo ;Gb]z ;~rf/sf cwf/ / ;fdu|Lx¿ != a[xt ljBfno ;'/Iff eg]sf] ljkb /f]syfd, k|ltsfo{, afn;'/Iff tyf ljBfno zflGtIf]qsf] cjwf/0ff ;dfj]z ePsf] ljBfno ;'/Iff ;DaGwL Ps PsLs[t ljlw xf] . @= Go"gtd Kofs]h tyf sfof{Gjog sfo{ljlwn] ljBfyL{, lzIfs tyf cGo sd{rf/Lx¿sf] oy]i6 ljBfno ;'/Iff sfo{j|mdsf] z[ªvnf k|:t't ub{5 . #= Go"gtd Kofs]hsf] nIo o; Kofs]hsf] nIo lgDgfg';f/ /x]sf 5g M • ljBfyL{, lzIfs tyf cGo sd{rf/Lx¿sf nflu ;'/lIft jftfj/0f ;'lglZrt ug]{, • ljBfno ljkb tTk/tf tyf k|ltsfo{ of]hgf / ljkb k>ft k7gkf7g lg/Gt/tf lbg tof/L cj:yfdf a:g], • ljkbk"j{, ljkbsfa]nfdf / ljkbk>ft lzIfs, ljBfyL{ tyf ljBfno Joj:yfkg ;ldlt ;b:ox¿df cfkTsfnLg l:yltsf] ;fdgfdf ;Ifd t'Nofpg dgf]an tyf ;'/Iff cg'e"lt ljsf; ug]{ . $= Go"gtd Kofs]hdf ;dflji6 !^ cf]6f lj|mofsnfkx¿sf cfwf/df ljBfnosf] oy]i6 ;'/Iff sfo{j|mdnfO{ ljBfnodf nfu" ug{ lzIfsx¿nfO{ pTk|]l/t ug]{ 5 . %= Go"gtd Kofs]hsf w]/} lj|mofsnfksf nflu ljBfnosf] cfˆg} ;|f]taf6 vr{ h'6fpg ;lsG5. oyfzSo ljBfnon] cfˆg} ;|f]taf6 a[xt ljBfno ;'/Iff sfo{j|md rnfpg'k5{ . ljBfnosf] ;|f]t ck'u ePdf :yfgLo ;/sf/n] ;|f]t pknAw u/fpg'k5{ . ^= Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog;DaGwL ljBfno tyf :yfgLo ;/sf/sf] pQ/bfloTjsf af/]df sfof{Gjog sfo{ljlwn] :ki6 kfg]{5 . &= ljBfno Joj:yfkg ;ldltn] Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf] cu'jfO ug]{5 . To;sf/0f ljBfnosf xhf/f}F ljBfyL{x¿ u'0ffTds lzIffsf] kx'Fr;lxt ;'/lIft 5g ls 5}gg eGg] s'/f ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] sfddf e/ kb{5 . *= ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] pQ/bfloTj • ;+:yf jf ;~hfn lgdf{0f ug]{ tyf dha't t'Nofpg], • a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu cu'jf tyf ;|f]t lzIfsx¿sf] Ifdtf clej[l4 ug]{, • ljBfnosf] ;+/rgfut n]vfhf]vf ug]{, • hf]lvd Go"gLs/0f, tTk/tf, afn;'/Iff tyf k7gkf7g ;'rf¿ /fVg a[xt ljBfno ;'/Iff sfo{of]hgf ljsf; ug]{, • Go"gtd ;+/rgfut ;'/Iff lj|mofsnfkx¿sf] klxrfg / sfof{Gjog ub}{ u'0ffTds ;+/rgf ;'lglZrt ug]{ . s_ ;~rf/sf cfwf/x¿ != cGtj}{olSts ;~rf/ • ljBfnodf cfwfl/t a[xt ljBfno ;'/Iff tflnd ;~rfng, • ;ª3Lo, k|fb]lzs tyf :yfgLo ;/sf/sf ;b:ox¿nfO{ a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL cled'vLs/0f, • a[xt ljBfno ;'/Iffsf af/]df lzIfs, ljBfyL{, ljBfno Joj:yfkg ;ldlt tyf ;/sf/sf ;ª3Lo ;b:ox¿lar ;+jfb, • kfj/ KjfOG6df cflw/t k|:t'tLs/0f, • a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL 8s'8«fdfx¿sf] k|of]u . @= ;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/ • ;d'bflos ;ª3;ªu7gx¿dfkm{t a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL cGt/lj|mof e]nfx¿ ;~rfng, • ljBfno Joj:yfkg ;ldlt km]8]/];gsf a}7sx¿sf] cfof]hgf, • jz]if ;df/f]x tyf ¥ofnLx¿sf] cfof]hgf • ljBfno zflGtIf]q sfo{j|mdx¿ h:t} u/L /fli6«o lzIff cleofg ;~rfng . #= cfd;~rf/ • kqklqsf jf cvaf/sf] pkof]u, • 6]lnlehg tyf /]l8of]sf] k|of]u, • ;fdflhs ;~hfn ;lxtsf] OG6/g]6df cfwfl/t ldl8ofsf] pkof]u, • lnlvt ;Gb]zx¿sf] k|of]u, • lzIff tyf dfgj ;|f]t ljsf; s]G› tyf cGo ;fem]bf/n] k|sflzt u/]sf a'n]l6gsf] k|of]u, • lzIff tyf dfgj ;|f]t ljsf; s]G› / lzIff,lj1fg tyf k|ljlw dGqfnonufot lzIff ;fem]bf/x¿sf j]e;fO6sf] pkof]u . -v_ ;~rf/ ;fdu|Lx¿ • ;/sf/L clwsf/Lx¿n] cfd;~rf/ dfWoddfkm{t u/]sf k|lta4tf tyf hfgsf/Lx¿s] cg'df]bg, • ;dfrf/, kqklqsfsf n]v /rgf tyf cgnfOg kf]6{nsf] pkof]u, • km];a's k]h tyf o'6'a Rofgn ;~rfng • /]l8of] Pjd l6eL sfo{j|md tyf :k6sf] pkof]u, • ;dfrf/;lxt /]l8of] tyf l6eLdf a[xt ljBfno ;'/Iffsf] ;Gb]z k|jfx, • nlIft ;"rgf, lzIff tyf ;~rf/ ;fdu|L -kf]:6/ / a|f];;{_ sf] pkof]u, • a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL xft]k'l:tsf ljt/0f tyf d'Vo ;Gb]z k|jfx, • j]e;fO6df :yfgLo ;/sf/ tyf lzIff tyf dfgj ;|f]t ljsf; s]G›åf/f k|fof]lht pbfx/0f tyf ;Gb]z ;dfj]z .
  • 23. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 15 #=$ cleefjs tyf :yfgLo ;d'bfo Go"gtd Kofs]h nfu" u/fpgsf nflu ljBfno Joj:yfkg ;ldlt tyf lzIfsx¿nfO{ jftfj/0f l;h{gf ug{ cleefjs tyf :yfgLo ;d'bfonfO{ a[xt ljBfno ;'/Iffsf af/]df ;r]t t'Nofpg' cfjZos 5 . tflnsf &M cleefjssf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL d'Vo ;Gb]z tyf ltgsf] ;~rf/ ug]{ tl/sf d'Vo ;Gb]z ;~rf/sf cwf/ / ;fdu|Lx¿ != a[xt ljBfno ;'/Iff eg]sf] ljBfnodf ;a} k|sf/sf hf]lvdx¿ Go"gLs/0f ub}{ afnaflnsfx¿sf] l;sfOnfO dha't t'Nofpg plrt ljBfno jftfj/0fsf] clej[l4 ug]{ Ps ljlw xf] . @= Go"gtd Kofs]h eg]sf] ;/sf/åf/f cg'df]lbt ljBfnodf clwstd ;'/Iff xfl;n ug]{ pkfox¿sf] Pp6f Kofs]h xf] . #= Go"gtd Kofs]h / o;sf] sfof{Gjog sfo{ljlwn] ljBfnonfO{ ;a} lsl;dsf hf]lvd / eoaf6 ;'/lIft /fVg] pkfox¿ k|:t't ub{5 . $= Go"gtd Kofs]hsf kmfObfx¿ Go"gtd Kofs]hsf kmfObfx¿ o;k|sf/ 5g M • ljBfyL{, lzIfs tyf cGo sd{rf/Lsf nflu ;'/lIft jftfj/0f ;'lglZrt ug]{, • ljBfnodf cfwfl/t eO{ ljkb tTk/tf tyf k|ltsfo{ of]hgf / ljkb kZrft k7gkf7g ;'rf? ug{ tof/L cj:yfdf a:g], • ljkb k"j{, ljkbsf a]nfdf / ljkb kZrft lzIfs, ljBfyL{ tyf ljBfno Joj:yfkg ;ldlt ;b:ox¿df oy]i6 ;'/Iffsf] k|Tofe"lt lbnfpFb} cfkTsfnLg l:yltsf] ;fdfgf ug]{ dgf]an ljsf; ug]{ . %= Go"gtd Kofs]hdf cfˆgf] ljBfnonfO{ ;'/lIft /fVg lzIfsx¿nfO{ pTk|]l/t ug]{ !^ cf]6f lj|mofsnfkx¿ /x]sf5g . ^= Go"gtd Kofs]h sfof{Gjosf nflu ljBfno Joj:yfkg ;ldlt tyf ljBfnonfO{ jftfj/0f l;h{gf ug{ cleefjsx¿n] a]nfa]nf cfˆgf aRrfx¿sf] ljBfnosf] e|d0f u/L a[xt ljBfno ;'/Iff k|lt rf;f] b]vfpg' kb{5 . &= ljBfno ;'/Iffsf] k}/jLn] lhDj]jf/ cleefjsTj b;f{pF5 . -s_ ;~rf/sf cfwf/x¿ != ;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/ • lzIfs cleefjs ;ª3, cfdf ;d"x, pkef]Stf ;d"x tyf cGo ;fd'bflos ;ª3;ªu7gx¿df a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;+jfb tyf 5nkmn, • ljBfno zflGtIf]qdf h:tf] /fli6«o lzIff cleofg ;~rfng . @= cfd;~rf/ • 6]lnlehg tyf /]l8of]sf] k|of]u, • cgnfOg tyf ;fdflhs ;~hfnsf] pkof]u, • cleefjssf nflu ;fKtflxs lzIfs /]l8of] sfo{j|md ;~rfng . -v_ ;~rf/ ;fdu|Lx¿ • ;dfrf/nufot nf]slk|o /]l8of] ty 6]lnlehg sfo{j|mddfkm{t a[xt ljBfno ;'/Iff ;Gb]z k|;f/0f, • kf]:6/, ˆn]S;, uf]hLk'l:tsf cflb d'l›t ;fdu|L ljsf;, • ljBfno tyf cGo 7fpFdf leQ] n]vg, • ;dfrf/, n]v /Anu k|sfzg, • cgnfOg ldl8of / ;fdflhs ;~hfndf >Job[Zo ;fdu|L k|;f/0f .
  • 24. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%16 #=% :yfgLo ;/sf/ / :yfgLo tyf /fli6«o ldl8of Go"gtd Kofs]h nfu" u/fpgsf nflu ljBfnonfO{ pTk|]l/t tyf ;xhLs/0f ug{ :yfgLo ;/sf/sf k|ltlglw tyf sd{rf/Lx¿nfO{ a[xt ljBfno ;'/Iff tyf Go"gtd Kofs]hsf af/]df ;r]t t'Nofpg cfjZos 5 . o;df ;xdlt ;xsfo{ tyf ;fd"lxs tyf ;ªu7gfTds lj|mofsnfkx¿ kb{5g . tflnsf * :yfgLo ;/sf/sf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL d'Vo ;Gb]z tyf ltgsf] ;~rf/ ug]{ tl/sf d'Vo ;Gb]z ;~rf/sf cwf/ / ;fdu|Lx¿ != a[xt ljBfno ;'/Iff eg]sf] ljkb /f]syfd tyf k|ltsfo{, afn;'/Iff tyf ljBfno zflGtIf]qsf] cjwf/0ff ;dfj]z ePsf] ljBfno ;'/Iff;DaGwL Ps PsLs[t ljlw xf] . @= Go"gtd Kofs]h eg]sf] lzIff If]qnfO{ ;d:t hf]lvdaf6 hf]ufpg] Pp6f PsLs[t ljlw xf] h;n] ljBfno ;'/Iffsf lgDglnlvt tLg cf]6f vDafx¿sf] ;Daf]wg ub{5 M • ;'/lIft l;sfO ;'ljwf • ljBfno ljkb Joj:yfkg • hf]lvd Go"gLs/0f tyf pTyfglzn lzIff #= Go"gtd Kofs]h ;/sf/sf] bL3{sfnLg /0fgLlts of]hgfsf ¿kdf /x]sf] 5 . o;nfO{ ljBfno lzIff ;'wf/;DaGwL sfo{j|md -ljBfno If]q ljsf; sfo{j|md_ ;Fu ldNbf]h'Nbf] 5 . $= Go"gtd Kofs]hsf kmfObfx¿ Go"gtd Kofs]hsf kmfObfx¿ o;k|sf/ 5g M • ljBfyL{, lzIfs tyf cGo sd{rf/Lsf nflu ;'/lIft jftfj/0f ;'lglZrt ug]{, • ljBfnodf cfwfl/t eO{ ljkb tTk/tf tyf k|ltsfo{ of]hgf / ljkb kZrft k7gkf7g ;'rf? ug{ tof/L cj:yfdf a:g], • ljkb k"j{, ljkbsf]cj:yf / ljkbkZrft lzIfs, ljBfyL{ tyf ljBfnoJoj:yfkg ;ldlt ;b:ox¿df oy]i6 ;'/Iffsf] k|Tofe"lt lbnfpFb} cfktsfnLg l:yltsf] ;fdfgf ug]{ dgf]an ljsf; ug]{ . %= u'0ffTds lzIffnfO{ ;'lglZrt ug{ tyf ;Ifd :yfgLo zf;g snf k|bz{g ug{ ;xh / clgjfo{ zlStsf] cEof; ug]{ . ^= a[xt ljBfno ;'/Iffsf] ljifoj:t' tof/L u/L ljBfnosf ;a} txsf kf7oj|mddf yk ug]{ . &= :yfgLo ;/sf/n] ljBfno zflGtIf]qsf] cjwf/0ffk|lt k|lta4tf hfx]/ ug]{ . *= :yfgLo ;/sf/ Go"gtd Kofs]hsf tkl;nadf]lhdsf sfo{sf nflu lhDd]jf/ 5 M • a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu k|fljlws ;xof]u pknAw u/fpg] tyf ;|f]t;fwgsf] kl/rfng tyf afF8kmfF8 ug]{, • a[xt ljBfno ;'/Iff nfu" ug{ :yfgLo ;fem]bf/x¿sf] ;+of]hg ug]{, • afn;'/Iff ljsf;, ljBfno zflGtIf]q sfo{ljlw ljsf;df ;xhLs/0f ug]{ / sfof{Gjogsf] cg'udg ug]{ . -s_ a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;fdflhs kl/rfng != ;fdflhs kl/rfngsf r/0fx¿ • sfof{Gjog stf{sf ¿kdf /x]sf ;fem]bf/sf] ;fdflhs kl/rfngsf nflu sfo{of]hgf agfpg], • a[xt ljBfno ;'/Iff, Go"gtd Kofs]h tyf sfof{Gjog sfo{ljlw;DaGwL hfgsf/ :yfgLo kl/rfnsx¿ klxrfg ug]{, h:t} :;d'bfo :jod;]js, o'jf;d"x, cleefjs;d"x cflb . • kl/rfnsx¿nfO{ cGtj}{olSts ;~rf/, a}7s ;xhLs/0f, d'Vo ;Gb]z ;Dk|]if0f tyf cGt/lj|mofTds ljlw k|of]u ug]{ ;Lksf] cled'vLs/0f / tflnd lbg], • Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu ;xof]usf] vfFrf] b;f{pg :yfgLo ljBfnosf] a[xt ljBfno ;'/Iff l:yltsf] k|ltj]bgnufot :yfgLo ¿kdf pko'St ;fdu|L, ljlw, ldl8of k|f]8S6 h:tf l;h{gfTds ;~rf/ ;fdu|L lgdf{0f ug]{, • :yfgLo ;~rf/ dfWodnfO{ a[xt ljBfno ;'/Iff, ljkb hf]lvd Go"gLs/0f, Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog sfo{ljlwsf af/]df ;+j]bgzLn t'NofO{ o;sf af/]df k}/jL ug{ k|f]T;flxt ug]{ . -v_ ;~rf/sf cfwf/x¿ != cGtj}{olSts ;~rf/ • sd{rf/L tyf /fhgLlt g]tfx¿sf nflu Ifdtf clej[l4 tflnd k|bfg, • :yfgLo ;~rf/ dfWodsf nflu If]q e|d0f, cled'vLs/0f tyf sfo{zfnf ;~rfng, • Go"gtd Kofs]h tyf sfof{Gjog sfo{ljlw;DaGwL :yfgLo ;/sf/sf sd{rf/Lx¿nfO{ tflnd ;~rfng . @=;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/ • ljBfno zflGtIf]qdf h:tf] /fli6«o lzIff cleofg ;~rfng . #= cfd;~rf/ • /]l8of], 6]lnlehg, ;fd"lxs 6]S:6 Dof;]h tyf ;fdflhs ;~hfnsf] k|of]u . -u_ ;~rf/ ;fdu|Lx¿ • k|fb]lzs tyf ;ª3Lo ;/sf/n] cfd;~rf/ dfWoddfkm{t u/]sf k|lta4tf tyf cg'df]bg, • :yfgLo tyf /fli6«o :t/sf /]l8of], 6]lnlehg tyf cgnfOgdf ePsf a[xt ljBfno ;'/Iff ;DaGwL 5nkmn tyf ;+jfb, • a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;Gb]z k|jflxt ug]{ ;fd"lxs ;Gb]z k|jfx, • ljBfnosf] ljkb pGd'v l:ylt emNsfpg] lel8of] k|f]kmfOn lgdf{0f, • a}7s tyf sfo{zfnf ;xhLs/0f ug]{ kf]:6/ tyf k|:t'tLs/0f h:tf nlIft ;"rgf ;fdu|Lsf] k|of]u .
  • 25. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 17 #=^= ;ª3Lo tyf k|fb]lzs ;/sf/, u}x|;/sf/L ;+:yf, cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;+:yf tyf ljsf; ;fem]bf/ a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL gLlt ;'wf/ u/L Go"gtd Kofs]h nfu" ug]{ jftfj/0f, cfly{s sf]if tyf ;xof]u clej[l4 ug{ ;ª3Lo tyf k|fb]lzs ;/sf/, u}x|;/sf/L ;+:yf, cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;+:yf tyf ljsf; ;fem]bf/x¿nfO{ a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf af/]df ;r]t t'Nofpg cfjZos 5 . tflnsf g+= ( ;ª3Lo tyf k|fb]lzs ;/sf/, u}x|;/sf/L ;+:yf, cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;+:yf tyf ljsf; ;fem]bf/ nflu a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL d'Vo ;Gb]z tyf ltgsf] ;~rf/ ug]{ tl/sf d'Vo ;Gb]z ;~rf/sf cwf/ / ;fdu|Lx¿ !=a[xt ljBfno ;'/Iff eg]sf] ljkb /f]syfd tyf k|ltsfo{, afn;'/Iff tyf ljBfno zflGtIf]qsf] cjwf/0ff ;dfj]z ePsf] ljBfno ;'/Iff;DaGwL Ps PsLs[t ljlw xf] . @= Go"gtd Kofs]h eg]sf] lzIff If]qnfO{ ;d:t hf]lvdaf6 hf]ufpg] Pp6f PsLs[t ljlw xf] h;n] ljBfno ;'/Iffsf lgDglnlvt tLg cf]6f vDafx¿sf] ;Daf]wg ub{5 M • ;'/lIft l;sfO ;'ljwf • ljBfno ljkb Joj:yfkg • hf]lvd Go"gLs/0f tyf pTyfgzLn lzIff #= Go"gtd Kofs]h ;d:t lzIff If]qsf] hf]lvd Go"gLs/0f u/L u'0ffTds lzIffsf] ljZjJofkL kx'Fr :yfkgf ug]{ dfGotfk|lt nlIft 5 . $= Go"gtd Kofs]h, rf}wf} of]hgf-;g @)!^–@)!(_ tyf ljBfno If]q ljsf; of]hgf-;g @)!^÷!&– @)@@÷@#_ cg'¿k 5 / o;n] lbuf] ljsf; nIo g+ $ nfO{ of]ubfg k'¥ofpg]5 . %= g]kfnsf ;d:t ljBfnox¿df Go"gtd Kofs]h nfu" ug{sf nflu pT;fxk|b jftfj/0f lgdf{0f ug{ bla{nf] gLlt, sfo{ljlw,k|fljlws tyf ;+:yfut ;xof]usf] cfjZostf 5 . -s_ ;~rf/sf cfwf/x¿ != cGtj}{olSts ;~rf/ • Go"gtdf Kofs]h;DaGwL /fli6«o tyf k|fb]lzs :t/sf] ;+jfb tyf 5nkmn, • :yfgLo ;/sf/ / ljBfnon] cfof]hgf u/]sf a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL lj|mofsnfk / ;df/f]xx¿df ;ª3Lo tyf k|fb]lzs ;/sf/sf ;/sf/L sd{rf/Lx¿nfO{ ;xeflutfsf nflu lgdGq0ff, • cGo k}/jL;DaGwL lj|mofsnfkx¿ ;~rfng . @= ;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/ • ljBfno zflGtIf]qdf h:tf] /fli6«o lzIff cleofg ;~rfng . #= cfd;~rf/ • kqklqsf tyf cvaf/sf] k|of]u, • 6]lnlehgtyf /]l8of]sf] k|of]u, • ;fdflhs ;~hfn tyf OG6/g]6 kf]6{nsf] pkof]u, • ljBfnox¿sf] k|fs[lts ljkbpGd'v l:ylt emNsfpg] lel8of] k|f]kmfOnsf] pkof]u . -v_ ;~rf/ ;fdu|Lx¿ • k}/jLsf nflu ;fdu|Lx¿sf] k|of]u, • a}7s tyf sfo{zfnf ;xhLs/0f ug]{ kf]:6/ tyf k|:t'lt h:tf nlIft ;"rgf ;fdu|Lx¿sf] pkof]u, • :yfgLo tyf /fli6«o :t/sf /]l8of], 6]lnlehg tyf cgnfOgdf ePsf a[xt ljBfno ;'/Iff ;DaGwL 5nkmn tyf ;+jfb, • ;/sf/L sd{rf/Ln] 6]lnlehg tyf /]l8of] nufotdf u/]sf uf]nd]r 5nkmn, • a[xt ljBfno ;'/Iff, Go"gtd Kofs]h tyf sfof{Gjog sfo{ljlwsf] dxTTjnfO{ phfu/ ug]{ ljBfno;DaGwL tYok/s k|ltj]bg .
  • 26. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%18 v08 $ /0fgLlt sfof{Gjog $=! sfof{Gjog ljlw o; /0fgLltn] a[xt ljBfno ;'/Iff tyf Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjog ug]{ tyf sfof{Gjog k|lj|mofnfO{ ;xof]u ug{sf nflu nlIft ;d'bfonfO{ pTk|]l/t ug]{ sfd ub{5 . o;df d'Vo nlIft ;|f]tfsf nflu /0fgLlt / pSt /0fgLlt nfu" ug{ gd"gf sfo{of]hgf cg';"rL & ;dflji6 5g . $=@ ljsf; k4ltsf nflu ;~rf/ o'lg;]kmn] ljsf;sf nflu ;~rf/sf] kl/efiff o; k|sf/ u/]sf] 5 M ljsf;sf nflu ;~rf/ (C4D) n] AolStn] dflgcfPsf] ljZjf;, d"NodfGotf tyf ;fdflhs tyf ;fF:s[lts lgod h:tf tTTjx¿nfO{ a'‰g] sfd ub{5 . oL tTTjx¿s} cfwf/df AolStsf] hLjg lgdf{0f ePsf] x'G5 . ljsf;sf nflu ;~rf/n] ;d:of klxrfg, ;dfwfg tyf sfof{Gjogsf bf}/fg ;d'bfonfO{ ;fd]n u/fO{ jo:s / jfnaflnsfx¿sf s'/f ;'Gg] sfd ub{5 . ljsf;sf nflu ;~rf/nfO{ b'O{tkmL{ k|lj|mofsf ¿kdf x]l/G5, h;n] ;~rf/sf ljljw ljlw / ;fwgdfkm{t ljrf/sf] cfbfgk|bfg ub}{ cfˆgf] hLjg pGgt agfpg] sfddf nfUgsf nflu JolSt tyf ;d'bfosf] ;zlSts/0f ug]{ sfd ub{5 . o; /0fgLltn] (C4D) k4ltsf] Jojxf/ kl/jt{g ;~rf/, ;fdflhs kl/rfng tyf k}/jLnfO{ cªuLsf/ u/]sf] 5 . plNnlvt ;Gbe{nfO{ lgDgfg';f/ k|of]u ug{ ;lsG5 M • Jojxf/ kl/jt{g ;~rf/nfO{ ljBfyL{, lzIfs tyf cleefjsx¿ ;dIf k'Ug] d'Vo ;fwgsf ¿kdf ;Lkmfl/; ul/Psf] 5 . Jojxf/ kl/jt{g ;~rf/ eg]sf] JolSt of ;d'bfosf lardf x'g] k|ToIf ;+jfb xf] h;n] pgLx¿nfO{ a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf] af/]df hfgsf/L lbg] / k|of]u ug{sf nflu pTk|]l/t ug]{ sfd ub{5 . :jsLo k|]/0ffn] ;'/lIft ljBfnosf] dfu ug{sf nflu ljBfyL{, lzIfs, cleefjs tyf ;d'bfosf] Jojxf/ / ;f]rdf kl/jt{g Nofpg'k5{ . • ;fdflhs kl/rfngnfO{ :yfgLo ;/sf/ tyf :yfgLo tyf /fli6«o ldl8ofsf] ;+nUgtf tyf ;zlSts/0fsf] ;fwgsf ¿kdf ;Lkmfl/; ul/Psf] 5 . o; /0fgLltdf ;fdflhs kl/rfng eGgfn] sfof{Gjog ;fem]bf/n] ;~rfng u/]sf lj|mofsnfksf] dfWodaf6 nlIft ;|f]tf tyf pkef]StfnfO{ o;sfo{df ;+nUg u/fO{ Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu ;xof]uL jftfj/0fsf] l;h{gf ug{' eGg] a'lemG5 . o;sf] clek|fo eg]sf] :yfgLo ;/sf/ / ldl8of;Dd k'uL pgLx¿nfO{ o; ljifodf ljZj:t t'NofO{ Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu ;xof]u h'6fpg' / o;nfO{ nfu" ug{' xf] . ;fdflhs kl/rfngsf ;fem]bf/x¿ of] sfo{j|mdnfO{ k|efj kfg{ / kl/jt{g ug{ ;Sg] lgsfox¿ /x]sf5g, h:t} M gful/s ;dfh, ;ªu7g, ;~hfn /;d"xx¿, ldl8of, cleefjs tyf ljBfyL{ cflb . • k}/jLnfO{ ;ª3Lo tyf k|fb]lzs ;/sf/, u}x|;/sf/L ;+:yf, cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;+:yf tyf cGo ljsf; ;fem]bf/;Dd k'Ug] ;fwgsf ¿kdf ;Lkmfl/; ul/Psf] 5 h;n] a[xt ljBfno ;'/Iff tyf Go"gtd Kofs]hsfaf/]df ;"rgf k|bfg ug]{ / ;xof]usf nflu pTk|]/0ff hufpg] sfd u/L pko'St gLltut jftfj/0f tof/ ub}{ k|fljlws tyf cfly{s ;xof]u h'6fpg e"ldsf v]Ng]5 . k}/jL kfj/ kf]OG6df cfwfl/t k|:t'ltdf k}/jL 6'nls6 b]vfP/ tyf Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf] dxTTjaf/] >Job[Zo ;fdu|Lx¿ b]vfP/ klg ug{ ;lsG5 . ldl8ofsf] ;+nUgtf rfvnfUbf tyf ;"rgfd"ns ;fdu|Lx¿dfkm{t Wofg cfs[i6 ub}{ a[xt ljBfno ;'/Iff tyf Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogsf] k|rf/k|;f/sf nflu ldl8ofnfO{ ;+nUg u/fpg'kg]{ x'G5 . o;sf nflu tkl;nadf]lhdsf sfd ug{ ;lsG5 M
  • 27. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 19 • kqsf/sfnflu tYofªs tyf a[xt ljBfno ;'/Iff cleofgsfaf/]df ;"rgfsf] ldl8of ls6 tof/ kfg{] Pjd Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog sfo{ljlwsf] ldl8of of]hgf tof/ kfg]{, • Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf] k}/jLsf nflu nflu /]l8of], 6]lnlehg, cgnfOg tyf kqklqsfsf, /fli6«o Pjd :yfgLo k|ltlglwx¿;Fu cled'vLs/0f tyf ;r]tLs/0f a}7sx¿ cfof]hgf ug]{, • a[xt ljBfno ;'/Iff tyf Go"gtd Kofs]h;DaGwL ldl8of la|lkmª tyf ;Dd]ngx¿ cfof]hgf ug]{, • k|]; lj1lKt tyf cGo ldl8of ;fdu|Lx¿sf] ;Dk|]if0f ug]{, • ldl8ofn] ;f]w]sf k|Zgx¿sf] r':tb'?:t hjfkm lbg] . sfof{Gjog l;4fGt • ;Gb]zsf] ljsf; / ;Dk|]if0fdf ;+nUg u/fpFb} ;|f]tfnfO{ s]G›efudf /fVg], • lglZrt ;ªs6f;Gg ;d"xk|lt kl/nlIft sfo{j|mdnufot ;~rf/sf tdfd kxnsbdLx¿df n}ªuLs tyf ;fdflhs ;dfj]lztfnfO{ d"nk|jfxLs/0f ug]{, • k|To]s ljBfyL{, lzIfs, ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf kbflwsf/L Pjd ;b:o tyf cGo ;fem]bf/x¿sf] a[xt ljBfno ;'/Iff, ljkb hf]lvd Go"gLs/0f tyf Go"gtd Kofs]hdflysf] kx'Fr ;'lglZrt ub}{ ;"rgfsf] clwsf/nfO{ klxrfg ug]{, • ljleGg lsl;dsf ;|f]tfx¿sf nflu ;':ki6, ;Ëltk"0f{, ;/n, cfsif{s tyf ;f+:s[lts tj/n] plrt ;Gb]z ljsf; / ;Dk|]if0f ug]{, • ;Dk"0f{ ;Gb]z tyf ;~rf/ ;fdu|Lx¿ ;dfj]zL, ljifok|lt s]lG›t tyf :yfgLo kl/l:yltnfO{ ;Daf]wg ug]{ lsl;dsf 5g eGg] tYonfO{ ;'lglZrt ug{sf nflu ltgLx¿sf] k"j{hfFr ug]{, • ljBdfg ;+/rgf tyf kl/l:yltcg';f/ rNof] eg] xfd|f lj|mofsnfkx¿ :jLs[t x'g] tyf ;/sf/ / :yfgLo ;d'bfon] ltgsf] ckgTj u|x0f ug]{ Pjd lbuf] x'g] ;Defjgf dfGotfnfO{ sfof{Gjog ug]{, • ljleGg ;|f]tfx¿ ;dIf k'Ug / ;Gb]znfO{ k'ga{n k|bfg ug{ g]kfnL tyf :yfgLo efiffdf ljleGg lsl;dsf ldl8ofsf] ;ld>0f tof/ ug]{, • leGg leGg dfWodx¿n] v]Ng] leGg leGg e"ldsfnfO{ ;Gbe{ / cfjZostfg';f/ k|of]udf Nofpg] . afs; ! ;d:t lj|mofsnfkx¿df n}ªuLs ;dfgtf tyf ;fdflhs ;dfj]lztfsf] d"nk|jfxLs/0f ug{ clgjfo{ 5 . ljkbx¿n] lszf]/lszf]/L, afnaflnsf, ckfªutf ePsf afnaflnsf, ue{jtL dlxnf, :tgkfg u/fpg]] dlxnf, lzIfs, ljBfyL{ tyf ul/a kl/jf/sf ljBfyL{x¿nfO{ leGg leGg 9Ën] k|efj kf5{ . To;sf/0f a[xt ljBfno ;'/Iff ;~rf/ tyf Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjog k|lj|mofdf n}ªuLs ;dfgtf tyf ;fdflhs ;dfj]lztfsf] ;Daf]wg tyf d"nk|jfxLs/0f cToGt dxTTjk"0f{ ;jfn xf] . o; dfdnfdf n}ªuLs ;dfgtf tyf ;fdflhs ;dfj]lztf ;Dks{ lzIfsx¿sf] e"ldsf dxTTjk"0f{ x'g cfpF5 . a[xt ljBfno ;'/Iff ;~rf/ cleofg rnfpFbf ;ªs6f;Gg ;d"xsf k|ltlglwx¿sf] ;+nUgtf clgjfo{ ug{'kb{5 . o;sf nflu ;d:t ;~rf/ ;fdu|L n}ªuLs ;dfgtf tyf ;fdflhs ;dfj]lztfk|lt ;+j]bgzLn x'g / ;ªs6f;Gg ;d"xnufot ;Dk"0f{ If]qdf k'Ug ;Sg]u/L l8hfOg ul/g' cfjZos 5 . o;/L ;~rf/ ;fdu|L pko'St x'gsf nflu d'Vo :yfgLo efiffdf x'g'kg]{, afn;'/Iff tyf ljBfno zflGtIf]qsf] cjwf/0ffnfO{ cfTd;ft ul/Psf] x'g'sf] ;fy} tnsf s'/fx¿nfO{ Wofg lbg cfjZos 5 M • lszf]/L 5fqfnfO{ kfgLsf] pko'St Joj:yf ;lxtsf] 5'§} zf}rfno, :oflg6/L Kof8nufot /h:jnf x'Fbf cf/fd ug]{ 7fpFsf] Joj:yf x'g'k5{, • ckfªutf ePsf ljBfyL{x¿sf nflu ckfªu d}qL zf}rfno tyf ¥ofDk ;lxtsf] /]lnË agfPsf] x'g'k5{, • ljkbsf] ;dodf /h:jnf :jf:Yo Joj:yfkg ;'ljwf pknAw u/fpg'k5{, • cf3ftdf k/]sf ljBfyL{x¿nfO{ dgf];fdflhs k/fdz{ ;]jf pknAw u/fpg'k5{ .
  • 28. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%20 $=# ;d:t sfof{Gjog ¿k/]vf /fli6«o ;dGjo ;+oGq lzIff tyf dfgj ;|f]t ljsf; s]G›n] k|fb]lzs tyf :yfgLo ;/sf/, a[xt ljBfno ;'/Iff / ljkb hf]lvd Go"gLs/0f ;Dks{ JolStx¿dfkm{t pkef]Stfnufot cGo ;fem]bf/x¿sf] ;xof]u lnP/ o; /0fgLltsf] sfof{Gjogsf] cu'jfO ug]{5 . ;~rf/ sfo{j|md /0fgLltcg'¿k cufl8 a9]sf] / ;ªultk"0f{ ;Gb]z ;Dk|]if0f eO/x]sf] s'/fnfO{ ;'lglZrt ug{ ;]jfk|bfos tyf ;fem]bf/sf] ;dGjo ug]{ sfdsf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff / ljkb hf]lvd Go"gLs/0f ;Dks{ JolStx¿ lhDd]jf/ /xg]5g . ;Dks{ JolStx¿ cled'vLs/0f of]hgf cg';"rL ^ df b;f{OPsf] /0fgLltsf af/]df cled'vLs/0f x'g cfjZos 5 . /0fgLltsf] sfof{Gjogsf nflu lzIff tyf dfgj ;|f]t ljsf; s]G›n] ljBdfg ;dGjosf/L ;+oGq, k|fljlws sfo{;d"x tyf /fli6«o :t/sf ;fem]bf/ tyf cGo ;/f]sf/jfnfx¿;Fu /x]sf] ;fGble{s ;+/rgfsf] klxrfg ug{'kb{5 . o'lg;]km, ljBfno zflGtIf]q sG;f]l6{od, e"sDk k|ljlw /fli6«o ;dfh, d;L{ qmK;, (Mercy Corps) afns]lG›t ljkb hf]lvd Go"gLs/0f sG;f]l6{od, cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;+:yf P;f]l;P;g g]kfn tyf ljBfno Joj:yfkg ;ldlt km]8]/];g h:tf ;+:yfx¿;Fu ;DefJo ;fem]bf/x¿sf] ;"rL tyf gSzf pknAw x'g;S5 . k|fb]lzs ;dGjo ;+oGq k|fb]lzs txdf ;fdflhs ljsf; dGqfnon] ;Dks{ JolStsf] lgo'lSt ug]{, ;fem]bf/ klxrfg ug]{ tyf ;dGjosf] ;xhLs/0f ug]{ sfd ug]{5 . :yfgLo ;dGjo ;+oGq :yfgLo ;/sf/L :t/sf ;dGjosf/L ;+oGqx¿sf] cfjZostf ;"rgf cfbfgk|bfg ug{ tyf /0fgLlt sfof{Gjogsf nflu ;fem]bf/L ljsf; ug{sf nflu kb{5 . ;Dks{ JolStx¿n] Go"gtd Kofs]hsf] clej[l4sf nflu PsLs[t / ;ªultk"0f{ ;~rf/ lj|mofsnfkx¿sf] ljsf; ug{ :yfgLo ;/sf/ ljkb hf]lvd Go"gLs/0f
  • 29. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 21 tyf hnjfo" ;Da4 p4f/ ;ldltdfkm{t sfd cl3 a9fpg] 5g . oL ;ldltx¿sf] csf]{ d'Vo sfd eg]sf] ljifoj:t' / sfo{If]q tf]Sg] tyf bf]xf]l/Psf tyf vlK6Psf lhDj]jf/LnfO{ ldnfpg] x'g]5 . sfo{j|mdsf] kx'Fr o; /0fgLltsf k|of]ustf{sf] nIo :yfgLo ;/sf/ jf vf; ef}uf]lns If]q jf vf; nlIft ;|f]tfnfO{ nlIft ul/ ;~rf/sf ljleGg ultjLlwx¿ ;~rfng ug{' xf] . of] /0fgLlt o;/L tof/ ul/Psf] 5 ls h;df k|of]ustf{x¿n] vf; nlIft ;d"xsf] ;Daf]wg ug{ ;Sg]5g of ;d:t ;|f]tf ;dIf k'Ug ;Sg]5g of Pp6f If]qsf k|foMh;f] ;|f]tf ;dIf k'Ug ;Sg]5g . k|of]ustf{ / nlIft ;d"bfox¿sf] klxrfg k|of]ustf{ / nlIft ;|f]tfsf] k|sf/sf] af/]df v08 !=% / @=!df g} k|:6 kfl/Psf] 5 . o; ljefhgdf cfwfl/t /x]/ a[xt ljBfno ;'/Iff / ljkb hf]lvd Go"gLs/0f ;Dks{ JolStx¿n] cfcfˆgf If]qsf nlIft ;|f]tfx¿sf] klxrfg ug]{, pgLx¿sf] ;"rL agfpg] ug{sf ;fy} sf]xL dxTTjk"0f{ JolStx¿ 5'l6/x]sf 5g eg] pgLx¿nfO{ klg yKg] sfd ug{'kb{5 . To;/L g} sfo{j|md If]q, d'Vo lj|mofsnfk tyf e"ldsf Pjd lhDd]jf/Ldf cfwfl/t /x]/ ;|f]tfx¿sf] ef}uf]lns tyf ljifout gS;fªsg ug{'k5{ . ;fdflhs kl/rfng o; /0fgLltsf] Ps dxTTjk"0f{ tTj ePsf] x'gfn] ;d'bflos kl/rfns, o'jf ;~hfnsf ;b:o, ljBfno Joj:yfkg ;ldlt dxf;ª3 tyf :yfgLo ;/sf/ dxf;ª3x¿nfO{ ljlzi6 ¿kn] b;f{pg' lgs} dxTTjk"0f{ sfd x'g]5 lsgls oL lgsfox¿n] lj|mofsnfk tyf ;Gb]zsf] kx'Fr w]/} a9fpg ;S5g . $=$ sfo{of]hgf k|of]ustf{x¿n] ;~rf/sf nflu sfo{of]hgf tof/ kfg{'k5{ . of] /0fgLltsf] cg';"rL & df d'Vo nlIft ;|f]tfsf nflu gd'gf sfo{of]hgf lbOPsf] 5 . o;sf cfwf/df cGt/fli6«o u}x|;/sf/L ;+:yf, u}x|;/sf/L ;+:yf, ljsf; ;fem]bf/, ;/sf/L tyf cGo lgsfox¿n] sfo{of]hgf agfO{ cfcfˆgf] sfo{If]qsf nlIft ;d"xsf nflu nfu" ug{ ;S5g . k|To]s gd'gf sfo{of]hgfdf d'Vo ;~rf/ p2]Zosf] ;"rL tyf ;'emfOPsf lj|mofsnfkx¿ lbOPsf 5g . o; /0fgLltsf k|of]ustf{n] lj|mofsnfk s;n] sfof{Gjog ug]{ eGg] s'/fsf] l5gf]kmfgf] u/L ;|f]t, cfjZos vr{ / sfof{Gjog ;dotflnsf lglb{i6 ug{'kg]{5 . sfof{Gjogstf{x¿n] ljBdfg ;"rgf, lzIff tyf ;~rf/ ;dfu|L k|of]u ug{ ;S5g of pgLx¿n] cfˆg} ;fdu|L tof/ u/L k|of]u ug{;S5g t/ cfd;~rf/ lj|mofsnfkx¿ eg] :yfgLo, k|fb]lzs tyf /fli6«o ;~rf/ ;fdu|Lsf] k|rf/k|;f/k|lt g} kl/nlIft /xg]5g egL ;r]t /xg'k5{ . $=% cg'udg tyf d"Nofªsg ;~rf/ sfo{j|mdn] a[xt ljBfno ;'/Iffsf] dxTTj;DaGwL 1fg / r]tgf clej[l4 tyf Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogsf] lbzfdf ck]lIft k|efj kfg{ ;Sof] ls ;s]g egL hfFr ug{ cg'udgsf] cfjZostf kb{5 . ;/sf/åf/f dfGotfk|fKt ;"rfªsx¿ ;dfj]z ul/Psf] cg'udgsf] k|:tfljt ¿k/]vf cg';"rL * df lbOPsf]5 . cfkm"n] rnfPsf ;~rf/sf ultljlwsf k|sf/x¿ / ltgn] kf/]sf] k|efjnfO{ ;d]6g] u/L cg'udg d"Nofªsg ug{ ;fem]bf/x¿n] cfˆg} ;"rs tof/ kfg{ ;Sg]5g t/ ;Dk"0f{ ;"rsx¿ dfkgof]Uo, x/]s lx;fan] ;doa4 / pknlAwnfO{ dfkg ug{ ;Sg] x'g cfjZos 5 . ;Dk"0f{ ;"rsx¿sf] dfkgof]Uo nIo lgwf{/0f u/L /0fgLlt nfu" ug{ ;'? ug{'eGbf klxnf g} pkef]Stfn] nlIft ;|f]tfsf] 1fgsf] :t/, dgf]j[lQ tyf cEof;x¿sf] a];nfOg tof/ u/L cg'udgsf] sfd ;'? ul/;s]sf] x'g'k5{ . To;kl5, ;ª3Lo:t/df lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno;Fu tyf :yfgLo:t/df ;/sf/L lzIff ;ldlt;Fu ldn]/ ;~rf/ lj|mofsnfksf kl/0ffdx¿sf] lgoldt / ;'lgof]lht cg'udg ul//xg' kb{5 . of] cg'udg sfo{sf] lgDglnlvt b'O{cf]6f p2]Zox¿ /x]sf 5g M != /0fgLlt sfof{Gjogsf] cg'udg ug]{, @= ck]lIft pknlAw k|fKt gePsf] kfOPdf /0fgLltsf] k4lt / lj|mofsnfkdf cfjZos ;dfof]hgsf] cfjZostf klxrfg ug]{ .
  • 30. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%22 cg';"rL ! M a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h lj|mofsnfksf If]qx¿ of] cg';"rLn] Go"gtd Kofs]hsf !^ cf]6f lj|mofsnfknfO{ a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ljZjJofkL 9fFrfsf tLgcf]6f :tDedf ;"rLs[t u/]sf] 5 M :tDe ! M ;'/lIft l;sfO ;'ljwfx¿ != ;+/rgfTds ;'/Iffsf] n]vfhf]vf ug{', @= Go"gtd ;+/rgfTds ;'/Iff k|flKtsf nflu lj|mofsnfkx¿sf] klxrfg ug{', #= dd{t;Def/ ;lxtsf] Go"gtd ;+/rgfTds ;'/Iff lj|mofsnfkx¿ nfu" ug{', $= ;a} k|sf/sf lgdf{0f / k'g;{yfkgf lj|mofsnfkx¿sf] u'0f:t/ ;'lgZrt ug{' . :tDe @ M ljBfno ljkb Joj:yfkg %= ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] e"ldsf / lhDd]jf/L klxrfg ug{', ^= ljkb hf]lvd Go"gLs/0f ljBfno ;'/Iff / n}ªuLs ;dfgtf tyf ;fdflhs ;dfj]zLs/0f ;Dks{ lzIfs 5gf]6 ug{', &= k|wfgfWofks, ljBfno Jjj:yfkg ;ldlt, ljkb hf]lvd Go"gLs/0f/ ljBfno ;'/Iff ;Dks{ JolSt / ljkb hf]lvd Go"gLs/0f ;Dks{ lzIfsnfO{ ljBfno ljkb hf]lvd Go"gLs/0f tyf Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf] of]hgf agfpg tflnd lbg', *= ljkb hf]lvd Go"gLs/0fsf] tflnd lnPsf k|wfgfWofks lzIfsx¿ / ljBfno Joj:yfkg ;ldltn] ax'ljkb hf]lvd n]vfhf]vf;lxt afn ;+/If0f / zflGtIf]qsf ¿kdf ljBfno;DaGwL ljBfno:t/Lo cled'vLs/0f rnfpg', (= hf]lvd Go"gLs/0f lj|mofsnfkx¿, k|ltsfo{sf nflu k"j{tof/L lj|mofsnfkx¿, afn ;+/If0f lj|mofsnfkx¿, lg/Gt/ ljBfno lj|mofsnfkx¿sf] sfo{of]hgf agfpg] / ljBfno ;'wf/ of]hgfdf ;dfj]z ug{', !)= ljBfno ;'wf/ of]hgfdf k|ltlalDat u}x|;+/rgfTds / ;;fgf cNkLs/0f lj|mofsnfkx¿ nfu" ug{', !!= ljBfno ;'wf/ of]hgfdf ;dfj]z ePsf k|ltsfo{sf nflu ljBfno ljkb k"j{tof/L lj|mofsnfkx¿ nfu" ug{' . !@= :yfgLo ;/f]sf/jfnf / clVtof/jfnfx¿;Fu ;dGjo ug]{ . :tDe # M hf]lvd Go"gLs/0f / pTyfglzn lzIff !# ljBfnox¿n] kf7oj|mddf lglb{i6 ul/Psf ljBfno ;'/Iff, ljkb hf]lvd Go"gLs/0f / afn ;+/If0fdf ;qx¿ ;~rfng ug]{, !$= ljBfno ;'/Iff;DaGwL cltl/St z}lIfs lj|mofsnfk / cgf}krfl/s k|aw{gfTds sfo{x¿ ;~rf/0f ug]{, !%= ljBfnodf afn ;+/If0f / ljBfno zflGtIf]q;DaGwL ;r]tgf clej[l4 ug{', !^= ljBfno Joj:yfkg ;ldlt / cleefjsx¿aLr cGt/ls|of ;qx¿ ;~rfng u/]/ ljBfno / ;d'bfodf ljkb hf]lvd Go"gLs/0f ;r]tgf clej[l4 ug{' .
  • 31. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 23 cg';"rL @ M a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog sfo{ljlwsf] sfo{If]qx¿ ljBfno / :yfgLo ;/sf/n] nfu" ug]{ sfof{Gjog sfo{ljlwsf !% cf]6f sfo{If]qx¿ o; cg';"rLdf ;"rLs[t 5g . ljBfnosf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog sfo{ljlw != ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/IffnfO{ ;+:yfut ug]{, @= a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ljBfnosf] Ifdtf ljsf; ug]{, #= ljBfnosf] ;+/rgfut / u}x|;+/rgfut d"Nofªsg ug]{, $= ljBfnodf Go"gtd ;+/rgfTds ;'/Iff klxrfg ug]{, %= a[xt ljBfno ;'/Iffsf lj|mofsnfkx¿sf] of]hgf agfpg], ^= ;+/rgfTds u}x| ;+/rgfTds ljk› cNkLs/0f / k"j{tof/Lsf pkfox¿ nfu" ug]{, &= ljkbkl5sf] p4f/df cfwfl/t lzIff ;~rfng ug]{, *= ljBfno kfl/jf/, cleefjsx¿ / :yfgLo ;d'bfo;Fu a[xt ljBfno ;'/Iffsf ljifodf cGt/lj|mof ug]{, (= :yfgLo ;/f]sf/jfnf / clVtof/jfnfx¿;Fu ;dGjo ug]{, :yfgLo ;/sf/sf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog sfo{ljlw != a[xt ljBfno ;'/Iffdf :yfgLo ;/sf/sf] Ifdtf ljsf; ug]{, @= ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog ug{ ;xhLs/0f ug]{, #= afn ;+/If0f / ljBfno zflGtIf]qsf] cfrf/;+lxtf ljsf; u/L sfof{Gjog ug{ ;xhLs/0f ug]{, $= a[xt ljBfno ;'/Iff lzIf0fdf ljBfnonfO{ ;xof]u ug]{, %= ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjogsf] lg/LIf0f ug]{, ^= :yfgLo ;/f]sf/jfnf / clVtof/jfnfx¿;Fu ;dGjo ug]{ .
  • 32. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%24 cg';"rL # M Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL sfo{ / cfjZos 1fg, cj/f]w / ;xhLs/0f ljifo ljZn]if0f glthf != ljBfhL{x? ug{'kg{] • cfˆgf] ljBfnodf Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogsf nflu k}/jL ug]{ . hfGg'kg{] • a[xt ljBfno ;'/Iffsf] kl/efiff / Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf kmfObfx¿, • Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu ljBfno Joj:yfkg ;ldlt / :yfgLo ;/sf/sf] e"ldsf / lhDd]jf/L afwfx¿ • a[xt ljBfno ;'/Iffsf af/]df ;Lldt 1fg, • ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff lzIff;DaGwL hfgsf/L / lj|mofsnfkx¿sf] dfu ug]{ clgR5f . ;xhLs/0fsf tTTjx¿ • ljkbsf] ;dodf ;'/lIft x'g] cfsfªIff • ;fx;L / a'l4dfg x'g cfsfªIff . @= k|wfgfWofks, a[xt ljBfno ;'/Iff Pjd n}ªuLs ;dfgtf / ;fdflhs ;dfj]zLs/0f ;Dks{ lzIfs ug{kg{] Go"gtd Kofs]h nfu" ug{ • hf]lvd Go"gLs/0f, k"j{tof/L, afn ;+/If0f / ljBfno lg/Gt/tf pkof]hgf, • u}x|-;+/rgfTds / ;;fgf ljkb cNkLs/0fsf lj|mofsnfkx¿, • a[xt ljBfno ;'/Iff, afn ;+/If0f, ljBfno zflGtIf]q, n}ªuLs ;dfgtf / ;fdflhs ;dfj]zLs/0f;DaGwL ;r]tgf ;qx¿sf] ljsf;u/L ljBfnodf ;~rfng, • ljBfno kl/jf/ / :yfgLo ;d'bfoaLr a[xt ljBfno ;'/Iffsf ljifodf cGt/lj|mof ;qx¿sf] cfof]hgf . hfGg'kg{] • Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlw k'l:tsfsf] pknAwtf, • lzIfs ljBfyL{ / ljBfnosf nflu Go"gtd Kofs]hsf kmfObfx¿, • Go"gtd Kofs]hsf d'Vo ljz]iftfx¿ / sfof{Gjog sfo{ljlwn] o; Kofs]hsf] sfof{Gjogdf ;xhLs/0f u5{ eGg] s'/f, • Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf pgLx¿sf] e"ldsf / lhDd]jf/L, • ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog ug]{ ;a}eGbf pQd ljsNk Go"gtd Kofs]h xf] eGg] s'/fdf ljZjf; afwfx¿ • ljBfnonfO{ ;'/lIft agfpg ;lsg] 1fgsf] sdL, • Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwsf af/]df ;r]tgfsf] cefj, • ljBfyL{sf] k/LIffsf] glthfsf cfwf/df lzIfsx¿sf] bIftf dfkg ul/g] ePsfn] kf7oj|mddf s]lG›t lzIf0f afx]ssf cltl/St sfo{ ug]{ clgR5f, • a[xt ljBfno ;'/Iffk|ltsf] pQ/bfloTj dx;'; gug{' / o;af6 k|efljt x'g g;Sg' . ;xhLs/0fsf tTjx¿ • ljBfnonfO{ ;'/lIft /fVg] cfsf+Iff • Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug]{ d'Vo JolStx¿ pgLx¿ g} x'g eGg] tYok|lt ;r]ttf .
  • 33. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 25 #= ljBfno Joj:yfkg ;ldlt ug{'kg{] lzIfs / :yfgLo ;/sf/;+u ;dGjo u/L Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug{ • ljBfno ;'wf/ of]hgfdfkm{t ;+:yfut (Set up)/;'b[9Ls/0f, • of]hgf / lj|mofsnfkx¿ ljsf; u/]/ tyf ah]6 ljlgof]hg u/]/ k|wfgfWofks / ;Dks{ lzIfsx¿sf] Ifdtf ljsf;, • ljBfnosf] ;+/rgfTds d"NofÍg, • Go"gtd ;+/rgfTds ;'/Iff lj|mofsnfkx¿ / u'0f:t/ sfod ePsf] ljZjf;gLo ;+/rgfx¿ klxrfg u/L sfof{Gjog, • a[xtljBfno;'/Iffsfaf/]df:yfgLo;/f]sf/jfnfx¿/;DalGwtclVtof/jfnfx¿;Fu ;dGjo . hfGg'kg{] • a[xt ljBfno ;'/Iff / ljkb hf]lvd Go"gLs/0f k|jw{g ug]{ ;a}eGbf pko'St ljsNk / pkfo g} a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h xf] eGg] ;Gb]z, • lzIfs, ljBfyL{ / ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf nflu Go"gtd Kofs]hsf kmfObfx¿, • sfof{Gjog sfo{ljlwn] Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf dfu{lgb]{z ub{5 eGg] ;Gb]zdf ljZjf;, • Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf pgLx¿sf] e"ldsf / lhDd]jf/L . afwfx¿ • ljBfnonfO{ ;'/lIft agfpg s]s] rflxG5 eGg] s'/fsf] ;Lldt 1fg, • Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwsf af/]df ;r]tgfsf] cefj, • a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] e"ldsf k|d'v x'G5 eGg] s'/fsf] ;Lldt 1fg, • ljkb hf]lvd Go"gLs/0f / a[xt ljBfno ;'/Iff lj|mofsnfkx¿ ;~rfngsf nflu k|wfgfWofksdf lge{/tf, • a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;|f]tx¿sf] k|of]u / kFx'rdf ckof{Kt ;Lk . ;xhLs/0fsf tTTjx¿ • ljBfnonfO{ ljkb / hf]lvdaf6 ;'/lIft agfpg] cfsfÍIff . $= cleefjsx¿, lzIfs cleefjs ;ªu7g / :yfgLo ;d'bfo ug{'kg{] • Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf] dfu ug{ cfˆgf afnaflnsfsf] ljBfnodf lg/Gt/tf, • sDtLdf k|To]s @ dlxgfdf ! k6s lzIfs cleefjs ;ª3n] Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf] k|ultsf ljifodf ljBfno Joj:yfkg ;ldlt / lzIfsx¿;Fu 5nkmn . hfGg'kg{] • cfˆgf afnaflnsfx¿ k9g] ljBfnosf] ;'/lIft jf c;'/lIft cj:yf, • Go"gtd Kofs]h cjwf/0ff ljBfnonfO{ ;'/lIft /fVgsf nflu o;sf] sfof{Gjog eGg] ;Gb]z, • Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogsf nflu ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, lzIfsx¿ / :yfgLo ;/sf/ lhDd]jf/ 5g eGg] hfgsfl/, • ljBfnodf cleefjssf] ;lj|mo ;xeflutfn] Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf pTk|]/0ff hufpF5 eGg] ;Gb]z . afwfx¿ • a[xt ljBfno ;'/Iff, ljkb hf]lvd Go"gLs/0f / Go"gtd Kofs]hsf] ;Lldt 1fg, • a[xt ljBfno ;'/Iffsf af/]df Wofgfsif{0f gx'g] cj:yf . ;xhLs/0fsf tTTjx¿ • afnaflnsf ;'/lIft x'g'k5{ eGg] cfsf+Iff • :yfgLo ljBfno hf]lvdd'St 5 eGg] s'/fdf uj{ dx;'; x'g] cj:yf .
  • 34. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%26 %= :yfgLo ;/sf/ ug{'kg{] • a[xt ljBfno ;'/Iffdf ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] e"ldsf / lhDd]jf/LnfO{ k'gk{l/eflift ug]{ . Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug{ • a[xt ljBfno ;'/Iffdf :yfgLo ;/sf/sf] Ifdtf ljsf;, • Kofs]h sfof{Gjog ug{ ljBfnonfO{ k|fljlws ;xof]u / ;|f]tsf] pknAwtf, • a[xt ljBfno ;'/Iff lj|mofsnfkx¿ sfof{Gjog ug{ :yfgLo ;/f]sf/jfnf / clVtof/jfnfx¿;Fu ;dGjo, • afn ;+/If0f / ljBfno zflGtIf]qsf] cfrf/;+lxtf agfO{ ljBfnodf nfu" / To;sf] cg'udg, • ljBfnodf ;'/Iff, ljkb hf]lvd Go"gLs/0f / afn;+/If0fsf nflu ;xfotf / cg'udg . hfGg'kg{] • lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfnon] Go"gtd Kofs]h / o;sf] sfof{Gjog sfo{ljlwnfO{ ;dy{g u/]sf] 5, • Go"gtd Kofs]hsf kmfObfx¿ / s;/L o;n] a[xt ljBfno ;'/IffnfO{ ;'lgZlrt u5{, • Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu slxn] s] ug{'k5{, • ljBfno Joj:yfkg ;ldltnfO{ Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu kl/rflnt ug{ / Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ug{ :yfgLo ;/sf/sf] d'Vo e"ldsf x'G5, • Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu :yfgLo ;/sf/sf] k|lta4tf dxTTjk"0f{ x'G5 . afwfx¿ • a[xt ljBfno ;'/Iffsf] ;Lldt 1fg, • Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwsf af/]df yfxf gx'g', • ljBfnonfO{ ;'/lIft agfpg /fhgLlts k|lta4tfsf] sdL . ;xhLs/0fsf tTTjx¿ • ;Ifd :yfgLo ;/sf/, • cfˆgf] If]qdf ;'/lIft ljBfnox¿ 5g eGg] s'/fdf /fhgLlts uj{ . ^= ;ª3Lo / :yfgLo ;/sf/, u}x|;/sf/L ;+:yf , cw{ u}x|;/sf/L ;+:yf , ljsf; ;fem]bf/x¿ / ;~rf/ ug{'kg{] • Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu gLlt / sfo{ljlwdf k|ltlalDat eP cg';f/sf] ;/sf/sf] k|lta4tf / cfsf+Iff • ;/sf/n] hf/L u/]sf] k|zf;lgs lgb]{zgx¿ / ;fj{hlgs 3f]if0ffx¿, • a[xt ljBfno ;'/Iff lj|mofsnfksf nflu ;/sf/n] ljlgof]hg u/]sf] ;|f]t;fwg, • a[xt ljBfno ;'/Iff ;+:yfut cEof;, ;+oGqsf] ljsf;, ;anLs/0f / Ifdtf clej[l4, • ;~rf/ cleofg / lj|mofsnfknfO{ ;xfotf k|bfg . hfGg'kg{] • ljBfnodf Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjog x'g' /fli6«o uf}/jsf] s'/f xf], • a[xt ljBfno ;'/Iffsf] Ph]G8f ;]l6Ë / ;|f]t kl/rfngdf nlIft ;d"xx¿sf] d'Vo e"ldsf x'G5 . afwfx¿ • a[xt ljBfno ;'/Iff / ljkb hf]lvd Go"gLs/0fsf] ;Lldt 1fg, • a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgf, Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwsf af/]df ;Lldt hfgsf/L . ;xhLs/0fsf tTTjx¿ • a[xt ljBfno ;'/Iffsf] dxTTj hfg]/ sfo{df ;xhtf, • a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu kof{Kt ah]6, • ;'/lIft ljBfno agfpg'df uf}/jsf] dx;';, • 5lj lgdf{0f .
  • 35. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 27 cg';"rL $ a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf] kmfObf g]kfnsf ljBfnox¿df a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog ubf{ x'g] k|d'v kmfObfx¿ / o;sf cfwf/e"t efux¿sf] hfgsf/L pNn]v ub{5 . a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h lsg nfu" ug]{ < ;j{;fwf/0f hgtfsf nflu kmfObf • o;n] ljBfyL{ / ljBfnosf sd{rf/Lx¿nfO{ k|fs[lts jf dfgj l;lh{t tyf ljkbaf6 x'g ;Sg] rf]6k6s / ;Defljt d[To'af6 arfpF5, • o;n] ljBfnosf] k"jf{wf/, ;'ljwfx¿ / cGo ;DklQdf u/]sf] nufgLnfO{ hf]ufpF5, • o;n] ljBfyL{x¿ ;'/lIft l;sfO jftfj/0fdf k9b} 5g eGg] s'/fsf] ;'lgZlrt ub{5, • o;n] ljkb tyf cGo cfkTsfnLg cj:yfkl5 klg lzIffsf] lg/Gt/tf ;'lgZlrt ub{5, • o;n] ljkb hf]lvdsf] Go"gLs/0f s;/L ug]{ / ljkbdf s;/L k|ltsfo{ ug]{ eGg] s'/fsf] ;r]tgf clej[l4 u5{, • o;n] ljBfyL{x¿nfO{ ;a} lsl;dsf vt/faf6 hf]ufpF5 / pgLx¿sf] lzIffdf k|f]T;fxg u5{, • o;n] ljBfnonfO{ cem a9L ;'/lIft agfpg lzIfs / cleefjsnfO{ ;xsfo{df k|f]T;fxg u5{ . ljBfno Joj:yfkg ;ldlt / :yfgLo ;/sf/sf nflu kmfObf • a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogn] ;g @)#) ;Dddf g]kfnsf ;a} ljBfnox¿ lzIf0f l;sfOsf nflu ;'/lIft :yn x'g] 3f]if0ffnfO{ d"t{ ¿k lbg ;xof]u ug]{5, • ljBfnodf ljkb hf]lvd Go"gLs/0fsf nflu pQ/bfloOTj ;+:yfut ug{ ;xof]u ub{5, • ;/sf/sf] a[xt ljBfno ;'/Iff u'?of]hgf, 2017 n] kl/sNkgf u/]sf] g]kfnsf ;a} ljBfnon] kof{Kt dfqfdf ;'/Iff xfl;n u5{g eGg] s'/fnfO{ ;'lgZlrt u5{, • o;sf] sfof{Gjogn] afn clwsf/, afn ;+/If0f / lbuf] ljsf; nIo cGtu{tsf] u'0f:t/Lo lzIff, ljkb hf]lvd Go"gLs/0fsf nflu ;]08fO{ sfo{9fFrf (Sendai Framework for Disaster Risk Reduction) df g]kfn ;/sf/n] cGt/fli6«o ;d'bfodf u/]sf] k|lta4tf k"/f ug{ / ljBfno If]q ljsf; of]hgf tyf ;/sf/sf gLlt Pjd /0fgLltx¿ ;kmn kfg{ ;xof]u u5{ .
  • 36. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%28 cg';"rL % ;~rf/ ;fdu|Lx¿ pTkfbgsf nflu 9fFrf of] 9fFrf ;~rf/ lj|mofsnfkx¿ / ;fdu|Lx¿ ljsf; ug{ lgb]{lzt ug]{ ;fwg xf] . o;nfO{ ;a} lsl;dsf ;/f]sf/jfnfx¿sf] ;xeflutfdf eg{' kb{5 . auL{s/0f / lgb{]zg k|ltsfo{x? != ;~rf/sf] ;du| p2]Zo ;|f]tf @= ;~rf/sf] p2]Zox¿ M kl/jt{gsf afwfx¿nfO{ k|ToIf ;Daf]wg, rfx]sf kl/jt{gx¿ M cj/f]w / afwfx¿ M ;~rf/sf p2]Zox¿ M #= ;Gb]zsf a'Fbfx¿ -/0fgLltdf pNn]v ePsf k|To]s kl/0ffd / lj|mofsnfkx¿_M ;|f]tfsf] ljrf/ cg';f/ tof/ ug]{, d'Vo k|lt1f -of] k|foMd'Vo ;Gb]z x'G5 ._ • o;n] ;a}eGbf dxTTjk"0f{ kmfObf atfpg] / ;|f]tfnfO{ sfo{ ;DkGug{ k|]/0ff lbg] vfnsf] ;Demfpg] / a'emfpg] egfO . ;dy{g hgfpg] egfO • lsg nlIft ;d"xn] k|lt1fdf ljZjf; ug{'kg]{ eGg] af/]sf] 5f]6f] egfO . of] egfO tYok/s jf efjgfTds -h'g a9L k|efjzfnL x'G5_ x'g;S5 / lsg pSt k|lt1fn] sfo{ ;DkGg ubf{ cfpg] afwfx¿nfO{ x6fpg ;S5 eGg] atfpg] . sfo{sf nflu cfXjfg ug{] • ;|f]tfn] s] ug{'k5{ eGg] xfdL rfxG5f}F, To;sf nflu cfXjfg ug{] . ;jf{lws k|efj kfg]{ egfO • Tof] ljZjf; jf cg'e"lt h'g nlIft ;d'xn] ;Gb]zcg';f/ cfkm"n] Aojxf/ kl/jt{g ug]{ s'/f phfu/ ub{5 . ;Gb]zsf] efj • k|j4{g u/]sf] ljrf/, ;Gb]z jf Jojxf/nfO{ nlIft ;d"xn] s;/L u|x0f jf dgg u?g jf a'em'g eGg] rfxfG5f} < $= d'Vo ljifoj:t' / dgf]efj d'Vo ljifoj:t' ;fdu|L / lj|mofsnfksf j|mda4 a'Fbfx¿ . ;~rf/ p2]Zo k|fKltsf nflu ;|f]tfnfO{ s] ;Gble{s x'G5 kl/jt{g k|flKtsf nflu ToxL ul/G5 . %= dgf]efj / clkn • ;Gb]zsf] dgf]efj -pbfx/0fM cf}krfl/s, cgf}krfl/s, ;ls|o, cfb]zfTds_ • clknsf] lsl;d -pbfx/0fM ;sf/fTds efjgf hfu[t ug]{, 8/, xf:o, k|efjL, PskIfLo lj?4 ax'kIfLo_ ^= /rgfTds ljrf/x¿ • ;~rf/ ldl>t / lj|mofsnfkx¿ -/0fgLltaf6 lnOPsf]_, • vf]lhPsf] M ;|f]tf;Dd k'Ug s] cj;/x¿ 5g <, • /rgfTds ljrf/x¿ M efiff, z}nL, gS;fªsg, lrqx¿, • ;fdu|L / lj|mofsnfkx¿sf] u'0f:t/ jf k|efj kfg]{ tTTj .
  • 37. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 29 cg';"rL ^ M a[xt ljBfno ;'/Iff ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLltsf af/]df :yfgLo ;/sf/, a[xt ljBfno ;'/Iff tyfljkb hf]lvd Go"gLs/0fsf ;Dks{ JolStx¿nfO{ cled'vLs/0f ldlt :yfg v08 ! v08 @ v08 # ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt s] xf] JofVof ug]{ -:nfO8 !_ • a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwsf af/]df ;"rgf / hfgsf/L lbg] / a'emfpg] . nlIft ;d"x sf] x'g egL JofVof ug]{ -:nfO8 @_ • ljBfyL{, ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, k|wfgfWofks / a[xt ljBfno ;'/Iff lakb hf]lvd Go"gLs/0f ;Dks{ lzIfsx¿, • ljBfno Joj:yfkg ;ldlt ;b:ox¿, • cleefjsx¿, • :yfgLo ;/sf/, • k|b]lzs / ;ªl3o ;/sf/, u}x|;/sf/L ;+:yf, cw{ u}x|;/sf/L ;+:yf / ljsf; ;fem]bf/x¿, • ;~rf/ . /0fgLltsf k|of]ustf{x¿ sf] x'g egL JofVof ug]{ / pgLx¿sf] lhDd]jf/L JofVof ug]{ -:nfO8 # / $_ • lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfno / o;sf s]G›Lo txsf lgsfo tyf ;~hfn, • lzIff tyf c¿ ;DalGwt k|fb]lzs dGqfnox¿, k|fb]lzs / :yfgLo ;/sf/sf lgsfox¿, • ;~rf/ ;+:yfx¿, • u}x|;/sf/L ;+:yf , cw{u}x|;/sf/L ;+:yf / cGo ljsf; ;fem]bf/x¿, • k}/jL ;d"x ljBfno ;'/Iff / ljkb hf]lvd Go"gLs/0fdf sfo{ ug]{ ;/f]sf/jfnfx¿ . nlIft ;d"x ljz]ifsf ;~rf/ /0fgLltx¿ s]df cfwfl/t 5g < -:nfO8 %_ k|To]s ;|f]tf;Dd k'Ug] ;~rf/ /0fgLltx¿ -d'Vo ;Gb]z, dfWod / IEC ;fdu|L cflb_ JofVof ug]{ . -:nfO8 ^ b]lv !@_ • ljBfyL{x¿, • ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, k|wfgfWofks,a[xt ljBfno ;'/Iff lakb hf]lvd Go"gLs/0f ;Dks{ lzIfsx¿, • ljBfno Joj:yfkg ;ldlt ;b:ox¿, • cleefjsx¿, • :yfgLo ;/sf/sf lzIff clws[tx¿, • k|fb]lzs / ;ª3Lo ;/sf/, u}x|;/sf/L ;+:yf, cw{ u}x|;/sf/L ;+:yf / ljsf; ;fem]bf/x¿, • ;~rf/ /0fgLlt / Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogaf6 x'g] k|efj emlNsg] 5f]6f] b[Zo ;fdu|L (Video)
  • 38. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%30 cg';"rL & a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf af/]df nlIft ;d"xnfO{ hfgsf/L lbg] sfo{of]hgfsf] gd"gf != a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf af/]df ljBfyL{nfO{ hfgsf/L lbg] ;~rf/ cleofgsf] sfo{of]hgf gd'gf lj|mofsnfkx¿ sfof{Gjogstf{ ;|f]t / nfut ;do nlIft ;d"x ! ljBfyL{x¿ p2]Zox¿ • ljBfyL{nfO a[xt ljBfno ;'/Iffsf] dxTTj af/]df atfpg] 5g, • Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf kmfObfx¿ af/] eGg ;Sg]5g , • Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf ljBfno Joj:yfkg ;ldlt / :yfgLo ;/sf/sf] e"ldsf tyf lhDd]jf/L atfpg]5g, • ljBfnodf Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu ljBfnon] ug'{kg]{ sfo{ af/] eGg / sfof{Gjogdf ;xof]u ug{ ;Sg] 5, • a[xt ljBfno ;'/Iff sfof{Gjogsf nflu cfˆgf] e"ldsf / lhDd]jf/L atfpg ;Sg]5g . lj|mofsnfk !=!= ;~rf/ ;fdu|L pTkfbg ug]{ • ;fdu|Lx¿ pknAw ePgg eg] jf ePsf ;fdu|L cg'ko'St 5g eg] ;/n lsl;dsf a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;~rf/ ;fdu|L tof/ ug]{ jf pTkfbg ug]{ -lrq / n]vg ;lxtsf_ • ;ªs6f;Gg afnaflnsf nlIft a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;fdu|Lx¿ pknAw ePgg eg] jf ePsf ;fdu|L cg'ko'St 5g eg] ;~rf/ ;fdu|L tof/ ug]{ jf pTkfbg ug]{-lrq / n]vg ;lxtsf_ • leQ] n]vg tyf lrqsf ;Gb]z;d]t cGo gofF ;fdu|Lsf] k"j{k/LIf0f ug]{ • ljBfno / ;fj{hlgs :ynsf kvf{ndf a[xt ljBfno ;'/Iffsf] ;Gb]z emlNsg] leQ]n]vg tyf lrqx¿ agfpg] . • cGtj}{olSts / ;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/ dfWoddfkm{t ;fdu|Lx¿sf] k|rf/k|;f/ ug]{ . lj|mofsnfk !=@ ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL cltl/St z}lIfs lj|mofsnfkx¿ lgoldt ;~rfng ug]{ • a[xt ljBfno ;'/Iffdf ljBfyL{sf] cled'vLs/0f / ljBfnodf cfGtl/s tflnd k|bfg ug]{ :yfgLo ;+:yf tyf Joj;foLx¿sf] klxrfg ug]{ • a[xt ljBfno ;'/Iff ;Dks{ lzIfsnfO{ Go"gtd Kofs]h sfof{Gjog sfo{ljlw / a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL cltl/St z}lIfs lj|mofsnfkx¿sf af/]df k"0f{ hfgsf/ / cEo:t agfpg'
  • 39. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 31 • Go"gtd Kofs]h, sfof{Gjog sfo{ljlw / ltgLx¿sf] sfof{Gjogdf afnSnasf ;b:ox¿sf] e"ldsfaf/]df tflnd lbg] lj|mofsnfk !=# ;8s gf6s k|:t't ug]{ • ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL gf6s k|:t't ug]{ ;d"x tof/ ug]{ • k6syf n]Vg] / gf6s tof/ ug]{ • ljBfnodf a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL gf6s k|:t't ug]{ lj|mofsnfk !=$ ;~rf/ ;fdu|L pTkfbg ug]{ / ;~rf/ dfWodaf6 k|;f/0f ug]{ • a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL :ynut /]l8of] l/kf]6{, /]l8of] gf6s, 6]lnlehg >[Înf, 6]lnlehg gf6s, j]edf cfwfl/t z}lIfs dgf]/~hgfTds zªvnfx¿ pTkfbg ug{ ;xfotf ug]{ • ;~rf/ dfWodaf6 k|;f/0f ul/g] ;fdu|Lx¿sf] l8hfOg, lgdf{0f / k"j{k/LIf0f ug]{ • a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;fdflhs ;~hfnsf k[i7 agfpg] -km];a's cflb_ • oL ;a} dfWodaf6 d'Vo ;Gb]z k|rf/k|;f/ ug]{ @= a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf af/]df lzIfsx¿nfO{ hfgsf/L lbg agfOPsf] ;~rf/ cleofgsf] sfo{of]hgf gd'gf/pbfx/0f ls|ofsnfkx¿ sfof{Gjogstf{ ;|f]t / nfut ;do nlIft ;d"x @ M k|wfgfWofks, a[xt ljBfno ;'/Iff / n}ªuLs ;dfgtf Pjd ;fdflhs ;dfj]zLs/0f ;Dks{ lzIfs / ;a} lzIfsx¿ p2]Zox¿ • lzIfsx¿n] a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf af/]df eGg ;Sg]5g • lzIfsx¿n] Go"gtd Kofs]hsf d'Vo ljz]iftfx¿ JoSt ug]{5g / sfof{Gjog sfo{ljlwn] Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogdf dful{gb]{z ug]{5 eGg] s'/f a'emL ;f]xL cg';f/ ug]{ 5g . • ljBfyL{ / lzIfssf nflu Go"gtd Kofs]hsf kmfObfx¿ a'emL cg';/0f ug{', • Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf k|wfgfWofks, a[xt ljBfno ;'/Iff / n}ªuLs ;dfgtf Pjd ;fdflhs ;dfj]zLs/0f ;Dks{ lzIfsx¿sf] e"ldsf / lhDd]jf/L hfgL Jojxf/df k|bz{g ug{' . ls|ofsnfk @=! lzIfsx¿sf nflu tflnd, ;r]tgf sfo{j|md / 1fg cfbfgk|bfgsf ls|ofsnfkx¿ • lzIfsx¿sf] :yfgLo ;ªu7g klxrfg ug]{ / pgLx¿sf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf] tflnd tyf cled'vLs/0f lj|mofsnfkx¿ ;~rfng ug]{
  • 40. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%32 • Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwdf cfwfl/t tflnd Kofs]h ljsf; ug]{ / o;nfO{ :yfgLo:t/sf] ljkb hf]lvd Go"gLs/0f sfo{j|mdx¿df hf]8g] • a[xt ljBfno ;'/Iffsf tflnd sfo{j|mdx¿ ;~rfng ug]{ ls|ofsnfk @=@ kf]:6/, ˆn]S;, xft] k'l:tsf ;d]tsf ;~rf/ ;fdu|Lx¿ tof/ ug]{ . • kf]:6/, ˆnfo;{ k'l:tsf, kDKn]6 h:tf ljz]if k|sf/sf ;~rf/ ;fdu|Lx¿ tof/ ug]{ -olb pko'St ;fdu|L pknAw 5}gg eg]_ • k"j{k/LIf0f ug]{ / ;~rf/ ;fdu|Lx¿ pTkfbg ug]{ • cGtj}{olSts / ;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/ dfWodx¿dfkm{t ;~rf/ ;fdu|Lx¿ km}nfpg] / ljt/0f ug]{ • tflnd / cled'vLs/0fsf j|mddf k|of]u ug{ a[xt ljBfno ;'/Iffdf cfwfl/t 8s'8«fdf agfpg] ls|ofsnfk @=# a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL sfo{s|dx¿ dgfpg] • ljBfno ;'/Iff, lzIff / ljkb hf]lvd Go"gLs/0f;DaGwL cGt/fli6«o, /fli6«o / ljz]if sfo{{j|mdsf lbj;x¿ plNnlvt Sofn]G8/ tof/ ug]{ • ljz]if lbj;x¿df k|bz{g / ljt/0f ug{ pknAw ePsf ;~rf/ ;fdu|Lx¿ k|of]u ug]{ jf gofF ;fdu|L / kf]:6/ tof/ ug]{ • cj;/ ljz]ifdf ;a}nfO{ ;d]6g] u/L d'Vo ;Gb]zx¿ jf :d[lt ;Gb]zx¿ ;Dk|]if0f ug]{ • ljBfnosf ljz]if sfo{{j|mdx¿ / a[xt ljBfno ;'/Iffsf sfo{{j|mdx¿sf] lel8of] / lrqsyfx¿ o'6o'a, km];a's / cGo ;fdflhs ;~hfnaf6 k|rf/k|;f/ ug] • ljz]if lbj;sf cj;/df ljBfno ;'/Iff / ;DalGwt k|j4{gfTds kxnsf ljifodf PkmPd /]l8of]sf ;+jfb sfo{{j|mdx¿df ;xefuL eO{ ljrf/ k|:t't ug]{ jf ax; sfo{{j|mddf ljrf/ /fVg] ls|ofsnfk @=$ ;~rf/ kl/rfng / ;fd'bflos ;~rf/ dfWodsf ;fwgx¿ k|of]u ug]{ • a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ljz]if sfo{{j|md / ls|ofsnfkx¿nfO{ ;dfj]z u/L kqklqsf PkmPd, /]l8of] / c¿ ;~rf/ s]G›af6 k|;f/0f ug{ :yfgLo kqsf/x¿nfO{ lgdlGqt / k|f]T;flxt ug]{ • a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ljrf/k|wfg n]v/rgf / ;kmntfsf syfx¿nfO{ kqklqsf PkmPd, /]l8of] / c¿ ;~rf/ s]G›af6 k|;f/0f ug]{ • /fli6«o tyf :yfgLo:t/sf kqklqsfdf a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL lj1fkgx¿ 5kfpg] tyf PkmPd Pjd /]l8of]af6 k|;f/0f ug]{
  • 41. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 33 #= a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf af/]df ljBfno Joj:yfkg ;ldltnfO{ hfgsf/L lbg agfOPsf] ;~rf/ cleofgsf] sfo{of]hgf gd'gf / pbfx/0f ls|ofsnfkx¿ sfof{Gjogstf{ ;|f]t / nfut ;do nlIft ;d"x #= ljBfno Joj:yfkg ;ldltx¿ p2]Zox¿ • ljBfno Joj:yfkg ;ldltx¿n] a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hsf af/]df atfpg ;Sg]5g, • ljBfno, ljBfyL{, lzIfs / ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf nflu Go"gtd Kofs]hsf kmfObfx¿ eGg ;Sg]5g, • sfof{Gjog sfo{ljlwn] Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogdf dful{gb]{z ug]{5 eGg] s'/f k|i6 kfg]{5g, • Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf ljBfno Joj:yfkg ;ldltx¿sf] e"ldsf / lhDd]jf/L af/] atfpg ;Sg]5g . ls|ofsnfk #=! tflnd / ;r]tgf a9fpg] lj|mofsnfkx¿ • ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf ;b:ox¿nfO{ tflnd lbg sfof{Gjog sfo{ljlwdf dfu{bz{g / cGo ;fwgnfO{ k|of]u ug]{ • tflnd kfPsf / gkfPsf ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf ;b:ox¿lar 1fg cfbfgk|bfgsf nflu ;xhLs/0f ug]{ • ;ª3Lo, k|b]z / :yfgLo ;/sf/, ljBfno Joj:yfkg ;ldlt dxf;ª3sf ;b:ox¿nfO{ Sof:s]8 tflndsf] tof/L ug]{ • ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf ;b:ox¿ / ;/f]sf/jfnfx¿sf] tflnd tyf 5nkmndf a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL 8s'8«fdf tof/ ug]{ / k|:t't ug]{ . ls|ofsnfk #=@ kf]:6/, ˆn]S;, ks]6 a's / xft] k'l:tsf ;d]tsf ;~rf/ ;fdu|Lx¿ tof/ ug]{ . • kf]:6/, ˆnfo;{ k'l:tsf, kDKn]6 h:tf ljz]if k|sf/sf ;~rf/ ;fdu|Lx¿ tof/ ug]{-olb pko'St ;fdu|L pknAw 5}gg eg]_ • k"j{k/LIf0f ug]{ / ;~rf/ ;fdu|Lx¿ pTkfbg ug]{ • cGtj}{olSts / ;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/ dfWodx¿dfkm{t ;~rf/ ;fdu|Lx¿ km}nfpg] / ljt/0f ug]{ ls|ofsnfk #=# ljz]if cj;/x¿ dgfpg] • ljBfno ;'/Iff, lzIff / ljkb hf]lvd Go"gLs/0f;DaGwL cGt/fli6«o, /fli6«o / ljz]if sfo{{j|mdsf lbj;x¿ pNn]vt ePsf] Sofn]G8/ tof/ ug]{ • ljz]if lbj;x¿df k|bz{g / ljt/0f ug{ ;~rf/;DaGwL gofF ;fdu|L / kf]:6/ tof/ ug]{ -olb pko'St ;fdu|L pknAw 5}gg eg]_
  • 42. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%34 • cj;/ ljz]ifdf a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ljrf/ k|wfg n]v/rgfnfO{ kqklqsf, PkmPd, /]l8of] / j]e;fO8dfkm{t k|;f/0f ug]{ • cj;/ ljz]ifdf ;a}nfO{ ;d]6g] u/L d'Vo ;Gb]zx¿ jf :d[lt ;Gb]zx¿ ;Dk|]if0f ug]{ • ljBfnosfljz]ifsfo{{j|mdx¿/a[xtljBfno;'/Iffsfsfo{{j|mdx¿sf] lel8of] / lrqsyfx¿ o'6o'a, km];a's / cGo ;fdflhs ;~hfnaf6 k|rf/k|;f/ ug]{ • ljz]if lbj;sf cj;/df ljBfno ;'/Iff / ;DalGwt k|j4{gfTds kxnsf ljifodf PkmPd tyf /]l8of]sf ;+jfb sfo{{s|dx¿df ;xefuL eO{ ljrf/ k|:t't ug]{ jf ax; sfo{{j|mddf ljrf/ /fVg] $= a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf af/]df cleefjs / lzIfs cleefjs ;ª3nfO{ hfgsf/L lbg agfOPsf] ;~rf/ cleofg sfo{of]hgf gd'gf / pbfx/0f ls|ofsnfkx¿ sfof{Gjogstf{ ;|f]t / nfut ;do nlIft ;d"x $=cleefjs / lzIfs cleefjs ;ª3 -:yfgLo ;d'bfo;d]t_ p2]Zox¿ • ljBfnox¿ ljBfyL{sf nflu ;'/lIft :yn x'g'k5{ / ljBfnonfO{ ;'/lIft :yn agfpg Go"gtd Kofs]h ljBfnodf pknAw 5 eGg] s'/f cleefjsn] a'emL cg';/0f ug{', • pgLx¿n] cfˆgf afnaflnsfsf] ljBfnosf] cj:yf -;'/lIft / c;'/lIft_ a'emL cg';/0f ug{', • pgLx¿n] Go"gtd Kofs]hsf] kmfObf hfgL Jojxf/df pkof]u ug{', • ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, lzIfsx¿ / :yfgLo ;/sf/ Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf lhDd]jf/ 5g eGg] cg';/0f ug{', • ljBfnodf Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf cleefjssf] ;lj|mo ;xefuLtfn] pTk|]/ssf] sfd ug{', • cfˆgf afnaflnsf cWoog ug]{ ljBfnodf Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu canf]sg ug{;Sg]5g, • lzIfs cleefjs ;ª3n] af/Daf/ Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf ljifodf 5nkmn ug{' . != lj|mofsnfk $=! kf]:6/, ˆn]S;, ks]6a's / xft]k'l:tsf ;d]tsf ;~rf/ ;fdu|Lx¿ tof/ ug]{ . • kf]:6/, ˆnfo;{ k'l:tsf, kDKn]6 h:tf ljz]if k|sf/sf ;~rf/ ;fdu|Lx¿ tof/ ug]{ -olb pko'St ;fdu|L pknAw 5}gg eg]_ • ;fdu|Lx¿sf] k"j{k/LIf0f / ;fdu|Lx¿ pTkfbg ug]{ • cGtj}{olSts / ;d'bfodf cfwfl/t ;~rf/ dfWodx¿dfkm{t ;~rf/ ;fdu|Lx¿ km}nfpg] / ljt/0f ug]{ • tflnd / cled'vLs/0fsf j|mddf k|of]u ug{ a[xt ljBfno ;'/Iffdf cfwfl/t 8s'8«fdf agfpg]
  • 43. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 35 ls|ofsnfk $=@ a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd sfof{Gjog sfo{ljlwsf] ljifodf s'/fsfgL / 5nkmn ug]{ . • lzIfs cleefjs ;ª3sf] a}7sdf sfof{Gjog sfo{ljlw / a[xt ljBfno ;'/Iff sfo{ljlw tyf ;fdu|Lx¿ ljt/0f / 5nkmn ug]{ • a[xt ljBfno ;'/Iff ljifodf 8s'8«fdf b]vfP/ / ;"rgf lzIff tyf ;~rf/ ;fdu|Lx¿, kfs]6 a's, kf]:6/ cflb ljt/0f u/]/ cleefjs / :yfgLo ;d'bfodf 5nkmn / cled'vLs/0f ;~rfng ug]{ ls|ofsnfk $=# ;fj{hlgs ;~rf/ dfWodsf nflu ;fdu|Lx¿ pTkfbg / ljt/0f ug]{ • a[xt ljBfno ;'/Iffsf af/]df ljrf/k|wfg n]vx¿ tof/ ug]{ / ;dfrf/kq, PkmPd, /]l8of] tyf c¿ ;~rf/ dfWodnfO{ pknAw u/fpg] • a[xt ljBfno ;'/Iffsf ;/f]sf/jfnfx¿ rlr{t 6]lnlehg tyf /]l8of] sfo{j|mddf pkl:yt eO{ a[xt ljBfno ;'/Iffsf af/]df 5nkmn ug]{ • >Job[Zo ;fdu|Lx¿ pTkfbg u/L ;~rf/sf ;fdflhs ;~hfn tyf cGo ;~rf/ dfWodaf6 k|;f/ ug]{ %= a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf af/]df :yfgLo ;/sf/nfO{ hfgsf/L lbg agfOPsf] ;~rf/ cleofg sfo{of]hgf gd'gf/pbfx/0f lj|mofsnfkx¿ sfof{Gjogstf{ ;|f]t / nfut ;do nlIft ;d"x % :yfgLo ;/sf/x¿ p2]Zox¿ • :yfgLo ;/sf/n] a[xt ljBfno ;'/Iff Go"gtd Kofs]hnfO{ lzIff, lj1fg tyf k|ljlw dGqfnon] cg'df]bg u/]sf] s'/f hfgsfl/ /fVg], • Go"gtd Kofs]hsf] kmfObfaf/] ;';'lrt eO{ a[xt ljBfno ;'/Iff k|j4{g ug]{, • Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu slxn] s] ug{'k5{{ eGg] s'/f a'emL hfgsfl/ /fVg], • ;a} :yfgLo ljBfnox¿df Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu k|lta4tf JoSt ub}{ ;xhLs/0f ug{', • Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu ljBfnox¿nfO{ cfjZostf cg';f/ ;xof]u ug{' . ls|ofsnfk %=! ;fdflhs kl/rfng sfo{of]hgf agfpg] / :yfgLo :jo+;]js, o'jf;d"x, cleefjs ;d"x, /fhgLltsdL{, k|efjzfnL dflg;x¿, ;d'bfodf cfwfl/t ;ª3;+:yf / cGo ;/f]sf/jfnfx¿sf] Ifdtf clej[l4 ug]{ . • a[xt ljBfno ;'/Iff;Fu ;/f]sf/ /fVg] :yfgLo ;d"xx¿sf] klxrfg u/L ;"rL agfpg] • ;DalGwt :yfgLo ;d"xx¿, / Go"gtd Kofs]h tyf sfof{Gjog sfo{ljlwsf af/]df d'Vo wf/0ff ePsf dflg;x¿sf nflu tflnd / cled'vLs/0f cfof]hgf ug]{
  • 44. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%36 • ljBfno kl/jf/, :yfgLo ;ª3x¿ / cGo ;DalGwt ;d"xx¿;Fu lgoldt ¿kdf a[xt ljBfno ;'/Iffsf ljifodf ;dGjo a}7s ug]{ • :yfgLo ;d"xsf k|ltlglwx¿nfO{ a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL lj|mofsnfkx¿ / sfo{j|mdx¿df cfdlGqt ug]{ ls|ofsnfk %=@ nlIft ;d"xsfnflu ljz]if ;~rf/;fdu|Lx¿ pTkfbg / ljt/0f ug]{ . • a[xt ljBfno ;'/Iffsf] ;Gb]z;lxtsf ˆn]S; / xf]l8{ª af]8{x¿ pknAw ePdf k|of]u ug]{ jf pTkfbg u/L :yfgLo ;/sf/sf sfof{nox¿df k|bz{g ug]{ • ljBfnosf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff ;Gb]z pTkfbg u/L PsLs[t ¿kdf ljt/0f ug]{ • Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwsf af/]df :yfgLo ;/sf/sf sd{rf/Lx¿nfO{ cled'vLs/0f ug]{ • a[xt ljBfno ;'/Iff nlIft krf{, kDKn]6 / cGo 5flkPsf ;fdu|Lx¿ -olb pko'St ;fdu|Lx¿ pknAw 5}gg eg]_ pTkfbg ug]{, • :yfgLo ;~rf/sf nflu a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL d'Vo ;Gb]zx¿;lxtsf] lgb]{zg k'l:tsf tof/ ug]{ . • a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;dfrf/ / ljrf/k|wfg n]vx¿ tof/ u/L ;dfrf/kq, PkmPd, /]l8of] / cgnfOg ;dfrf/ kf]6{nnfO{ pknAw u/fpg • :yfgLo ;/sf/ a[xt ljBfno ;'/Iff km];a's k]h / o'6o'a Rofgn agfpg] • rlr{t /]l8of], 6]lnlehg sfo{j|md tyf ;dfrf/df a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;Gb]zx¿ ;"rgf tyf lj1fkgsf ¿kdf k|;f/ ug]{ • a[xt ljBfno ;'/Iff /]l8of], 6]lnlehgsfo{j|md tyf :ynut l/kf]6{ tof/ u/L k|;f/0f ug]{ • a[xt ljBfno ;'/Iffsf ;/f]sf/jfnfx¿;Fu /]l8of] / 6]lnlehgdf uf]nd]r 5nkmn ug]{ ls|ofsnfk %=# ;d'bfodf a[xt ljwfno ;'/Iff ;r]tgf clej[l4 lj|mofsnfk ;~rfng ug]{ • :yfgLo ;/sf/n] lgoldt ¿kdf ljBfno kl/jf/;Fu a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL 5nkmn / cGt/lj|mof ug]{ • a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL lbj; tyf sfo{j|mdx¿ dgfpg] • a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ¥ofnLx¿ cfof]hgf ug]{
  • 45. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 37 ^= a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf af/]df ;ª3Lo / k|fb]lzs ;/sf/ / ltgLx¿sf lgsfox¿, u}x|;/sf/L ;+:yf, cw{u}x|;/sf/L ;+:yf, ljsf; ;fem]bf/x¿ / ;~rf/nfO{ hfgsf/L lbg agfOPsf] ;~rf/ cleofg sfo{of]hgf gd'gf / pbfx/0f ls|ofsnfk sfof{Gjogstf{ ;|f]t / nfut ;do nlIft ;d"x ^ :yfgLo ;/sf/x¿Ù ;ª3Lo / k|fb]lzs ;/sf/ tyf ltgLx¿sf lgsfox¿, u}x|;/sf/L ;+:yf, cw{u}x|;/sf/L ;+:yf, ljsf; ;fem]bf/x¿ p2]Zox¿ • ;a} ljBfnodf Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjog clgjfo{ 5 / of] /fli6«o k|fyldstfdf kb{5 xf] eGg] s'/f a'emL cg';/0f ug{', • ljBdfg tyf gofF gLlt, sfo{ljlw / cGo dfWodaf6 Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu pko'St jftfj/0f pknAw u/fpg] k|lta4tf JoSt ug{', • a[xt ljBfno ;'/Iffsf af/]df k|zf;lgs lgb]{zgx¿ / ;fj{hlgs 3f]if0ffx¿ hf/L ug{', • Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu :yfgLo ;/sf/nfO{ cfjZos ;|f]t;fwg Joj:yf ug{', • a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;+:yfut ;'b[9Ls/0f, ;+oGq / Ifdtf ljsf; ug{' . ls|ofsnfk g+=^=! ;fj{hlgs ;~rf/ ;fdu|Lx¿ pTkfbg / k|;f/0f ug]{ . • k|fb]lzs ;/sf/, dGqLx¿ / ;f+;bx¿nfO{ k|efljt kfg{ a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;dfrf/ / ljrf/k|wfg n]vx¿ tof/ u/L ;fj{hlgs ;~rf/ / cGo dfWodnfO{ k|;f/0fsf nflu pknAw u/fpg] • a[xt ljBfno ;'/Iff km];a's k]h / o'6o'a Rofgn agfO{ o;nfO{ ;ª3Lo / k|fb]lzs ;/sf/;Fu hf]8g] • a[xt ljBfno ;'/Iff ;Gb]znfO{ ;dfrf/nufot rlr{t /]l8of] tyf 6]lnlehg sfo{j|mddf ;dfj]z ug]{ • P;PdP; ;Gb]z tof/ u/L PsLs[t ¿kdf w]/} hgfnfO{ k7fpg] • a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL /]l8of], 6]lnlehg sfo{j|md / :ynut l/kf]6{ tof/ u/L k|;f/0f ug{] • a[xt ljBfno ;'/Iffsf ;/f]sf/jfnfx¿;Fu /]l8of] / 6]lnlehgdf uf]nd]r 5nkmn ug]{ lj|mofsnfk g+= ^=@ a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;ª3Lo / k|fb]lzs ;/f]sf/jfnfx¿;Fu k}/jL ug]{ . • ljBfno ;'/Iff;DaGwL ;/sf/L sfuhftsf] ;"rL lgdf{0f • ;ª3Lo / k|fb]lzs ;/f]sf/jfnfx¿;Fu a[xt ljBfno ;'/Iff;DaGwL 5nkmn sfo{j|md cfof]hgf • a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf af/]df cleofgx¿ cfof]hgf • ljkb hf]lvd Go"gLs/0f / afn ;+/If0fsf ljifo;d]t ;dfj]z ePsf] a[xt ljBfno ;'/Iffsf d'2fx¿sf] oyfy{ hfgsf/L • k|ltj]bg tof/ u/L o;nfO{ k|;f/0fsf nflu ;~rf/ dfWoddf ljt/0f
  • 46. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%38 cg';"rL * a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]hsf] ;'b[9 a'emfO dfkgsf nflu ;'emfOPsf d'Vo ;"rsx¿ ;"rsx¿ nIo k|flKt;Dddf != ljBfyL{x¿ !=! hjfkm lbg;Sg] ljBfyL{sf] k|ltzt % -pd]/, lnªu / ;LdfGts[t ;d"xdf 5'6ofOPsf]_ s= a[xt ljBfno ;'/Iff eg]sf] s] xf] < v= Go"gtd Kofs]hsf kmfObfx¿ s] s] x'g < !=@ tf]lsPsf] ;dofjlwdf Kofs]hsf] sfof{Gjogsf ljifodf ljBfno Joj:yfkg ;ldlt / k|wfgfWofks;Fu ljBfyL{x¿n] sltk6s s'/f u/]sf 5g < -pd]/, lnªu / ;LdfGts[t ;d"xdf 5'6ofOPsf]_ @= k|wfgfWofksx¿ / a[xt ljBfno ;'/Iff tyf n}ªuLs ;dfgtf / ;fdflhs ;dfj]zLs/0f ;Dks{ lzIfsx¿ @=! Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwsf af/]df ;'g]sf jf k9]sf lzIfsx¿sf] k|ltzt -pd]/, lnªu / ;LdfGts[t ;d"xdf 5'6ofOPsf]_ @=@ cfˆgf] lhDd]jf/Ldf /x]sf Go"gtd Kofs]hsf tLg cf]6f lj|mofknfksf af/]df atfpg ;Sg] k|wfgfWofksx¿, n}ªuLs ;dfgtf / ;fdflhs ;dfj]zLs/0f tyf ljkb hf]lvd Go"gLs/0f ;Dks{ lzIfsx¿sf] k|ltzt -pd]/, lnªu / ;LdfGts[t ;d"xdf 5'6ofOPsf]_ @=# Go"gtd Kofs]hsf] s]xL efu jf c+znfO{ nfu" ug{ rfxg] lzIfsx¿sf] k|ltzt @=$ Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwsf] k':ts -k|ltx¿_ ePsf ljBfnox¿sf] k|ltzt @=% oL ljifodf sfo{of]hgf agfPsf ljBfnox¿sf] k|ltzt s= hf]lvd Go"gLs/0f v= k"j{tof/L u= afn ;+/If0f 3= ljBfno lg/Gt/tf @=^ ljut jif{df u}x| ;+/rgfTds / ;;fgf cNkLs/0f sfo{x¿ ;~rfng u/]sf ljBfnox¿sf] k|ltzt @=& s'g} lgwf{l/t ;dodf a[xt ljBfno ;'/Iffsf ljifodf ljBfno kl/jf/ / :yfgLo ;d'bfolar cGt/lj|mof of ;qx¿ cfof]hgf u/]sf ljBfnox¿sf] k|ltzt #=! ljBfno Joj:yfkg ;ldltx¿ #=! Go"gtd Kofs]h s] xf] / sfof{Gjog sfo{ljlw s] k|of]hgsf nflu xf] eGg] yfxf kfPsf ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf ;b:ox¿sf] k|ltzt #=@ cfˆgf] lhDd]jf/Ldf /x]sf Go"gtd Kofs]hsf lj|mofknfksf af/]df atfpg ;Sg] ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf ;b:ox¿sf] k|ltzt
  • 47. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 39 #=# Go"gtd Kofs]h nfu" ug{ rfxg] ljBfno Joj:yfkg ;ldltsf ;b:ox¿sf] k|ltzt #=$ Go"gtd Kofs]h / sfof{Gjog sfo{ljlwsf af/]df lgwf{l/t ;dodf ljBfnodf a;]sf] a}7s ;ªVof #=% Go"gtd Kofs]h lj|mofsnfkx¿;Fu a[xt ljBfno ;'/Iff sfo{of]hgf ;dfj]z ug{ ljBfno ;'wf/ of]hgfdf ;+zf]wg jf kl/dfh{g u/]sf ljBfnox¿sf] ;ªVof #=^ sfof{Gjog sfo{ljlw adf]lhd ljBfnodf Ifdtf clej[l4 lj|mofsnfkx¿ ;~rfng ePsf] ;ªVof #=& ;+/rgfTds n]vfhf]vf u/]sf / Go"gtd ;+/rgfTds ;'/Iff lj|mofsnfkx¿ nfu" u/]sf tyf u'0f:t/ ;'lglZrt u/]sf ljBfnox¿sf] k|ltzt #=* :yfgLo ;/f]sf/jfnf;Fu ;Da4 clVtof/jfnfx¿n] u/]sf] a[xt ljBfno ;'/Iff ;dGjo a}7s ;ªVof . $= cleefjs $=! ljBfyL{sf nflu ljBfno ;'/lIft :yn x'g'k5{ / Go"gtd Kofs]hsf] sfof{Gjogn] ljBfnonfO{ ;'/lIft :yn agfpF5 eGg] s'/f hfg]sf cleefjsx¿sf] k|ltzt $=@ cfˆgf afnaflnsfn] cWoog ug]{ ljBfnosf] cj:yf -;'/lIft jf c;'/lIft_ a'em]sf cleefjsx¿sf] k|ltzt $=# Go"gtd Kofs]hsf] kmfObf a'em]sf cleefjsx¿sf] k|ltzt $=$ ljBfno Joj:yfkg ;ldlt lzIfsx¿ / :yfgLo ;/sf/ g} Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf d'Vo lhDd]jf/ x'G5 eGg] a'em]sf cleefjsx¿sf] k|ltzt $=% ljBfnodf cleefjssf] ;lj|mo ;xeflutfn] Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogdf pmhf{ / k|]/0ff lbG5 eGg] a'em]sf cleefjsx¿sf] k|ltzt $=^ cfˆgf afnaflnsfsf] ljBfnodf Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf] dfu ug{ af/Daf/ ljBfnodf hfg] cleefjsx¿sf] k|ltzt $=& s'g} lgwf{l/t ;dodf ljBfno Joj:yfkg ;ldlt / lzIfsx¿;Fusf a}7sdf Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf] af/]df 5nkmn ug]{ cleefjsx¿sf] k|ltzt %= :yfgLo ;/sf/ %=! Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu ljBfnox¿nfO{ k|fljlws ;xof]u pknAw u/fpg] :yfgLo ;/sf/x¿sf] ;ªVof %=@ a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ah]6 ljlgof]hg u/]sf :yfgLo ;/sf/x¿sf] k|ltzt %=# lgwf{l/t ;dodf Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsf nflu cGo ;/f]sf/jfnf / clVtof/jfnfx¿;Fu ePsf ;dGjo a}7ssf] ;ªVof %=$ afn ;+/If0f / ljBfno zflGtIf]q;DaGwL cfrf/;+lxtf agfPsf ljBfnox¿sf] ;ªVof
  • 48. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&%40 ^= ;ª3Lo / k|fb]lzs ;/sf/x¿ ^=! a[xt ljBfno ;'/Iff / Go"gtd Kofs]h sfof{Gjogsfnflu ;ª3Lo / k|fb]lzs txsf] gLlt / sfo{j|mdx¿sf] pknAwtf ^=@ a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu o; cfly{s jif{df ljlgof]hg ul/Psf] ah]6sf] k|ltzt ^=# a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu /fhgLlts OR5fzlSt ;fj{hlgs gLltx¿ ;|f]tsf] afF8kmfF8 / ;dGjosf sfo{j|mdx¿;d]t ;+nUg u/L tof/ ul/Psf 36gf cWoogx¿
  • 49. a[xt ljBfno ;'/Iffsf nflu ;~rf/ tyf ;Dk|]if0f /0fgLlt @)&% 41