1. BS. Leâ Haûi Trieàu
BEÄNH HOÏC XÖÔNG
(BONE PATHOLOGY)

2. Nguoàn goác & vò trí caùc teá baøo xöông
Maïch maùu
Huûy coát baøo
(Osteoclast)
Taïo coát baøo
(Osteoblast)
Chaát
daïng
xöông
Xöông
khoaùng
hoùa
Coát baøo
(Osteocyte)
TB tieàn sinh xöông
Tieàn huûy coát
baøo
TB lieân keát xöông
(bone lining cell)

3. Chu chuyển xương /
taùi caáu truùc xöông (Bone Remodeling)
Khoaûng thôøi gian baát
ñoäng (Quiescence)
Caùc teá baøo lieân
keát xöông
Kích hoạt
osteoclast
Kích hoạt
osteoblast
Tạo xương mới
Khởi đầu
Hủy xương
Chaát daïng xöông
Xöông môùi
Xöông cuõ

4. Chu chuyeån xöông
4 giai ñoaïn (phase)
1. Hoaït hoùa huûy coát baøo
2. Huûy xöông
3. Taïm ngöng (reversal phase)
4. Hình thaønh xöông.
Hoaït hoùa taïo coát baøo.
Khoaùng hoùa.

5. Tổn thương xương (Bone Lesions)
• Rối loạn di truyền (Hereditary Disorders)
• Rối loạn chuyển hóa (Metabolic Conditions)
• Tổn thương sợi-xương lành tính (Benign Fibro-
Osseous Lesions)
• Tân sinh (Neoplasms)
• Phối hợp (Miscellaneous conditions)

7. Khiếm khuyết tủy xương khu trú do loãng xương
(Focal Osteoporotic Marrow Defect)
•Vuøng tuûy taïo maùu roäng ñuû taïo ra hình aûnh thaáu quang.
•3 giaû thuyeát: a) Taùi taïo xöông laïc choã
b) Toàn taïi tuûy ôû thôøi kì baøo thai
c) Taêng saûn tuûy
• Khoâng trieäu chöùng, phaùt hieän tình côø.
• Toån thöông thaáu quang (vaøi mm ñeán cm).
• Bôø khoâng roõ vaø beø xöông nhoû.
 75% ôû nöõ vaø 70% ôû vuøng R sau xöông haøm döôùi.
Moâ hoïc: tuûy taïo maùu.
 Sinh thieát moät phaàn ñeå chaån ñoaùn.

8. Khiếm khuyết tủy xương do loãng xương khu trú
thấu quang hình tròn, không rõ ở vùng R mất (R36)

9. Osteoporotic Bone Marrow Defect

10. Xô cöùng xöông töï phaùt / Seïo xöông
(Idiopathic Osteosclerosis / Bone scar)
•Vuøng taêng ñaäm ñoä tia X khu truù, chöa roõ nguyeân
nhaân (CRNN), khoâng theå qui cho baát kì beänh
naøo.
• Tæ leä: 5%, cao ôû Chaâu Phi, Myõ vaø AÙ .
• Khoâng khaùc bieät veà giôùi tính, ñænh cao 30-40t.
• Khoâng trieäu chöùng, khoâng gaây phoàng xöông.
• 90% ôû XHD (lieân quan choùp chaân R).
• Caûn quang roõ, khoâng coù vieàn thaáu quang xung
quanh.
• Raêng lieân quan lung lay, tieâu chaân raêng (10%).
• Chaån ñoaùn pb: vieâm xöông tuï coát, böôùu xöông.

11. Beänh Paget xöông (vieâm xöông bieán daïng)
Taêng hoaït ñoäng huûy xöông cuøng vôùi söï taêng taïo xöông laøm cho xöông
thay vì taïo thaønh lôùp laïi ñan cheùo vaøo nhau nhö choã xöông gaõy ñang
laønh, do ñoù xöông daøy, lôùn nhöng yeáu, taêng alkaline phosphatase
huyeát töông vaø hydroxyproline nöôùc tieåu.
• BN > 40 tuoåi
• Phoå bieán ôû caùc nöôùc phöông Taây. Nam > Nöõ
• Moät xöông hay nhieàu xöông (ña soá).
• Ñau xöông, gaõy xöông, xöông bieán daïng (cong).
• Gia taêng theå tích hoäp soï. Lieân quan xöông haøm (17%).
• XHT thöôøng gaëp hôn XHD – “maët sö töû”
• Xöông haøm lôùn daàn vaø taïo keû hôû giöõa caùc keû raêng.
Còn có một bệnh Paget về da ở đầu vú có liên quan đến ung thư vú.
Ở đây chỉ nói đến bệnh Paget xương. Bệnh này được mô tả lần đầu
tiên năm 1877 bởi BS James Paget, về sau ông được phong tước
Sir James Paget.

12. Cheøn eùp caùc daây TK soï vaø tuûy soáng gaây lieät vaø giaûm thính
giaùc vaø thò giaùc.
X quang
• Luùc ñaàu thaáu quang nhöng sau ñoù xuaát hieän hình aûnh
boâng goøn kinh ñieån (“cotton wool”). XHT, XHD lôùn.
• Quaù saûn xeâ maêng vaø maát lamina dura
• Chaån ñoaùn phaân bieät: loaïn saûn xöông- xeâ maêng
Beänh Paget xöông (Osteitis Deformens)

13. Moâ beänh hoïc
• Thay theá caùc laù xöông bình thöôøng baèng caùc xöông ít ñaëc coù caáu
truùc daïng khaûm (mosaic pattern) . Huûy coát baøo lôùn, taêng soá löôïng.
Chaån ñoaùn:  Alkaline phosphatase huyeát töông; Ca vaø P bình thöôøng
 Hydroxyproline nöôùc tieåu.
Ñieàu trò: khaùng PTH (Calcitonin vaø Bisphosphonates)
Aspirin : giaûm ñau.
Bieán chöùng chính: suy tim vaø sarcoâm xöông (1%).
Sarcoâm xöông trong beänh Paget xöông tieán trieån nhanh vaø tieân löôïng
xaáu hôn.
Beänh Paget xöông (Osteitis Deformens)

14. Beänh Paget xöông

15. Beänh Paget xöông

16. U haït teá baøo khoång loà trung taâm
(Central Giant Cell Granuloma - CGCG)
• Toån thöông phaù huûy beân trong xöông haøm.
• Ít gaëp hôn böôùu haït teá baøo khoång loà ngoaïi vi.
• 10-30 tuoåi; nöõ > nam.
• XHD > XHT; vuøng R tröôùc > vuøng R sau.
• Toån thöông xöông HD thöôøng qua ñöôøng giöõa.
• Khoâng trieäu chöùng.
X quang
•Thaáu quang, moät hoác hoaëc nhieàu hoác. Giôùi haïn roõ.
•Toån thöông xaâm laán laøm thuûng lôùp beà maët voû xöông vaø tieâu
caùc chaân raêng.
•Chaån ñoaùn pb:
•Moät hoác: toån thöông vuøng quanh choùp.
•Nhieàu hoác: u men/ toån thöông do raêng khaùc/ nang xöông
phình maïch.

18. Moâ beänh hoïc
• Toån thöông goàm caùc teá baøo khoång loà coù 5-20 nhaân, chaát neàn laø
moâ lieân keát sôïi.
Chaån ñoaùn pb:
-Nang xöông phình maïch.
-U naâu (Brown tumors) trong cöôøng caän giaùp. Goïi laø u naâu do ñaïi
theå khoái u coù maøu naâu.
-Nhieàu hoác: boïc phình maù (Cherubism).
Ñieàu trò
• Naïo.
• Taùi phaùt 15 – 20%
• Tieân löôïng xa toát
• Khoâng di caên.
U haït teá baøo khoång loà trung taâm
U naâu

20. Toån thöông teá baøo khoång loà trung taâm
(Central Giant Cell Lesion)
• 75% tröôùc tuoåi 30; nöõ > nam.
• XHD töø vuøng R tröôùc ñeán R6 ; coù theå ñi qua
ñöôøng giöõa.
• TT xaâm laán & TT khoâng xaâm laán:
– Toån thöông xaâm laán: ñau, phaùt trieån nhanh, tieâu
chaân R, thuûng lôùp voû xöông, BN treû tuoåi hôn.
– Taùi phaùt: 75% caùc TT xaâm laán (11% ôû TT khoâng
xaâm laán).
– Khaùc bieät raát nhoû veà maët moâ hoïc.

21. Toån thöông teá baøo khoång loà trung taâm

22. Toån thöông teá baøo khoång loà trung taâm
TT khaùc coù teá baøo khoång loà:
– Böôùu naâu (trong cöôøng tuyeán caän giaùp)- ña nieäu/ tieåu ñeâm (ngaên
baøi tieát Ca qua thaän), taêng HA, nguû lòm, yeáu cô, buoàn noân, taùo
boùn, chaùn aên.
• Cöôøng caän giaùp nguyeân phaùt (tuyeán): taêng Ca++, giaûm
phosphat huyeát töông (75-80% u tuyeán; 20% taêng saûn; < 1-2%
carcinoâm)– Ñieàu trò- phaãu thuaät caét boû 1 hay nhieàu hôn caùc
tuyeán caän giaùp; noäi khoa (CPC-JOMS 61: 1318-23, 2003).
• Cöôøng caän giaùp thöù phaùt (thaän): giaûm 1,25
dihydroxycholecalciferol, giaûm canxi maùu, taêng phosphat
huyeát töông.
– Boïc phình maù (gen troäi treân NST thöôøng, 2 beân, lieân quan XHT).
– Beänh u xô thaàn kinh (neurofibromatosis): hieám.
– Nang xöông phình maïch:hieám, phaàn sau XHD, khoang roäng ñaày
maùu vôùi nhöõng vuøng gioáng u haït tb khoång loà trung taâm.

24. Boïc phình maù (Cherubism)
• Di truyeàn theo gen troäi treân NST thöôøng.
• Khuoân maët gioáng ñöùa treû buï baãm (“cherub”-like).
• 2 – 5 tuoåi.
• Tieán trieån chaäm vaø ngöng sau tuoåi daäy thì.
• 2 beân, phaàn sau XHD, khoâng ñau.
• Daáu hieäu “maét höôùng leân trôøi”– do taùc ñoäng ôû bôø döôùi hoác maét
vaø saøn hoác maét.
• Laøm phoàng vaø bieán daïng maøo xöông oå.
• Raêng moïc sai vò trí, thieáu R hoaëc R ngaàm.

25. X quang
•Thaáu quang, nhieàu hoác.
•R ñaõ moïc vaø R chöa moïc saép xeáp ngaãu nhieân
•Sau oån ñònh, xuaát hieän hình aûnh kính môø (“ground glass”).
Giaûi phaãu beänh
• Töông töï u haït tb khoång loà. Nhöng LS vaø XQ khaùc nhau.
• Moâ sôïi chöùa maïch maùu vaø caùc tb khoång loà (nhoû hôn vaø khu
truù hôn).
• Vieàn öa eosin quanh caùc maïch maùu.
Ñieàu trò
• Tieân löôïng: khoâng ñoaùn tröôùc ñöôïc.
• Chôø ñeán sau tuoåi daäy thì, caàn thieát coù theå naïo (curettage).
Cherubism

27. Fig. 14-4 Boïc phình maù: toån thöông teá baøo khoång loà.

29. Fig. 14-5 Boïc phình maù, BN nam 12 tuoåi. Thaáu quang 2 beân ôû
vuøng RCL vaø caønh leân.

30. Nang xöông chaán thöông ( nang xöông ñôn ñoäc)
Traumatic Bone Cyst (Simple Bone Cyst)
Khoâng coù bao bieåu moâ.
•Giaû thuyeát xuaát huyeát- chaán thöông.
•ÔÛ haàu heát caùc xöông.
•Thöôøng ôû xöông haøm, 10-20 tuoåi
•XHD (nhieàu nhaát); vuøng raêng coái.
•60% laø nam giôùi.
•Khoâng trieäu chöùng; phaùt hieän khi chuïp x quang thöôøng qui
•20% coù khoái söng khoâng ñau.
X quang
• Thaáu quang roõ.
• Khi lieân quan nhieàu raêng => bôø uoán löôïn nhö voû soø theo
caùc chaân raêng – giaù trò gôïi yù cao.
• Hieám khi coù hình aûnh nhieàu hoác thaáu quang.

31. Giaûi phaãu beänh
•Khieám khuyeát vaùch nang, ñöôïc loùt bôûi moâ lieân keát sôïi maïch maùu
naèm xen laãn caùc beø xöông.
•Khoâng coù baèng chöùng vaùch nang.
• 1/3 laø xoang roãng.
•Chaån ñoaùn ban ñaàu döïa vaøo laâm saøng, x quang vaø khi phaãu thuaät.
Ñieàu trò
• Moå thaùm saùt (surgical exploration).
• Tieân löôïng toát
Nang xöông chaán thöông (Nang xöông ñôn ñoäc)

32. Nang xöông phình maïch- Aneurysmal Bone Cyst (ABC)
Xoang naèm trong xöông coù kích thöôùc thay ñoåi chöùa ñaày maùu,
ñöôïc bao boïc bôûi moâ lieân keát sôïi laãn vôùi xöông phaûn öùng.
• Chaán thöông; dò daïng maïch maùu; taân sinh.
• Giaû thuyeát: u haït tb khoång loà trung taâm vaø nang xöông phình
maïch coù lieân quan vôùi nhau.
• Haàu heát ôû xöông daøi; < 30 tuoåi.
• TT ôû xöông haøm – chæ 2%; 20 tuoåi.
• Khoâng coù söï khaùc bieät veà giôùi tính, nhieàu ôû vuøng R sau XHD.
• Khoái söng phoàng, lôùn nhanh, ñau; hieám coù tieáng laïo xaïo.
X quang
•1 hoác hay nhieàu hoác thaáu quang, phoàng xöông voû.
• Hieám thaáy tieâu ñieåm caûn quang.

34. Luùc phaãu thuaät, maùu beân trong töông töï nhö “boït xaø phoøng”.
Moâ beänh hoïc
Xoang coù kích thöôùc thay ñoåi chöùa ñaày maùu, bao quanh laø moâ
lieân keát sôïi maïch maùu vaø caùc tb khoång loà + caùc beø xöông.
Caùc maïch maùu khoâng ñöôïc loùt bôûi caùc tb noäi moâ.
• 20% tröôøng hôïp nang xöông phình maïch keát hôïp vôùi u haït tb
khoång loà trung taâm hoaëc TT sôïi- xöông .
Ñieàu trò
• Naïo saïch nang (ñoâi khi caét laïnh).
• Taùi phaùt – 8% - 60%.
• TL naøy cao do laáy khoâng hoaøn toaøn toån thöông.
•Tuy nhieân, tieân löôïng xa toát.
Nang xöông phình maïch (ABC)

36. Toån thöông sôïi- xöông laønh tính xöông haøm
- Caùc quaù trình thay theá moâ xöông bình thöôøng bôûi caùc moâ sôïi coù
chöùa caùc saûn phaåm khoaùng hoùa.
- Bao goàm toån thöông do phaùt trieån, do phaûn öùng vaø do taân sinh.
- Moâ hoïc coù theå töông töï nhau trong taát caû caùc tröôøng hôïp vì vaäy
moái lieân heä giöõa laâm saøng, X quang vaø moâ hoïc raát quan troïng.
1. Loaïn saûn sôïi (Fibrous dysplasia)
2. Loaïn saûn xöông- xeâ maêng (Cemento-osseous dysplasia)
a. Loaïn saûn xöông-xeâ maêng khu truù.
b. Loaïn saûn xöông-xeâ maêng quanh choùp.
c. Loaïn saûn xöông-xeâ maêng tieán trieån (u xeâ maêng daïng
khoång loà)
3. Böôùu sôïi sinh xöông (Ossifying fibroma)
4. Vieâm coát tuûy xô cöùng lan toûa (Diffuse Sclerosing
Osteomyelitis).

37. Loaïn saûn sôïi- Fibrous Dysplasia (FD)
Khoâng trieäu chöùng, moâ sôïi thay theá moâ xöông vaø tuûy.
Töï giôùi haïn (do khoâng laø toån thöông taân sinh thöïc söï).
• Ñoät bieán ôû gen GNAS 1.
Caùc hình thaùi LS cuûa loaïn saûn sôïi xöông haøm:
-Moät xöông (Monostotic): khu truù ôû moät xöông.
Thanh nieân, ngöôøi lôùn.
-Nhieàu xöông (Polystotic): lieân quan nhieàu xöông.
Soï maët.
Hoäi chöùng McCune-Albright: loaïn saûn sôïi nhieàu xöông +
da nhieãm saéc maøu cafe söõa + daäy thì sôùm.
Hoäi chöùng Jaffe: khoâng coù RL noäi tieát.

39. Loaïn saûn sôïi theå moät xöông
(Monostotic Fibrous Dysplasia)
• 80 – 85% caùc tröôøng hôïp; xöông haøm bò aûnh höôûng nhieàu nhaát.
•Toån thöông lôùn gaây söng phoàng xöông haøm, khoâng ñau.
• Ñöôïc chaån ñoaùn tröôùc 20 tuoåi .
• XHT >XHD; nam = nöõ
• Ngöng phaùt trieån ôû tuoåi 20.
• Toån thöông XHT thöôøng lieân quan ñeán caùc xöông keá caän– loaïn
saûn soï maët (craniofacial FD).

41. X quang
• Hình aûnh caûn quang daïng kính môø (Ground glass).
• Ñöôøng vieàn khoâng roõ.
• Phoàng voû xöông, ñaåy leäch chaân raêng.
• Vuøng quanh choùp: thu heïp khoaûng DCNC vaø xoùa môø
lamina dura.
• Toån thöông XHT xoùa hình aûnh caùc xoang.
Loaïn saûn sôïi theå moät xöông

42. Loaïn saûn sôïi lieân quan ñeán nhieàu xöông
(Polystotic Fibrous Dysplasia)
Hoäi chöùng McCune Albright : nhieãm saéc da vaø roái loaïn noäi tieát
+ loaïn saûn sôïi nhieàu xöông (ñaëc bieät laø xöông soï maët).
Toån thöông da – nhöõng daùt maøu cafeù söõa.
RL noäi tieát – daäy thì sôùm, RL chöùc naêng tuyeán yeân, tuyeán
giaùp, caän giaùp.
Hoäi chöùng Jaffe : khoâng RL noäi tieát

43. McCune-Albright syndrome

44. Moâ beänh hoïc
• Caùc ñaûo xöông chuyeån saûn treân neàn moâ lieân keát sôïi thay theá
xöông bình thöôøng.
• Beø xöông thöôøng coù daïng “chöõ Taøu”.
• Xöông toån thöông laãn loän xöông bình thöôøng.
• Tieáp tuïc tröôûng thaønh.
Ñieàu trò
• Sinh thieát ñeå loaïi tröø caùc TT khaùc nghieâm troïng hôn.
Chôø ñeán tuoåi tröôûng thaønh.
• 25% - 50% taùi phaùt sau khi naïo.
• Hieám hoùa aùc.
• CHOÁNG CHÆ ÑÒNH XAÏ TRÒ.
Loaïn saûn sôïi

45. Fibrous Dysplasia (FD)

46. Loaïn saûn xöông- xeâ maêng (Cemento-Osseous Dysplasia)
Toån thöông sôïi- xöông thöôøng gaëp nhaát ôû xöông haøm.
•Xaûy ra ôû caùc vuøng coù raêng.
•3 daïng: khu truù; quanh choùp; tieán trieån.
Loaïn saûn X-XM khu truù (Focal Cemento-osseous dysplasia)
•Moät vò trí.
•90% xaûy ra ôû nöõ.
•30-60 tuoåi.
•Ngöôøi da traéng thöôøng gaëp hôn.
•Vuøng R sau XHD.
•Khoâng trieäu chöùng, phaùt hieän khi chuïp X quang thöôøng qui.
X quang
•Thay ñoåi: thaáu quang hoaëc caûn quang coù vieàn thaáu quang moûng ôû
ngoaïi vi.
•Thöôøng gaëp hôn laø: hoån hôïp vöøa thaáu quang vöøa caûn quang.

49. Loaïn saûn xöông- xeâ maêng
Loaïn saûn xöông- xeâ maêng quanh choùp
• Quanh choùp R tröôùc haøm döôùi.
• Nöõ, trung nieân, chaâu Myõ, chaâu Phi.
• 30-50 tuoåi.
• Tuûy raêng coøn soáng.
X quang
•Sôùm : thaáu quang quanh choùp.
pb vôùi: nang vaø u haït quanh choùp.
•Muoän : vieàn thaáu quang.
•Toån thöông tröôûng thaønh : vöøa caûn quang vöøa thaáu quang.

50. Loaïn saûn xöông-xeâ maêng quanh choùp
hoån hôïp thaáu quang vaø caûn quang, coù
giôùi haïn ôû vuøng choùp R tröôùc döôùi.

52. Periapical Cemental
Dysplasia

53. Loaïn saûn X-XM tieán trieån (Böôùu xeâ maêng daïng khoång loà)
• Nhieàu hoác
• XHD: tröôùc & sau.
• Nöõ, trung nieân, chaâu Myõ, chaâu Phi.
• Hieám khi ôû caû 4 goùc phaàn tö.
• ÔÛ caû vuøng coøn raêng laãn maát raêng.
Loaïn saûn xöông- xeâ maêng

54. Florid Osseous Dysplasia

56. Florid cemento-osseous dysplasia
moâ taû: nhieàu toån thöông coù ñaäm ñoä hoån hôïp ôû soáng haøm
XHT vaø toaøn boä thaân XHD.

57. Moâ beänh hoïc
• 3 daïng ñeàu coù hình aûnh vi theå gioáng nhau.
• Caùc maûnh moâ lk sôïi vôùi caùc maûnh xöông vaø chaát gioáng xeâ maêng.
• CÑ pb: böôùu sôïi sinh xöông (Ossifying fibroma).
• Phaãu thuaät: böôùu sôïi sinh xöông ngaên caùch roõ raøng vôùi xöông
trong khi loaïn saûn xöông- xeâ maêng dính cöùng vaø deã vôõ.
• Döï phoøng: taùi khaùm ñònh kì
• Tieân löôïng toát
• Neáu xô cöùng – giaûm maïch maùu thì khoâng neân sinh thieát hoaëc nhoå
raêng- vieâm coát tuûy.
Loaïn saûn xöông-xeâ maêng

58. •TT taân sinh thöïc söï vôùi moâ lk sôïi, chöùa beø xöông, chaát daïng xeâ
maêng hoaëc caû 2.
• Ñoä tuoåi lôùn, ñænh cao 30-40 tuoåi.
• Nöõ > nam; XHD > XHT.
• Vuøng raêng coái döôùi.
• TT nhoû – khoâng gaây trieäu chöùng.
• TT lôùn – khoái söng phoàng khoâng ñau.
• “Böôùu sôïi sinh xöông thanh thieáu nieân”.
X quang
• 1 hoác thaáu quang roõ.
• TT lôùn: aên xuoáng döôùi voû XHD.
Böôùu sôïi sinh xöông (Ossifying Fibroma)

59. Böôùu sôïi sinh xöông (Ossifying Fibroma)

61. Böôùu sôïi sinh xöông
Moâ beänh hoïc
• Moâ lk sôïi vôùi caùc chaát khoaùng hoùa ôû nhieàu möùc ñoä.
Ñieàu trò
• Naïo saïch u (Enucleation); tieân löôïng toát.

62. Böôùu xöông vaø hoäi chöùng Gardner
Böôùu xöông laø böôùu laønh tính bao goàm xöông ñaëc vaø xöông xoáp
tröôûng thaønh . Giôùi haïn ôû xöông soï maët.
Hoäi chöùng Gardner
Gen troäi treân NST thöôøng.
•Bao goàm
* Nhieàu polyp ôû ñaïi tröïc traøng coù tính gia ñình (seõ chuyeån
thaønh adenocarcinomas)
* Böôùu xöông (90% tröôøng hôïp) thöôøng ôû xöông soï, xoang caïnh
muõi & XHD.
* Nang daïng bieåu bì ôû da.
* U xô (Desmoid tumors) (u sôïi xaâm laán taïi choå).
* Taêng xuaát ñoä cuûa carcinoma tuyeán giaùp.
Ñieàu trò vaø tieân löôïng
•Ñeán tuoåi 30, 50% BN seõ bò carcinoma ñaïi tröïc traøng; caét ñaïi
traøng döï phoøng.

64. U nguyeân baøo xeâ maêng (Cementoblastoma,
u xeâ maêng thaät söï)
•Toån thöông taân sinh do R cuûa nguyeân baøo xeâ maêng (cementoblasts)
• XHD > XHT , 90% xaûy ra ôû vuøng raêng coái.
• 50% LIEÂN QUAN R COÁI LÔÙN 1.
• Treû em vaø ngöôøi treû.
• Ñau vaøo ban ñeâm, giaûm ñau khi duøng aspirin.
• Söng phoàng.
X quang
• Khoái caûn quang hôïp nhaát vôùi 1 hay nhieàu chaân R vaø ñöôïc bao quanh
bôûi vieàn thaáu quang.
Ñöôøng vieàn ngoaøi chaân R môø do dung hôïp vôùi raêng.
Moâ beänh hoïc
• Caùc beø daøy cuûa chaát khoaùng hoùa xen laãn moâ sôïi maïch maùu vôùi caùc
tb khoång loà ña nhaân.
Ñieàu trò
• Phaãu thuaät laáy toån thöông vaø raêng.

66. Sarcoâm xöông (Osteosarcoma)
• Toån thöông aùc tính cuûa trung moâ saûn xuaát chaát daïng xöông hay
xöông chöa tröôûng thaønh.
•Osteosarcoma xöông haøm: 6% - 8% trong taát caû osteosarcoma
• 30 -40 tuoåi (theâm khoaûng 10-15 tuoåi ñoái vôùi xöông daøi).
• XHD=XHT.
• Söng, ñau, R lung lay, dò caûm vaø ngheït muõi.
X quang
• Ña daïng: caûn quang; vöøa caûn quang vöøa thaáu quang; thaáu quang.
• Ngoaïi vi khoâng roõ; tieâu chaân R, xuaát hieäân hình aûnh tia loùe maët
trôøi (“sunburst or sun ray”).
• Roäng khoaûng DCNC ñoái xöùng.

68. Osteosarcoma
•Moâ beänh hoïc
• Saûn xuaát tröïc tieáp chaát daïng xöông bôûi caùc tb aùc tính.
• Ñoâi khi, moâ sôïi vaø moâ suïn cuõng ñöôïc saûn xuaát.
Ñieàu trò vaø tieân löôïng
• PHAÃU THUAÄT CAÉT BOÛ HOAØN TOAØN BAN ÑAÀU.
• Ñieàu trò keát hôïp.
• TL soáng 30-50%; di caên phoåi, naõo.

69. Osteosarcoma

70. Sarcoâm suïn (Chondrosarcoma)
•1- 3% ôû vuøng ñaàu coå.
• TT ngoaøi xöông haøm: BN lôùn tuoåi.
• TT xöông haøm: ngöôøi treû hôn (<20tuoåi; trung bình=41.6 tuoåi)
• XHT > XHD.
• Khoái khoâng ñau.
• Hình aûnh thaáu quang khoâng roõ vôùi vuøng caûn quang lan toûa,
hình aûnh tia loùe maët trôøi “Sunburst”.
•Giaûi phaãu beänh:
Thaønh phaàn suïn ña daïng: suïn tröôûng thaønh vaø teá baøo suïn.
Ñieàu trò:
• PHAÃU THUAÄT CAÉT BOÛ HOAØN TOAØN NGAY TÖØ ÑAÀU.
•Phaãu thuaät caét boû trieät ñeå.
•Hieám di caên.
•Tæ leä soáng 15 : 44%.

73. Böôùu di caên xöông haøm
• Loaïi ung thö xöông thöôøng gaëp nhaát.
• Thöôøng gaëp nhaát laø carcinoma tuyeán vuù vaø tuyeán tieàn lieät.
•Carcinoma phoåi, thaän cuõng xaûy ra.
• Haàu heát BN laø ngöôøi lôùn tuoåi.
• >80% di caên xöông haøm ôû HD.
• LS ña daïng: khoái söng ñau, R lung lay, dò caûm.
• Hieám khi khoâng coù trieäu chöùng.
• Phaùt hieän khi coù veát thöông khoâng laønh sau nhoå raêng.
• Vò trí: raêng nhoå, raêng ñau taïi choå, raêng lung lay.
• Thaáu quang khoâng ñeàu (daáu hieäu moït gaëm hay moái aên -moth
eaten).
•Hoùa moâ mieãn dòch quan troïng.
• Tieân löôïng xaáu; haàu heát BN cheát sau 1 naêm.

76. • BN nam 44 tuoåi
• Carcinoâm teá baøo thaän, di caên phoåi vaø xöông (xöông caùnh
tay)
• Ñau, veát thöông khoâng laønh sau nhoå raêng.

77. 9.9.20058.16.2005

78. 10.07.2005

80. Bisphosphonate vaø hoaïi töû xöông haøm
• Ñang ñieàu trò hay ñieàu trò gaàn ñaây vôùi bisphosphonate.
• Toån thöông xöông vuøng haøm maët > 8 tuaàn.
• Tieàn söû khoâng coù xaï trò vuøng haøm maët.

81. Bisphosphonate ?
• Duøng ñieàu trò caùc ung thö
– Ña u tuûy (Multiple myeloma)
– Böôùu ñaëc (Solid tumors)
• Vuù, tuyeán tieàn lieät, phoåi
• Loaõng xöông
• Coù hôn 190 trieäu toa thuoác coù bisphosphonate uoáng ñöôïc
keâ toa treân TG.

82. Zoledronic acid vaø pamidronate
BN ñau ôû xöông haøm, coù theå do aùp xe, haøm giaû, ñau raêng
hay vieâm coát tuûy.
Toån thöông xöông xaûy ra haàu heát sau nhoå raêng
Nhöng cuõng coù theå töï phaùt (haàu heát coù chaán thöông raêng)
Nhieàu tröôøng hôïp hoaïi töû xöông haøm töï phaùt cuõng ñöôïc
baùo caùo.
Tæ leä thöïc söï thì chöa roõ, nhöng khoaûng 10% ñöôïc baùo
caùo.

83. Thôøi gian ñieàu trò vôùi bisphosphonate bao laâu thì xuaát hieän
hoaïi töû xöông haøm thì vaãn chöa bieát.
Khoù ñieàu trò do toån thöông ñeà khaùng vôùi khaùng sinh.
Ñieàu trò hieän taïi laø bôm röûa taïi choå, laáy heát moâ hoaïi töû, caét
loïc vaø ñoâi khi caét boû xöông.
Caùc giaû thuyeát hieän taïi cho laø do söï taùc ñoäng treân caùc maïch
maùu vaø do tieáp xuùc vôùi moâi tröôøng beân ngoaøi.

84. 2 ñieåm caàn nhôù:
1. Khaùm raêng mieäng caån thaän tröôùc khi ñieàu trò vôùi
bisphosphonates, nhoå raêng (neáu caàn) tröôùc khi hay luùc baét
ñaàu ñieàu trò.
2. BN ñaõ hoaëc ñang duøng bisphosphonates, caàn caân nhaéc khi
laøm caùc thuû thuaät toång quaùt nhö caém gheùp, neân cung caáp
thoâng tin chính xaùc vaø hoûi yù kieán BS.

85. YEÁU TOÁ NGUY CÔ HOAÏI TÖÛ XÖÔNG HAØM
Thuoác
– Tieàm naêng (Zometa>Aredia>oral)
– Ñöôøng tónh maïch
– Thôøi gian ñieàu trò
Taïi choå – phaãu thuaät
– Nhoå raêng
– Implant
– Phaãu thuaät vuøng quanh choùp
– Phaãu thuaät nha chu (xöông)
Taïi choå- giaûi phaãu
– Ña loài xöông, ñöôøng haøm moùng
nhoâ leân
– Beänh vuøng mieäng ñi keøm
– Aùp xe nha chu
Nhaân traéc
– Tuoåi
– Loaïi ung thö
– Lieàu BP
– Thôøi gian duøng BP
Yeáu toá khaùc
– Ñieàu trò Corticosteroid
– Hoùa trò
– Huùt thuoác laù
– Ñaùi thaùo ñöôøng
– Nghieän röôïu
– VS raêng mieäng keùm

86. • Primary Diagnoses and Types of Bisphosphonates in Reported Cases of
Osteonecrosis of the Jaws.
From Jules: Of note, in this Table it is reported that there were 13 cases (87%) for patients with
osteoporosis and taking alendronate and 1 (7%) taking risendronate; is this because risendronate
is less potent; perhaps, but maybe it's safer.

87. BN 65 tuoåi bò loaõng xöông duøng Fosomax 6 naêm
coù hoaïi töû xöông haøm ôû ñöôøng haøm moùng

88. Dr. Mark Bernstein, Univ. of Louisville

89. Dr. Michael Rohrer, OMFP, UMNSOD

90. 9.8.06
BN nöõ 72 tuoåi
Ña u tuûy
Duøng Aredia (Pamidronate
Disodium) 1 naêm
Zometa 2-3 naêm
Khoâng duøng keå töø 11/05
BN coù ña loài xöông haøm döôùi
Dr. James swift, OMFS, UMNSOD