Terminology in Implant Dentistry

1. Chöông 2 THUAÄT NGÖÕ TRONG CAÁY GHEÙP NHA KHOA
Bs. Leâ Haûi Trieàu dòch
Nguoàn: Neil I. Park, Mayuri Kerr. Terminology in Implant Dentistry. Randolph R.
Resnik, eds. Misch’s Contemporary Implant Dentistry. 4th
ed. Elsevier Inc; 2021.
huaät ngöõ söû duïng trong caáy gheùp nha khoa coù phaàn khaùc bieät, theo nhieàu caùch,
vôùi thuaät ngöõ vaø danh phaùp ñöôïc söû duïng trong caùc phaân ngaønh khaùc cuûa nha
khoa laâm saøng. Nhieàu duïng cuï vaø thieát bò söû duïng trong phaãu thuaät ñaët vaø
phuïc hình treân implant ñaõ ñöôïc phaùt trieån cho nhöõng muïc ñích cuï theå ñoù vaø noù seõ laø
ñieàu môùi meû ñoái vôùi caùc baùc só laâm saøng ñi vaøo lónh vöïc naøy. Implant coù raát nhieàu loaïi
vaø daïng thieát keá neân caùc kyõ thuaät phaãu thuaät duøng ñeå söûa soaïn vò trí caáy gheùp, ñaët
implant vaø phuïc hình cuõng raát ña daïng. Chöông naøy seõ trình baøy moät toång quan ñeå
ngöôøi ñoïc laøm quen vôùi nhieàu thuaät ngöõ ñöôïc söû duïng trong caáy gheùp nha khoa.
Thuaät ngöõ caáy gheùp nha khoa
Khi ñieàu trò caáy gheùp implant nha khoa ñöôïc chaáp nhaän moät caùch roäng raõi vaøo nhöõng
naêm 1980 vaø 1990, moät vaøi nhaø saûn xuaát ñaõ phaùt trieån caùc duïng cuï vaø phuï kieän ñeå
phaân phoái thöông maïi. Nhöõng coâng ty naøy cuõng phaùt trieån caùc heä thoáng coù teân ñoäc
quyeàn cho caùc phuï kieän khaùc nhau cuûa hoï, chuùng thöôøng khaùc nhau vaø ñoâi khi cuõng
xaûy ra xung ñoät giöõa caùc nhaø saûn xuaát vôùi nhau. Ví duï, Nobelpharma, moät coâng ty cuûa
Thuïy Ñieån ñöôïc thaønh laäp ñeå thöông maïi hoùa phöông phaùp ñieàu trò cuûa Giaùo sö
Brånemark, khoâng taùn thaønh vieäc söû duïng thuaät ngöõ implant, maø thích söû duïng thuaät
ngöõ fixture, ñeå phaân bieät chuùng vôùi theá heä implant nha khoa tröôùc ñoù.
Bôûi vì caùc coâng ty naøy ñaõ tích cöïc tham gia vaøo vieäc taøi trôï caùc chöông trình giaùo
duïc ñeå ñöa ngöôøi duøng môùi ñeán vôùi caáy gheùp nha khoa, nhöõng thuaät ngöõ khaùc nhau vaø
gaây xung ñoät naøy coù khaû naêng gaây ra söï nhaàm laãn cho caùc baùc só laâm saøng vaø kyõ thuaät
vieân phuïc hình, nhöõng ngöôøi ñang coá gaéng ñieàu trò cho beänh nhaân vôùi nhöõng saûn
phaåm naøy. Maëc duø vieäc caùc nhaø saûn xuaát ñaët ra caùc teân goïi ñoäc quyeàn ñeå phaùt trieån
vaø caûi tieán saûn phaåm, khaùc vôùi ñoái thuû caïnh tranh vaø ñöôïc baûo veä bôûi luaät sôû höõu trí
tueä, laø ñieàu phuø hôïp, nhöng nhöõng tröôøng hôïp phaân bieät teân saûn phaåm nhö vaäy ngaøy
caøng hieám. Chöông naøy seõ trình baøy moät heä thoáng danh phaùp chung cho caùc duïng cuï
vaø phuï kieän ñaõ ñöôïc phaùt trieån theo thôøi gian vaø ñöôïc söû duïng phoå bieán trong y vaên.
Moïi noã löïc seõ ñöôïc thöïc hieän ñeå duy trì tính nhaát quaùn vôùi caùc thuaät ngöõ ñaõ ñöôïc coâng
boá töø caùc nguoàn taøi lieäu nhö Baûng chuù giaûi thuaät ngöõ caáy gheùp nha khoa (Glossary of
Implant Dentistry) cuûa Hieäp hoäi chuyeân gia implant quoác teá (ICOI) vaø Baûng chuù giaûi
thuaät ngöõ phuïc hình raêng (Glossary of Prosthodontic Terms) cuûa American College of
Prosthodontists (ACP). Taøi lieäu cuûa ICOI laø moät baûng chuù giaûi thuaät ngöõ ñöôïc phaùt
trieån rieâng bieät cho caáy gheùp nha khoa. ICOI ñaõ phaùt haønh baûng chuù giaûi thuaät ngöõ
T

2. Glossary III cho coâng chuùng vaøo naêm 2017 döôùi daïng moät taøi lieäu soá hoùa cho pheùp
nhöõng thay ñoåi vaø boå sung khi caùc baùc só laâm saøng vaø nhaø nghieân cöùu ñöa ra caùc ñeà
xuaát trong nhöõng naêm tieáp theo.1
Glossary of Prosthodontic Terms, hieän ñaõ coù aán baûn
thöù 9, ñöôïc xuaát baûn laàn ñaàu bôûi Vieän haøn laâm Phuïc hình raêng (Academy of Denture
Prosthetics) naêm 1956. Caùc bieân taäp vieân cuûa aán baûn thöù 9 ñaõ tìm caùch phaùt trieån
baûng chuù giaûi thuaät ngöõ sao cho phuø hôïp vôùi ngoân ngöõ baûn ñòa, vaø hoï ñaõ taïo ra moät taøi
lieäu raát höõu ích.2
Tích hôïp xöông
Maëc duø implant nha khoa ôû nhieàu daïng khaùc nhau ñaõ ñöôïc söû duïng ñeå thay theá raêng
maát trong nhieàu naêm, caùc quan nieäm vaø quy trình ñieàu trò döïa treân khoa hoïc hieän nay
coù nguoàn goác töø coâng trình tieân phong cuûa Per-Ingvar Brånemark, moät baùc só chænh
hình vaø nhaø nghieân cöùu ngöôøi Thuïy Ñieån (Hình 2.1). Brånemark vaø coäng söï ñaõ moâ taû
laàn ñaàu tieân söï tích hôïp xöông (osseointegration) laø söï tieáp xuùc tröïc tieáp giöõa moät
implant vaø moâ xöông ñang soáng ôû caáp ñoä kính hieån vi quang hoïc (Hình 2.2).3
OÂng tình
côø phaùt hieän ra ñieàu naøy vaøo naêm 1952 khi ñang nghieân cöùu löu löôïng maùu ôû xöông
ñuøi thoû baèng caùch söû duïng caùc buoàng titanium ñaët vaøo trong moâ xöông; theo thôøi gian
caùc buoàng naøy trôû neân gaén dính chaët vaøo xöông vaø khoâng theå laáy ra ñöôïc. Moät lieân
keát ñöôïc tìm thaáy giöõa xöông vaø beà maët titanium. Thöïc teá, khi gaõy xöông xaûy ra trong
quaù trình thí nghieäm, chuùng luoân ñöôïc tìm thaáy giöõa xöông vaø xöông, khoâng bao giôø
laø giöõa xöông vaø implant.4
Vieäc ñònh nghóa söï tích hôïp xöông laø nhaèm ñeå phaân bieät
phöông phaùp ñieàu trò ñöôïc nhoùm Brånemark moâ taû vôùi caùc phöông phaùp caáy implant
ñöôïc baùo caùo tröôùc ñoù thöôøng daãn ñeán moät giao dieän moâ meàm giöõa implant vaø xöông
naâng ñôõ. Nhoùm taùc giaû Thuïy Ñieån ñaõ trình baøy baèng chöùng laâm saøng thu ñöôïc töø moät
quy trình ñieàu trò vôùi duïng cuï, phöông phaùp khoan, yeâu caàu laøm maùt, kyõ thuaät ñaët
implant cuï theå, vaø caùc quy trình taûi löïc treân phuïc hình ñöôïc thieát keá ñeå giaûm thieåu
sinh nhieät vaø phaù huûy xöông. Caùc quy trình naøy keát hôïp vôùi nhau daãn ñeán söï taùi taïo
xöông, thay vì söï thay theá baèng moâ sôïi, xung quanh implant. Keát quaû laø phöông phaùp
ñieàu trò, cung caáp cho beänh nhaân moät phuïc hình neo giöõ trong xöông, ñaõ phuïc hoài laïi
ñöôïc chöùc naêng vaø coù theå ñöôïc duy trì trong moät thôøi gian daøi.
Caùc taùc giaû khaùc ñaõ ñeà xuaát caùc ñònh nghóa veà tích hôïp xöông coù theå höõu ích hôn
treân laâm saøng. Hoï moâ taû tích hôïp xöông laø “moät quaù trình maø nhôø ñoù vaät lieäu dò chaát
(alloplastic materials) ñaït ñöôïc vaø duy trì söï coá ñònh vöõng chaéc, khoâng trieäu chöùng
laâm saøng trong xöông trong quaù trình chòu taûi löïc chöùc naêng”5
cung caáp caùc thoâng soá
cuï theå ñeå ñaùnh giaù implant taïi choã treân laâm saøng.
Tích hôïp xöông coøn ñöôïc goïi laø söï oån ñònh thöù phaùt (secondary stability). Khi
implant ñöôïc ñaët baèng phaãu thuaät, chuùng döïa vaøo caáu truùc ñaïi theå (macrostructure),
hay hình daïng toång theå cuûa implant, keát hôïp vôùi quy trình phaãu thuaät ñeå taïo ra söï oån
ñònh sô khôûi (primary stability), laø möùc ñoä oån ñònh cô hoïc hay ma saùt ban ñaàu trong

3. xöông. Khi xöông laønh, quaù trình tích hôïp xöông taïo ra söï oån ñònh thöù phaùt, chòu traùch
nhieäm cho thaønh coâng laâu daøi cuûa implant. Trong quaù trình taùi caáu truùc xöông (bone
remodeling) sau khi ñaët implant, oån ñònh sô khôûi giaûm trong khi oån ñònh thöù phaùt taêng
do söï hình thaønh xöông môùi (Hình 2.3). Trong khoaûng thôøi gian giöõa oån ñònh sô khôûi
vaø oån ñònh thöù phaùt, implant coù ñoä oån ñònh toång theå khoâng ñaày ñuû ñöôïc goïi laø truõng
oån ñònh (stability dip). Caùc nhaø saûn xuaát implant ñaõ coá gaéng laøm giaûm thôøi gian vaø ñoä
lôùn cuûa truõng oån ñònh naøy baèng caùch caûi tieán caùc ñaëc tính cô hoïc vaø ñaëc ñieåm beà maët
cuûa implant, cuõng nhö thay ñoåi quy trình khoan xöông.6
Hình 2.1: Per-Ingvar Brånemark. (Nguoàn:
Garg A. Implant Dentistry: A Practical
Approach. 2nd ed. St Louis: Mosby; 2010.)
Hình 2.2: Brånemark moâ taû tích hôïp xöông laø giao dieän
tröïc tieáp giöõa xöông vaø implant ñöôïc quan saùt döôùi kính
hieån vi quang hoïc. (Nguoàn: Misch CE. Generic root
form component terminology. In: Misch CE, ed. Dental
implant prosthetics. St Louis: Elsevier Mosby; 2015.)
Hình 2.3: Ñoà thò theå hieän ñoä oån ñònh cuûa implant.
Ñoä oån ñònh cuûa implant theo thôøi gian

4. Quan nieäm cô sinh hoïc veà oån ñònh thöù phaùt, hay tích hôïp xöông, cuûa implant nha
khoa ñaõ ñöôïc moâ taû laø moät söï keát noái caáu truùc vaø chöùc naêng giöõa xöông môùi hình
thaønh vaø beà maët implant.7
Tích hôïp xöông bao goàm moät loaït caùc cô cheá sinh lyù phöùc
taïp töông töï nhö söï laønh thöông tröïc tieáp cuûa xöông gaõy.8
OÅn ñònh thöù phaùt cuûa
implant nha khoa phuï thuoäc phaàn lôùn vaøo möïc ñoä hình thaønh xöông môùi ôû giao dieän
xöông-implant. Cuoái giai ñoaïn taùi caáu truùc xöông, khoaûng 60%-70% beà maët implant
coù tieáp xuùc vôùi xöông.9
Ñaây ñöôïc goïi laø giao dieän implant-xöông (bone-to-implant
contact: BIC)) vaø ñöôïc söû duïng roäng raõi trong nghieân cöùu ñeå ño möùc ñoä tích hôïp
xöông.6,10
Naêm 1986, Albrektsson vaø coäng söï ñeà xuaát caùc tieâu chí sau ñoái vôùi moät implant
ñöôïc xem laø thaønh coâng veà maët laâm saøng11
:
1. Implant khoâng lung lay treân laâm saøng.
2. Khoâng coù vuøng thaáu quang giöõa implant vaø xöông treân X quang.
3. Tieâu maøo xöông < 0.2 mm moãi naêm sau naêm ñaàu tieân caáy implant.
4. Khoâng coù trieäu chöùng ñau, khoù chòu dai daúng, hay nhieãm khuaån.
Albrektsson vaø coäng söï ñaõ ñeà xuaát raèng caùc tieâu chuaån naøy (vôùi tyû leä thaønh coâng
treân 85% sau 5 naêm vaø treân 80% sau 10 naêm) phaûi laø möùc toái thieåu chaáp nhaän ñöôïc
ñoái vôùi moät phöông phaùp ñieàu trò ñöôïc xem laø thaønh coâng.11
Xaùc ñònh ñoä oån ñònh cuûa implant
OÅn ñònh sô khôûi laø moät yeáu toá quan troïng ñoái vôùi söï toàn taïi cuûa implant. Neáu khoâng coù
oån ñònh sô khôûi, implant coù theå phaûi chòu vi chuyeån ñoäng (micromotion) trong quaù
trình laønh thöông, coù theå aûnh höôûng ñeán quaù trình tích hôïp xöông. Coù hai phöông phaùp
thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh ñoä oån ñònh sô khôûi. Löïc vaën implant (insertion
torque) laø löïc xoay ñöôïc ghi laïi trong quaù trình phaãu thuaät ñaët implant vaøo vò trí xöông
haøm ñöôïc söûa soaïn, noù ñöôïc bieåu thò baèng ñôn vò N.cm.1
Maëc duø höõu ích trong vieäc
taïo ra aán töôïng laâm saøng veà ñoä oån ñònh sô khôûi, nhöng pheùp ño naøy coù theå bò aûnh
höôûng bôûi caáu truùc ñaïi theå cuûa implant vaø töông quan giöõa thieát keá ñoù vôùi hình daïng
loã môû xöông.
Trong moät noã löïc ñeå baùo caùo chính xaùc hôn veà ñoä oån ñònh sô khôûi cuûa implant, moät
kyõ thuaät phaân tích taàn soá coäng höôûng (resonance frequency analysis: RFA) ñöôïc giôùi
thieäu vaøo cuoái nhöõng naêm 1990.12
Pheùp ño ñoä oån ñònh RFA veà cô baûn laø aùp duïng moät
taûi troïng uoán (bending load), moâ phoûng taûi troïng laâm saøng vaø höôùng taûi troïng, cung
caáp thoâng tin veà ñoä cöùng cuûa keát noái implant–xöông.13
Chæ soá oån ñònh implant
(Implant Stability Quotient: ISQ) laø soá ño (thang töø 1–100) ñoä oån ñònh phía beân cuûa
implant, ñaïi dieän cho möùc ñoä oån ñònh ñaït ñöôïc.
Nhöõng thieát bò nhö Osstell (Osstell AB, Göteborg, Thuïy Ñieån) vaø Penguin RFA ño
chæ soá ISQ coù theå ñöôïc söû duïng treân laâm saøng ñeå ñaùnh giaù ñoä vöõng oån cuûa implant vaø
quan troïng nhaát laø xaùc ñònh nhöõng thay ñoåi veà ñoä oån ñònh theo thôøi gian.

5. Caùc phöông phaùp khaùc ñeå xaùc ñònh ñoä vöõng oån cuûa implant cuõng ñöôïc ñeà xuaát,
nhö thöû nghieäm goõ (percussion testing) vaø thöû nghieäm vaën ngöôïc (reverse torque
testing). Thöû nghieäm goõ laø duøng caùn göông hoaëc duïng cuï khaùc goõ vaøo implant carrier
vaø ñaùnh giaù ñoä oån ñònh qua aâm thanh. Thöû nghieäm vaën ngöôïc laø aùp duïng moät löïc vaën
ngöôïc hay löïc thaùo ñoái vôùi implant ôû thôøi ñieåm keát noái abutment. Hai phöông phaùp
naøy ñaõ khoâng chöùng minh ñöôïc laø mang laïi keát quaû ñaùng tin caäy vaø khoâng coøn thöôøng
ñöôïc khuyeán nghò nöõa.13
Hình 2.4: Phaân tích taàn soá coäng höôûng baèng thieát bò Penguin RFA. (Integration
Diagnostics Sweden AB, Göteborg, Thuïy Ñieån.)
Caùc loaïi implant nha khoa
Implant trong xöông
Implant trong xöông (endosseous/endosteal implants) ñöôïc thieát keá ñeå ñaët vaøo xöông
oå raêng hoaëc xöông neàn cuûa xöông haøm trong khi vaãn duy trì phaàn thaân cuûa implant
naèm trong xöông. Coù 2 daïng implant trong xöông cô baûn laø daïng baûn (blade) vaø daïng
chaân raêng (root form) (Hình 2.5).
Khaùc vôùi thieát keá tröôùc ñoù, implant xuyeân xöông (periosteal/transosteal implant)
(ñöôïc thaûo luaän ôû phaàn sau), trong ñoù implant thöôøng ñöôïc cheá taïo ñeå ñieàu trò cho
toaøn boä cung raêng, implant trong xöông laø caùc ñôn vò rieâng leû. Thieát keá naøy taïo cô hoäi
cho baùc só laâm saøng thay ñoåi soá löôïng vaø kích thöôùc implants ñöôïc ñaët cho beänh nhaân
taän duïng toái ña söï hoã trôï töø giaûi phaãu hoïc vaø ñeå naâng ñôõ ñuùng möùc phuïc hình treân
implant. Ñieàu naøy cho pheùp söï linh hoaït trong vieäc laäp keá hoaïch ñieàu trò vaø thieát keá
phuïc hình nhieàu hôn ñaùng keå, cung caáp nhöõng löïa choïn toát hôn ñeå duy trì laâu daøi,
cuõng nhö öùng phoù vôùi baát cöù bieán chöùng naøo trong töông lai. Implant trong xöông hieän
laø loaïi implant ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát.

6. Caùc implant trong xöông hieän ñaïi ñöôïc thieát keá vôùi moät caáu truùc ñaïi theå toái öu hoùa
ñoä oån ñònh sô khôûi vaø moät caáu truùc vi theå (microstructure), hay keát caáu beà maët, laøm
thuùc ñaåy söï tích hôïp xöông. Töông töï vaäy, caùc quy trình phaãu thuaät vaø phuïc hình ñöôïc
thieát keá ñeå thuùc ñaåy vaø duy trì söï oån ñònh sô khôûi vaø söï tích hôïp xöông cuûa implant.
Hình 2.5: Implant trong xöông vôùi 3 daïng thieát keá khaùc nhau. Taát caû ñeàu ñöôïc thieát
keá ñeå caáy tröïc tieáp vaøo trong xöông. Implant daïng baûn ñaõ khoâng coøn ñöôïc söû duïng,
nhöng implant daïng truï vaø daïng vít vaãn laø nhöõng thieát keá ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát
hieän nay. (Nguoàn: Sakaguchi RL, Powers JM, eds. Craig’s Restorative Dental
Materials. 14th ed. St Louis: Mosby; 2019.)
Implant daïng baûn
Implant daïng baûn (blade implant) laø loaïi implant trong xöông coù hình daïng phaúng vôùi
thieát keá moät khoái hoaëc hai khoái (Hình 2.6). Ñöôïc phoå bieán bôûi Linkow, implant daïng
baûn ban ñaàu ñöôïc cheá taïo töø hôïp kim CrNiVa, maët duø hôïp kim titanium, nhoâm oxides,
vaø vaät lieäu carbon thuûy tinh (vitreous carbon) cuõng ñaõ ñöôïc söû duïng. Cranin, Rabkin,
vaø Garfinkel ñaõ baùo caùo keát quaû ñaët 952 implant daïng baûn ôû 458 beänh nhaân. Tyû leä
thaønh coâng trong 5 naêm laø 55%. Smithloff vaø Fritz baùo caùo keát quaû ñaët 33 implant
daïng baûn cuûa Linkow ôû 22 beänh nhaân (5 haøm treân vaø 28 haøm döôùi), vôùi tyû leä thaønh
coâng trong 5 naêm öôùc tính laø töø 42%-66%. Tyû leä thaønh coâng trong 10 naêm khoâng vöôït
quaù 50%. Armitage nhaän thaáy tyû leä toàn taïi sau 5 naêm laø 49% trong moät nghieân cöùu
laâm saøng treân 77 blade-vent implants11
(Hình 2.7).
Implant daïng chaân raêng ngaøy caøng ñöôïc söû duïng roäng raõi vôùi tyû leä thaønh coâng cao
neân vieäc söû duïng implant daïng baûn giaûm xuoáng,14
nhöng chuùng vaãn coù saün töø moät soá
Xöông haøm
döôùi
Implant ñöôïc ñaët beân
trong xöông haøm
IMPLANT TRONG XÖÔNG

7. nhaø saûn xuaát vaø ñöôïc söû duïng ôû nhöõng soáng haøm heïp nhö moät phöông aùn löïa choïn so
vôùi gheùp xöông theo chieàu ngang.
Hình 2.6: Hình aûnh X quang cuûa moät implant daïng baûn naâng ñôõ phía xa cho caàu raêng
haøm döôùi. (Nguoàn: White SN, Sabeti MA. History of Single Implants. In: Torabinejad
M, Sabeti MA, Goodacre CJ, eds. Principles and Practice of Single Implant and
Restorations. Philadelphia: Saunders; 2014.)
Hình 2.7: Hình aûnh X quang cuûa implant daïng baûn bò tieâu xöông ñaùng keå.14
Implant daïng truï
Implant daïng truï hay implant löu giöõ baèng ma saùt (cylinder or press-fit implant) laø
moät loaïi implant trong xöông goàm phaàn truï thaúng ñöôïc ñaåy eùp hoaëc khoan vaën
(tapped) vaøo trong loã môû xöông (Hình 2.8). Implant daïng truï phoå bieán vaøo cuoái nhöõng

8. naêm 1980 ñeán ñaàu nhöõng naêm 1990 do quy trình phaãu thuaät ñaët implant ñôn giaûn. Ñoä
oån ñònh sô khôûi cuûa loaïi implant naøy döïa vaøo caáu truùc beà maët coù ñoä nhaùm cao ñeå laøm
taêng löïc caûn do ma saùt (frictional resistance) choáng laïi söï taùch rôøi khoûi xöông. Beà maët
cuûa nhöõng implant naøy ñöôïc laøm nhaùm baèng caùch phuû hydroxyapatite (HA), phun
söông plasma titan (TPS), vaø thieâu keát caùc bi nhoû baèng kim loaïi vaøo beà maët implant.
Ngaøy nay, loaïi implant naøy khoâng ñöôïc söû duïng thöôøng xuyeân do beà maët coù ñoä nhaùm
cao laøm taêng nguy cô bieán chöùng quanh implant vaø do nhöõng implant khaùc ñaõ ñöôïc
caûi tieán thieát keá vaø quy trình phaãu thuaät.
Hình 2.8: Caùc thieát keá implant daïng truï. (A) Implant daïng ñaëc (solid screw) cuûa
Brånemark. (B) Implant daïng truï coå laùng thaúng, coù thaønh phaàn ñeäm di ñoäng ñöôïc
(IME) naèm giöõa implant vaø abutment ñeå moâ phoûng tính di ñoäng cuûa daây chaèng nha
chu. (C) Implant daïng truï cuûa Hoäi implant quoác teá ITI vôùi coå laùng loe (flared flange).
(D) Implant Astra daïng ñaëc vôùi coå laùng thaúng. (Nguoàn: Huang YS, McGowan T, Lee
R, Ivanovski S. Dental implants: biomaterial properties influencing osseointegration.
Comp Biomater. 2017;7:[II]:444–466.)
Implant daïng vít
Implant daïng vít (screw-shaped implant) ñöôïc thieát keá phaàn thaân coù ren chieám gaàn
heát hoaëc toaøn boä chieàu daøi cuûa noù, ñaõ trôû thaønh loaïi implant ñöôïc söû duïng phoå bieán
nhaát. Caùc thieát keá hieän nay coù tính naêng caûi thieän ñoä oån ñònh sô khôûi vaø ñôn giaûn hoùa
quy trình ñaët implant, cho pheùp haøng nghìn baùc só treân toaøn caàu, sau khi ñöôïc ñaøo taïo
vaø coù kinh nghieäm, coù khaû naêng ñieàu trò thaønh coâng cho haøng trieäu beänh nhaân treân
toaøn theá giôùi.
Heä thoáng implant Brånemark ban ñaàu ñöôïc thieát keá vôùi thaønh song song (parallel-
walled), thaân implant duy trì cuøng moät ñöôøng kính suoát chieàu daøi. Thieát keá hieän nay laø
daïng vít thuoân (tapered screw), vôùi ñöôøng kính thaân implant giaûm daàn veà phía choùp
(Hình 2.9).

9. Hình 2.9: Caáu taïo cuûa moät implant.
Implant moät khoái vaø implant hai khoái
Thieát keá cuûa implant hai khoái (two-piece implant) goàm moät thaân implant, taïo ra söï
neo giöõ trong xöông, vaø moät beä/maâm (platform), taïo ra söï keát noái. Keát noái naøy ñöôïc
duøng ñeå noái implant vôùi caùc thaønh phaàn, duïng cuï khaùc nhau, vaø cuoái cuøng laø abutment
hoaëc phuïc hình. Implant moät khoái (one-piece implant), xem hình 2.10, coù abutment laø
moät phaàn cuûa implant.
Hình 2.10: Implant moät khoái vaø implant hai khoái.
Truï phuïc hình
(Abutment)
Vít giöõ truï
Raõnh caét töï taïo ren
Ren chaën
Keát noái hình noùn
Keát noái luïc giaùc
Ren nhuyeãn vuøng coå implant
Coå laùng

10. Implant ñöôøng kính nhoû
Implant ñöôøng kính nhoû (Small diameter implants: SDIs), thöôøng ñöôïc goïi laø mini-
implants (Hình 2.11), laø implant daïng vít coù ñöôøng kính töø 1.8 - 2.9 mm vaø chieàu daøi
töø 10-18 mm. Chæ ñònh chính cuûa SDIs laø caáy gheùp ôû beänh nhaân coù soáng haøm moûng
khoâng cho pheùp ñaët caùc implant tieâu chuaån coù ñöôøng kính ≥ 3.0 mm vaø laø phöông
phaùp ñieàu trò thay theá cho phaãu thuaät taêng theå tích soáng haøm theo chieàu ngang. SDIs
thöôøng coù thieát keá moät khoái vaø, ngoaøi vieäc chæ ñònh ôû nhöõng tröôøng hôïp soáng haøm
moûng, chuùng coøn ñöôïc söû duïng ñeå giöõ phuïc hình taïm trong quaù trình laønh thöông sau
khi ñaët implant vaø laø duïng cuï neo chaën trong chænh nha.
Hình 2.11: Mini-implant coù thieát keá moät khoái.
Implant ngang möùc xöông vaø implant ngang möùc moâ meàm
Haàu heát caùc implant daïng chaân raêng ñeàu coù theå ñöôïc moâ taû laø implant ngang möùc
xöông (bone-level implant), do chuùng ñöôïc thieát keá ñeå ñaët vaøo xöông vôùi phaàn coå
(collar) naèm ngang möùc hoaëc gaàn maøo xöông. Thieát keá naøy cung caáp theâm tính linh
hoaït ñeå taïo ra maët thoaùt moâ meàm (soft tissue emergence profile) cuûa phuïc hình treân
implant. Implant ñöôïc thieát keá ñeå ñaët vôùi phaàn coå naèm ngang möùc hoaëc gaàn vieàn moâ
meàm ñöôïc goïi laø implant ngang möùc moâ meàm (tissue-level implant) (Hình 2.12).
Naêm 1961, Gargiulo vaø coäng söï ñöa ra giaû thuyeát raèng kích thöôùc theo chieàu ñöùng
cuûa tieáp noái raêng-nöôùu (dentogingival junction), bao goàm ñoä saâu khe nöôùu (SD), bieåu
moâ keát noái (JE), vaø baùm dính moâ lieân keát (CTA), laø moät kích thöôùc oån ñònh vaø ñöôïc
taïo thaønh theo sinh lyù, sau ñoù noù ñöôïc goïi laø khoaûng sinh hoïc (biologic width), vaø
phöùc hôïp naøy hình thaønh ôû moät möùc phuï thuoäc vaøo vò trí cuûa maøo xöông oå.15
Implant
ngang möùc moâ meàm ñöôïc phaùt trieån ñeå laøm taêng khoaûng caùch cuûa giao dieän implant–
abutment vôùi beà maët xöông, töø ñoù cung caáp khoaûng sinh hoïc caàn thieát. Implant ngang
möùc xöông ñöôïc phaùt trieån sau naøy vôùi keát noái hình noùn vaø chuyeån tieáp chuyeån beä
(platform shifts), cuõng phuïc vuï cho muïc tieâu töông töï.16

11. Hình 2.12: Implant ngang möùc xöông vaø implant ngang möùc moâ meàm.
Caáu truùc ñaïi theå cuûa implant
Caáu truùc ñaïi theå cuûa implant, hay hình daïng toång theå, ñöôïc thieát keá ñeå toái öu hoùa vieäc
ñaët implant chính xaùc, söï oån ñònh sô khôûi, vaø söï phaân boá löïc trong xöông. Caáu truùc ñaïi
theå vöôït troäi hôn haún ñoái vôùi implant daïng chaân raêng laø caáu truùc daïng vít, goàm vít coù
thaønh song song vaø vít thuoân (Hình 2.13).
Hình 2.13: Implant daïng vít coù thaønh song song (traùi) vaø implant daïng vít thuoân
(phaûi). Vieäc so saùnh hai thieát keá naøy minh hoïa cho söï caûi tieán trong thieát keá caáu truùc
implant töø khoaûng naêm 1988 ñeán naêm 2015.
Implant daïng vít coù thaønh song song ñaõ ñöôïc Brånemark vaø coäng söï ghi nhaän vaø
ñöôïc xem laø thieát keá tieâu chuaån trong nhieàu naêm. Quy trình phaãu thuaät ñaët loaïi
implant naøy ñöôïc thöïc hieän baèng caùc muõi khoan coù chia vaïch vôùi ñöôøng kính taêng
daàn, vaø thöôøng keát thuùc baèng duïng cuï taïo ren. Sau ñoù, implant vôùi ñaëc tính töï taïo ren
trong thieát keá phaàn choùp ñöôïc phaùt trieån, boû qua böôùc taïo ren naøy. Ñoái vôùi thieát keá töï

12. taïo ren, quy trình phaãu thuaät thöôøng yeâu caàu kích thöôùc loã môû xöông phuø hôïp vôùi
ñöôøng kính trong cuûa implant, cho pheùp caùc ren caét xöông treân ñöôøng ñi cuûa chuùng khi
ñaët implant.
Implant daïng vít thuoân ñöôïc phaùt trieån ñeå cung caáp hai öu ñieåm so vôùi implant coù
thaønh song song: taêng ñoä oån ñònh sô khôûi vaø phuø hôïp veà giaûi phaãu. Thieát keá daïng vít
thuoân coù theå caûi thieän ñoä oån ñònh sô khôûi do noù laøm neùn (condense) xöông ôû vuøng coù
chaát löôïng xöông keùm.17
Implant daïng vít thuoân cuõng phaân phoái löïc nhai tôùi vuøng
xöông laân caän nhieàu hôn so vôùi implant coù thaønh song song.18
Ngoaøi ra, hình daïng giaûi
phaãu cuûa thieát keá naøy laøm cho tai bieán thuûng vaùch xöông oå maët ngoaøi vaø maët trong ít
xaûy ra hôn19
vaø taïo cô hoäi thuaän lôïi hôn ñeå ñònh vò implant moät caùch an toaøn giöõa caùc
chaân raêng laân caän. Schiegnitz vaø coäng söï nhaän thaáy raèng implant coù thieát keá thuoân taïo
ra ñoä oån ñònh sô khôûi lôùn hôn so vôùi implant daïng truï.20
Trong caùc nhoùm thöïc nghieäm,
implant daïng thuoân ñöôïc nhaän thaáy laø coù ñoä oån ñònh sô khôûi toát hôn implant coù thaønh
song song.21,22
Ren implant
Implant nha khoa treân thò tröôøng hieän nay coù nhieàu caáu hình ren khaùc nhau; chuùng coù
theå ñöôïc hieåu baèng caùch söû duïng thuaät ngöõ veà thieát keá ren trong kyõ thuaät. Ñænh ren
(crest) laø beà maët ngoaøi cuûa thaân ren noái lieàn hai söôøn (caïnh) ren. Ñöôøng kính ñöôïc ño
xung quanh ñænh laø ñöôøng kính ngoaøi (outer diameter: OD) cuûa implant. Chaân ren
(root) laø beà maët trong taïi ñaùy cuûa ren noái lieàn hai söôøn ren. Ñöôøng kính ñöôïc ño xung
quanh ñaùy laø ñöôøng kính trong (inner diameter: ID) cuûa implant. Goùc söôøn (helix
angle) laø goùc giöõa söôøn cuûa ren vaø ñöôøng thaúng vuoâng goùc vôùi ñöôøng truïc cuûa ren.
Böôùc ren (pitch) laø khoaûng caùch giöõa hai ren lieàn keà. Böôùc ren caøng lôùn thì ñöôïc coi
nhö laø caét xöông caøng maïnh. Böôùc xoaén/Quaõng ren (lead) laø khoaûng caùch doïc truïc
töông öùng vôùi moät voøng quay hoaøn chænh (complete turn) cuûa implant (Hình 2.14).
Chính hình daïng cuûa ren aûnh höôûng ñeán söï phaân boá öùng suaát xung quanh implant.
Ren caøng saâu döôøng nhö laøm caûi thieän ñoä oån ñònh sô khôûi, ñaëc bieät laø ôû vuøng xöông
keùm chaát löôïng.23
Ren hình chöõ V (V-threads), ren vuoâng (square threads), vaø ren
chaën (buttress threads) laø caùc daïng ren cuûa implant nha khoa ñaõ ñöôïc söû duïng thaønh
coâng trong thôøi gian daøi. Caùc ren naøy coù taùc duïng phaân taùn taûi löïc nhai vaøo trong phaàn
xöông quanh implant; tuy nhieân, chuùng khaùc nhau veà hình daïng, söùc beàn voán coù, vaø
caùch chuùng truyeàn löïc. Ren hình V raát maïnh, nhöng truyeàn nhieàu löïc xeù ñeán moâ
xöông xung quanh hôn. Ren vuoâng truyeàn löïc nhai vôùi löïc xeù nhoû hôn ren hình V. Ren
chaën laøm giaûm thieåu löïc xeù theo caùch töông töï ren vuoâng, chuùng keát hôïp söï oån ñònh sô
khôûi tuyeät vôøi vôùi caùc tính naêng toát nhaát cuûa ren hình V vaø ren vuoâng (Hình 2.15).23

13. Hình 2.14: Söï khaùc bieät veà böôùc xoaén tuøy vaøo ren. (Nguoàn: Bullis G, Abai S. Form
and function of implant threads in cancellous bone. Inclusive Mag. 2013;4[1].)
Hình 2.15: Caùc daïng ren cuûa implant. (Nguoàn: Bullis G, Abai S. Form and function of
implant threads in cancellous bone. Inclusive Mag. 2013;4[1].)
Implant coù ren vôùi thaønh song song ban ñaàu cuûa Brånemark ñöôïc thieát keá ñeå ñaët
vaøo trong loã môû xöông trong ñoù caùc ren aâm (negative threads) ñöôïc taïo ra trong quaù
trình phaãu thuaät vôùi duïng cuï taïo ren (screw tap instrument/threadformer). Sau ñoù,
implant töï taïo ren (self-tapping implants) ñöôïc giôùi thieäu, chuû yeáu ñöôïc söû duïng cho
Ren moät ñaàu moái Ren 4 ñaàu moái
Ren V Ren vuoâng Ren chaën Ren chaën ngöôïc

14. moâ xöông coù maät ñoä thaáp ñeå caûi thieän ñoä oån ñònh sô khôûi cuûa implant. Vôùi implant
khoâng töï taïo ren, loã môû xöông ñöôïc söûa soaïn ñeán kích thöôùc gaàn baèng ñöôøng kính
ngoaøi cuûa implant, trong khi ôû implant töï taïo ren thì loã môû xöông ñöôïc söûa soaïn ñeán
kích thöôùc gaàn baèng vôùi ñöôøng kính trong cuûa implant. Haàu heát implant ñang ñöôïc söû
duïng ngaøy nay ñeàu coù thieát keá daïng vít thuoân, coù tính naêng töï taïo ren, giuùp loaïi boû
vieäc taïo ren tröø tình huoáng xöông quaù ñaëc.
Ren nhuyeãn
Ren nhuyeãn (microthreads) laø moät loaït caùc ren coù böôùc ren nhuyeãn naèm ôû phaàn coå
cuûa implant. Micro ren giuùp truyeàn löïc töø coå implant vaø coù theå hoã trôï duy trì chieàu cao
maøo xöông.21,24
Beà maët implant
Caáu truùc vi theå (microstructure) laø caáu truùc beà maët hay ñoä nhaùm beà maët cuûa implant.
Caáu truùc beà maët cuûa implant raát quan troïng ñoái vôùi söï baùm dính vaø bieät hoùa cuûa teá
baøo trong quaù trình taùi caáu truùc xöông.6
Sau khi gia coâng moät implant baèng titan hoaëc hôïp kim titan, söï tieáp xuùc vôùi khoâng
khí ngay laäp töùc taïo ra cho implant moät beà maët titan oxide. Cho ñeán cuoái nhöõng naêm
1980, vieäc xöû lyù beà maët implant hieám khi ñöôïc caûi tieán. Töø thôøi ñieåm ñoù, moät soá
phöông phaùp laøm bieán ñoåi beà maët ñöôïc phaùt trieån trong noã löïc caûi tieán ñoä nhaùm beà
maët cuûa implant ñeå thuùc ñaåy quaù trình tích hôïp xöông, ñaëc bieät laø trong tröôøng hôïp
chaát löôïng xöông keùm.6
Caùc phöông phaùp xöû lyù beà maët bao goàm phöông phaùp laáy bôùt (subtractive) vaø
phöông phaùp theâm vaøo (additive). Caùc thoâng soá khoa hoïc thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå moâ
taû ñoä nhaùm beà maët laø Ra hai chieàu (ñoä nhaùm trung bình) vaø Sa ba chieàu (ñoä nhaùm beà
maët trung bình).25
Maëc duø, theo Albrektsson vaø Wennerberg thì ñoä nhaùm beà maët lyù
töôûng laø khoâng xaùc ñònh ñöôïc,26
nhöng Ra trong khoaûng 1-2 μm döôøng nhö laø ñoä nhaùm
toái öu ñeå thuùc ñaåy tích hôïp xöông. Caùc hoá, raõnh vaø nhöõng choã loài ra ñaëc tröng cho vi
caáu hình beà maët (microtopography) vaø taïo tieàn ñeà cho caùc phaûn öùng sinh hoïc ôû giao
dieän xöông-implant. Vieäc laøm bieán ñoåi vi caáu hình beà maët goùp phaàn laøm taêng dieän
tích beà maët. Caùc nghieân cöùu ñaõ cho thaáy raèng möùc BIC taêng leân vôùi beà maët coù ñoä
nhaùm micro.25,27
Caùc phöông phaùp laáy bôùt bao goàm:
1. Xoi moøn baèng acid.
2. Thoåi vaät lieäu maøi moøn, nhö silic hoaëc hydroxyapatite (HA); thoåi HA, coøn ñöôïc goïi
laø thoåi chaát lieäu töï tieâu (resorbable blast media: RBM), ñaëc bieät coù lôïi vì, khoâng gioáng
nhö thoåi caùt (sandblasting), baát cöù haït naøo coøn laïi treân beà maët ñeàu coù theå töï tieâu (Hình
2.16)
3. Xöû lyù beà maët baèng laser.

15. Caùc phöông phaùp theâm vaøo coù cuøng muïc tieâu laø laøm bieán ñoåi beà maët implant ñeán
moät möùc nhaùm vöøa phaûi, goàm:
1. Phuû HA.
2. Phun söông plasma titan (TPS).
3. Anode hoùa ñeå laøm daøy beà maët titan oxide.
Hình 2.16: Beà maët ñöôïc thoåi chaát lieäu töï tieâu (RBM) cuûa implant thuoân Hahn.
Beä implant vaø keát noái
Caùc loaïi keát noái
Keát noái cuûa implant ñöôïc xaùc ñònh bôûi hình daïng cuûa caùc phaàn töû keát noái. Implant
Brånemark coù thieát keá keát noái luïc giaùc ngoaøi (external hex) treân implant, khôùp vôùi keát
noái luïc giaùc trong (internal hex) treân abutment. Ngöôïc laïi, implant coù keát noái trong
(internal connection) coù moät khoang naèm beân trong thaân implant ñeå phaàn nhoâ ra beân
ngoaøi cuûa abutment coù theå khôùp vaøo (Hình 2.17). Caùc keát noái trong thöôøng ñöôïc söû
duïng laø luïc giaùc, baùt giaùc, vaø tam giaùc (trichannel), nhieàu keát noái trong soá naøy chöùa caû
giao dieän hình noùn nhö moät phaàn hình daïng beân trong cuûa chuùng (Hình 2.18).
Thieát keá luïc giaùc ngoaøi ngaøy nay ít ñöôïc söû duïng do caùc öu ñieåm veà cô hoïc vaø
phuïc hình cuûa keát noái trong. Loûng vít laø moät nguy cô ñoái vôùi keát noái luïc giaùc ngoaøi bôûi
caùc löïc taùc duïng sang beân ñöôïc truyeàn ñeán vít keát noái lôùn hôn vaø bôûi tieàn taûi löïc
(preload) cuûa vít laø löïc duy nhaát khaùng laïi löïc nhai.28-30
Heä thoáng implant IMZ, ngaøy nay khoâng coøn ñöôïc saûn xuaát, ñaùng chuù yù bôûi moät
phaàn töû coù theå di ñoäng beân trong (intramobile element: IME) goàm moät mieáng ñeäm
Delrin ñöôïc thieát keá ñeå ñaët giöõa implant vaø abutment. Thieát keá naøy ñöôïc cho laø coù theå
laøm giaûm ñöôïc öùng suaát cô hoïc treân implant, nhöng kinh nghieäm laâm saøng theo thôøi
gian ñaõ daãn ñeán vieäc loaïi boû thieát keá naøy.

16. Hình 2.18: Caùc loaïi keát noái khaùc nhau.
Chuyeån tieáp chuyeån beä vaø chuyeån tieáp phaúng
Caùc thieát keá implant truyeàn thoáng, nhö heä thoáng Brånemark coù keát noái luïc giaùc ngoaøi,
duy trì ñöôøng kính baèng nhau töø coå implant ñeán phaàn abutment keát noái vaøo implant
trong moät thieát keá ñöôïc goïi laø gheùp ñoái tieáp (butt-joint) hay chuyeån tieáp phaúng
(platform matching). Vôùi söï ra ñôøi cuûa keát noái hình noùn trong, coù theå taïo ra moät keát
noái implant–abutment vöõng oån trong khi coù theå laøm giaûm ñöôøng kính cuûa abutment.
Tröôøng hôïp abutment nhoû hôn implant ôû choã keát noái thì ñöôïc goïi laø chuyeån tieáp
chuyeån beä (platform switching) (Hình 2.19). Chuyeån beä ñaõ ñöôïc chöùng minh laø coù lôïi
trong vieäc laøm giaûm tieâu xöông quanh implant, vaø cho pheùp moät löôïng moâ meàm lôùn
hôn ôû giao dieän implant–abutment ñeå giuùp ñaït ñöôïc thaåm myõ moâ meàm.31,32
Hình 2.19: Implant platform-matching vaø implant platform-switching.
Hình 2.17: Keát noái ngoaøi vaø trong giöõa
implant vaø abutment.

17. Quy trình phaãu thuaät
Coù ba quy trình phaãu thuaät khaùc nhau ñöôïc söû duïng ñoái vôùi heä thoáng implant hai khoái:
moät thì (one stage), hai thì (two stage), vaø phuïc hình töùc thì (immediate restoration).
Vôùi quy trình tieâu chuaån, hay quy trình hai thì, implant vaø vít ñaäy (cover screw), ñöôïc
vuøi döôùi moâ meàm cho ñeán khi söï lieàn xöông ban ñaàu xaûy ra. Trong phaãu thuaät thì hai
(second-stage surgery), implant ñöôïc boäc loä ñeå gaén moät thaønh phaàn ñi töø keát noái cuûa
implant, qua moâ meàm, vaø vaøo trong khoang mieäng. Vôùi phöông phaùp phaãu thuaät moät
thì, baùc só ñaët implant vaø moät truï laønh thöông (temporary healing abutment), nhoâ khoûi
moâ meàm. Trong quaù trình phuïc hình, truï laønh thöông ñöôïc thay theá ñeå keát noái truï phuïc
hình (prosthetic abutment) hay phuïc hình, khoâng caàn phaãu thuaät thì hai.
Phöông phaùp phuïc hình töùc thì, implant vaø truï phuïc hình ñöôïc ñaët cuøng moät luùc.
Phuïc hình taïm sau ñoù ñöôïc gaén vaøo truï phuïc hình.
Ñaët implant töùc thì sau nhoå raêng vaø ñaët implant trì hoaõn
Quy trình tieâu chuaån ñöôïc coâng boá bôûi Brånemark vaø coäng söï cho raèng sau khi nhoå
raêng, vò trí nhoå raêng caàn ñöôïc ñeå cho laønh thöông tröôùc khi ñaët implant. Coâng trình
tieân phong cuûa Hahn vaø coäng söï cho thaáy tyû leä thaønh coâng cao ñoái vôùi implant ñöôïc
ñaët töùc thì ngay sau nhoå raêng. Moät thuû thuaät ñöôïc goïi laø ñaët implant töùc thì
(emergency implant) ñöôïc phaùt trieån vaø phoå bieán nhö moät phöông phaùp thay theá raêng
töùc thì baèng implant.33
Gheùp xöông
Theå tích xöông khoâng ñuû coù theå laø do teo soáng haøm sau nhoå raêng, chaán thöông, thieáu
huït baåm sinh, hoaëc do phaãu thuaät. Bôûi vì theå tích xöông ñaày ñuû ôû vuøng caáy gheùp laø
ñieàu kieän tieân quyeát baát khaû xaâm phaïm ñeå ñaët implant thaønh coâng, caùc kyõ thuaät laøm
taêng theå tích xöông (bone augmentation techniques) ñaõ ñöôïc phaùt trieån ñeå taïo ñieàu
kieän thuaän lôïi cho vieäc ñieàu trò implant, maø neáu khoâng thì vieäc caáy gheùp implant
khoâng phaûi laø moät löïa choïn ñieàu trò cho moät soá beänh nhaân. Söûa soaïn moâ vuøng ñaët
implant (site preparation) laø caùc thuû thuaät gheùp xöông ñöôïc thöïc hieän tröôùc khi ñaët
implant, trong khi gheùp xöông ñoàng thôøi laø thuû thuaät ñöôïc thöïc hieän cuøng luùc vôùi vieäc
ñaët implant. Hieän coù nhieàu kyõ thuaät thay theá, caùc taùc nhaân vaø vaät lieäu sinh hoïc khaùc
nhau ñöôïc söû duïng ñeå laøm taêng theå tích xöông cho caùc chæ ñònh khaùc nhau.
Vaät lieäu gheùp
Vaät lieäu ñöôïc söû duïng ñeå laøm taêng theå tích xöông bao goàm (Hoäp 2.1):
Xöông töï thaân (Autogenous bone) ñöôïc laáy töø moät vò trí laân caän hoaëc xa cuûa chính
beänh nhaân, ñöôïc söû duïng ñeå boài ñaép cho vuøng xöông thieáu huït. Do khaû naêng taïo
xöông vaø nguy cô thaáp ñoái vôùi beänh nhaân, maûnh gheùp xöông töï thaân ñöôïc xem laø vaät
lieäu gheùp xöông lyù töôûng.

18. Maûnh gheùp ñoàng loaïi (Allografts) laø maûnh gheùp xöông ñöôïc laáy töø töû thi cuøng loaøi,
ñöôïc xöû lyù ñeå loaïi boû söï laây nhieãm vaø tính khaùng nguyeân. Maûnh gheùp naøy ñöôïc cung
caáp bôûi caùc ngaân haøng moâ ñöôïc caáp pheùp, ñaëc bieät laø ôû daïng haït (particulate) hoaëc
khoái (block).
Maûnh gheùp dò loaïi (Xenografts) laø maûnh gheùp xöông ñöôïc laáy töø loaøi khaùc, khoâng
phaûi con ngöôøi. Maûnh gheùp coù nguoàn goác töø xöông boø, heo vaø ngöïa ñöôïc xöû lyù ôû möùc
ñoä cao ñeå loaïi boû hoaøn toaøn thaønh phaàn höõu cô.
Vaät lieäu gheùp dò chaát (Alloplastic graft material) laø nhöõng chaát thay theá xöông toång
hôïp, goàm calcium phosphates vaø thuûy tinh hoaït tính sinh hoïc (bioactive glasses).
Hoäp 2.1: Caùc tính chaát lyù töôûng cuûa vaät lieäu gheùp xöông
 Töông hôïp sinh hoïc.
 Hoaït tính sinh hoïc ñeå thuùc ñaåy söï taêng sinh vaø bieät hoùa teá baøo.
 Tyû leä nhieãm khuaån thaáp.
 Khoâng ñoäc vaø khoâng sinh mieãn dòch.
 Coù khaû naêng duy trì khoaûng vaø theå tích theo thôøi gian.
 Ñöôïc thay theá hoaøn toaøn bôûi söï taêng tröôûng cuûa xöông môùi.
 Toác ñoä tieâu phuø hôïp vôùi söï taïo xöông.
Nguoàn: Resnik RR. Bone substitutes in oral implantology. Chairside Mag. 2017;12(3).
Baûng 2.1 lieät keâ nhöõng löu yù khi löïa choïn moät vaät lieäu gheùp xöông.
Caùc kyõ thuaät laøm taêng theå tích xöông (Bone Augmentation Techniques)
Taùi taïo xöông coù höôùng daãn (Guided bone regeneration: GBR) söû duïng maøng ngaên
(barrier membranes) ñeå baûo veä khuyeát hoång xöông khoûi söï taêng tröôûng nhanh vaøo
phía trong cuûa caùc teá baøo moâ meàm, töø ñoù caùc tieàn taïo coát baøo (bone progenitor cells)
coù theå taùi taïo xöông maø khoâng bò caûn trôû. Söï taêng tröôûng vaøo phía trong cuûa moâ meàm
coù theå laøm xaùo troän hoaëc ngaên caûn hoaøn toaøn söï taïo xöông (osteogenesis) trong khieám
khuyeát hay veát thöông. Caùc maøng ñöôïc söû duïng trong kyõ thuaät naøy bao goàm collagen
vaø PTFE caêng giaõn (expanded polytetrafluoroethylene). Caùc maøng ñöôïc goïi laø töï tieâu
(resorbable) hoaëc khoâng tieâu (nonresorbable) laø tuøy vaøo vieäc chuùng coù ñoøi hoûi phaãu
thuaät thì hai ñeå laáy chuùng ra hay khoâng (Hình 2.20 vaø 2.21).
Moät soá kyõ thuaät phaãu thuaät ñöôïc söû duïng ñeå laøm taêng theå tích xöông bao goàm
gheùp choàng, gheùp inlay, nong soáng haøm, vaø kyõ thuaät socket-shield.
Gheùp choàng (onlay grafting): kyõ thuaät ñaët vaät lieäu gheùp leân treân vuøng thieáu hoång
ñeå laøm taêng chieàu roäng hoaëc chieàu cao cuûa vò trí ñaët implant.
Vôùi kyõ thuaät gheùp cheøn (inlay grafting), moät phaàn cuûa xöông haøm ñöôïc taùch ra
baèng phaãu thuaät vaø vaät lieäu gheùp ñöôïc ñaët cho naèm keïp giöõa hai phaàn xöông.

19. Trong kyõ thuaät nong soáng haøm (ridge expansion), soáng haøm ñöôïc cheû doïc vaø taùch
ra ñeå cho pheùp ñaët implant hoaëc vaät lieäu gheùp vaøo khoaûng troáng.35
Kyõ thuaät socket-shield (Hình 2.22) ñöôïc thieát keá ñeå duy trì theå tích vaø ñöôøng vieàn
moâ cöùng, moâ meàm nhaèm toái öu hoùa vieäc ñaët implant sau khi nhoå raêng. Kyõ thuaät naøy
tieán haønh baèng caùch baûo toàn phaàn ngoaøi cuûa chaân raêng vaø ñaët implant veà phía trong
phaàn chaân raêng ñoù. Khoaûng troáng giöõa implant vaø xöông ñöôïc laáp ñaày baèng vaät lieäu
gheùp vaø vuøng naøy ñöôïc cho pheùp laønh thöông36
(Hình 2.23).
Hình 2.20: Ñaët vaät lieäu gheùp xöông. Hình 2.21: Ñaët maøng trong GBR.
Hình 2.22: Kyõ thuaät socket-shield. (A) Caét thaân raêng. (B) Nhoå chaân raêng, giöõ laïi “taám
chaén” maët ngoaøi coøn nguyeân veïn. (C) OÅ raêng ñöôïc gheùp xöông vaø implant ñöôïc ñaët.

20. Hình 2.23: Ca laâm saøng söû duïng kyõ thuaät socket-shield. (A) Chaân raêng 12 khoâng theå
baûo toàn. (B) Loaïi boû phaàn lôùn chaân raêng vaø giöõ laïi moät maøn chaân raêng phía ngoaøi
trong oå raêng. (C) Chaân raêng sau nhoå. (D) Ñaët vaät lieäu gheùp xöông vaøo oå raêng. (E) Ñaët
implant. (F) Hình aûnh X quang cuûa implant Hahn vôùi phuïc hình vónh vieãn. (G vaø H)
Hình chuïp trong mieäng cuûa maõo BruxZir treân implant. Kyõ thuaät naøy duy trì ñöôïc vieàn
nöôùu lyù töôûng.
Naâng xoang haøm (Sinus Augmentation)
Vuøng raêng sau haøm treân laø vuøng thöôøng xuyeân thieáu xöông ñeå ñaët implant. Moät vaøi
kyõ thuaät gheùp xöông ñaõ ñöôïc phaùt trieån ñeå laøm taêng kích thöôùc saøn xoang haøm, phuø
hôïp cho vieäc ñaët implant.
Naâng saøn xoang haøm (maxillary sinus floor augmentation: MSFA), baèng kyõ thuaät
môû cöûa soå xöông maët ngoaøi (hôû) (lateral window technique), ban ñaàu ñöôïc phaùt trieån
bôûi Tatum vaøo giöõa nhöõng naêm 1970 vaø ñöôïc moâ taû sau ñoù bôûi Boyne vaø James vaøo
naêm 1980. Can thieäp phaãu thuaät naøy vaãn laø phöông phaùp ñöôïc duøng thöôøng xuyeân
nhaát ñeå laøm taêng chieàu cao xöông oå raêng ôû vuøng raêng sau haøm treân tröôùc hoaëc cuøng
luùc ñaët implant.37
Naâng xoang kín (crestal sinus lift or sinus bump) laø kyõ thuaät naâng
saøn xoang haøm vaø ñaët vaät lieäu gheùp qua loã môû xöông.38

21. Baûng 2.1: Löu yù khi choïn vaät lieäu gheùp xöông
Loaïi
maûnh
gheùp
Thuaän lôïi Baát lôïi Laønh thöông Giöõ
khoaûng
Thôøi
gian
tieâu
Chæ ñònh
Taïo
xöông
Kích taïo
xöông
Daãn taïo
xöông
Töï
thaân
Tieâu chuaån vaøng.
Khoâng taïo mieãn dòch.
Coù theå döï ñoaùn ñöôïc.
Hai vò trí phaãu thuaät.
Tính khaû duïng giôùi haïn.
Ñoøi hoûi kyõ naêng.
Tieâu nhanh.
+ + + +
Trung
bình
ñeán
nhanh
Taát caû vuøng
khuyeát
hoång
Ñoàng
loaïi
khöû
khoaùng
Kích taïo xöông.
Khoâng caàn vò trí phaãu
thuaät thöù hai.
Coù saün.
Coù theå döï ñoaùn ñöôïc.
Taïo mieãn dòch.
Khaû naêng laây truyeàn beänh ôû
möùc thaáp.
Trôû ngaïi veà vaên hoùa.
Khoâng duøng cho vuøng gheùp lôùn.
- + + -
Nhanh GBR, gheùp
xöông oå
raêng, naâng
xoang.
Ñoàng
loaïi
khoaùng
hoùa
Khoâng caàn vò trí phaãu
thuaät thöù hai.
Coù saün.
Coù theå döï ñoaùn ñöôïc.
Tieàm naêng taïo mieãn dòch.
Khaû naêng laây truyeàn beänh ôû
möùc thaáp.
Trôû ngaïi veà vaên hoùa.
Khoâng duøng cho vuøng gheùp lôùn.
- - + +
Trung
bình
ñeán
chaäm
GBR, gheùp
xöông oå
raêng, naâng
xoang.
Dò loaïi
Khoâng caàn vò trí phaãu
thuaät thöù hai.
Coù saün.
Taêng phaûn öùng vieâm. Taïo mieãn
dòch. Tieâu chaäm. Chæ coù daãn taïo
xöông. Khaû naêng laây truyeàn
beänh. Trôû ngaïi veà vaên hoùa.
Khoâng duøng cho vuøng gheùp lôùn.
- - + +
Trung
bình
ñeán
chaäm
GBR, gheùp
xöông oå
raêng, naâng
xoang.
Dò chaát
Khoâng laây truyeàn beänh.
Khoâng taïo mieãn dòch.
Chaáp nhaän nhieàu hôn.
Khoâng caàn vò trí phaãu
thuaät thöù hai.
Coù saün.
Tieâu.
Khoâng döï ñoaùn ñöôïc.
Khoâng duøng cho vuøng gheùp lôùn.
- - + +
Nhanh
ñeán
chaäm
Khuyeát
hoång lôùn
hôn, naâng
xoang.
GBR: Guided bone regeneration.
Nguoàn: Resnik RR. Bone substitutes in oral implantology. Chairside Mag. 2017;12(3).

22. Caùc tính chaát cuûa maûnh gheùp xöông
Maûnh gheùp xöông coù theå ñöôïc moâ taû laø coù tính taïo xöông (osteogenic), kích taïo xöông
(osteoinductive), vaø daãn taïo xöông (osteoconductive) döïa vaøo söï ñoùng goùp cuûa chuùng
trong quaù trình lieàn xöông. Caùc tính chaát naøy cuûa maûnh gheùp aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán
söï thaønh coâng hay thaát baïi cuûa gheùp xöông, vaø vieäc löïa choïn quy trình gheùp.34
Taïo xöông laø khaû naêng taïo xöông môùi cuûa maûnh gheùp, vaø noù laø moät tính chaát chæ
ñöôïc thaáy ôû xöông töï thaân vaø ôû caùc teá baøo tuûy xöông.39
Daãn taïo xöông laø moät tính chaát maø trong ñoù maûnh gheùp ñoùng vai troø laø moät caùi
khung (scaffold) cho söï lieàn xöông. Daãn taïo xöông cho pheùp söï taêng tröôûng vaøo phía
trong cuûa caùc maïch maùu môùi vaø söï xaâm nhaäp cuûa caùc tieàn taïo coát baøo vaøo trong vò trí
gheùp. Tính daãn taïo xöông ñöôïc thaáy ôû maûnh gheùp xöông xoáp töï thaân vaø maûnh gheùp
ñoàng loaïi, khung xöông ñöôïc khöû khoaùng, HA, collagen, vaø calcium phosphate.39
Kích taïo xöông laø khaû naêng kích thích teá baøo goác bieät hoùa thaønh teá baøo xöông
tröôûng thaønh cuûa vaät lieäu gheùp. Quaù trình naøy thöôøng lieân quan ñeán söï hieän dieän cuûa
caùc yeáu toá taêng tröôûng xöông beân trong vaät lieäu gheùp hoaëc laø moät söï boå sung cho
maûnh gheùp xöông. Protein sinh hình thaùi xöông (bone morphogenic proteins) vaø khung
xöông ñöôïc khöû khoaùng laø nhöõng vaät lieäu kích taïo xöông chuû yeáu. Maûnh gheùp töï thaân
vaø maûnh gheùp ñoàng loaïi cuõng coù moät ít tính chaát kích taïo xöông.39
Chaát thay theá xöông lyù töôûng laø chaát töông hôïp sinh hoïc, töï tieâu, daãn taïo xöông,
kích taïo xöông, töông töï nhö xöông veà maët caáu truùc, deã söû duïng, vaø tieát kieäm chi phí.
Duïng cuï phaãu thuaät
Implant nha khoa ñöôïc thieát keá vaø baùn döôùi daïng heä thoáng implant bao goàm boä duïng
cuï phaãu thuaät (surgical instrumentation kit) vôùi caùc muõi khoan ñöôïc thieát keá cho quy
trình phaãu thuaät ñoái vôùi heä thoáng implant cuï theå. Tuøy vaøo nhaø saûn xuaát, boä duïng cuï
phaãu thuaät bao goàm moät loaït caùc muõi khoan (drills), caây vaën (driver), caây vaën ño löïc
(wrench), muõi taïo ren (screw tap), vaø gaù chuyeån implant (implant mounts) (Hình
2.24).

23. Hình 2.24: Boä kit phaãu thuaät ñaët implant Hahn. (Prismatik Dentalcraft, Irvine,
California.)
Muõi khoan
Muõi khoan laø duïng cuï caét quay baèng maùy duøng ñeå khoan taïo loã trong xöông. Chuùng
ñöôïc laøm töø caùc vaät lieäu khaùc nhau nhö theùp khoâng gæ, hôïp kim titan vaø söù. Khi söû
duïng ñuùng theo trình töï vôùi toác ñoä quay, torque, vaø töôùi maùt, muõi khoan taïo ra moät loã
môû xöông coù kích thöôùc vaø hình daïng chính xaùc, taïo ra söï oån ñònh sô khôûi maø khoâng
laøm toån thöông xöông do cô hoïc hay nhieät.40

24. Caây vaën
Tuøy vaøo nhaø saûn xuaát maø coù nhieàu driver khaùc nhau trong boä duïng cuï phaãu thuaät. Caùc
vít söû duïng trong ñieàu trò caáy gheùp implant aên khôùp vôùi caùc caây vaën luïc giaùc, caây vaën
ñaàu deïp, hay caây vaën unigrip.
Caây gaù chuyeån implant
Moät soá heä thoáng implant ñoøi hoûi caây gaù chuyeån implant ñöôïc gaén vaøo implant ñeå cho
pheùp ñaët implant chính xaùc. Gaù chuyeån implant laøm cho vieäc ñöa implant ñeán vò trí
phaãu thuaät ñöôïc deã daøng, vaø noù coù theå ñöôïc söû duïng ñeå vaën implant ñeán ñoä saâu thích
hôïp. Gaù chuyeån sau ñoù ñöôïc laáy ra khoûi implant ñeå xaùc nhaän tröïc quan vò trí implant.
Caùc heä thoáng implant khaùc coù tính naêng vaën tröïc tieáp, trong ñoù duïng cuï vaën aên khôùp
tröïc tieáp vôùi implant, cho pheùp ñôn giaûn hoùa quy trình vaø taàm nhìn toát hôn khi ñaët
implant (Hình 2.25).
Hình 2.25: Caây vaën baèng tay (traùi) vaø caây vaën baèng maùy (phaûi).
Caây vaën ño löïc baèng tay
Caây vaën ño löïc (torque wrench, torque driver) laø moät duïng cuï thuû coâng ñöôïc söû duïng
ñeå taùc duïng moät löïc xoaén (torque) nhaát ñònh khi ñaët implant hoaëc vaën vít phuïc hình.
Torque controller laø moät maùy ñieän töû ñöôïc thieát keá cho muïc ñích naøy. Caây vaën ño löïc
neân ñöôïc söû duïng ñeå ñaûm baûo löïc taùc duïng phuø hôïp vôùi khuyeán caùo cuûa nhaø saûn xuaát.
Caùc thaønh phaàn cuûa implant
Vít ñaäy (cover screw), ñoâi khi ñöôïc goïi laø vít laønh thöông (healing screw), laø moät
thaønh phaàn ñeå ñaäy kín keát noái cuûa implant, ñöôïc vuøi trong phaãu thuaät ñaët implant 2 thì
(Hình 2.26).
Truï laønh thöông (healing abutment) laø thaønh phaàn keát noái vôùi implant, nhoâ leân
khoûi moâ meàm. Noù coù theå ñöôïc keát noái vôùi implant ôû phaãu thuaät thì 2, hoaëc coù theå
ñöôïc gaén ngay trong laàn ñaët implant. Thaønh phaàn naøy coøn ñöôïc goïi laø healing collar,
permucosal extension, permucosal abutment, hay healing cuff (Hình 2.27). Truï laønh
thöông thöôøng ñöôïc laøm saün döôùi daïng hình truï tieâu chuaån, nhöng chuùng cuõng coù theå

25. ñöôïc caù nhaân hoùa (Hình 2.28). Truï laønh thöông ñöôïc ñaët taïm thôøi cho ñeán khi moâ
meàm laønh thöông ñaày ñuû vaø cho pheùp phuïc hình treân implant. Luùc ñoù, truï laønh thöông
ñöôïc laáy ra, cung caáp loái vaøo beä cuûa implant (Hình 2.29).
Hình 2.26: Implant Hahn vôùi boä phaän giöõ vaø vít ñaäy.
Hình 2.27: Truï laønh thöông tieâu chuaån (stock/standardized healing abutment).
Hình 2.28: (A) Truï laønh thöông caù nhaân (custom healing abutment) vôùi ñöôøng vieàn lyù
töôûng. (B) Truï laønh thöông ñöôïc gaén sau khi ñaët implant.

26. Hình 2.29: Phaàn moâ meàm lyù töôûng quanh implant ñöôïc boäc loä sau khi thaùo truï laønh
thöông caù nhaân.
Phaãu thuaät vôùi maùng höôùng daãn (Guided Surgery)
Maùng höôùng daãn phaãu thuaät (surgical guide, surgical template) (Hình 2.30–2.32), laø
thieát bò höôùng daãn ñeå phaãu thuaät vieân ñaët implant ñuùng ôû vò trí döï ñònh. Hình 2.30
minh hoïa caùc thaønh phaàn cuûa boä duïng cuï phaãu thuaät vôùi maùng höôùng daãn cuûa heä
thoáng implant Hahn. Tröôùc khi coù coâng ngheä chaån ñoaùn hình aûnh soá hoùa 3 chieàu,
maùng höôùng daãn ñöôïc taïo ra döïa vaøo maãu saùp chaån ñoaùn (diagnostic wax-up) cuûa
phuïc hình sau cuøng vaø vieäc chuyeån gaàn ñuùng döõ lieäu töø phim X quang vaø khaùm laâm
saøng trong mieäng. Hieän nay, caùch phoå bieán nhaát ñeå taïo ra maùng höôùng daãn laø döïa vaøo
döõ lieäu chuïp caét lôùp vi tính chuøm tia hình noùn (CBCT), söû duïng phaàn meàm chuyeân
duïng ñeå laäp keá hoaïch kyõ thuaät soá cho case vaø thieát keá maùng höôùng daãn (Hình 2.33).

27. Hình 2.30: Boä kit phaãu thuaät vôùi maùng höôùng daãn cuûa heä thoáng implant Hahn.
(Prismatik Dentalcraft, Irvine, California.)

28. Hình 2.31: Maùng höôùng daãn duøng cho boä kit phaãu thuaät ñaët implant Hahn. Chuù yù oáng
höôùng daãn daïng luïc giaùc (hex sleeve) ñöôïc ñaët ôû moät vò trí 3 chieàu ñeå höôùng daãn muõi
khoan vaø implant, coøn caùc cöûa soå ñeå ñaûm baûo maùng höôùng daãn töïa treân raêng (tooth-
supported guide) ñöôïc ñaët hoaøn toaøn.
Hình 2.32: Muõi khoan duøng trong phaãu thuaät ñaët implant Hahn vôùi maùng höôùng daãn
ñöôïc thieát keá coù phaàn coå vöøa vaën moät caùch chính xaùc vôùi oáng höôùng daãn cuûa maùng vaø
khoâng caàn phaûi duøng spoon ñeå giöõ muõi khoan cho ñuùng choã. Coù nhieàu muõi khoan
töông öùng vôùi caùc chieàu daøi cuûa implant.

29. Hình 2.33: Döõ lieäu hình aûnh 3 chieàu ñöôïc söû duïng ñeå thieát keá maùng höôùng daãn.
Phuïc hình treân implant
Quy trình taûi löïc
Phuïc hình treân implant goàm nhieàu thuû thuaät ñeå keát noái phuïc hình vôùi moät hoaëc nhieàu
implant. Coù caùc kieåu taûi löïc cô baûn nhö sau:
1. Taûi löïc truyeàn thoáng (conventional loading): phuïc hình ñöôïc tieán haønh sau khi moâ
meàm vaø xöông ñaõ laønh thöông, thöôøng trong khoaûng 3-6 thaùng, tuøy vaøo maät ñoä xöông.
2. Taûi löïc töùc thì (immediate loading): phuïc hình ñöôïc gaén cuøng luùc ñaët implant. Ñaây
thöôøng laø phuïc hình taïm, seõ ñöôïc thay theá baèng phuïc hình chính thöùc sau khi xöông vaø
moâ meàm quanh implant laønh thöông.
3. Taûi löïc sôùm (early loading): phuïc hình ñöôïc gaén ôû thôøi ñieåm 2-3 tuaàn sau khi ñaët
implant. Quy trình taûi löïc naøy ñöôïc xem laø coù khaû naêng döï ñoaùn thaáp do phuïc hình ñoâi
khi ñöôïc gaén trong luùc ñoä oån ñònh cuûa implant ñang ôû möùc thaáp nhaát.
4. Taûi löïc trì hoaõn (delayed loading): phuïc hình ñöôïc keát noái sau 6-12 thaùng ñaët
implant. Phöông phaùp naøy thöôøng ñöôïc choïn trong tröôøng hôïp chaát löôïng xöông keùm
vaø tröôøng hôïp ñoä oån ñònh sô khôûi khoâng theå ñaït ñöôïc trong quaù trình ñaët implant.
Baûng toùm taét caùc quy trình taûi löïc ñöôïc trình baøy ôû Baûng 2.2. 41
Baûng 2.2: Chieán löôïc taûi löïc ñoái vôùi implant nha khoa
Taûi löïc
töùc thì
OÅn ñònh sô
khôûi cao
Taûi löïc taïm thôøi khoâng lieân
quan ñeán tích hôïp xöông.
Ñaët implant coù ñoä oån ñònh sô khôûi
vaø gaén phuïc hình cuøng luùc.
Taûi löïc
sôùm
OÅn ñònh sô
khôûi
Taûi löïc sau khi baét ñaàu quaù
trình taïo xöông vaø tröôùc khi
tích hôïp xöông.
Gaén phuïc hình sau 2-3 tuaàna
ñaët
implant.
Taûi löïc OÅn ñònh sô Taûi löïc sau quaù trình taïo Gaén phuïc hình sau 3-6 thaùng laønh

30. truyeàn
thoáng
khôûi xöông vaø taùi caáu truùc xöông
non thaønh caùc laù xöông
chòu löïc.
thöông.
Taûi löïc
trì
hoaõn
Ñoä oån ñònh
haïn cheá
Taûi löïc sau giai ñoaïn taïo
xöông keùo daøi do maät ñoä
xöông thaáp hoaëc coù gheùp
xöông.
Gaén phuïc hình sau 6-12 thaùng ñaët
implant khoâng ñaït ñoä oån ñònh sô
khôûi nhö: implant ñaët ôû vuøng
xöông maät ñoä thaáp hoaëc oå raêng
môùi nhoå hoaëc coù gheùp xöông.
a
Taûi löïc sôùm khoâng laøm aûnh höôûng quaù trình laønh thöông ban ñaàu (taïo cuïc maùu ñoâng, söï
xaâm nhaäp cuûa teá baøo, vaø baét ñaàu bieåu moâ hoùa; khoaûng 2–3 tuaàn laønh thöông). Taïm thôøi cho
hôû khôùp ñoái vôùi caùc implant khoâng ñöôïc noái vôùi nhau.
Nguoàn: Cooper LF, De Kok IJ, Rojas-Vizcaya F, Pungapong P, Chang KH. The immediate
loading of dental implants. Inclusive Mag. 2011;2(2).
Caùc thaønh phaàn tieâu chuaån vaø caù nhaân hoùa
Caùc thaønh phaàn cuûa implant ñöôïc goïi laø tieâu chuaån (standardized) khi chuùng laø caùc
thaønh phaàn ñöôïc cheá taïo saün (stock parts) bôûi nhaø saûn xuaát implant.
Thaønh phaàn caù nhaân hoùa (custom components) ñöôïc thieát keá vaø taïo ra cho moät vò trí
cuï theå gioáng nhö caùch phuïc hình ñöôïc tuøy chænh ñoái vôùi moät beänh nhaân cuï theå.
Laáy daáu implant
Vieäc laáy daáu ñeå phuïc hình implant coù theå ñöôïc thöïc hieän ôû möùc implant hoaëc ôû möùc
abutment. Laáy daáu vò trí implant (implant-level impressions) ñöôïc thöïc hieän baèng caùch
gaén tröïc tieáp truï laáy daáu implant (implant-level impression coping) tieâu chuaån vaøo
implant vaø ghi laïi vò trí ñoù trong daáu. Truï laáy daáu implant laø ñaëc hieäu ñoái vôùi haõng
implant, ñöôøng kính beä implant, vaø thieát keá keát noái. Maãu haøm ñöôïc ñoå baèng thaïch cao
sau khi ñaõ gaén baûn sao implant (implant analog) vaøo truï laáy daáu. Analog laø thaønh
phaàn tieâu chuaån, taùi taïo beä vaø keát noái cuûa implant. Töø ñoù, maãu haøm ñöôïc taïo ra vaø
baùc só hoaëc kyõ thuaät vieân coù theå (1) löïa choïn abutment tieâu chuaån laøm saün töø nhaø saûn
xuaát ñeå gaén vaøo analog; hoaëc (2) thieát keá vaø cheá taùc moät abutment caù nhaân; hoaëc (3)
cheá taùc moät phuïc hình baét vít (implant-level prosthesis), coù theå gaén tröïc tieáp vôùi
implant.
Laáy daáu vò trí abutment (abutment-level impressions) ñöôïc thöïc hieän trong mieäng
sau khi moät abutment tieâu chuaån hoaëc caù nhaân ñaõ ñöôïc gaén tröïc tieáp vaøo implant. Neáu
söû duïng custom abutment, thì vieäc laáy daáu abutment raát gioáng vôùi laáy daáu cuøi raêng,
ghi laïi hình daïng, vò trí vaø ñöôøng hoaøn taát cuûa custom abutment. Trong tröôøng hôïp
abutment laøm saün, thì truï laáy daáu abutment (abutment-level impression coping), cuõng
laø moät thaønh phaàn tieâu chuaån ñöôïc laøm saün, ñoâi khi ñöôïc söû duïng.
Caùc thaønh phaàn phuïc hình ñöôïc goïi laø coù khoùa ngaøm (engaging) hoaëc khoâng coù
khoùa ngaøm (nonengaging) tuøy thuoäc vaøo caùch keát noái cuûa chuùng vôùi implant. Thaønh

31. phaàn coù khoùa ngaøm aên khôùp vôùi keát noái luïc giaùc, baùt giaùc, hoaëc keát noái daïng cam-
raõnh (phaàn cam treân abutment khôùp vôùi raõnh treân implant) cuûa implant, choáng xoay
khi vaën sieát vít. Thaønh phaàn khoâng coù khoùa ngaøm khoâng coù tính naêng choáng xoay ñeå
giaûm bôùt ñoä khoù khi keát noái phuïc hình treân nhieàu implant.
Kyõ thuaät laáy daáu
Coù hai kyõ thuaät laáy daáu cô baûn ñöôïc thöïc hieän vôùi caùc truï laáy daáu (impression
copings) coù thieát keá rieâng bieät. Trong kyõ thuaät laáy daáu khay ñoùng (transfer or closed-
tray technique), truï laáy daáu coù daïng thuoân, ñöôïc gaén vaøo implant hoaëc abutment, vaø
noù vaãn ñöôïc gaén dính nhö vaäy khi daáu ñöôïc laáy ra khoûi mieäng. Truï laáy daáu naøy sau ñoù
ñöôïc thaùo ra khoûi mieäng, keát noái noù vôùi baûn sao implant (analog) roài gaén vaøo trong
daáu. Daáu sau ñoù ñöôïc ñoå maãu42
(Hình 2.34).
Vôùi kyõ thuaät laáy daáu khay môû (pick-up or open-tray technique), truï laáy daáu coù chöùa
caùc chi tieát hình vuoâng hoaëc caùc phaàn töû löu giöõ khaùc, ñöôïc gaén vaøo implant hoaëc
abutment tröôùc khi laáy daáu. Vít giöõ truï laáy daáu ñöôïc laøm troài ra khoûi khay, vaø ñöôïc
vaën ra tröôùc khi laáy daáu ra khoûi mieäng. Truï laáy daáu, vaãn naèm trong daáu, ñöôïc keát noái
vôùi analog, vaø maãu haøm ñöôïc ñoå42
(Hình 2.35).
Truï laáy daáu kyõ thuaät soá (scanning abutments, scan bodies), ñöôïc duøng trong laáy
daáu kyõ thuaät soá (digital impression) baèng maùy queùt trong mieäng (Hình 2.36). Truï laáy
daáu kyõ thuaät soá ñöôïc gaén vaøo implant tröôùc khi queùt laáy daáu, vaø noù ñöôïc nhaän daïng
bôûi phaàn meàm queùt hoaëc phaàn meàm thieát keá ñeå chæ ra vò trí chính xaùc cuûa implant.
Khoùa kieåm ñònh (implant verification jig: IVJ) laø moät thieát bò ñöôïc söû duïng ñeå
kieåm ñònh ñoä chính xaùc cuûa maãu haøm chính (master cast) duøng ñeå laøm phuïc hình treân
implant. Noù goàm caùc truï laáy daáu khay môû naèm beân trong moät khung nhöïa acrylic ñaõ
ñöôïc caét ra ôû nhöõng vò trí naèm giöõa caùc implant. Baùc só laâm saøng sau ñoù gaén töøng ñoaïn
caét naøy vaøo caùc implant, noái chuùng laïi vôùi nhau trong mieäng, vaø göûi khoùa naøy ñeán
labo ñeå kieåm ñònh maãu haøm (Hình 2.37).
Hình 2.34: (A) Truï laáy daáu khay ñoùng ñöôïc keát noái vôùi analog tröôùc khi ñöôïc gaén trôû
laïi daáu. (B) Daáu saün saøng ñeå ñoå maãu.

32. Hình 2.35: (A) Daáu khay môû. (B) Analogs ñöôïc gaén vaøo daáu tröôùc khi ñoå maãu.
Hình 2.36: Truï laáy daáu kyõ thuaät soá ñöôïc gaén vaøo implant ñeå laáy daáu vôùi maùy queùt
trong mieäng.
Hình 2.37: Caùc phaàn caét rieâng leû cuûa khoùa kieåm ñònh (ñöôïc laøm ôû labo) ñöôïc keát noái
vôùi caùc truï multiunit roài ñöôïc noái laïi vôùi nhau, ñaûm baûo ghi laïi chính xaùc caùc vò trí
giöõa caùc implant trong daáu sau cuøng.

33. Phuïc hình baét vít vaø phuïc hình gaén xi maêng
Phuïc hình coá ñònh treân implant coù theå ñöôïc baét vít (screw retained) hoaëc gaén xi maêng
(cement retained). Ñoái vôùi phuïc hình baét vít, phuïc hình coù theå ñöôïc gaén tröïc tieáp vaøo
implant, hoaëc giaùn tieáp thoâng qua abutment tieâu chuaån. Phuïc hình gaén xi maêng coù theå
söû duïng abutment tieâu chuaån, ñöôïc ñieàu chænh cho tröôøng hôïp cuï theå hoaëc thöôøng thaáy
hôn laø söû duïng abutment caù nhaân, ñöôïc thieát keá cho tröôøng hôïp cuï theå. Custom
abutments coù theå ñöôïc cheá taïo baèng caùch söû duïng castable abutment, hoaëc thoâng qua
quy trình thieát keá vaø saûn xuaát vôùi söï hoã trôï cuûa maùy tính (CAD/CAM), chuùng coù theå
ñöôïc laøm baèng titanium, hôïp kim vaøng hoaëc zirconia treân titanium base (Hình 2.38–
2.43). Caùc thaønh phaàn cuûa implant ñöôïc gia coâng ñeå haïn cheá dung sai (tolerances), töø
ñoù baûm baûo söï aên khôùp chính xaùc, nhö thaáy ôû hình 2.45.
Hình 2.38: Maõo gaén xi maêng. Hình 2.39: Maõo baét vít.
Hình 2.40: Maõo gaén xi maêng (traùi) vaø maõo baét vít (phaûi).

34. Hình 2.43: CAD/CAM custom abutments. Traùi qua phaûi: abutment titan cho raêng sau,
abutment titan cho raêng tröôùc, vaø abutment lai zirconia daùn treân titanium base.
Hình 2.41: Abutment tieâu chuaån cho
phuïc hình gaén xi maêng ñöôïc cung caáp
bôûi nhaø saûn xuaát implant.
Hình 2.42: Multiunit abutments vôùi caùc
vít. Caùc abutment tieâu chuaån naøy ñöôïc söû
duïng cho phuïc hình baét vít nhieàu ñôn vò.
Hình 2.44: Phaàn nhöïa ñoát chaûy ñöôïc
cuûa truï ñuùc ñöôïc (castable abutment).
Hình 2.45: AÛnh CT cuûa implant Hahn vôùi
abutment laøm saün. Chuù yù söï aên khôùp vaø
gia coâng chính xaùc.

35. Haøm phuû treân implant
Haøm phuû treân implant (implant overdenture) laø haøm giaû thaùo laép toaøn haøm, ñöôïc löu
giöõ hoaëc ñöôïc naâng ñôõ bôûi implants. Caùc implant coù theå ñoäc laäp (freestanding) hoaëc
ñöôïc noái (splinted) laïi vôùi nhau ñeå laøm taêng khaû naêng khaùng caùc löïc cô sinh hoïc cho
phuïc hình. Khoùa caøi (overdenture attachments) laø thieát bò cô hoïc ñeå löu giöõ haøm giaû
thaùo laép. Ñoái vôùi tröôøng hôïp caùc implant ñöôïc lieân keát vôùi nhau, khoùa caøi thöôøng ñöôïc
ñöa vaøo thieát keá cuûa thanh noái (splinting bar). Ñoái vôùi caùc implant ñoäc laäp, khoùa caøi
thöôøng ôû daïng abutment gaén tröïc tieáp vaøo implant, ví duï nhö daïng bi (ball) hoaëc
Locator (Hình 2.46).
Hình 2.46: Caùc loaïi khoùa caøi cuûa haøm phuû. (A) Thanh. (B) Locator. (C) Bi.
Truï phuïc hình taïm (temporary abutment) laø thaønh phaàn tieâu chuaån ñöôïc gaén vaøo
phuïc hình taïm löu giöõ baèng vít treân implant (Hình 2.47).
Hình 2.47: Abutment taïm.
Beänh quanh implant
Beänh quanh implant (peri-implant disease) laø nhöõng phaûn öùng vieâm ôû moâ meàm vaø moâ
cöùng xung quanh implant, noù laø moät bieán chöùng cuûa ñieàu trò implant. Vieâm nieâm maïc
quanh implant (peri-implant mucositis) laø quaù trình vieâm ôû moâ meàm quanh implant
khoâng coù daáu hieäu tieâu xöông naâng ñôõ. Vieâm quanh implant (peri-implantitis) moâ taû
quaù trình vieâm xung quanh moät implant, ñaëc tröng bôûi vieâm moâ meàm vaø tieâu xöông
naâng ñôõ 43-45
(Hình 2.48). Maát moâ do vieâm quanh implant coù theå daãn ñeán thaát baïi cuûa
implant vaø phuïc hình beân treân.

36. Hình 2.48 Vieâm vaø chaûy muû quanh caùc implant haøm treân laø trieäu chöùng cuûa vieâm
quanh implant. (Nguoàn: Wingrove SS, Horowitz RA. Peri-implant disease: prevention,
diagnosis and nonsurgical treatment. Inclusive Mag. 2014;5[1].)
Caùc loaïi implant khaùc
Döïa vaøo vò trí caáy gheùp, coù ba loaïi implant nha khoa chính: treân xöông, xuyeân xöông,
vaø trong xöông. Loaïi implant thöù tö phuï thuoäc vaøo söï neo giöõ ngoaøi mieäng (extraoral
anchorage), chaúng haïn nhö cung tieáp (zygomatic arch) vaø moûm chaân böôùm (pterygoid
process).
Implant treân xöông
Implant treân xöông (eposteal implant) nhaän söï naâng ñôõ cuûa xöông chuû yeáu baèng caùch
töïa leân phaàn coøn laïi cuûa xöông haøm.
Implant döôùi maøng xöông (subperiosteal implant) laø heä thoáng implant treân xöông
ñöôïc söû duïng vaø nghieân cöùu nhieàu nhaát trong nhoùm naøy. Ñöôïc giôùi thieäu bôûi Dahl
naêm 1943, vôùi nhöõng ñoùng goùp theâm vaøo töø Goldberg vaø Gershkoff46
, Linkow vaø
Ghalili47
, implant döôùi maøng xöông ñöôïc söû duïng chuû yeáu ñeå ñieàu trò maát raêng toaøn
haøm döôùi. Phöông phaùp ñieàu trò phoå bieán bao goàm hai laàn can thieäp phaãu thuaät. Trong
phaãu thuaät laàn 1, phaãu thuaät vieân boùc taùch nieâm maïc mieäng vaø maøng xöông ñeå boäc loä
soáng haøm maát raêng vaø xöông neàn xung quanh. Khi moâ meàm ñaõ ñöôïc boùc taùch, tieán
haønh laáy daáu vuøng mang haøm giaû. Ñöôøng raïch sau ñoù ñöôïc khaâu laïi, vaø moät khung
söôøn caù nhaân (custom frame) ñöôïc cheá taïo, thöôøng baèng hôïp kim cobalt-chromium.
Trong phaãu thuaät laàn 2, khung naøy ñöôïc ñaët döôùi maøng xöông vôùi moät soá truï nhoâ ra
khoûi nieâm maïc ñeå keát noái phuïc hình. Phuïc hình coá ñònh hoaëc thaùo laép sau ñoù coù theå
ñöôïc keát noái vôùi caùc truï xuyeân nieâm maïc naøy.
Implant döôùi maøng xöông ñaõ ñöôïc söû duïng ñeå ñieàu trò cho haøm döôùi vaø haøm treân
maát raêng toaøn boä. Tuy nhieân, vieäc ñieàu trò ôû haøm döôùi ñem laïi keát quaû toát nhaát do maät
ñoä xöông lôùn hôn taïo ra khaû naêng chòu taûi töø phuïc hình. Caùc implant ñöôïc neo giöõ
döôùi maøng xöông khoâng ñöôïc xem laø implant tích hôïp xöông, nhöng chuùng laøm taêng
söï naâng ñôõ baèng caùch töïa vaøo phaàn xöông coøn laïi cuûa soáng haøm (Hình 2.49).

37. Hình 2.49: Implant döôùi maøng xöông: laø moät implant caù nhaân ñöôïc naâng ñôõ tröïc tieáp
bôûi xöông voû haøm döôùi, naâng ñôõ khoaûng maát raêng toaøn boä hai beân.
Implant khung caønh cao (ramus frame), moät daïng thieát keá khaùc cuûa implant treân
xöông, cuõng ñöôïc ghi nhaän vôùi moät löôïng y vaên ñaùng keå. Ñaây laø implant moät khoái, chæ
ñöôïc söû duïng ôû haøm döôùi, vôùi phaàn môû roäng phía sau hai beân ñöôïc ñaët baèng phaãu
thuaät vaøo vuøng caønh cao töông öùng hai beân, vaø moät chaân phía tröôùc, ñöôïc ñaët baèng
phaãu thuaät vaøo vuøng caèm (Hình 2.50). Bôûi vì keát quaû laâu daøi ñoái vôùi implant caønh cao
vaø implant döôùi maøng xöông keùm thuaän lôïi hôn so vôùi implant daïng chaân raêng, neân
nhöõng thieát keá naøy hieän khoâng coøn ñöôïc xem laø löïa choïn ñaàu tieân ñeå ñieàu trò maát
raêng toaøn haøm.4,11,37,47-49
Hình 2.50: (A), (B) Hình minh hoïa quy trình ñaët implant khung caønh cao vaøo xöông
haøm döôùi. (C) Hình aûnh X quang cuûa implant khung caønh cao haøm döôùi. (Nguoàn:
Lemons JE, Misch CE. Dental implantation. In: Ratner BD, Hoffman A, Schoen F,
Lemons J, eds. Biomaterials Science. 3rd ed. Waltham, MA: Academic Press; 2013.)

38. Implant xuyeân xöông
Implant xuyeân xöông (transosteal implant) laø nhoùm implant ñöôïc thieát keá ñeå ñaët
xuyeân qua xöông haøm. Implant xuyeân haøm döôùi (transmandibular implant: TMI) laø
moät thieát keá trong ñoù caùc truï ñöôïc ñaët xuyeân qua xöông haøm döôùi theo höôùng töø döôùi
leân treân ñeå coá ñònh khung söôøn kim loaïi maø treân ñoù phuïc hình ñöôïc gaén vaøo. Implant
nhoùm naøy goàm coù Smooth Staple vaø Bosker. Caùc heä thoáng naøy ñöôïc phaùt trieån daønh
rieâng cho xöông haøm döôùi tieâu xöông traàm troïng. Trong caùc nghieân cöùu ñaõ ñöôïc coâng
boá, phaàn lôùn beänh nhaân ñöôïc ñieàu trò coù chieàu cao xöông haøm döôùi vuøng raêng tröôùc
döôùi 12 mm.50-53
TMI ñöôïc ñaët thoâng qua phöông phaùp tieáp caän ngoaøi maët, taám neàn
(baseplate) ñöôïc coá ñònh vaøo bôø döôùi xöông haøm döôùi baèng caùc vít xöông voû. Caùc truï
xuyeân xöông, keát noái vôùi taám neàn, xuyeân thuûng xöông haøm döôùi vaø nieâm maïc mieäng
roài ñöôïc lieân keát vôùi nhau baèng moät thanh (bar) coù hai phaàn voùi ra phía xa. Ba thaùng
sau khi ñaët implant, haøm phuû treân implant thöôøng ñöôïc chæ ñònh ñeå phuïc hình. Haøm
phuû ñöôïc giöõ baèng caùc keïp (clips) naèm beân trong noù. Caùc clips naøy gaøi khôùp vôùi caùc
ñoaïn cuûa thanh, laø moät phaàn thuoäc caáu truùc treân implant (superstructure), cung caáp söï
löu giöõ caàn thieát cho haøm phuû 54
(Hình 2.51).
Hình 2.51: Phim panoramic cuûa moät implant xuyeân xöông moät khoái goàm moät taám kim
loaïi naèm ôû bôø döôùi xöông haøm döôùi, 5 vít giöõ vaø 4 truï xuyeân xöông. Moät thanh lieân
keát 4 truï ñeå löu giöõ vaø laøm vöõng oån haøm phuû. (Nguoàn: White SN, Sabeti MA. History
of single implants. In: Torabinejad M, Sabeti MA, Goodacre CJ, eds. Principles and
Practice of Single Implant and Restorations. Philadelphia: Saunders; 2014.)
TMI ñaõ ñöôïc chöùng minh laø moät giaûi phaùp phuïc hình thaønh coâng ñoái vôùi nhöõng
beänh nhaân tieâu xöông haøm döôùi traàm troïng. Moät nghieân cöùu treân1356 beänh nhaân
trong thôøi gian 13 naêm cho thaáy tyû leä thaønh coâng cuûa implant laø 96.8%.50

39. Caùc nghieân cöùu so saùnh TMI vôùi implant trong xöông 55,56
cho thaáy khoâng coù söï
khaùc bieät coù yù nghóa giöõa hai heä thoáng implant sau 1 naêm,55
nhöng sau ñoù thì heä thoáng
TMI ñöôïc baùo caùo laø coù bieán chöùng nhieàu hôn ñaùng keå. Sau 6 naêm, tyû leä toàn taïi cuûa
implant trong xöông laø 97% so vôùi 72% cuûa nhoùm TMI.57
ÔÛ xöông haøm döôùi bò tieâu
xöông nhieàu, implant ngaén trong xöông toát hôn ñaùng keå so vôùi TMI.56
Heä thoáng implant xuyeân haøm döôùi (staple bone implant, mandibular staple
implant) ñöôïc phaùt trieån nhö moät giaûi phaùp thay theá cho khung söôøn döôùi maøng xöông
do caùc bieán chöùng cuûa noù treân laâm saøng.58
Implant xuyeân xöông goàm moät taám neàn vôùi
2 hoaëc 4 truï xuyeân xöông (song song) vaø 2-5 choát giöõ (hoaëc vít) ñeå coá ñònh taám neàn
vôùi bôø döôùi xöông haøm döôùi. Implant ñöôïc laøm baèng hôïp kim titanium ñeå cho pheùp söï
tích hôïp xöông. Ñeå traùnh quaù taûi cho heä thoáng implant naøy, haøm phuû naâng ñôõ treân moâ
(tissue-supported overdenture) ñöôïc cheá taïo vôùi caùc khoùa caøi ngaét löïc (stress-
breaking attachments). Implant xuyeân xöông ñöôïc ñaùnh giaù trong moät vaøi nghieân cöùu
hoài cöùu cho thaáy tyû leä toàn taïi laø 86% -100%.56,59-61
Implant xöông goø maù vaø implant chaân böôùm (loài cuû-chaân böôùm)
Maëc duø ñieàu trò phuïc hình vôùi implant tích hôïp xöông laø moät phöông phaùp ñieàu trò
thaønh coâng, nhöng nhieàu tröôøng hôïp tieâu xöông haøm treân traàm troïng vaãn laø moät thaùch
thöùc laâm saøng.62
Tyû leä thaønh coâng cuûa implant daïng chaân raêng ñaët ôû vuøng raêng sau
xöông haøm treân bò tieâu traàm troïng vaø khoâng ñöôïc gheùp xöông laø khoaûng 85%.62
Trong
nhöõng tröôøng hôïp naøy, implant ñöôïc ñaët ôû moûm goø maù vaø moûm chaân böôùm coù theå
mang laïi cho beänh nhaân cô hoäi coù ñöôïc moät phuïc hình toaøn haøm baèng caùch neo giöõ
beân ngoaøi xöông haøm treân.
Implant xöông goø maù (zygomatic implant) naâng ñôõ phuïc hình haøm treân baèng caùch
neo giöõ vaøo trong vuøng xöông maët coù ñuû theå tích vaø maät ñoä. Kyõ thuaät naøy lieân quan
ñeán vieäc ñaët caùc implant daøi töø 50 mm trôû leân, keùo daøi töø xöông haøm treân ñeán moûm
goø maù. Moät vaøi kyõ thuaät ñaõ ñöôïc ñeà xuaát nhö ñöôøng khoan xuyeân xöông hay ñöôøng
khoan naèm phía ngoaøi xoang haøm. Taàm nhìn tröïc tieáp haïn cheá vaø nhöõng nguy cô lieân
quan ñeán caùc caáu truùc giaûi phaãu taïo ra nhöõng thaùch thöùc trong vieäc ñaët implant xöông
goø maù, do ñoù vieäc ñaøo taïo chuyeân moân vaø caån thaän trong kyõ thuaät laø raát caàn thieát. Do
caùc implant naøy coù chieàu daøi lôùn, neân moät sai soá ñaùng keå coù theå ñöôïc gaây ra töø moät
sai leäch thaäm chí laø raát nhoû so vôùi ñöôøng khoan döï ñònh.62
Implant xöông goø maù ñöôïc
phaùt trieån nhö moät löïa choïn ñieàu trò coù giaù trò cho beänh nhaân bò tieâu xöông haøm treân
traàm troïng. Abutment goùc, cuõng nhö coå implant beû goùc vaø caùc boä phaän keát noái phuïc
hình, ñaõ ñöôïc phaùt trieån ñeå phuïc vuï cho vieäc cheá taùc phuïc hình baét vít ñöôïc naâng ñôõ
treân loaïi implant naøy (Hình 2.52).

40. Hình 2.52: Zygomatic implants (Southern Implants, Centurion, South Africa). Chuù yù
phaàn keát noái ñöôïc beû goùc.
Caùc nghieân cöùu laâm saøng veà implant xöông goø maù cho thaáy tyû leä thaønh coâng cao
treân laâm saøng. Chrcanovic vaø coäng söï ñaõ xuaát baûn moät baøi toång quan caùc nghieân cöùu
veà implant xöông goø maù. 68 nghieân cöùu moâ taû 4556 implant xöông goø maù ôû 2161 beänh
nhaân, chæ coù 103 ca thaát baïi [tyû leä toàn taïi tích luõy (CSR) sau 12 naêm laø 95.21%]. Tyû leä
toàn taïi ñöôïc baùo caùo cho thaáy raèng implant xöông goø maù coù theå naâng ñôõ thaønh coâng
taûi troïng töùc thì khi vieäc choïn löïa beänh nhaân vaø quy trình taûi löïc ñöôïc kieåm soaùt caån
thaän. Quy trì naøy ñoøi hoûi vieäc keát noái taát caû implant haøm treân vôùi moät thanh noái cöùng
chaéc (rigid connector), taïo ra söï phaân boá taûi troïng thuaän lôïi, ñaëc bieät quan troïng ñoái
vôùi vieäc taûi löïc töùc thì hay taûi löïc sôùm.63
Implant chaân böôùm (pterygoid implant) cuõng laø moät löïa choïn ñeå söû duïng toái ña
vuøng xöông duøng ñöôïc ñeå ñaët implant ôû vuøng raêng sau haøm treân. Ñöôïc moâ taû laàn ñaàu
tieân bôûi Tulasne naêm 1989, implant chaân böôùm ñi qua loài cuû xöông haøm treân, moûm
thaùp xöông khaåu caùi vaø sau ñoù laø moûm chaân böôùm cuûa xöông böôùm. Implant duøng
trong kyõ thuaät naøy thöôøng daøi töø 15-20 mm. Implant ñöôïc ñaët ôû vuøng raêng coái lôùn 1
hoaëc 2 theo höôùng cheách vaøo trong vaø ra sau höôùng veà moûm thaùp. Sau ñoù noù ñi leân
treân giöõa hai maûnh cuûa moûm chaân böôùm vaø tìm thaáy ñieåm neo chaën ôû hoá chaân böôùm
hay hoá thuyeàn cuûa xöông böôùm (Hình 2.53).
Hình 2.53 Ñaët implant giaû ñònh vaøo vuøng
chaân böôùm (ñoä nghieâng theo chieàu gaàn-
xa ñöôïc theå hieän). (Nguoàn: Rodriguez X,
Lucas-Taulé E, Elnayef B, et al.
Anatomical and radiological approach to
pterygoid implants: a cross-sectional
study of 202 cone beam computed
tomography examinations. Int J Oral
Maxillofac Surg. 2016;45[5]:636–640.)

41. Öu ñieåm cuûa implant chaân böôùm laø coù vuøng xöông voû ñaëc ñeå gaøi implant vaø coù
khaû naêng traùnh ñöôïc vieäc naâng xoang haøm vaø caùc thuû thuaät gheùp xöông khaùc. Ñieàu
naøy laøm ruùt ngaén thôøi gian ñieàu trò vaø cho pheùp taûi löïc töùc thì.
Vieäc taêng neo chaën implant ôû vuøng raêng sau haøm treân cuõng cho pheùp phuïc hình coù
phaàn môû roäng veà phía sau lôùn hôn, loaïi boû phaàn voùi ôû phía xa. Nhöôïc ñieåm cuûa
implant chaân böôùm laø nhaïy caûm veà maët kyõ thuaät, gaàn vôùi caùc caáu truùc giaûi phaãu quan
troïng, vaø khoù tieáp caän ñoái vôùi baùc só laâm saøng vaø beänh nhaân.64
Tyû leä thaønh coâng cuûa
implant chaân böôùm laø töø 71% ñeán gaàn 100%.65
Hình 2.54 (A) Implant xöông goø maù vaø implant chaân böôùm ñöôïc ñaët ñoái beân vôùi caùc
implant tieâu chuaån. (B) Implant xöông goø maù vaø implant chaân böôùm xuyeân qua vaït
caúng tay quay (radial forearm flap) ñeå taùi taïo sau phaãu thuaät caét xöông haøm treân beân
traùi. (Nguoàn: Dierks EJ, Higuchi KW. Zygoma implants in a compromised maxilla. In:
Baheri SC, Bell RB, Ali H, eds. Current Therapy in Oral Maxillofacial Surgery.
Amsterdam: Elsevier; 2012. Courtesy David Hirsch, New York.)
Implant vuøng loài cuû (tuberosity implant) baét ñaàu ôû phaàn xa nhaát cuûa soáng haøm treân
vaø keát thuùc ôû moûm thaùp.66
Thuaät ngöõ lieân quan ñeán implant ñaët ôû vuøng naøy coøn thieáu
nhaát quaùn trong y vaên. Caùc thuaät ngöõ “pterygoid implants,” “pterygomaxillary
implants,” vaø “tuberosity implants” ñoâi khi ñöôïc söû duïng thay theá cho nhau. Pterygoid
implant ñöôïc ñònh nghóa laø “implant ñöôïc ñaët xuyeân qua loài cuû xöông haøm treân vaøo
maûnh chaân böôùm,” vaø caùc taùc giaû söû duïng thuaät ngöõ pterygomaxillary implant khi ñeà
caäp ñeán caùc implant ñöôïc ñaët trong phöùc hôïp chaân böôùm-haøm, bao goàm loài cuû xöông
haøm treân, moûm thaùp xöông khaåu caùi vaø caùc maûnh chaân böôùm. Loài cuû xöông haøm treân
ñöôïc ñònh nghóa laø “phaàn xa nhaát cuûa soáng haøm treân,” vaø coù söï khaùc bieät ñaùng keå
giöõa pterygoid implant vaø tuberosity implant (Hình 2.55). Pterygoid implant baét ñaàu ôû
loài cuû, phaàn lôùn thaân vaø choùp cuûa noù naèm beân trong xöông voû ñaëc cuûa caùc maûnh chaân

42. böôùm vaø moûm thaùp xöông khaåu caùi, trong khi tuberosity implant baét ñaàu ôû phaàn xa
nhaát cuûa soáng haøm treân vaø keát thuùc ôû moûm thaùp. Do vuøng loài cuû chuû yeáu laø xöông
ñaëc, neân söï naâng ñôõ cuûa xöông ñoái vôùi pterygoid implant vaø tuberosity implant coù theå
khaùc nhau ñaùng keå.64
Hình 2.55: Hai implant ñöôïc ñaët ôû xöông haøm treân beân phaûi, moät ôû vuøng loài cuû, moät ôû
vuøng R6, chuùng ñöôïc noái vôùi nhau bôûi caàu raêng söù-kim loaïi. (Nguoàn: Park YJ, Cho
SA. Retrospective chart analysis on survival rate of fixtures installed at the tuberosity
bone for cases with missing unilateral upper molars: a study of 7 cases. J Oral
Maxilllofac Surg. 2010;68[6]:1338–1344.)
Keát luaän
Moät boä thuaät ngöõ chuyeân bieät ñaõ ñöôïc phaùt trieån trong lónh vöïc caáy gheùp nha khoa ñeå
moâ taû caùc duïng cuï, phuï kieän vaø kyõ thuaät duøng trong thöïc haønh laâm saøng vaø labo. Caùc
thuaät ngöõ cô baûn ñaõ ñöôïc moâ taû trong chöông naøy, vaø, ñeå bieát theâm thoâng tin, ngöôøi
ñoïc neân tham khaûo Glossary of Implant Dentistry (ICOI) vaø Glossary of Prosthodontic
Terms (ACP).
Taøi lieäu tham khaûo
1. International Congress of Oral Implantologists. Glossary of Implant Dentistry III.
Fairfield, NJ: ICOI; 2017:209.
2. Driscoll CF, Freilich MA, Guckes AD, et al. The glossary of prosthodontic terms:
ninth edition. J Prosthet Dent. 2017;117(5S):e1–e105.
https://doi.org/10.1016/j.prosdent.2016.12.001.
3. Tagliareni JM, Clarkson E. Basic concepts and techniques of dental implants. Dent
Clin North Am. 2015;59(2):255–264. https://doi.org/10.1016/J.CDEN.2014.10.005.

43. 4. Abraham CM. A brief historical perspective on dental implants, their surface
coatings and treatments. Open Dent J. 2014;8:50–55.
5. Zarb G, Albrektsson T. Osseointegration: a requiem for the periodontal ligament.
Int J Periodontics Restor Dent. 1991;11(2):1–88.
6. Smeets R, Stadlinger B, Schwarz F, et al. Impact of dental implant surface
modifications on osseointegration. Biomed Res Int. 2016;2(1): 1–15.
7. Albrektsson T, Jacobsson M. Bone-metal interface in osseointegration. J Prosthet
Dent. 1987;57(5):597–607. https://doi.org/10.1016/0022-3913(87)90344-1.
8. von Wilmowsky C, Moest T, Nkenke E, et al. Implants in bone: part I. A current
overview about tissue response, surface modifications and future perspectives.
Oral Maxillofac Surg. 2014;18(3):243–257. https://doi.org/10.1007/s10006-013-
0398-1.
9. Schwartz Z, Nasazky E, Boyan BD. Surface microtopography regulates
osteointegration: the role of implant surface microtopography in osteointegration.
Alpha Omegan. 2005;98(2):9–19.
10. von Wilmowsky C, Moest T, Nkenke E, et al. Implants in bone: part II. Research
on implant osseointegration. Oral Maxillofac Surg. 2014;18(4):355–372.
https://doi.org/10.1007/s10006-013-0397-2.
11. Albrektsson T, Zarb G, Worthington P, Eriksson AR. The long-term efficacy of
currently used dental implants: a review and proposed criteria of success. Int J
Oral Maxillofac Implants. 1986;1(1):11–25.
12. Meredith N, Alleyne D, Cawley P. Quantitative determination of the stability of the
implant-tissue interface using resonance frequency analysis. Clin Oral Implants
Res. 1996;7(3):261–267. https://doi.org/10.1034/j.1600-0501.1996.070308.x.
13. Sennerby L, Meredith N. Implant stability measurements using resonance
frequency analysis: biological and biomechanical aspects and clinical implications.
Periodontol 2000. 2008;47:51–66.
14. Kosinski T. Implant therapy: then and now. Incl Mag. 2014;5(1).
15. Gargiulo AW, Wentz FM, Orban B. Dimensions and relations of the dentogingival
junction in humans. J Periodontol. 1961;32(3):261–267.
https://doi.org/10.1902/jop.1961.32.3.261.
16. Esfahrood ZR, Kadkhodazadeh M, Gholamin P, et al. Biologic width around dental
implants: an updated review. Biol Width Around Dent Implant. 2016;5(2).
17. Martinez H, Davarpanah M, Missika P, et al. Optimal implant stabilization in low
density bone. Clin Oral Implants Res. 2001;12(5):423–432.
18. Glauser R, Sennerby L, Meredith N, et al. Resonance frequency analysis of
implants subjected to immediate or early functional occlusal loading. Successful
vs. failing implants. Clin Oral Implants Res. 2004;15(4):428–434.

44. https://doi.org/10.1111/j.1600-0501.2004.01036.x.
19. Garber DA, Salama H, Salama MA. Two-stage versus one-stage— is there really
a controversy? J Periodontol. 2001;72(3):417–421.
https://doi.org/10.1902/jop.2001.72.3.417.
20. Schiegnitz E, Al-Nawas B, Tegner A, et al. Clinical and radiological long-term
outcome of a tapered implant system with special emphasis on the influence of
augmentation procedures. Clin Implant Dent Relat Res. 2016;18(4):810–820.
https://doi.org/10.1111/cid.12338.
21. Wilson TG, Miller RJ, Trushkowsky R, Dard M. Tapered implants in dentistry. Adv
Dent Res. 2016;28(1):4–9. https://doi.org/10.1177/0022034516628868.
22. Glauser R. Implants with an oxidized surface placed predominately in soft bone
quality and subjected to immediate occlusal loading: results from an 11-year
clinical follow-up. Clin Implant Dent Relat Res. 2016;18(3):429–438.
https://doi.org/10.1111/cid.12327.
23. Bullis G, Abai S. Form and function of implant threads in cancellous bone. Incl
Mag. 2013;4(1).
24. Al-Thobity AM, Kutkut A, Almas K. Microthreaded implants and crestal bone
loss: a systematic review. J Oral Implantol. 2017;43(2):157–166.
https://doi.org/10.1563/aaid-joi-D-16-00170.
25. Dohan Ehrenfest DM, Coelho PG, Kang BS, et al. Classification of
osseointegrated implant surfaces: materials, chemistry and topography. Trends
Biotechnol. 2010;28(4):198–206. https://doi.org/10.1016/j.tibtech.2009.12.003.
26. Albrektsson T, Wennerberg A. Oral implant surfaces: part 1—review focusing on
topographic and chemical properties of different surfaces and in vivo responses to
them. Int J Prosthodont. 2004;17(5):536–543.
27. Fischer K, Stenberg T. Prospective 10-year cohort study based on a Randomized
Controlled Trial (RCT) on implant-supported full-arch maxillary prostheses. part
1: sandblasted and acid-etched implants and mucosal tissue. Clin Implant Dent
Relat Res. 2012;14(6):808–815. https://doi.org/10.1111/j.1708-8208.2011.00389.x.
28. Burguete RL, Johns RB, King T, Patterson EA. Tightening characteristics for
screwed joints in osseointegrated dental implants. J Prosthet Dent.
1994;71(6):592–599.
29. Haack JE, Sakaguchi RL, Sun T, Coffey JP. Elongation and preload stress in
dental implant abutment screws. Int J Oral Maxillofac Implants. 1995;10(5):529–
536.
30. Schwarz MS. Mechanical complications of dental implants. Clin Oral Implants
Res. 2000;11(suppl 1):156–158.

45. 31. Martini AP, Freitas AC, Rocha EP, et al. Straight and angulated abutments in
platform switching. J Craniofac Surg. 2012;23(2):415–418.
https://doi.org/10.1097/SCS.0b013e31824b9c17.
32. Rossi F, Zavanelli AC, Zavanelli RA. Photoelastic comparison of single tooth
implant-abutment-bone of platform switching vs conventional implant designs. J
Contemp Dent Pr. 2011;12(2):124–130. https://doi.org/10.5005/jp-journals-10024-
1021.
33. Hahn J. Single-stage, immediate loading, and flapless surgery. Clin J Oral
Implantol. 2000;193(3):193–198.
https://doi.org/:10.1563/1548-1336(2000)026<0193:SILAFS>2.3.CO;2.
34. Resnik RR. Bone substitutes in oral implantology. Chairside Mag. 2018;12(3).
35. Esposito M, Grusovin MG, Felice P, et al. The efficacy of horizontal and vertical
bone augmentation procedures for dental implants: a cochrane systematic review.
In Chiappelli F, (eds). Evidence-Based Pract Towar Optim Clin Outcomes.
2010:195–218. https://doi.org/10.1007/978-3-642-05025-1_13.
36. Al-dary HH. The socket shield technique a case report. Smile Dent J.
2013;8(1):32–36.
37. Starch-Jensen T, Aludden H, Hallman M, et al. A systematic review and meta-
analysis of long-term studies (five or more years) assessing maxillary sinus floor
augmentation. Int J Oral Maxillofac Surg. 2018;47(1):103–116.
https://doi.org/10.1016/j.ijom.2017.05.001.
38. Danesh-Sani SA, Loomer PM, Wallace SS. A comprehensive clinical review of
maxillary sinus floor elevation: anatomy, techniques, biomaterials and
complications. Br J Oral Maxillofac Surg. 2016;54:724–730.
https://doi.org/10.1016/j.bjoms.2016.05.008.
39. Kalfas IH. Principles of bone healing. Neurosurg Focus. 2001;10(4):1–4.
https://doi.org/10.3171/foc.2001.10.4.2.
40. Brisman DL. The effect of speed, pressure, and time on bone temperature during
the drilling of implant sites. Int J Oral Maxillofac Implants. 1997;11(1):35–37.
41. Cooper LF, et al. The immediate loading of dental implants. Inclusive Mag.
2011;2(2).
42. Lee H, So JS, Hochstedler JL, Ercoli C. The accuracy of implant impressions: a
systematic review. J Prosthet Dent. 2008;100(4):285–291.
https://doi.org/10.1016/S0022-3913(08)60208-5.
43. Lindhe J, Meyle J, Group D of European Workshop on Periodontology. Peri-
implant diseases: Consensus Report of the Sixth European Workshop on
Periodontology. J Clin Periodontol. 2008;35(suppl 8):282–285.
https://doi.org/10.1111/j.1600-051X.2008.01283.x.

46. 44. Zitzmann NU, Berglundh T. Definition and prevalence of periimplant diseases. J
Clin Periodontol. 2008;35(suppl 8):286–291. https://doi.org/10.1111/j.1600-
051X.2008.01274.x.
45. Wingrove SS, Horowitz RA. Peri-Implant disease: prevention, diagnosis and
nonsurgical treatment. Incl Mag. 2014;5(1).
46. Goldberg NI, Gershkoff A. The implant lower denture. Dent Dig.
1949;55(11):490–494.
47. Linkow LI, Ghalili R. Critical design errors in maxillary subperiosteal implants. J
Oral Implantol. 1998;24(4):198–205. https://doi.org/10.1563/1548-
1336(1998)024<0198:CDEIMS>2.3.CO;2.
48. Stellingsma C, Vissink A, Meijer H, Raghoebar G. Implantology and the severely
resorbed edentulous mandible. Crit Rev Oral Biol Med. 2004;15(4):240–248.
49. Reddy Vootla N, Reddy KV. Osseointegration-key factors affecting its success-an
overview. IOSR J Dent Med Sci. 2017;16(4):2279–2861.
https://doi.org/10.9790/0853-1604056268.
50. Bosker H, Jordan RD, Sindet-Pedersen S, Koole R. The transmandibular implant:
a 13-year survey of its use. J Oral Maxillofac Surg. 1991;49(5):482–492.
https://doi.org/10.1016/0278-2391(91)90171-H.
51. Bosker H, van Dijk L. The transmandibular implant: a 12-year follow-up study. J
Oral Maxillofac Surg. 1989;47(5):442–450. https://doi.org/10.1016/0278-
2391(89)90275-9.
52. Bosker H. The transmandibular implant (TMI) for mandibular reconstruction. J
Oral Maxillofac Surg. 1991;49(8):21. https://doi.org/10.1016/0278-2391(91)90501-
C.
53. Maxson B, Sindet-Pedersen S, Tideman H, et al. Multicenter followup study of the
transmandibular implant. J Oral Maxillofac Surg. 1989;47(8):785–789.
54. Unger JW, Crabtree DG. The transmandibular implant: prosthodontic treatment
considerations. J Prosthet Dent. 1991;66(5):660–664.
https://doi.org/10.1016/0022-3913(91)90449-7.
55. Geertman ME, Boerrigter EM, Van Waas MA, van Oort RP. Clinical aspects of a
multicenter clinical trial of implant-retained mandibular overdentures in patients
with severely resorbed mandibles. J Prosthet Dent. 1996;75(2):194–204.
56. Stellingsma C, Vissink A, Meijer HJA, et al. Implantology and the severely
resorbed edentulous mandible. Crit Rev Oral Biol Med. 2004;15(4):240–248.
57. Meijer HJA, Geertman ME, Raghoebar GM, Kwakman JM. Implant-retained
mandibular overdentures: 6-year results of a multicenter clinical trial on 3
different implant systems. J Oral Maxillofac Surg. 2001;59(11):1260–1268.
https://doi.org/10.1053/JOMS.2001.27512.

47. 58. Small IA. Chalmers J. Lyons memorial lecture: Metal implants and the mandibular
staple bone plate. J Oral Surg. 1975;33(8): 571–585.
59. Small IA, Misiek D. A sixteen-year evaluation of the mandibular staple bone
plate. J Oral Maxillofac Surg. 1986;44(1):60–66.
60. Small IA. The fixed mandibular implant: a 6-year review. J Oral Maxillofac Surg.
1993;51(11):1206–1210.
61. Meijer HJ, Van Oort RP, Raghoebar GM, Schoen PJ. The mandibular staple bone
plate: a long-term retrospective evaluation. J Oral Maxillofac Surg.
1998;56(2):141–145. discussion 145-6.
62. Vrielinck L, Politis C, Schepers S, et al. Image-based planning and clinical
validation of zygoma and pterygoid implant placement in patients with severe
bone atrophy using customized drill guides. Preliminary results from a prospective
clinical follow-up study. Int J Oral Maxillofac Surg. 2003;32(1):7–14.
https://doi.org/10.1054/ijom.2002.0337.
63. Chrcanovic BR, Albrektsson T, Wennerberg A. Survival and complications of
zygomatic implants: an updated systematic review. J Oral Maxillofac Surg.
2016;74(10):1949–1964. https://doi.org/10.1016/j.joms.2016.06.166.
64. Bidra AS, Huynh-Ba G. Implants in the pterygoid region: a systematic review of
the literature. Int J Oral Maxillofac Surg. 2011;40(8):773–781.
https://doi.org/10.1016/j.ijom.2011.04.007.
65. Candel E, Peñarrocha D, Peñarrocha M. Rehabilitation of the atrophic posterior
maxilla with pterygoid implants: a review. J Oral Implantol. 2012;38(S1):461–
466. https://doi.org/10.1563/AAIDJOI-D-10-00200.
66. Lopes LFdTP, da Silva VF, Santiago JF, et al. Placement of dental implants in the
maxillary tuberosity: a systematic review. Int J Oral Maxillofac Surg.
2015;44(2):229–238. https://doi.org/10.1016/j.ijom.2014.08.005.