Download luận án tiến sĩ với đề tài: Phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội ở nông thôn tỉnh Bắc Ninh, kinh nghiệm và giải pháp, cho các bạn có thể tham khảo

1. i
L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u ñ c
l p c a riêng tôi. Các s li u nêu trong lu n án là trung
th c, có ngu n g c rõ ràng.
Tác gi lu n án
Nguy n ð c Tuyên

2. ii
M C L C
TRANG PH BÌA
L I CAM ðOAN............................................................................................................................i
M C L C.......................................................................................................................................ii
DANH M C CÁC KÝ HI U, CH VI T T T.....................................................................iii
DANH M C CÁC B NG, ð TH ..........................................................................................iv
M ð U..........................................................................................................................................1
Chương 1: CƠ S LÝ LU N VÀ KINH NGHI M TH C TI N V PHÁT TRI N
H T NG KINH T - XÃ H I NÔNG THÔN ...............................................6
1.1. Cơ s lý lu n v phát tri n h t ng KT - XH nông thôn ...................................6
1.2. Kinh nghi m phát tri n h t ng KT - XH nông thôn c a m t s nư c và
vùng lãnh th ..................................................................................................................46
Chương2: TH C TR NG PHÁT TRI N H T NG KINH T - XÃ H I
NÔNG THÔN T NH B C NINH T 1997 ð N NAY, BÀI H C
KINH NGHI M .....................................................................................................60
2.1. Khái quát v ñi u ki n t nhiên, kinh t , xã h i t nh B c Ninh....................................60
2.2. Th c tr ng phát tri n h t ng KT - XH nông thôn t nh B c Ninh t 1997
ñ n nay...............................................................................................................70
2.3. M t s bài h c kinh nghi m v phát tri n h t ng KT - XH nông thôn t nh
B c Ninh.........................................................................................................................125
Chương 3: GI I PHÁP THÚC ð Y PHÁT TRI N H T NG KINH T - XÃ
H I NÔNG THÔN T NH B C NINH TRONG TH I GIAN T I....134
3.1. Phát tri n KT - XH và m c tiêu phát tri n cơ s h t ng KT - XH nông thôn c a
t nh B c Ninh...................................................................................................................134
3.2. M t s gi i pháp phát tri n h t ng KT - XH nông thôn t nh B c Ninh th i
gian t i.............................................................................................................................143
3.3. M t s ki n ngh ..............................................................................................................184
K T LU N .................................................................................................................................193
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH C A TÁC GI ðà CÔNG B LIÊN QUAN
ð N LU N ÁN ..........................................................................................................................195
DANH M C TÀI LI U THAM KH O................................................................................196
PH L C.....................................................................................................................................203

3. iii
DANH M C CÁC KÝ HI U, CÁC CH VI T T T
ADB Ngân hàng phát tri n Châu Á
ASEAN Hi p h i các nư c ðông nam Á
BOO Xây d ng- S h u- V n hành
BOT Xây d ng- V n hành- Chuy n giao
CCN C m công nghi p
CNH, HðH Công nghi p hoá, hi n ñ i hoá
EUR ð ng ti n chung Châu Âu
EU Liên minh Châu Âu
FDI ð u tư tr c ti p nư c ngoài
GDP T ng s n ph m qu c n i
GNP T ng s n ph m qu c dân
GTNT Giao thông nông thôn
HðND H i ñ ng nhân dân
HOST T ng ñài ch
JBIC Ngân hàng h p tác qu c t Nh t B n
KHHGð K ho ch hoá gia ñình
KTQD Kinh t qu c dân
KT - XH Kinh t - Xã h i
KCN Khu công nghi p
NDT Nhân dân t
NGO T ch c phi chính ph
NXB Nhà xu t b n
ODA Vi n tr không hoàn l i
THCS Trung h c cơ s
THPT Trung h c ph thông
UBND U ban nhân dân
UNDP Chương trình phát tri n c a Liên h p qu c
UNICEF Qu nhi ñ ng th gi i
USD ðô la M
WB Ngân hàng th gi i
WHO T ch c y t th gi i
WTO T ch c thương m i th gi i
XDCB Xây d ng cơ b n

4. iv
DANH M C CÁC B NG, ð TH
B NG
B ng 2.1: Hi n tr ng s d ng ñ t ñai t nh B c ninh các năm 1997 - 2007.......62
B ng 2.2: Phân b dân cư khu v c thành th và nông thôn t nh B c Ninh........65
B ng 2.3: Ngu n l c lao ñ ng c a t nh B c Ninh qua các năm 1997 - 2007 ...66
B ng 2.4: T ng h p ngu n v n ngân sách các c p h tr phát tri n h t ng
KT - XH nông thôn năm 1997 - 2007 ..............................................86
B ng 2.5: T ng h p ngu n v n dân ñóng góp và các ngu n khác phát tri n
h t ng KT - XH nông thôn năm 1997 - 2007..................................94
B ng 2.6: K t q a phát tri n h t ng GTNT năm 1997 - 2007............................99
B ng 2.7: K t q a phát tri n h t ng thu l i nông thôn năm 1997 - 2007........100
B ng 2.8: K t q a phát tri n h t ng c p nư c sinh ho t và v sinh môi
trư ng nông thôn năm 2001 -2007................................................102
B ng 2.9: K t q a phát tri n h t ng thông tin- vi n thông nông thôn năm
2001 - 2007....................................................................................104
B ng 2.10: T ng h p các KCN, CCN làng ngh ñ n 31/10/2008 ..................105
B ng 2.11: K t q a phát tri n h t ng m ng lư i ch nông thôn năm 2003 - 2007.107
B ng 2.12: K t qu phát tri n h t ng ngành giáo d c- ñào t o nông thôn
năm 2001 - 2007 ...........................................................................108
B ng 2.13: K t q a phát tri n h t ng ngành y t nông thôn năm 2001 - 2007.....109
B ng 2.14: K t q a phát tri n h t ng ngành văn hoá nông thôn năm
2001 - 2007..................................................................................110
B ng 2.15: Giá tr s n xu t nông nghi p (giá c ñ nh 1994) v cơ c u và
t c ñ tăng bình quân năm 1997 - 2007......................................114
B ng 2.16: Giá tr s n xu t công nghi p (giá c ñ nh 1994) theo thành ph n
kinh t năm 1997 - 2007...............................................................117

5. v
B ng 3.1: D báo m t s ch tiêu KT - XH ch y u c a t nh B c Ninh t
năm 2010 ñ n năm 2020 (giá c ñ nh năm 1994) ..........................135
B ng 3.2: N i dung ñi u ch nh quy ho ch s d ng ñ t dành cho h t ng KT
- XH t nh B c Ninh ñ n năm 2010.................................................152
B ng 3.3: K ho ch phân b di n tích ñ t giai ño n 2008 - 2010...................153
B ng 3.4: T ng h p di n tích ñ t ph i thu h i ................................................157
B ng 3.5: K ho ch thu h i ñ t giai ño n 2008 - 2010 ...................................158
B ng 3.6: Nhu c u v n ñ u tư phát tri n h t ng KT - XH nông thôn ñ n
năm 2010.........................................................................................164
B ng 3.7: V n ngân sách t nh c n h tr các d án h t ng KT - XH nông
thôn ñ n năm 2010..........................................................................165
ð TH
ð th 2.1: T c ñ tăng GDP c a B c Ninh giai ño n 1997 - 2007 ..................63
ð th 2.2: Giá tr s n xu t c a các ngành trong GDP t nh B c Ninh
(tính theo giá hi n hành) năm 1997 - 2007.....................................64
ð th 2.3: Cơ c u t ng s n ph m xã h i năm 1997 - 2007 ..............................64
ð th 2.4: T l h nghèo trên ñ a bàn t nh B c Ninh năm 1997 - 2007.............119

6. 1
PH N M ð U
1. Tính c p thi t c a ñ tài nghiên c u
Th c ti n hơn 20 năm ñ i m i, s phát tri n h t ng KT - XH nông
thôn ñã góp ph n làm thay ñ i di n m o KT - XH nông thôn, góp ph n vào s
thành công c a công cu c xóa ñói, gi m nghèo và thúc ñ y CNH, HðH nông
nghi p, nông thôn nư c ta. S phát tri n h t ng KT - XH nông thôn không
ch là v n ñ kinh t - k thu t ñơn thu n mà còn là v n ñ xã h i quan tr ng
nh m t o ti n ñ cho nông thôn phát tri n nhanh và b n v ng. Do v y, trong
ñư ng l i và chính sách phát tri n KT - XH trên ph m vi c nư c cũng như
t ng ñ a phương nư c ta, vi c xây d ng và phát tri n h t ng KT - XH nông
thôn luôn là m t trong nh ng v n ñ ñư c ð ng, Nhà nư c và các c p chính
quy n chú tr ng và luôn ñư c g n v i các chương trình phát tri n nông
nghi p, nông thôn.
Năm 1997, B c Ninh ñư c tách ra t t nh Hà B c (cũ). Th i gian qua, s
gia tăng ñ u tư t ngân sách nhà nư c cùng v i vi c ban hành các chính sách
huy ñ ng các ngu n l c ña d ng trong xã h i cho ñ u tư phát tri n h t ng KT -
XH nông thôn ñã mang l i nh ng k t qu tích c c. ði u ñó ñã góp ph n quan
tr ng thúc ñ y tăng trư ng và chuy n d ch cơ c u kinh t , làm thay ñ i tình
hình kinh t , xã h i nông thôn t nh B c Ninh. Tuy nhiên, cũng như nhi u ñ a
phương khác trong c nư c, h t ng KT - XH nông thôn còn nhi u y u kém,
b t c p và có nh hư ng nhi u ñ n s phát tri n KT - XH nông thôn t nh B c
Ninh. Do v y, vi c nghiên c u, ñánh giá th c tr ng phát tri n h t ng KT - XH
nông thôn ñ rút ra nh ng bài h c kinh nghi m và ñ xu t nh ng gi i pháp
nh m phát tri n h t ng KT - XH nông thôn t nh B c Ninh s có ý nghĩa th c
ti n quan tr ng, góp ph n th c hi n các m c tiêu phát tri n KT - XH c a t nh.

7. 2
2. T ng quan các công trình nghiên c u có liên quan ñ n lu n án
nư c ta th i gian qua ñã có m t s ñ tài, công trình nghiên c u v
CNH, HðH nông thôn, nghiên c u v nông nghi p nông thôn trong ñó có ñ
c p ñ n v n ñ h t ng KT - XH nông thôn như:
Công trình c a PGS.TS ð Hoài Nam, TS. Lê Cao ðoàn (2001): “Xây
d ng h t ng cơ s nông thôn trong quá trình CNH, HðH Vi t Nam” [37],
ñã phân tích nh ng v n ñ lý lu n cơ b n v h t ng, phát tri n h t ng nông
thôn và ñi sâu nghiên c u th c tr ng phát tri n h t ng cơ s t nh Thái Bình.
Tác gi Tr n Ng c Bút (2002) có công trình: “Chính sách nông nghi p nông
thôn Vi t Nam n a th k cu i XX và m t s ñ nh hư ng ñ n năm 2010” [10],
ñã ñi sâu nghiên c u nh ng chính sách, cơ ch , gi i pháp cho phát tri n nông
nghi p, nông thôn… trong ñó có ñ c p ñ n m t s chính sách phát tri n h
t ng nông thôn. M t s công trình khác như lu n án ti n sĩ c a NCS Nguy n
Ti n Dĩnh (2003): “Hoàn thi n các chính sách phát tri n nông nghi p, nông
thôn ngo i thành Hà N i theo hư ng CNH, HðH” [18]; công trình nghiên
c u c a PGS. TS Vũ Năng Dũng (2004): “Cơ s khoa h c ñ xây d ng tiêu
chí, bư c ñi, cơ ch chính sách trong quá trình CNH, HðH nông nghi p nông
thôn” [19]; công trình c a PGS. TS Ph m Thanh Khôi, PGS. TS Lương Xuân
Hi n (2006) “M t s v n ñ kinh t xã h i trong ti n trình CNH, HðH vùng
ñ ng b ng sông H ng” [33]... ñã nghiên c u nh ng v n ñ v KT - XH, v
các chính sách phát tri n nông nghi p, nông thôn trong ñó có ñ c p ñ n v n
ñ phát tri n h t ng KT - XH nông thôn. Lu n án ti n sĩ kinh t c a NCS
Ph m Th Tuý (2006), “Thu hút và s d ng v n ODA vào phát tri n k t c u
h t ng Vi t Nam” [60], ñã t p trung nghiên c u v ngu n v n ODA cho
phát tri n k t c u h t ng c a Vi t Nam.

8. 3
Nghiên c u v B c Ninh có: Lu n án ti n sĩ kinh t c a Nguy n
Phương B c (2001), “ð nh hư ng và gi i pháp ñ u tư phát tri n kinh t t nh
B c Ninh” [4], lu n án ñi sâu v ho t ñ ng ñ u tư phát tri n, các gi i pháp cho
ñ u tư phát tri n kinh t trên ñ a bàn. Lu n án ti n sĩ kinh t c a Nguy n S
(2006), “Quá trình CNH, HðH nông nghi p, nông thôn t nh B c Ninh - Th c
tr ng, kinh nghi m và gi i pháp” [58], ñi sâu nghiên c u nh ng v n ñ v
CNH, HðH nông nghi p nông thôn trên ñ a bàn B c Ninh trong ñó có ñ c p
t i h t ng KT - XH. Lu n án ti n sĩ kinh t c a Nguy n Lương Thành
(2006), “Tăng cư ng huy ñ ng v n ñ u tư xây d ng các công trình k t c u h
t ng KT - XH t nh B c Ninh trong th i kỳ ñ i m i - Th c tr ng, kinh nghi m
và gi i pháp” [63], ñã ñưa ra nh ng cơ s lý lu n và nh ng gi i pháp huy
ñ ng v n phát tri n cơ s h t ng nói chung trên ñ a bàn t nh B c Ninh.
Hi n chưa có công trình nào nghiên c u m t cách toàn di n, có h
th ng v phát tri n h t ng KT - XH nông thôn t nh B c Ninh. Do v y,
nghiên c u sinh ch n ñ tài “Phát tri n h t ng kinh t - xã h i nông thôn
t nh B c Ninh, kinh nghi m và gi i pháp” s có ý nghĩa th c ti n quan tr ng
góp ph n ñ xu t các chính sách và gi i pháp ti p t c thúc ñ y phát tri n h
t ng KT - XH nông thôn t nh B c Ninh trong th i gian t i.
3. M c ñích nghiên c u c a lu n án
- T nghiên c u nh ng v n ñ lý lu n v phát tri n h t ng KT - XH
nông thôn ñ phân tích làm rõ th c tr ng phát tri n h t ng KT - XH nông
thôn th i gian qua và nh ng tác ñ ng c a nó ñ n s phát tri n KT - XH nông
thôn t nh B c Ninh. ð ng th i, rút ra m t s bài h c kinh nghi m v phát
tri n h t ng KT - XH nông thôn B c Ninh.
- T m c tiêu và yêu c u phát tri n KT - XH nông thôn B c Ninh, lu n
án ñ xu t m t s gi i pháp và ki n ngh v i Nhà nư c, v i chính quy n t nh

9. 4
nh m thúc ñ y phát tri n h t ng KT - XH nông thôn t nh B c Ninh trong
th i gian t i.
4. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u c a lu n án
- Lu n án l y quá trình phát tri n h t ng KT - XH nông thôn t nh
B c Ninh làm ñ i tư ng nghiên c u.
- Ph m vi nghiên c u c a lu n án:
+ N i dung c a h t ng KT - XH nông thôn là ph m trù r t r ng,
ph m vi nghiên c u c a lu n án ch gi i h n nh ng cơ s v t ch t làm ñi u
ki n cho các ho t ñ ng kinh t , xã h i như: H th ng giao thông, h th ng
cung c p ñi n, nư c s ch nông thôn, h th ng ch , h th ng giáo d c, y t …
nông thôn. N i dung c a lu n án không ñ c p ñ n các t ch c, thi t ch xã
h i ñ i v i s phát tri n KT - XH nông thôn.
+ S phát tri n h t ng KT - XH nông thôn ch u nh hư ng c a nhi u
nhóm nhân t , tuy nhiên trong nghiên c u lu n án ch y u t p trung phân tích
nhóm nhân t v cơ ch , chính sách c a Nhà nư c tác ñ ng ñ n s phát tri n
h t ng KT - XH nông thôn. ðó cũng là cơ s ñ lu n án rút ra m t s bài h c
có ý nghĩa th c ti n cũng như ñ xu t các gi i pháp và ki n ngh ñ i v i phát
tri n h t ng KT - XH trong ti n trình CNH, HðH nông thôn t nh B c Ninh
trong th i gian t i.
+ Th i gian nghiên c u: T năm 1997, khi t nh B c Ninh ñư c tái l p
ñ n năm 2007, trong ñó ch y u t p trung vào giai ño n 2000 - 2007.
5. Phương pháp nghiên c u
- Lu n án s d ng phương pháp lu n c a ch nghĩa duy v t bi n ch ng
và duy v t l ch s . Lu n án ñã k t h p s d ng các phương pháp l ch s ,
phương pháp lôgíc ñ ti p c n nghiên c u t lý lu n ñ n ñánh giá th c tr ng
c th c a t ng lo i h t ng kinh t - k thu t, h t ng xã h i trên ñ a bàn trên
cơ s ñó nhìn nh n rõ tính hai m t c a v n ñ ñó là thành t u và h n ch .

10. 5
- Quá trình nghiên c u ñã s d ng phương pháp ñ i ch ng so sánh và
các phương pháp phân tích kinh t d a trên các ngu n s li u, tài li u thu
th p, tài li u tham kh o c a các cơ quan qu n lý t i t nh B c Ninh có liên
quan ñ n phát tri n h t ng KT - XH như: S Nông nghi p và Phát tri n nông
thôn, S Giao thông v n t i, S Giáo d c - ðào t o... ñ làm rõ n i dung
nghiên c u, ñúc rút ñư c kinh nghi m t th c ti n.
- ð ng th i trong nghiên c u lu n án, tác gi ñã k th a có ch n l c
nh ng k t qu nghiên c u c a m t s h c gi trong và ngoài nư c, kinh
nghi m c a m t s nư c, vùng lãnh th trên th gi i v phát tri n h t ng KT
- XH nông thôn trong CNH, HðH.
6. Nh ng ñóng góp c a lu n án
- Làm rõ thêm cơ s lý lu n v phát tri n h t ng KT - XH và tác ñ ng
c a nó ñ i v i s phát tri n KT - XH nông thôn. Lu n án ñã làm rõ m t s
kinh nghi m c a m t s nư c trong phát tri n h t ng KT - XH nông thôn.
- Làm rõ ch trương, chính sách c a Nhà nư c ñã ñư c th c thi trong phát
tri n h t ng KT - XH nông thôn. Lu n án rút ra m t s bài h c kinh nghi m.
- ð xu t m t s gi i pháp nh m ti p t c thúc ñ y phát tri n h t ng KT
- XH nông thôn t nh B c Ninh th i gian t i và m t s ki n ngh nh m tăng
thêm tính kh thi c a các gi i pháp ñó.
7. K t c u c a lu n án
Ngoài l i m ñ u, k t lu n, danh m c tài li u tham kh o, ph l c, lu n
án ñư c k t c u thành 3 chương:
Chương 1: Cơ s lý lu n và kinh nghi m th c ti n v phát tri n h t ng
KT - XH nông thôn.
Chương 2: Th c tr ng phát tri n h t ng KT - XH nông thôn t nh
B c Ninh t 1997 ñ n nay và bài h c kinh nghi m.
Chương 3: Phương hư ng và gi i pháp thúc ñ y phát tri n h t ng KT -
XH nông thôn t nh B c Ninh trong th i gian t i.

11. 6
Chương 1
CƠ S LÝ LU N VÀ KINH NGHI M TH C TI N V
PHÁT TRI N H T NG KINH T - XÃ H I NÔNG THÔN
1.1. CƠ S LÝ LU N V PHÁT TRI N H T NG KINH T - XÃ H I NÔNG THÔN
1.1.1. Khái ni m h t ng KT - XH nông thôn
1.1.1.1. Khái ni m v h t ng KT - XH xã h i
Cho ñ n nay, quan ni m v cơ s h t ng v n còn có nhi u ý ki n khác
nhau. Theo PGS. TS Nguy n Ng c Nông thì: “Cơ s h t ng là t ng th các
ngành kinh t , các ngành công ngh d ch v ” [39, tr.153]. C th cơ s h
t ng bao g m: Vi c xây d ng ñư ng xá, kênh ñào tư i nư c, bãi c ng, c u
c ng, sân bay, kho tàng, cơ s cung c p năng lư ng, cơ s kinh doanh, giao
thông v n t i, bưu ñi n, c p thoát nư c, cơ s giáo d c, khoa h c, y t , b o v
s c kho ... PGS. TS Lê Du Phong cho r ng k t c u h t ng là “t ng h p các
y u t và ñi u ki n v t ch t - k thu t ñư c t o l p và t n t i trong m i qu c
gia, là n n t ng và ñi u ki n chung cho các ho t ñ ng KT - XH...” [42, tr.5].
V i TS Mai Thanh Cúc quan ni m cơ s h t ng là: “h th ng các công trình
làm n n t ng cung c p nh ng y u t c n thi t cho phát tri n s n xu t và nâng
cao ch t lư ng cu c s ng” [15, tr.65]. Cơ s h t ng bao g m cung c p nư c,
tư i tiêu và phòng ch ng bão l t, cung c p năng lư ng, giao thông, thông tin
liên l c... Còn theo PGS. TS ð Hoài Nam thì cho r ng h t ng “là khái ni m
dùng ñ ch nh ng phương ti n làm cơ s nh ñó các quá trình công ngh ,
quá trình s n xu t và các d ch v ñư c th c hi n” [37, tr.14]. Có quan ni m
cho r ng h t ng KT - XH ñư c s d ng ñ ch : “nh ng h t ng ña năng ph c
v cho c kinh t và xã h i; ho c trong trư ng h p ñ ch nh ng h t ng
chuyên dùng ph c v trong ho t ñ ng kinh t và văn hoá, xã h i khi cùng ñ
c p ñ n c hai lo i h t ng phát tri n KT - XH nói chung” [64, tr.158]. Quá

12. 7
trình s n xu t c n có ngư i lao ñ ng, tư li u s n xu t và công ngh . Trong tư
li u s n xu t có m t b ph n tham gia vào quá trình s n xu t v i tư cách là
nh ng cơ s phương ti n chung nh ñó mà quá trình công ngh , s n xu t và
d ch v ñư c th c hi n. B ph n này chính là cơ s h t ng, k t c u h t ng
hay h t ng. Như v y m c dù còn có nh ng quan ñi m khác nhau, c m t
khác nhau nhưng các quan ñi m, ý ki n này ñ u cho r ng: Cơ s h t ng ho c
k t c u h t ng hay h t ng ñ u là nh ng y u t v t ch t làm n n t ng cho các
quá trình s n xu t và ñ i s ng xã h i hình thành và phát tri n.
V i quan ni m v h t ng như v y, cùng v i s phát tri n c a cu c
cách m ng khoa h c công ngh làm cho h t ng không nh ng có vai trò quan
tr ng trong lĩnh v c kinh t mà nó còn có vai trò ñ c bi t quan tr ng trong
phát tri n xã h i. Tương ng v i m i lĩnh v c ho t ñ ng c a xã h i có m t
lo i h t ng tương ng chuyên dùng. H t ng trong kinh t ph c v cho ho t
ñ ng kinh t , h t ng trong quân s ph c v cho ho t ñ ng quân s , h t ng
trong lĩnh v c giáo d c, y t ph c v cho ho t ñ ng giáo d c, y t … Trong
th c t cũng có nh ng lo i h t ng ña năng có t m ho t ñ ng r ng l n, có tác
ñ ng nhi u m t như: H t ng giao thông v n t i, ñi n năng, thu l i… ðó là
nh ng h th ng h t ng trong khi t n t i và v n hành không ch ph c v cho
m t ho t ñ ng ví d như ho t ñ ng kinh t mà còn ph c v cho nhi u ho t
ñ ng khác. Do ñó khái ni m h t ng KT - XH ñư c s d ng ñ ch nh ng h
t ng có tính ña năng ph c v cho lĩnh v c kinh t và lĩnh v c xã h i ho c ñ
ch cho nh ng h t ng chuyên dùng ph c v cho lĩnh v c kinh t và lĩnh v c
xã h i khi cùng ñ c p ñ n.
Trong ñi u ki n kinh t th trư ng, h th ng ngân hàng - tài chính gi vai
trò là n n t ng cho các ho t ñ ng kinh t . Nó là cơ quan v n hành và cung ng
v n cho n n kinh t v n hành và phát tri n. Do v y, ho t ñ ng c a h th ng tài
chính, ngân hàng gi vai trò h t s c quan tr ng trong v n hành c a toàn b n n

13. 8
kinh t . V i vai trò là n n t ng, h th ng tài chính, ngân hàng cũng ñư c coi là
m t lo i h t ng mang tính thi t ch c a n n kinh t th trư ng hi n ñ i. Trong
ñi u ki n hi n t i c a s phát tri n và trong n n kinh t th trư ng hi n ñ i, tôi
th ng nh t v i PGS. TS ð Hoài Nam cho r ng: “H t ng KT - XH c a xã h i
hi n ñ i là khái ni m dùng ñ ch t ng th nh ng phương ti n và thi t ch , t
ch c làm n n t ng cho KT - XH phát tri n” [37, tr.16].
Th c t cho th y, h t ng KT - XH ngày càng ñóng v trí quan tr ng
trong s phát tri n KT - XH c a các qu c gia và vùng lãnh th trên th gi i.
H t ng KT - XH là m t trong nh ng ch tiêu t ng h p ñánh giá m c ñ phát
tri n c a m t qu c gia. B t c m t xã h i nào, m t qu c gia nào mu n phát
tri n thì ñ u c n có m t h th ng cơ s h t ng hoàn ch nh và ñ ng b , ñi u
ñó cũng có nghĩa là ph i ñ u tư phát tri n cơ s h t ng, ph i xem nó là n n
t ng, là ñi u ki n ti n ñ v t ch t ñ thúc ñ y các ho t ñ ng KT - XH phát tri n.
H t ng KT - XH có nh ng ñ c trưng sau:
- Tính h th ng: H t ng KT - XH c a m t qu c gia, m t vùng hay m t
ñ a phương là m t h th ng c u trúc ph c t p bao trùm và có ph m vi nh
hư ng m c ñ cao th p khác nhau lên m i ho t ñ ng kinh t , xã h i trên ñ a
bàn. Dư i h th ng ñó l i có nh ng phân h v i m c ñ và ph m vi nh hư ng
th p hơn, nhưng t t c ñ u liên quan g n bó v i nhau, mà s tr c tr c khâu này
s liên quan, nh hư ng ñ n khâu khác. Do ñó vi c quy ho ch t ng th phát tri n
h t ng KT - XH ph i k t h p, ph i h p các lo i h t ng trong m t h th ng
ñ ng b ñ gi m chi phí và tăng hi u qu s d ng c a các công trình h t ng.
Tính ñ ng b h p lý trong ph i k t h p các b ph n c u thành h t ng KT - XH
có ý nghĩa quan tr ng c v m t kinh t và còn có ý nghĩa c v xã h i. Công
trình h p lý không ch là ñòn b y tác ñ ng vào lĩnh v c kinh t mà còn tác ñ ng
l n ñ n n p s ng, môi trư ng, sinh ho t c a dân cư trên ñ a bàn, t o s thay ñ i
c nh quan trong không gian c a khu v c.

14. 9
- Tính ki n trúc: Phát tri n h t ng KT - XH không ch là v n ñ kinh t
- k thu t ñơn thu n mà các b ph n c u thành h th ng cơ s h t ng ph i có
c u trúc phù h p v i nh ng t l cân ñ i, k t h p v i nhau thành m t t ng th
hài hòa, ñ ng b . S kh p khi ng trong k t c u h t ng có th làm cho h
th ng công trình m t tác d ng, không phát huy ñư c hi u qu , th m chí làm tê
li t c h th ng hay t ng phân h c a c u trúc.
- Tính tiên phong ñ nh hư ng: Cơ s h t ng c a m t nư c, m t qu c
gia, m t vùng ph i hình thành và phát tri n ñi trư c m t bư c so v i các ho t
ñ ng kinh t , xã h i khác. Tính tiên phong c a h th ng cơ s h t ng còn th
hi n ch nó luôn ñi trư c, m ñư ng cho các ho t ñ ng kinh t , xã h i phát
tri n ti p theo và thu n l i. Chi n lư c ñ u tư phát tri n h t ng ñúng là l a
ch n ñư c nh ng h t ng tr ng ñi m làm n n t ng cho m t ti n trình phát tri n
ñó là chi n lư c “ưu tiên”, công trình h t ng “tr ng ñi m”. S phát tri n v cơ
s h t ng v quy mô, ch t lư ng, trình ñ k thu t là nh ng tín hi u cho th y
ñ nh hư ng phát tri n KT - XH c a m t nư c hay c a vùng ñó.
- Tính tương h : Các b ph n trong cơ s h t ng có tác ñ ng qua l i
v i nhau. S phát tri n c a b ph n này có th t o thu n l i cho b ph n kia
và ngư c l i. Ví d như vi c xây d ng m t con ñư ng giao thông thì không
nh ng ph c v tr c ti p cho ho t ñ ng giao thông ñi l i, v n chuy n hàng
hoá… c a vùng ñó ñư c thu n ti n, d dàng mà nó còn t o ñi u ki n nâng cao
hi u qu s n xu t kinh doanh c a các cơ s trong vùng nh gi m ñư c chi phí
v n chuy n, qua ñó gi m giá thành s n ph m… Nguyên t c cơ b n là g n
quy n l i và nghĩa v , tuy nhiên trong m t s trư ng h p khi xây d ng công
trình làm thi t h i cho ñ i tư ng này nhưng l i làm l i cho ñ i tư ng khác.
- Tính công c ng: Các ngành s n xu t và d ch v thu c k t c u h t ng
t o ra nh ng s n ph m hàng hoá công c ng như: ðư ng giao thông, c u c ng,
m ng lư i ñi n, cung c p nư c… ñi u ñó ñư c th hi n c trong xây d ng và
trong s d ng. B i v y, hi u qu ñ u tư phát tri n cơ s h t ng không th ch
xét ñ n l i ích c a doanh nghi p ñ u tư mà còn ph i xét ñ n ý nghĩa phúc l i
c a nó ñ i v i toàn xã h i. Ngoài ra còn ph i th c hi n t t vi c phân c p xây
d ng và qu n lý s d ng cho t ng c p chính quy n và t ng ñ i tư ng c th .

15. 10
- Tính vùng (ñ a lý): Các ngành s n xu t và d ch v thu c k t c u h
t ng thư ng g n v i m t vùng, ñ a phương c th . Nó ch u nh hư ng c a các
y u t t nhiên (tài nguyên, môi trư ng, ñ a hình, ñ t ñai…) và các y u t
kinh t , xã h i c a t ng vùng, t ng khu v c. K t c u h t ng c a các vùng có
v trí ñ a lý khác nhau thì cũng s khác nhau.
- Là lĩnh v c ñ u tư kinh doanh, lĩnh v c ñ u tư ñòi h i v n l n: Công
trình h t ng KT - XH thư ng là nh ng công trình l n có quy mô l n, ñòi h i
v n l n, không th ho c khó có kh năng thu h i v n. Ngu n v n ñ u tư xây
d ng công trình h t ng KT - XH thư ng ñư c ña d ng hoá, xã h i hoá: V n
ngân sách Nhà nư c, v n ñóng góp c a dân (s c lao ñ ng, ti n v n), v n các
doanh nghi p, v n nư c ngoài (ch y u là v n ODA)…và ngu n v n khác
(như h o tâm, công ñ c). Ngoài ra phát tri n h t ng KT - XH còn là gi i
pháp xoá b s cách bi t v ñ a lý, v xã h i gi a các vùng, khơi thông s
khép kín truy n th ng c a nông thôn, t o l p s công b ng và nâng cao m c
s ng cho cư dân nông thôn.
1.1.1.2. Khái ni m h t ng KT - XH nông thôn
Hi n nay v n chưa có ñ nh nghĩa, khái ni m th ng nh t v nông thôn
nhưng v cơ b n khái ni m nông thôn thư ng ñư c ñ t trong m i quan h so
sánh v i khái ni m ñô th . Căn c vào ñi u ki n th c t và xét dư i giác ñ
qu n lý thì PGS. TS Nguy n Ng c Nông cho r ng “Nông thôn là vùng khác
v i thành th , ñó m t c ng ñ ng ch y u là nông dân s ng và làm vi c, có
m t ñ dân cư th p, có k t c u h t ng kém phát tri n, có trình ñ dân trí,
trình ñ ti p c n th trư ng và s n xu t hàng hoá th p hơn” [39, tr.62]. Xét
trên giác ñ nông nghi p là ngành s n xu t v t ch t ñ c thù thì PGS. TS ð
Hoài Nam cho r ng “Nông thôn là khái ni m dùng ñ ch nh ng khu v c dân
cư sinh ho t có ho t ñ ng nông nghi p, d a trên ho t ñ ng nông nghi p” [37,
tr.16]. Các quan ñi m này ñ u kh ng ñ nh r ng các cư dân s ng nông thôn

16. 11
ch y u là nông dân và làm ngh nông, ñây là ho t ñ ng ch y u c a các ngành
s n xu t v t ch t nông, lâm, ngư nghi p, các ngành ngh s n xu t kinh doanh
và d ch v phi nông nghi p và dân cư c a xã h i nông thôn là dân cư c a xã h i
ch m phát tri n. Tuy nhiên khái ni m nông thôn ch có tính tương ñ i, m t
vùng nông thôn có th thay ñ i theo th i gian và theo ti n trình phát tri n KT -
XH c a qu c gia cũng như t ng ñ a phương.
T s phân tích v h t ng KT - XH, v nông thôn như v y, tôi ñ ng
tình ý ki n c a mình v i PGS. TS ð Hoài Nam v khái ni m h t ng KT -
XH nông thôn. H t ng KT - XH nông thôn là “H t ng KT - XH thu c
quy n s h u chung c a làng, xã do làng, xã s d ng chung vì m c ñích
phát tri n KT - XH c a làng” [37, tr.19]. Như v y h t ng KT - XH nông
thôn là nh ng cơ s v t ch t và thi t ch cung c p d ch v cho sinh ho t
kinh t , xã h i, dân sinh trong c ng ñ ng làng xã và do làng xã qu n lý, s
h u và s d ng, làm n n t ng cho s phát tri n KT - XH nông thôn. H
t ng KT - XH nông thôn bao g m h t ng KT - XH cho toàn ngành nông
nghi p và nông thôn c a vùng, c a làng, xã và nó ñư c hình thành, s d ng
vì m c ñích phát tri n KT - XH c a làng, xã.
Th c t , h t ng KT - XH nông thôn cũng mang nh ng tính ch t, ñ c
trưng c a h t ng KT - XH nói chung và là n n t ng v t ch t, cung c p d ch
v cho ho t ñ ng KT - XH c a toàn ngành nông nghi p và nông thôn, c a
vùng và c a làng, xã. Hi n nay, h t ng KT - XH nông thôn thư ng ñư c
phân chia thành h t ng kinh t - k thu t như: H th ng thu l i, h th ng
giao thông, h th ng cung c p ñi n, h th ng thông tin liên l c, c p thoát
nư c… và h t ng văn hóa - xã h i như: Các cơ s giáo d c - ñào t o, cơ s y
t , các công trình văn hoá và phúc l i xã h i khác.
Khi xem xét v k t c u h t ng KT - XH nông thôn cũng c n th y
r ng, s phát tri n c a m i làng, xã không th ch xem xét trên ph m vi h p
v i nh ng k t c u h t ng KT - XH g n v i nó, xét theo ñ a lý và lĩnh v c:

17. 12
ðư ng xá giao thông, công trình thu l i, các công trình văn hoá, y t , giáo
d c… , vì trong CNH, HðH nông nghi p nông thôn, s g n k t và nh hư ng
lan to gi a các làng xã, gi a các huy n, gi a thành th và nông thôn khá rõ
nét k c trong phát tri n và giao lưu kinh t . Do v y s có m t s công trình
trong k t c u h t ng KT - XH như các tuy n ñư ng liên xã, liên huy n, các
h th ng thu nông, tr m bơm, tr m ñi n… tuy không thu c quy n s h u
c a m t làng xã nh t ñ nh, nhưng l i ph c v cho ho t ñ ng KT - XH c a
nhi u xã ho c c vùng thì nh ng h t ng này cũng thu c ph m vi c a k t c u
h t ng KT – XH nông thôn. Nh ng k t c u h t ng KT - XH ñó thư ng n m
trong ph m vi qu n lý c a các ban ngành thu c b máy chính quy n c p
huy n ho c ngành d c c p S (như h th ng thu nông thu c quy n qu n lý
c a S NN&PTNT). Th c t , c ng ñ ng dân cư c a các xã v a ñư c hư ng
l i t khai thác t s d ng, v a có nghĩa v tham gia vào qu n lý, b o v và
duy tu b o dư ng các k t c u h t ng này.
Nhìn chung, nư c ta trong su t chi u dài l ch s phát tri n các vùng
nông thôn ñã hình thành m t h th ng cơ s h t ng KT - XH ph c v cho
s n xu t nông nghi p và kinh t nông thôn, như: H th ng ñư ng giao thông,
h th ng thu l i, ch ... H th ng này ph c v cho nhi u ho t ñ ng kinh t ,
xã h i khác nhau. Vi c thi u nh ng cơ s này có th gây ra nhi u tác ñ ng
tiêu c c ñ n s phát tri n KT - XH c a c vùng nông thôn. N u không có
ñư ng xá thì không th có ho t ñ ng v n t i hàng hoá và hành khách; không
có ch , c a hàng, kho tàng thì không th t ch c các ho t ñ ng mua bán và
trao ñ i hàng hoá… ði u ñó càng kh ng ñ nh t m quan tr ng ñ c bi t c a h
th ng h t ng KT - XH nông thôn trong ti n trình CNH, HðH nông nghi p
nông thôn hi n nay. Chính s phát tri n c a h t ng KT - XH s góp ph n t o
bư c phát tri n ñ t phá thúc ñ y KT - XH nông thôn, g n k t kinh t gi a các
vùng, mi n và t ñó phát huy ñư c th m nh kinh t c a m i ñ a phương phù
h p v i quy lu t chung c a kinh t th trư ng.

18. 13
1.1.2. Các b ph n c u thành c a h th ng h t ng KT - XH nông thôn
1.1.2.1. H th ng h t ng kinh t - k thu t
* H th ng h t ng giao thông nông thôn
M ng lư i ñư ng GTNT là h th ng các tuy n ñư ng n m trên ñ a bàn
nông thôn ph c v cho vi c giao lưu trong ñ a bàn và v i bên ngoài. H th ng
này bao g m các tuy n ñư ng liên huy n, liên xã, liên thôn, liên b n... H
th ng này ñư c ví như h th ng như "m ch máu" trong cơ th con ngư i, nó
k t n i các qu c l , t nh l cùng v i các tuy n ñư ng liên huy n, liên xã, liên
thôn t o ra. Hi n nay ñư ng GTNT chi m kho ng trên 80% t ng chi u dài
m ng lư i ñư ng giao thông toàn qu c [10, tr.126], m c dù ñã có nh ng c i
thi n l n nhưng ch t lư ng m ng lư i ñư ng huy n, xã nhi u ñ a phương
còn th p, ñi l i, lưu thông hàng hoá còn nhi u khó khăn, chưa ñáp ng ñư c
yêu c u c a CNH, HðH nông thôn.
Phát tri n giao thông là phát tri n y u t c n thi t và ñ c bi t quan
tr ng trong ñ i s ng kinh t , xã h i nông thôn. M ng lư i giao thông là huy t
m ch c a n n kinh t . H th ng GTNT phát tri n s g n k t gi a các vùng
nông thôn, gi a nông thôn v i thành th . Nó t o các m i liên k t không gian
và giao lưu gi a các lu ng hàng hoá gi a thành th và nông thôn. Khi s n xu t
hàng hoá phát tri n thì giao thông v n t i có ý nghĩa vô cùng to l n trong vi c
t o ñi u ki n thu n l i cho lưu thông hàng hoá t ñơn v , cơ s cung c p ñ n
nơi ch bi n, ñ n th trư ng tiêu th s n ph m. ðư ng giao thông vươn t i
ñâu thì các KCN, CCN, cơ s s n xu t, trư ng h c, b nh vi n…th trư ng
hàng hoá, th trư ng thương m i và d ch v phát tri n ñ n ñ y. H th ng giao
thông thu n l i s góp ph n gi m chi phí v n chuy n do ñó gi m ñư c chi phí
s n xu t, làm cho giá c các s n ph m hàng hoá, d ch v ñ n tay ngư i tiêu
dùng gi m ñi nhi u, nâng cao tính c nh tranh, m r ng th trư ng. ð ng th i,
nó t o cơ h i giao lưu gi a các vùng mi n, t o ñi u ki n thu n ti n cho vi c ñi
l i c a các t ng l p dân cư có th d dàng ti p c n v i các d ch v giáo d c -
ñào t o, y t … Th c t cho th y, h th ng giao thông y u kém là m t khó
khăn tr ng i to l n ñ i v i phát tri n nông thôn.

19. 14
* H th ng h t ng thu l i nông thôn
H th ng thu l i nông thôn bao g m toàn b h th ng công trình ph c v
cho vi c khai thác, s d ng h p lý ngu n nư c (nư c m t và nư c ng m) và cho
vi c h n ch nh ng tác h i do nư c gây ra ñ i v i s n xu t, ñ i s ng và môi
trư ng sinh thái. Các công trình ch y u thu c h th ng thu l i bao g m: H
th ng các h ñ p gi nư c; h th ng các tr m bơm tư i, tiêu; h th ng ñê sông,
ñê bi n; h th ng kênh mương [64, tr.168].
Nông nghi p là ngành s n xu t có ñ i tư ng là các th c th s ng (cây
tr ng, v t nuôi) nên ngu n nư c ñóng vai trò vô cùng quan tr ng. V i
nh ng nư c thư ng xuyên ch u nh hư ng c a thiên tai, ñ c bi t là mưa
bão, l t l i, h n hán… thì s phát tri n c a nông nghi p, nông thôn luôn
g n bó m t thi t v i s phát tri n c a h th ng thu l i. Vi c hình thành
các h th ng thu nông nó có ý nghĩa h t s c to l n ñ i v i s phát tri n
c a nông nghi p, nông thôn. Nó ñã góp ph n quan tr ng vào vi c trong
vi c kh c ph c tình tr ng hoang hoá, m r ng di n tích canh tác; ñ m b o
cung c p nư c tư i t o ñi u ki n cho vi c thâm canh, tăng v và ñ c bi t
ñã t o s chuy n ñ i cơ c u cây tr ng; góp ph n cung c p ngu n nư c cho
các ho t ñ ng s n xu t và sinh ho t c a dân cư; h n ch và k p th i kh c
ph c nh ng h u qu c a thiên tai như bão, l t... ð c bi t, s phát tri n c a
h th ng thu l i thư ng ñi kèm v i s phát tri n c a h th ng giao thông.
Trên m i tuy n ñê qua các vùng nông thôn, các c m dân cư ñã hình thành
tuy n giao thông c a các làng, xã (m ng lư i GTNT). Ngoài ra, s phát
tri n c a h th ng thu l i còn tác ñ ng tr c ti p ñ n công tác c i t o, b o
v môi trư ng… Do v y, vi c xây d ng, phát tri n h th ng th y l i nh m
ñ m b o tư i tiêu ph c v cho s n xu t nông nghi p cũng như nh m h n
ch và k p th i kh c ph c nh ng h u qu c a thiên tai là m t yêu c u b c
thi t v i các vùng nông thôn hi n nay.

20. 15
* H th ng h t ng cung c p nư c s ch và v sinh môi trư ng khu v c
nông thôn
H th ng này bao g m các công trình cung c p nư c s ch, h th ng
thoát nư c và h th ng x lý nư c th i, ch t th i…
- V h th ng c p nư c s ch nông thôn
Nư c s ch r t c n thi t không ch cho khu v c thành th và c cho khu
v c nông thôn, nh t là ñ i v i ñ i s ng sinh ho t hàng ngày c a dân cư. Bên
c nh ñó, nhi u ho t ñ ng s n xu t kinh doanh ñ a bàn nông thôn cũng c n
ñ n ngu n nư c s ch. Vi c ñ m b o cung c p ñ y ñ nư c s ch cho nhu c u
sinh ho t hàng ngày c a dân cư ñang là m c tiêu ph n ñ u c a nhi u vùng
nông thôn. ðây là m t trong nh ng nhân t quan tr ng góp ph n vào vi c b o
v s c kho , phòng ch ng d ch b nh qua ñó nâng cao ch t lư ng cu c s ng
cư dân nông thôn.
Hi n nay, vi c cung c p nư c s ch nông thôn có th th c hi n thông
qua h th ng cung c p nư c t p trung, khai thác t các ngu n qua h th ng
phân ph i chuy n ñ n nơi s d ng ho c có th do các h dân, cơ s s n xu t
t gi i quy t b ng cách khoan gi ng, tr nư c mưa. Th c t cho th y, vi c
xây d ng và ñưa vào v n hành nh ng h th ng cung c p nư c s ch t p trung
cho các vùng nông thôn là gi i pháp h u hi u nh t trong b i c nh môi trư ng
ngày càng có xu hư ng b ô nhi m do tác ñ ng c a quá trình CNH nông
nghi p, nông thôn, nh t là s phát tri n các ho t ñ ng công nghi p. Nó v a
ñ m b o ch t lư ng ngu n nư c ñã qua x lý v a ñ m b o cung c p ñ nư c
cho nhu c u s d ng c a dân cư.
- V h th ng thoát nư c và x lý ch t th i, nư c th i nông thôn
Cùng v i s phát tri n KT - XH, môi trư ng nông thôn cũng t ng bư c
ñư c c i thi n. H th ng ñư ng làng ngõ xóm ñã ñư c c i t o t t hơn, t l
nhà khang trang h p v sinh có xu hư ng gia tăng. Nhi u vùng nông thôn

21. DOWNLOAD ĐỂ XEM ĐẦY ĐỦ NỘI DUNG
MÃ TÀI LIỆU: 52834
DOWNLOAD: + Link tải: tailieumau.vn
Hoặc : + ZALO: 0932091562