Download luận án tiến sĩ với đề tài: Hoàn thiện các chính sách xóa đói giảm nghèo chủ yếu của Việt Nam đến năm 2015

1. i
L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan r ng, b n Lu n án “ Hoàn thi n các
chính sách xóa ñói gi m nghèo ch y u c a Vi t Nam ñ n năm
2015” là công trình nghiên c u ñ c l p, do chính tôi hoàn thành.
Các tài li u tham kh o và trích d n ñư c s d ng trong Lu n án
này ñ u nêu rõ xu t x tác gi và ñư c ghi trong danh m c các
tài li u tham kh o.
Tôi xin ch u trách nhi m trư c lu t pháp v l i cam ñoan trên!
Hà n i, ngày 30 tháng 09 năm 2009
Nghiên c u sinh
Nguy n Th Hoa

2. ii
M C L C
L I CAM ðOAN
DANH M C B NG BI U
DANH M C CÁC CH VI T T T
L I M ð U.............................................................................................................1
CHƯƠNG 1: CƠ S KHOA H C HOÀN THI N CHÍNH SÁCH XOÁ ðÓI
GI M NGHÈO VI T NAM.................................................................................13
1.1. Quan ni m ñói nghèo và vai trò c a chính ph trong xóa ñói gi m nghèo
...............................................................................................................................13
1.2. Chính sách xoá ñói gi m nghèo ...................................................................24
1.3. Cơ s lý lu n hoàn thi n chính sách xóa ñói gi m nghèo ..........................27
1.4. Kinh nghi m qu c t v gi i quy t ñói nghèo ..............................................41
CHƯƠNG 2: ðÁNH GIÁ CÁC CHÍNH SÁCH XOÁ ðÓI GI M NGHÈO CH
Y U C A VI T NAM.............................................................................................62
2.1. T ng quan v h th ng chính sách xóa ñói gi m nghèo c a Vi t Nam .....62
2.2. Th c tr ng th c hi n các chính sách xóa ñói gi m nghèo ch y u...........67
2.3. ðánh giá các chính sách xóa ñói gi m nghèo ch y u .............................121
CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯ NG HOÀN THI N CÁC CHÍNH SÁCH XOÁ ðÓI
GI M NGHÈO CH Y U C A VI T NAM ð N NĂM 2015..........................135
3.1. Các thách th c ñ i v i quá trình gi m nghèo Vi t Nam........................135
3.2. Quan ñi m và ñ nh hư ng hoàn thi n các chính sách gi m nghèo ñ n năm
2015......................................................................................................................139
3.3. Gi i pháp hoàn thi n m t s chính sách gi m nghèo ch y u ñ n năm
2015 .....................................................................................................................148
K T LU N.............................................................................................................198
DANH M C CÔNG TRÌNH C A TÁC GI ðà CÔNG B
TÀI LI U THAM KH O
PH L C

3. iii
DANH M C CÁC T VI T T T
BHYT B o hi m y t
CSHT Cơ s h t ng
CTCC Công trình công c ng
CSSK Chăm sóc s c kh e
CT 135 Chương trình 135
GD & ðT B Giáo d c và ðào t o
KCBNN Khám ch a b nh cho ngư i nghèo
KCB Khám ch a b nh
MDGs Các M c tiêu phát tri n Thiên niên k
Lð, TB & XH B Lao ñ ng, Thương binh và Xã h i
NHCSXH Ngân hàng Chính sách Xã h i Vi t Nam
NS Ngân sách
NSNN Ngân sách nhà nư c
Nhóm 1 Nhóm nghèo
Nhóm 2 Nhóm c n nghèo
Nhóm 3 Nhóm trung bình
Nhóm 4 Nhóm khá
Nhóm 5 Nhóm giàu
Quĩ 139 Quĩ khám ch a b nh cho ngư i nghèo
TYT Tr m y t xã
TH Ti u h c
THCS Trung h c cơ s
THPT Trung h c ph thông
UNDP Chương trình Phát tri n Liên h p qu c
UBND y ban nhân dân

4. iv
Vùng 1 Vùng ðông B c
Vùng 2 Vùng Tây B c
Vùng 3 Vùng ð ng b ng sông H ng
Vùng 4 Vùng B c Trung B
Vùng 5 Vùng Duyên h i Nam Trung B
Vùng 6 Vùng Tây Nguyên
Vùng 7 Vùng ðông Nam B
Vùng 8 Vùng ð ng b ng sông C u Long
WB Ngân hàng Th gi i

5. v
DANH M C SƠ ð , B NG BI U
Sơ ñ 1.1: Khung hoàn thi n chính sách..............................................................31
Sơ ñ 1.2: Mô hình logic "chu i k t qu " c a chính sách...................................34
B ng 1.1: H th ng ch s ñánh giá m t s chính sách XðGN ch y u .............39
B ng 2.1: S bi n ñ ng v lãi su t tín d ng ưu ñãi t năm 1996 ñ n nay ..........70
B ng 2.2: H n m c cho vay tín d ng ưu ñãi t năm 1995 ñ n nay....................71
B ng 2.3: K t qu cho vay tín d ng ưu ñãi giai ño n 1996 – 2008.....................72
B ng 2.4: M c ñ ti p c n tín d ng ưu ñãi theo vùng và nhóm ch tiêu.............73
B ng 2.5: Hi u qu c a công tác xác ñ nh ñ i tư ng c a chính sách h tr tín d ng
cho h nghèo .........................................................................................................74
B ng 2.6: T ng h p phân b ngu n v n t ngân sách trung ương qua các năm.83
B ng 2.7: K t qu và k t c u ñ u tư xây d ng các công trình CSHT .................84
B ng 2.8: K t qu h tr v giáo d c cho ngư i nghèo qua các giai ño n..........96
B ng 2.9: M c ñ ti p c n h tr giáo d c theo nhóm chi tiêu và theo vùng.....98
B ng 2.10: Hi u qu c a công tác xác ñ nh ñ i tư ng c a chính sách h tr giáo d c
cho ngư i nghèo ..................................................................................................100
B ng 2.11: K t qu h tr giáo d c phân chia theo vùng t năm 2001 ñ n nay
............................................................................................................................102
B ng 2.12: K t qu th c hi n chính sách h tr y t cho ngư i nghèo t năm
2001 ñ n nay ......................................................................................................110
B ng 2.13: M c ñ ti p c n t i h tr y t theo nhóm chi tiêu và vùng ..........111
B ng 2.13: M c ñ ti p c n h tr y t theo nhóm chi tiêu và theo vùng.........112
B ng 2.14: Hi u qu c a công tác xác ñ nh ñ i tư ng c a chính sách h tr y t cho
ngư i nghèo.........................................................................................................113
B ng 3.1: x p lo i xã và phân c p ñ u tư các công trình CSHT .......................168
B ng 3.2: Khung hoàn thi n chính sách gi m nghèo Vi t Nam giai ño n 2011-
2015....................................................................................................................194

6. 1
L I M ð U
1. Tính c p thi t c a ñ tài
Th i gian qua, Vi t Nam ñư c c ng ñ ng qu c t công nh n ñ t ñư c
thành t u to l n trong công cu c gi m nghèo. ð có ñư c k t qu như v y, chính
ph ñã n l c r t nhi u th hi n b ng vi c ñưa ra m t lo t các gi i pháp trong ñó
có nhóm gi i pháp chính sách t n công ñói nghèo. Ban ñ u ch là m t s các chính
sách ñơn l , sau ñó ñã xây d ng thành chi n lư c XðGN giai ño n 2001- 2010
v i các nhóm chính sách khác nhau nh m t o cơ h i cho ngư i nghèo c i thi n v
thu nh p cũng như c i thi n kh năng ti p c n các d ch v xã h i cơ b n và h tr
ngư i nghèo ch ng ñ v i r i ro, tránh nguy cơ b t n thương.
Vi c tri n khai h th ng chính sách XðGN th i gian qua ñã có tác ñ ng
tích c c ñ n t n công ñói nghèo Vi t Nam. Tuy nhiên, bên c nh nh ng k t
qu , trong quá trình th c hi n, các chính sách cũng d n b c l nh ng b t c p ñòi
h i ph i ñư c hoàn thi n cho phù h p v i th c ti n. ð c bi t, khi bư c sang th
k 21, c th giai ño n 2011- 2015, Vi t Nam s ph i ñương ñ u v i m t lo t
các thách th c m i trong t n công ñói nghèo như: (i) nghèo ñói ch t p trung
m t s vùng có ñi u ki n kinh t xã h i kém phát tri n, trình ñ dân trí th p và
t c ñ gi m nghèo ch m hơn các th i kỳ trư c; (ii) các kho n h tr ưu ñãi cho
nư c nghèo s d n b c t gi m khi Vi t Nam ra kh i danh sách các nư c có thu
nh p th p; (iii) s bi n ñ i khí h u s tác ñ ng nhi u ñ n ho t ñ ng s n xu t kinh
doanh trong ñó có ngành nông nghi p nơi ñang t o thu nh p ch y u cho ñ i b
ph n ngư i dân nông thôn. ð ch ng ñ v i nh ng thách th c này, ñòi h i
Vi t Nam c n xây d ng cho mình m t chi n lư c gi m nghèo trong ñó là m t h
th ng chính sách XðGN có tính kh thi và hi u l c cao hơn.
Mu n v y, ñi u ñ u tiên c n ph i ñánh giá m t cách nghiêm túc các
chính sách ñã và ñang ñư c th c hi n ñ tìm ra nh ng ñi m b t c p. Ti p ñ n,
trên cơ s k t qu ñánh giá, Vi t Nam s hoàn thi n h th ng chính sách
XðGN theo hư ng kh c ph c nh ng ñi m y u và phát huy nh ng tác ñ ng

7. 2
tích c c trong m i chính sách, s a ñ i nh ng chính sách không phù h p, b
sung nh ng chính sách còn thi u ñ h th ng chính sách XðGN tác ñ ng có
hi u qu hơn n a ñ n ngư i nghèo, giúp h kh c ph c nh ng khó khăn ñ có
th t vươn lên thoát nghèo, ñư c hư ng m t cách công b ng nh ng thành
qu c a công cu c ñ i m i. T t c nh ng ñi u này ch có th có ñư c khi ti n
hành m t nghiên c u ñánh giá có h th ng và ñ y ñ quá trình tri n khai th c
hi n các chính sách XðGN Vi t Nam qua các giai ño n.
2. T ng quan nghiên c u
V i m c tiêu h tr chính ph Vi t Nam xây d ng m t chi n lư c t n
công ñói nghèo toàn di n, th i gian qua có r t nhi u nghiên c u trong và
ngoài nư c ñã ñư c th c hi n. H u h t các nghiên c u này ch y u t p trung
vào v n ñ ñói nghèo, ch có m t s r t nh ñánh giá m t chính sách ho c m t
s chính sách trong h th ng chính sách XðGN c a Vi t Nam.
M t nghiên c u ñư c coi là ñ u tiên liên quan ñ n chính sách XðGN
ñó là “nghèo ñói và chính sách gi m nghèo ñói Vi t Nam, kinh nghi m t
n n kinh t chuy n ñ i” c a Tuan Phong Don và Hosein Jalian (1997) [92].
Trong nghiên c u này, các tác gi ñã t p trung phân tích ñánh giá m t s
chính sách gi m nghèo như chính sách ñ t ñai, chính sách tín d ng ưu ñãi cho
ngư i nghèo và chính sách xây d ng CSHT. Nghiên c u ñã ch ra ñư c t m
quan tr ng c a các chính sách gi m nghèo trong công cu c XðGN Vi t
Nam. Cũng vào th i ñi m này, m t nghiên c u khác c a WB ñư c th c hi n
v i qui mô và ph m vi l n hơn “ðánh giá nghèo ñói và chi n lư c” (1995)
[30]. Bên c nh ñánh giá th c tr ng ñói nghèo c a Vi t Nam, nghiên c u này
bư c ñ u ñã h th ng hoá các gi i pháp trong ñó có các chính sách tác ñ ng
ñ n gi m nghèo Vi t Nam. ði u quan tr ng, k t qu nghiên c u cho th y ñ
t n công ñói nghèo không ch các chính sách góp ph n tăng trư ng kinh t mà
c n ph i có các chính sách tác ñ ng tr c ti p ñ n ngư i nghèo. Trong ñó, m t
s chính sách như ñ t ñai, CSHT, giáo d c và y t ñã ñư c ñ c p ñ n. M t

8. 3
nghiên c u c a UNDP cũng ñã ñư c ti n hành ñ ng th i ñó là “Xóa ñói gi m
nghèo Vi t Nam”( 1995) [62]. ði m n i b t trong nghiên c u này ñó là ñã
làm rõ ñư c nguyên nhân gây ra ñói nghèo Vi t Nam và phân tích tác ñ ng
c a các nhóm gi i pháp ñư c th c hi n tương ng v i các nguyên nhân.
Trong ñó, m t s chính sách XðGN như chính sách ñ t ñai, chính sách tín
d ng ưu ñãi, chính sách xây d ng CSHT cũng ñư c ñánh giá khá chi ti t. Có
th nói, trong giai ño n này các nghiên c u trên ñ u có m t ñi m chung là ñã
ñ c p ñ n m t s chính sách liên quan tr c ti p ñ n XðGN và các k t qu
nghiên c u ñó ñã góp ph n quan tr ng cho chính ph Vi t Nam trong xây
d ng chương trình XðGN giai ño n 1998- 2000.
Sau khi tri n khai chương trình XðGN (giai ño n 1998-2000), v i h
th ng các chính sách tr c ti p tác ñ ng ñ n ngư i nghèo, m t lo t các nghiên
c u c a các t ch c phi chính ph ñư c th c hi n v i m c tiêu ti p t c h tr
chính ph Vi t Nam xây d ng chương trình XðGN giai ño n ti p theo. Trong
s ñó, báo cáo “t n c ng ñói nghèo” (2000) [34] c a WB ñư c coi là nghiên
c u ñ u tiên mà trong ñó có ñánh giá tác ñ ng c a h th ng chính sách
XðGN trên ph m vi c nư c. K t qu ñánh giá (tuy m c ñích báo cáo không
ph i tr ng tâm vào chính sách XðGN) có ý nghĩa l n vì ñã ch ra nh ng tác
ñ ng tích c c c a các chính sách cũng như nh ng ñi m b t c p trong m i
chính sách. ð ng th i ñư c coi là m t kênh thông tin quan trong ph c v cho
công tác ho ch ñ nh chính sách trong chương trình XðGN giai ño n 2001-
2005. Bên c nh ñó, các cá nhân cũng ti n hành các nghiên c u ñ c l p, trong
ñó tác gi Nguy n Th Hoa v i ñ tài “T ng quan ñói nghèo và m t s ki n
ngh chính sách XðGN nông thôn Vi t Nam ñ n năm 2010” (2000) [91]….
nghiên c u này ti n hành ñánh giá tác ñ ng m t s chính sách như ñ t ñai, tín
d ng, CSHT, giáo d c và y t cho ngư i nghèo. Dù là nghiên c u c a các t
ch c hay cá nhân nhưng chúng ñ u có ñi m chung như: (i) chính sách ñã
ñư c tri n khai nhưng chưa ñ n ñư c ñúng ñ i tư ng; (ii) nhi u ngư i nghèo

9. 4
chưa bi t ñ n chính sách; (iii) vi c t ch c cũng như ph i h p th c hi n còn
nhi u ñi m b t c p ñã nh hư ng không nh ñ n k t qu th c hi n chính sách.
ð n năm 2000, v i nh ng gì ñã ñ t ñư c trong XðGN ñã khi n cho
nhi u nhà tài tr quan tâm hơn ñ n Vi t Nam. S quan tâm ñó không d ng l i
t p trung ngu n l c nhi u hơn cho công cu c t n công nghèo ñói mà các
nhà tài tr và t ch c phi chính ph ñã ti n hành m t lo t các nghiên c u. ðây
cũng là nh ng năm ñ u tiên trong th c hi n chi n lư c XðGN ñ n năm 2010
Vi t Nam. Vì v y, các nghiên c u ñư c th c hi n nh m ñánh giá ñ tìm ra
ñi m không phù h p trong h th ng chính sách, trên cơ s ñó, ñi u ch nh và
xây d ng chính sách cho giai ño n ti p theo (2006-2010).
ð ñánh giá chương trình XðGN giai ño n 2001-2005, m t lo t các
nghiên c u do các t ch c phi chính ph t i Vi t Nam th c hi n vào năm
2002. ðó là các “ðánh giá nghèo có s tham gia c a c ng ñ ng t i Ninh
Thu n” c a Trung tâm Phát tri n Nông thôn và WB [38], “ðánh giá nghèo
có s tham gia c a c ng ñ ng t i ð ng b ng sông C u long” c a UNDP và
AusAID [65], “ðánh giá nghèo có s tham gia c a c ng ñ ng t i Hà Giang”
c a UNDP [63], “ðánh giá nghèo có s tham gia c a c ng ñ ng t i Qu ng
Tr ” c a B Lð,TB& XH và chương trình h p tác Vi t - ð c v XðGN
[6]…Bên c nh các nghiên c u theo ph m vi h p, WB ñã ti n hành m t
nghiên c u trên pham vi c nư c, ñó là “Nghèo’’ (2003) [35]. Nhìn chung các
nghiên c u này dù ñư c ti n hành ñ ng th i và ñ c l p các ñ a bàn khác
nhau hay trên ph m vi c nư c nhưng ñ u t p trung vào cùng m t s v n ñ
liên quan ñ n các chính sách XðGN ch y u. K t qu các nghiên c u có k t
lu n v tác ñ ng c a chính sách ñ n thành t u gi m nghèo là khá tương ñ ng.
Nh ng v n ñ t n t i trong th c hi n chính sách cũng ñư c phát hi n bao
g m t t ch c ñ n cơ ch th c hi n cũng như ph m vi nh hư ng c a chính
sách còn nhi u ñi m không phù h p v i th c t .

10. 5
ði u ñáng lưu ý ñây, m t s nghiên c u ñ c l p v lĩnh v c c th ñã
ñư c th c hi n. Nghiên c u “C i thi n vi c ti p c n cơ s h t ng thi t y u”
(2002) [48] c a Ngân hàng H p tác Qu c t Nh t B n t p trung vào m t s
CSHT thi t y u như ñi n, giao thông, thu l i và thông tin liên lac. Trong ñó,
nghiên c u ñánh giá tác ñ ng chính sách ñ u tư xây d ng CSHT trên b n khía
c nh là kh năng ti p c n, tính n ñ nh, tính b n v ng tài chính và kh năng
qu n lý. Phát hi n chính mà nghiên c u có ñư c ñó là chính sách ñã c i thi n
ñáng k kh năng ti p c n ñ n các CSHT. Tuy nhiên, tính n ñ nh cũng như
b n v ng tài chính và kh năng còn b c l nhi u y u kém nên ñã nh hư ng
ñ n tác ñ ng c a chính sách. Nghiên c u “Cung c p giáo d c cơ b n có ch t
lư ng cho m i ngư i” (2002) [12] c a B Phát tri n Qu c t Anh t p trung vào
v n ñ giáo d c trong ñó có giáo d c cho ngư i nghèo. Nghiên c u ñã phát
hi n, ngư i nghèo g p r t nhi u khó khăn khi ti p c n giáo d c, ñ c bi t giáo
d c có ch t lư ng. T ñó cho phép k t lu n, chính sách h tr giáo d c chưa
th c s có l i cho ngư i nghèo. M t nghiên c u khác v lĩnh v c y t c a
Ngân hàng Phát tri n Châu Á và T ch c Y t Th gi i (2002) “C i thi n tình
tr ng s c kho và gi m b t b t bình ñ ng”[49] t p trung vào ñánh giá th c
tr ng ti p c n d ch v y t c a ngư i dân, trong ñó chú tr ng ngư i nghèo. V i
nh ng k t qu ñư c phát hi n như ngư i nghèo còn g p nhi u khó khăn, ñ c
bi t b t bình ñ ng trong ti p c n và s d ng d ch v y t , nghiên c u cũng ñã
ñ xu t ñư c m t s ki n ngh quan tr ng cho chính ph Vi t Nam như c n
tăng cư ng giám sát ch t ch và có hi u qu h tr t phía chính ph ñ c i
thi n kh năng ti p c n và s d ng d ch v y t cho ngư i nghèo.
Th i gian qua, các nghiên c u v chính sách XðGN c a Vi t Nam ch
y u t p trung vào ñánh giá k t qu th c hi n chính sách hơn là ñánh giá tác
ñ ng c a chúng. ði u quan tr ng, các nghiên c u này có ñánh giá thì cũng
không theo m t khung ñánh giá chính sách nào. M t nghiên c u t ng quan lý
thuy t ph c v ñánh giá chính sách Vi t Nam ñư c th c hi n năm 2003, ñó

11. 6
là“ ðánh giá chính sách: t phương pháp th c t ñ n thói quen cùng tham
gia” c a Peter Boothroyd (2003) [56]. Trong nghiên c u, bên c nh vi c ñưa
ra khái ni m v ñánh giá chính sách, tác gi ñã gi i thi u các phương pháp
ñánh giá chính sách mang tính k thu t như phân tích chi phí và l i ích, phân
tích tác ñ ng v xã h i và môi trư ng. Ngoài ra, tác gi cũng ñã ñ c p ñ n
phương pháp ñánh giá chính sách có s tham gia. Tác gi Ph m Xuân Nam
v i nghiên c u “ Góp ph n kh o sát m y khía c nh phương pháp lu n ñánh
giá chính sách gi m nghèo” (2003) [56] ñã gi i thi u quá trình ho ch ñ nh
chính sách gi m nghèo Vi t Nam và ñưa ra các cách ti p c n ñánh giá chính
sách, nêu lên ki n ngh k t h p ch t ch gi a vi c ñánh giá chính sách v i quá
trình ho ch ñ nh chính sách ñ các chính sách ñư c ñưa ra trong t t c các
lĩnh v c (kinh t , xã h i…) ñ u có th ñóng góp nhi u hơn cho XðGN. Tr n
Th Vân Anh, v i nghiên c u “V phương pháp ñánh giá tác ñ ng c a chính
sách XðGN và xây d ng chi n lư c XðGN ñ n năm 2010” (2003) [56], ch
y u thông qua phân tích văn b n ñ ñánh giá quá trình ñánh giá chính sách và
ho ch ñ nh chính sách gi m nghèo Vi t Nam. Theo tác gi , vi c ñánh giá
k t qu th c hi n chính sách gi m nghèo ñã ñư c d a trên các ngu n d li u
phong phú, ña d ng do các nhà khoa h c, ñi u tra nghiên c u ñư c, k t h p
v i các ngu n thông tin thu th p tr c ti p t ngư i nghèo và c ng ñ ng
nghèo. Bên c nh ñó, tác gi cũng phát hi n có nh ng trư ng h p chính sách
ñã không ñư c ñánh giá ñ y ñ do nh ng ngư i th c hi n thư ng thiên v
trình bày thành tích mà thi u s phân tích các v n ñ t n t i; quan tâm nhi u
hơn ñ n các ho t ñ ng c th mà thi u chú ý ñ n các v n ñ có tính cơ ch ,
chính sách; quan tâm nhi u ñ n các ngành, các lĩnh v c chuyên bi t mà ít coi
tr ng các v n ñ t m vĩ mô chung. Cũng trong nghiên c u c a mình, tác gi
ñã nêu ñư c m i quan h gi a ñánh giá chính sách và ho ch ñ nh chính sách.
Tác gi nh n ñ nh, vi c ñánh giá chính sách càng khách quan, toàn di n bao

12. 7
nhiêu thì càng có căn c v ng ch c ñ hoàn thi n các chính sách cũng như ñ
xu t các chính sách m i có tính kh thi b y nhiêu.
Trong giai ño n 2006- 2010, ñi m khác bi t so v i giai ño n trư c, các
nghiên c u ñư c tri n khai theo vùng hay trên ph m vi toàn qu c ñư c th c
hi n có ph n ít ñi. Thay vào ñó, các nghiên c u ñ c l p và t p trung vào m t
chính sách nhi u hơn. Tuy nhiên, h u h t các nghiên c u này ph n l n quan
tâm ñ n chính sách y t . M t trong lý do ñ lý gi i ñi u này chính là trong các
chính sách, chính sách y t có nhi u bi n ñ ng nh t. Tác gi ðàm Vi t Cư ng
và các ñ ng s v i ñ tài “Tác ñ ng c a Qũi khám ch a b nh cho ngư i nghèo
ñ i v i h gia ñình t i hai t nh H i Dương và B c Giang” (2005) [22], tác gi
Nguy n Thành Trung và các c ng s v i ñ tài “ðánh giá vi c th c hi n chính
sách khám ch a b nh cho ngư i nghèo mi n núi phía b c” (2006) [51] t p
trung ñánh giá tác ñ ng c a chính sách h tr y t cho ngư i nghèo. Nhi u phát
hi n quan tr ng ñư c th hi n trong hai nghiên c u này như v cơ b n chính
sách có tác ñ ng tích c c ñ n ngư i nghèo nhưng chưa th c s cao vì nhi u lý
do liên quan ñ n cơ ch chính sách, t ch c th c hi n… Cùng trong th i gian
này, tác gi Tr n Tu n và các c ng s ñã th c hi n: “ðánh giá ti p c n c a
ngư i dân v i qu 139 t i ba t nh Yên Bái, Ninh Thu n, và ð ng Tháp” [73].
và tác gi Ph m M nh Hùng cùng các công s ti n hành“Phân tích th c tr ng
chi phí trong ñi u tr n i trú c a b nh nhân nghèo 139 t i 3 b nh vi n Ung
bư u, Nhi, và Ph s n Trung ương” [55]. Các nghiên c u ñã phân tích chi phí
khám ch a b nh c a ngư i dân, và làm rõ tác ñ ng c a các quy t ñ nh 139 và
3310 ñ n ngư i nghèo. Trên cơ s ñó, rút ra các k t lu n ñ nh hư ng chính
sách giúp ngư i nghèo gi m gánh n ng chi phí khám ch a b nh.
Như v y, các nghiên c u nói trên có ñóng góp l n cho công tác ho ch
ñ nh chính sách XðGN Vi t Nam. Tuy nhiên, ñi m y u c a các nghiên c u
này là cơ b n ñ u ñư c ti n hành th i ñi m sau khi tri n khai chương trình
XðGN giai ño n 2001-2005 không lâu (tr các nghiên c u v chính sách y t ).

13. 8
Vì v y, c kho ng th i gian sau ñó, các chính sách XðGN chưa ñư c ñánh giá.
Do th i ñi m ti n hành ñánh giá nên s li u ñư c s d ng ch y u là b s li u
VHLSS năm 2002,2004 và ñi u tra m c s ng dân cư năm 1998. Thêm vào ñó,
ñ n nay ch có duy nh t m t nghiên c u c a UNDP và B Lð,TB&XH ñánh giá
Chương trình XðGN và chương trình 135 (CT 135). Trong ñó có t p trung vào
m t s chính sách như tín d ng, y t , giáo duc, khuy n nông và ñ nh c nh ñ nh
cư, tuy nhiên th i ñi m ñánh giá cũng trư c năm 2005. V i nh ng h n ch trên,
các k t lu n c a nh ng nghiên c u trư c ñây s không ph c v ñư c nhi u cho
ho ch ñ nh chính sách XðGN ñ n năm 2015 Vi t Nam.
Bên c nh các nghiên c u trên, các cơ quan h u quan Vi t Nam, nơi
ch u trách nhi m giám sát th c hi n các chính sách XðGN cũng ñã ti n hành
ñánh giá riêng l t ng chính sách nhưng cũng chưa làm rõ nh ng thành t u
cũng như t n t i c a chính sách. Ph n l n các ñánh giá này m ng n ng tình
hành chính nhi u hơn là m t nghiên c u. Do ñó, k t qu ñánh giá cũng không
ph c v ñư c nhi u cho công tác hoàn thi n chính sách.
Như v y, tính ñ n th i ñi m th c hi n nghiên c u, tác gi nh n th y
v m t lý lu n, ñ n nay chưa có m t nghiên c u nào ñưa ra ñư c m t
khung lý thuy t hoàn thi n chính sách, ñ c bi t là ñánh giá chính sách
XðGN hoàn ch nh. V th c ti n, các cá nhân hay các t ch c phi chính
ph và nhà tài tr dù ñã th c hi n nhi u nghiên c u v ñói nghèo nhưng
liên quan ñ n ñánh giá chính sách XðGN l i r t h n ch . N u có thì cũng
ch là chính sách riêng l ho c t p trung vào m t s chính sách chính thì l i
b h n ch v th i ñi m ñánh giá. ð c bi t chưa có m t nghiên c u nào v a
ñánh giá ñ ng th i nhi u chính sách trong su t ba giai ño n c a chương
trình XðGN (t năm 1998 ñ n nay) ph c v cho công tác ho ch ñ nh chính
sách XðGN ñ n năm 2015.
V i nh ng lý do trên ñây, cùng v i yêu c u th c ti n v ho ch ñ nh
chính sách t n công ñói nghèo cho giai ño n ti p theo (2011-2015), tác gi ñã

14. 9
ch n v n ñ “Hoàn thi n các chính sách xoá ñói gi m nghèo ch y u c a
Vi t Nam ñ n năm 2015” làm ñ tài nghiên c u sinh.
3. M c ñích, ñ i tương, ph m vi, phương pháp nghiên c u và k t
c u c a lu n án
3.1. M c ñích nghiên c u c a lu n án
D a vào khung lý thuy t v t n công ñói nghèo c a WB và phương pháp
ñánh giá chính sách ñói nghèo, lu n án ñã ti n hành ñánh giá chính sách XðGN
nh m ch ra nh ng tác ñ ng tích c c và tiêu c c c a m i chính sách ñ n công
cu c gi m nghèo c a Vi t Nam. Trên cơ s ñó, lu n án s ñ xu t ñ nh hư ng
cũng như gi i pháp hoàn thi n chính sách XðGN c a Vi t Nam ñ n năm 2015.
3.2. ð i tư ng nghiên c u
M c tiêu c a lu n án, thông qua ñánh giá m t s chính sách XðGN
gi m nghèo ch y u ñư c th c hi n th i gian qua, xem xét tác ñ ng c a các
chính sách này ñ n k t qu gi m nghèo Vi t Nam. Do ñó, ñ i tư ng nghiên
c u c a lu n án chính là m t s chính sách XðGN có liên quan tr c ti p ñ n
công cu c gi m nghèo c a Vi t Nam.
3.3. Ph m vi nghiên c u
Có r t nhi u chính sách khác nhau có tác ñ ng tr c ti p ho c gián ti p
ñ n gi m nghèo Vi t Nam, tuy nhiên lu n án ch t p trung vào b n chính
sách ch y u ñó là chính sách tín d ng ưu ñãi cho h nghèo; chính sách xây
d ng CSHT xã nghèo (thu c CT 135); chính sách h tr giáo d c cho ngư i
nghèo và chính sách h tr y t cho ngư i nghèo.
Có hai lý do tác gi ñã l a ch n b n chính sách này làm ñ i tư ng
nghiên c u c a mình.
Th nh t, trong h th ng chính sách XðGN, s xu t hi n c a b n chính
sách trong ba giai ño n c a chương trình XðGN ñã ch ng t t m quan tr ng c a
chúng ñ i v i gi m nghèo Vi t Nam.

15. 10
Th hai, n u d a vào khuôn kh t n công nghèo ñói c a WB thì b n
chính sách này có quan h m t thi t v i ba hư ng t n công ñói nghèo là: m
r ng cơ hôi- trao quy n và an sinh xã h i. Trong ph m vi lu n án, tác gi d a
vào khuôn kh lý thuy t này ñ ch ng minh vai trò c a chính ph trong gi i
quy t ñói nghèo. B i v y, vi c l a ch n b n chính sách ñó là hoàn toàn phù
h p: (i) Hai chính sách h tr tín d ng ưu ñãi cho ngư i nghèo và ñ u tư xây
d ng CSHT vùng sâu, vùng xa chính là nh ng chính sách ñang tr c ti p
mang ñ n cơ h i nhi u hơn cho ngư i nghèo; (ii) chính sách h tr giáo d c
bên c nh giúp ngư i nghèo ch ng ñ r i ro t t hơn thì nó còn có ý nghĩa
nhi u hơn trong viêc trao quy n cho ngư i nghèo. Thông qua h tr giáo d c,
ngư i nghèo ñư c nâng cao trình ñ nh n th c và ki n th c. ði u này khi n
cho h t tin hơn và tham gia có hi u qu hơn trong các ho t ñ ng liên quan
ñ n gi m nghèo; (iii) chính sách h tr y t cho ngư i nghèo chính là t m lư i
an toàn ñ giúp ngư i nghèo ch ng ñõ r i ro do m ñau mang l i.
3.4. Phương pháp nghiên c u
ð ñ t ñư c m c tiêu nghiên c u và làm rõ các n i dung c a lu n án,
tác gi s d ng t ng h p các phương pháp nghiên c u khoa h c như phương
pháp th ng kê, phương pháp phân tích ñ nh tính, các phương pháp phân tích
th c ch ng và chu n t c, các phương pháp suy lu n logic, d n gi i trong quá
trình phân tích…Trong ñó, th ng kê và suy lu n logic, d n gi i trong quá
trình phân tích là hai phương pháp ch ñ o giúp tác gi hoàn thành lu n án.
Phương pháp th ng kê: các s li u s d ng trong lu n án ch y u t hai ngu n
chính là T ng c c Th ng kê Vi t Nam, Văn phòng Chương trình XðGN qu c gia (B
Lð, TB & XH). Ngoài ra, s li u ñư c c p nh t t ngu n c a Ngân hàng Chính sách
Xã h i, B Y t và y ban D n t c và Ban Dân t c (Qu c h i Vi t Nam). ð c bi t,
d a trên chương trình ph n m m x lý s li u Stata 9.1, tác gi tính toán s li u t b
s li u VHLSS 2002, 2004,2006. Toàn b k t qu tính toán ñã ñư c dùng ñ phân tích
và so sánh chu i quá trình th c hi n các chính sách XðGN c a Vi t Nam.

16. 11
Phương pháp suy lu n, di n gi i: d a trên cơ s nh ng s li u th c t thu
th p ñư c cũng như khung lý thuy t v ñánh giá chính sách ñói nghèo, tác gi ti n
hành phân tích t ng chính sách t ñó rút ra nh ng ñi m ñ t ñư c và chưa ñ t ñư c
trong quá trình th c hi n các chính sách XðGN ch y u, ñ ng th i ch ra tác ñ ng
c a h th ng chính sách ñ n k t qu gi m nghèo Vi t Nam. Trên cơ s nh ng k t
lu n ñư c rút ra t phương pháp suy lu n, di n gi i, lu n án ñ xu t các gi i pháp
hoàn thi n chính sách XðGN trong th i gian t i.
3.5. K t c u c a lu n án
Ngoài l i m ñ u, k t lu n, tài li u tham kh o và các ph l c, n i dung
chính c a lu n án ñư c k t c u trong ba chương.
Chương 1: Cơ s khoa h c hoàn thi n chính sách xóa ñói gi m nghèo
Vi t Nam
Chương 2: ðánh giá các chính sách xóa ñói gi m nghèo ch y u c a
Vi t Nam
Chương 3: Phương hư ng hoàn thi n các chính sách xóa ñói gi m nghèo
ch y u c a Vi t Nam ñ n năm 2015
4. Nh ng k t qu chính và ñóng góp c a lu n án
Nghiên c u góp ph n làm rõ và b sung các v n ñ lý lu n và th c ti n v
công tác ho ch ñ nh chính sách XðGN Vi t Nam. Sau ñây là các k t qu và ñóng
góp chính c a lu n án:
Th nh t là h th ng hoá và làm sáng t lý lu n v ñói nghèo cũng như
phương pháp ñánh giá chính sách XðGN. Trong ñó, thông qua ba trư ng phái v i
ba quan ni m ñói nghèo khác nhau v ñói nghèo, tác gi ñã ñi ñ n k t lu n ñ gi i
quy t ñói nghèo Vi t Nam c n quan tâm ñ n t t c các khía c nh c a ñói nghèo.
ði u ñó hàm ý các chính sách XðGN cũng c n bao ph m t cách toàn di n ñ n
các khía c nh ñó. M t ñi m ñư c coi là m i trong lu n án chính là tác gi ñã xây
d ng hoàn ch nh khung lý thuy t hoàn thi n chính sách, trong ñó t p trung vào
khung ñánh giá chính sách XðGN d a trên lý thuy t qu n lý theo k t qu .

17. 12
Th hai là thông qua t ng k t vai trò c a chính ph trong t n công ñói
nghèo, tác gi cũng ñã ñi ñ n k t lu n, chính ph gi vai trò quan tr ng, ñ c bi t
trong vi c ñưa ra các chính sách gi i quy t tính ña chi u c a nghèo ñói. Bên c nh
ñó, v i vi c nghiên c u kinh nghi m c a m t s qu c gia ñã ñư c c ng ñ ng qu c
t ñánh giá cao trong gi i quy t ñói nghèo, lu n án cũng ñã rút ra m t s bài h c
kinh nghi m quí giá cho Vi t Nam. Các bài h c này cũng ñư c ñúc k t theo cách
ti p c n ña chi u c a ñói nghèo.
Th ba là bên c nh h th ng hóa các chính sách XðGN qua các giai
ño n, lu n án ñã t p trung ñánh giá tình hình th c hi n m t s chính sách
XðGN ch y u. Quá trình phân tích và ñánh giá, ñư c d a trên các s li u
c p nh t nh t, ñã ch ra m t ñư c mà m i chính sách mang l i và ñ ng th i
cũng tìm ra các v n ñ b t c p trong tri n khai chính sách cũng như nguyên
nhân c a nh ng t n t i ñó. ðây ñư c coi là cơ s v ng ch c ph c v cho xu t
hư ng hoàn thi n h th ng chính sách XðGN ñ n năm 2015. Thêm vào ñó,
căn c vào khung ñánh giá chính sách ñư c ñ c p trong chương 1, lu n án
cũng ñã ñánh giá ñư c tác ñ ng c a các chính sách XðGN ch y u qua các
tiêu chí tính hi u qu , hi u l c, phù hơp và b n v ng c a chính sách.
Th tư là ñ ñ xu t hư ng hoàn thi n m t s chính sách XðGN ch
y u ñ n năm 2015, lu n án ñã b t ñ u b ng vi c ch ra các thách th c mà
công cu c gi m nghèo th i gian t i Vi t Nam ch c ch n ph i ñ i m t. K t
h p v i k t qu ñánh giá chương 2 cùng v i nh ng k t lu n v thách th c
trong t n công ñói nghèo th i gian t i, lu n án cũng ñã kh ng ñ nh vi c hoàn
thi n chính sách c n tôn tr ng m t s quan ñi m cũng như ñ nh hư ng v
hoàn thi n chính sách. Bên c nh vi c ñưa ra các gi i pháp chung cho hoàn
thi n khâu ho ch ñ nh, th c hi n và giám sát ñánh giá chính sách, lu n án
cũng ñã ñ xu t gi i pháp c th cho b n chính sách XðGN ch y u. Cu i
cùng, lu n án ñã xây d ng m t ma tr n khung hoàn thi n chính sách XðGN
v i mong mu n ñ m b o tính ñ ng b cũng như th ng nh t trong công cu c
t n công ñói nghèo Vi t Nam.

18. 13
CHƯƠNG 1: CƠ S KHOA H C HOÀN THI N CHÍNH
SÁCH XOÁ ðÓI GI M NGHÈO VI T NAM
1.1. Quan ni m ñói nghèo và vai trò c a chính ph trong xóa ñói gi m nghèo
1.1.1. Các quan ni m v ñói nghèo
1.1.1.1. Các lý thuy t v ñói nghèo
ðói nghèo là m t v n ñ ñư c quan tâm c trong th c ti n và lý lu n.
Có r t nhi u nghiên c u v v n ñ này, dĩ nhiên cũng có nhi u quan ñi m b t
ñ ng và gây ra nh ng tranh cãi l n nhưng nhìn chung ñ u coi nghèo ñói là
tình tr ng m t nhóm ngư i trong xã h i không có kh năng ñư c hư ng m t
“cái gì ñó” m c t i thi u c n thi t. S khác nhau v “cái gì ñó” ñã ñư c ñ
c p ñ n ba lý thuy t ch y u ñó là lý thuy t c a trư ng phái Phúc l i,
trư ng phái Nhu c u cơ b n và trư ng phái Kh năng.
Trư ng phái th nh t, ñư c g i là trư ng phái phúc l i, coi m t xã h i
có hi n tư ng ñói nghèo khi m t hay nhi u cá nhân trong xã h i ñó không có
ñư c m t m c phúc l i kinh t ñư c coi là c n thi t ñ ñ m b o m t cu c
s ng t i thi u h p lý theo tiêu chu n c a xã h i ñó. Cách hi u này coi “cái gì
ñó” là phúc l i kinh t c a cá nhân, hay ñ tho d ng cá nhân. Tuy nhiên, vì
ñ tho d ng v n là m t khái ni m mang tính ư c l , không th ño lư ng hay
lư ng hoá ñư c, nên ngư i ta thư ng ñ ng nh t nó v i m t khái ni m khác c
th hơn, ñó là m c s ng. Khi ñó, tăng thu nh p ñư c xem là ñi u quan tr ng
nh t ñ nâng cao m c s ng hay ñ tho d ng cá nhân. Theo cách hi u này,
các chính sách XðGN s ph i t p trung vào vi c tăng năng su t, t o vi c
làm… qua ñó nâng cao thu nh p cho ngư i dân ñ h có th có ñư c m c
phúc l i kinh t c n thi t như xã h i mong mu n.
Quan ni m v ñói nghèo như v y tuy ñư c coi là c n, nhưng chưa ñ
vì ñói nghèo còn bao hàm nhi u khía c nh khác ch không ch riêng thu
nh p. Vì th , trư ng phái th hai, trư ng phái [d a vào] nhu c u cơ b n,

19. 14
coi “cái gì ñó” mà ngư i nghèo thi u là m t t p h p nh ng hàng hoá và
d ch v ñư c xác ñ nh c th mà vi c tho mãn chúng là ñi u ki n tiên
quy t ñ ñ m b o ch t lư ng cu c s ng. Nh ng nhu c u cơ b n ñó bao
g m lương th c th c ph m, nư c, ñi u ki n v sinh, nhà , qu n áo, giáo
d c và y t cơ s , và giao thông công c ng. Trong nh ng nhu c u cơ b n
ñó, nhu c u v dinh dư ng là quan tr ng nh t. ði m khác bi t chính c a
trư ng phái này so v i trư ng phái phúc l i là nó không ñi vào xác ñ nh
m c s ng hay ñ tho d ng cá nhân, mà là m t h th ng các hàng hoá cơ
b n ñư c coi là m i cá nhân có quy n ñư c hư ng. Trư ng phái này b t
ngu n t nh ng nghiên c u ñ u tiên c a nhà kinh t ngư i Anh Seebohm
Rowntree trong nh ng năm 1900 và tr nên ph bi n t th p niên 70. Theo
trư ng phái này, ñ XðGN c n có chính sách c th ñ i v i t ng lo i nhu
c u cơ b n, ch không ch t p trung vào m i vi c tăng thu nh p cho cá
nhân. Thí d , n u giáo d c và y t cơ s có th ñư c cung c p t t nh t qua
các cơ s công c ng thì chính sách c n t p trung vào vi c tăng cư ng kh
năng ti p c n các d ch v công này c a ngư i nghèo. Quan ni m này v ñói
nghèo ñư c ph n ánh r t rõ qua ñ nh nghĩa v ñói nghèo mà H i ngh Qu c
t v v n ñ này t i Thái Lan năm 1993 ñã ñưa ra, theo ñó ñói nghèo là tình
tr ng m t b ph n dân cư không ñư c hư ng và tho mãn nh ng nhu c u
cơ b n c a con ngư i ñã ñư c xã h i th a nh n tùy theo trình ñ phát tri n
kinh t xã h i và phong t c t p quán c a t ng ñ a phương.
M t khó khăn l n nh t ñ i v i quan ni m ñói nghèo theo trư ng phái
nhu c u cơ b n là nhu c u cơ b n cũng thay ñ i tùy theo tu i tác, gi i
tính… và các ñ c ñi m nhân kh u khác, cũng như m c ñ tham gia các
ho t ñ ng c a t ng cá nhân. Vì th , trư ng phái th ba không quan tâm ñ n
nh ng gì thi u ñ tho mãn ñ tho d ng cá nhân hay nhu c u cơ b n c a
con ngư i, mà chú tr ng ñ n kh năng nay năng l c c a con ngư i. Do

20. 15
v y, trư ng phái này còn ñư c g i là trư ng phái [d a vào] năng l c, m i
n i lên t nh ng năm 80 v i ngư i ñi tiên phong là nhà kinh t h c ngư i
M g c n ð Amartya Sen. Theo ông, giá tr cu c s ng c a con ngư i
không ch ph thu c duy nh t vào ñ tho d ng hay tho mãn các nhu c u
cơ b n, mà ñó là kh năng mà m t con ngư i có ñư c, là quy n t do ñáng
k mà h ñư c hư ng, ñ vươn t i m t cu c s ng mà h mong mu n. Theo
cách hi u này, ñi u mà các chính sách XðGN c n làm là ph i t o ñi u ki n
ñ ngư i nghèo có ñư c năng l c th c hi n các ch c năng c n thi t, ñi t
nh ng th r t cơ b n như ñ dinh dư ng, có s c kho t t, tránh ñư c nguy
cơ t vong s m… ñ n nh ng nhu c u cao hơn như ñư c tôn tr ng, ñư c
tham gia vào ñ i s ng xã h i, có ti ng nói và quy n l c. Như v y, trư ng
phái này khác cơ b n so v i các trư ng phái trên ch nó chú tr ng ñ n
vi c t o cơ h i cho ngư i nghèo ñ h có th phát huy năng l c theo cách
mà h t ch n.
N u như còn có s tranh cãi l n gi a các trư ng phái khác nhau v
quan ni m nghèo ñói thì trên th c t khi ñư c h i v ñói nghèo là gì, câu tr
l i dư ng như ñơn gi n hơn. Tuy nhiên, câu tr l i cũng không gi ng nhau
cho các ñ i tư ng ñư c h i. Có m t th c t khi ñư c h i nghèo là gì, các cá
nhân có câu tr l i khác nhau và ña d ng. Có ngư i cho nghèo ñơn gi n ch là
không có ăn hay không có qu n áo ñ m c. Có ngư i l i cho r ng nghèo là
không có nhà , không có ti n ñ ch a b nh khi m ñau, không có ti n ñ cho
con ñi h c ho c nghèo là không dám b c l mong mu n hay ý ki n trong
c ng ñ ng dân cư...
Ngày nay, h u h t các t ch c qu c t như WB, Liên Hi p qu c ñ u
ñã m r ng khái ni m ñói nghèo ñ bao hàm c nh ng khía c nh v năng
l c như Sen ñã ñ xu t. Theo ñó, ñói nghèo g m nh ng khía c nh cơ b n
như sau:

21. DOWNLOAD ĐỂ XEM ĐẦY ĐỦ NỘI DUNG
MÃ TÀI LIỆU: 52787
DOWNLOAD: + Link tải: tailieumau.vn
Hoặc : + ZALO: 0932091562