Phcn bong

Rehabilitation Dept, Hue Col of Med & Phar.
BỎNG VÀ PHCN BỎNG
ThS TÔN THẤT MINH ĐẠT

BM VLTL-PHCN, Trường DH Y Dược Huế
Giải phẫu da
 Da là cơ quan lớn nhất cơ thể
 Da gồm 3 lớp:
 Thượng bì (Epidermis)
 Hàng rào bvệ không có mạch máu.
Chống mất nước, tia cực tím
 Bì (Dermis)
 Gồm 2 lớp
 Các đầu tận cùng thần kinh, các
mạch máu, các tuyến mồ hôi, bã
nhờn, nang lông và các sợi cảm giác
 Mô dưới da
 mô mỡ, các mạch máu lớn và dây
thần kinh

Các chức năng của da
 Duy trì nhiệt độ da
 Sản xuất Vitamin D
 Hàng rào nhằm
 Phòng ngừa mất nước bốc hơi
 Bảo vệ vi khuẩn
 Bảo vệ với môi trường ngoài
 Cảm giác sờ, đau, nhiệt
 Cơ quan bài tiết
 Thẩm mỹ

Một số đặc điểm về tuổi cần lưu ý
 Trẻ em
 Da mỏng, dễ bị tổn thương nặng hơn
 Tỉ lệ Diện tích cơ thể/cân nặng lớn hơn
 Mất nước do bốc hơi nhiều hơn → giảm thể tích
máu
 Mất nhiệt nhanh hơn → giảm nhiệt độ cơ thể
 Đáp ứng miễn dịch chưa trưởng thành → shock
nhiễm khuẩn

 Người cao tuổi
 Da mỏng hơn, dễ bị tổn thương nặng
 Giảm vận động, thời gian phản ứng, thị giác,
thính giác, cảm giác ở bàn tay và bàn chân.
 Có thể có các bệnh lý kèm theo (bệnh tim, đái
tháo đường…), dễ bị các biến chứng hơn.
 Đáp ứng miễn dịch kém → nhiễm khuẩn

Bỏng: Nguyên nhân
 Nhiệt nóng: thường gặp nhất: nước sôi, hơi nước, tiếp
xúc với vật nóng (bàn là…), ga, lửa
 Điện: dây điện hở, chạm điện hoặc sét đánh
 Hóa chất: kiềm, acid mạnh
 Bức xạ: tia cực tím mặt trời, do nghề nghiệp liên quan
đến phóng xạ (y tế hoặc không)
 Do hít: thường gặp là ngộ độc carbon monoxide

Đánh giá mức độ trầm trọng của
tổn thương bỏng
 Phụ thuộc vào:
 Độ sâu của tổn thương
 Tổng diện tích bỏng
 Vị trí
 Tất cả bỏng ở vung mặt, bàn tay, bàn chân, vùng sinh dục
được xem là nặng
 Tuổi bệnh nhân
 Kèm theo bệnh lý nội khoa hoặc chấn thương

Phân loại bỏng
 Theo độ sâu
 Bỏng nông (độ I)
 Bỏng một phần (độ II)
 nông
 sâu
 Bỏng toàn bộ (bỏng độ III)
 Bỏng toàn bộ, sâu (bỏng độ IV)
 Theo diện tích
Tổng diện tích bị bỏng

Bỏng độ I
 ảnh hưởng đến lớp thượng bì
 Dấu hiệu tại chỗ
 Da đỏ, hồng
 Phù nhẹ
 Khô, không nổi nốt phỏng
 Đau, tăng nhạy cảm khi sờ (vd bỏng nắng)
 Bong vảy da chết xảy ra sau bỏng 2-3 ngày
 Lành vết thương:
 Sau 3-5 ngày
 Không tạo sẹo/các biến chứng khác

Bỏng độ II, nông
 ảnh hưởng đến 1/3 lớp bì
 Biểu hiện:
 Da đỏ đến hồng
 Vết thương ẩm
 Các nốt phỏng thành mỏng, chứa đầy dịch
 Phù nhẹ đến vừa
 Rất đau
 2 tuần
 Ít sẹo, có thể thay đổi màu da nhẹ

Bỏng độ II, sâu
 ảnh hưởng một phần lớn lớp bì (không hoàn toàn)
 Biểu hiện:
 Lốm đốm: đỏ, hồng, hoặc vùng trắng
 ẩm, Không có nốt phỏng
 Phù mức vừa
 Đau, thường ít trầm trọng,
 Có thể tự lành 2-6 tuần
 Sẹo lồi/ hình thành co rút
 Xử lý vết thương:
 Điều trị chọn lựa: cắt lọc và ghép da

Bỏng độ III
 ảnh hưởng toàn bộ lớp thượng bì và bì
 Biểu hiện:
 Da khô, cứng như da thuộc
 + Eschar (cứng và không đàn hồi)
 Đỏ, trăng, vàng, nâu hoăc đen
 Phù nhiều
 Không Đau và mất cảm giác khi sờ
 Không tự lành;
mất vài tuần đến vài tháng với ghép da
 Xử trí vết thương:
 Cắt lọc và ghép da

Bỏng độ IV
 Lan quá da đến cơ, gân, xương.
 Biểu hiện:
 đen (khô, cứng như than)
 Eschar cứng, không đàn hồi
 Không có phù nề
 Không đau và không cảm giác khi sờ
 Không tự lành;
mất vài tuần đến vài tháng với ghép da
 Xử trí vết thương:
 Cắt lọc và ghép da
 Thường đòi hỏi cắt cụt với chi

Phân loại bỏng
 Phân loại theo diện tích bỏng
 Phương pháp bàn tay
 Đánh giá nhanh bỏng khu trú hoặc nhiều vị trí
 Lòng bàn tay của bệnh nhân = 1 % tổng DTCT
 Quy luật số 9
 Đánh giá nhanh diện tích bỏng
 Phương pháp Lund-Browder
 Chính xác nhất; dựa theo tuổi
 Có thể dùng cho cả người lớn và trẻ em

Quy luật số 9
184.5
9
1
9
4.5
18
4.5
4.5
9 9
4.5
9 9
4.5
7
4.5
7
18 18
1

Phương
pháp
Lund-
Browder

Xử trí các tổn thương bỏng
 Ba giai đoạn của chăm sóc bỏng
 Hồi sức
 Cấp tính
 Phục hồi chức năng

1. Giai đoạn hồi sức
 24-48 giờ đầu sau bỏng.
 Đặc trưng bởi:
 Nguy cơ các rối loạn đường thở
 Rối loạn tim phổi
 Hạ thể tích máu
 Trường hợp nặng có thể dẫn đến shock

 Mục đích:
 Duy trì chức năng và tưới máu các cơ quan quan
trọng  ABC (đường dẫn khí, thở, tuần hoàn)
 Thái độ:
 Bồi phụ dịch và theo dõi bồi phụ dịch
 Theo dõi tình trạng bệnh nhân và các biến chứng

 Bồi phụ dịch:
 Dung dịch chọn lựa
 Lactated Ringer (LR)
 Công thức Parkland:
 Bồi phụ dịch trong 24 giờ đầu
 4 ml (LR) x % diện tích bỏng x cân nặng (Kg)
 Nửa đầu cho trong 8 giờ đầu
 Nửa còn lại cho tiếp 16 giờ sau

 Lượng giá bồi phụ dịch
 Theo dõi
 Lưu lượng nước tiểu
 Người lớn: > 30 ml /giờ
 Cân nặng hàng ngày
 Các dấu hiệu sinh tồn
 Nhịp tim, HA
 CVP
 Mức độ tỉnh táo
 Các xét nghiệm

 Theo dõi các biến chứng
 Vết thương bỏng
 Nguy cơ nhiễm khuẩn
 là một đe dọa cho đến khi bỏng lành
 Cần theo dõi sát các dấu hiệu của nhiễm khuẩn
 Thay đổi điều hòa nhiệt
 Mất dịch và nhiệt qua vết thương bỏng
 Cần duy trì nhiệt độ cơ thể
 Hạn chế mất nhiệt qua vết thương bằng bao bọc, che chắn

 Mất thăng bằng điện giải
 Tăng Kali máu (do phá hủy tế bào)
 Hạ natri máu (do chuyển dịch vào mô kẽ)
 Mất thăng bằng kiềm-toan
 Toan chuyển hóa (thiếu bicarbonate do mất dịch ra
khoảng kẽ)

 Thận
 Giảm lưu lượng máu thận  giảm độ lọc cầu thận
 Tổn thương mô và phá hủy hồng cầu
 Myoglobin và hemoglobin niệu
= cả hai có thể dẫn đến suy thận cấp
 Tiêu hóa
 Liệt ruột ( Đặt sond dạ dày)
 Loét ( Cho thuốc kháng histamin H2, ức chế bơm
proton)

 Giảm tuần hoàn ngoại biên
 Ba yếu tố chính:
 Eschar, phù do bỏng & bỏng khoanh
= hậu quả là hạn chế dòng máu đến đầu chi, có thể dẫn đến thiếu
máu và hoại tử (chèn ép khoang..).
 Cần đánh giá:
 Mạch, màu sắc da, đổ đầy m/mạch, c/giác và v/động
 Đánh giá siêu âm doppler mạch
 Xử trí
 Rạch Eschar: để phục hồi tuần hoàn chi.
 Nhiều khi cần phải rạch các cân mạc

2. Giai đoạn cấp
 Bắt đầu khi bệnh nhân tiểu được và kết thúc khi
vùng bỏng được che phủ hoàn toàn hoặc vết
thương lành.
 Ưu tiên hàng đầu là chăm sóc xử trí vết thương
bỏng.

Chăm sóc vết thương bỏng
 Rửa vết thương
 Giảm đau trước khi chăm sóc vết thương
 Thủy trị liệu: Natri clorua 9%
 Phun vòi hoa sen hoặc ngâm thủy trị liệu
 Giữ nhiệt độ nước và phòng hợp lý
 Thời gian 20-30 phút
 Không làm vỡ các nốt phỏng (cần hút dịch bằng kim)
 Lau khô bằng khăn

 Kháng sinh tại chỗ
 Silvadene
 Sulfamylon
 Betadine
 Tác dụng làm khô có thể làm dễ lấy eschar

 Che vết thương với băng vô trùng
 Che vết thương bằng vài lớp băng.
 Một số chú ý:
 Băng nhẹ lên vùng khớp để cho phép vận động
 Các vết thương ở mặt, bộ phận SD có thể để hở
 Phải giữ ẩm, tránh chuyển thành vết thương sâu
 Bỏng khoanh: băng từ xa đến gần
 Tất cả các ngón phải được băng riêng biệt
 Giữ tư thế chức năng (bằng nẹp nếu cần), dù
người bệnh khó chịu

 Lấy tổ chức chết (eschar)
 Tại giường hay khi phẫu thuật.
 Các phương pháp:
 Tự nhiên
 Các men của cơ thể và vi khuẩn làm tan eschar; mất nhiều thời
gian
 Cơ học
 Cắt lọc, băng ẩm đến khô, dùng các men
 Phẫu thuật

Xử trí ngoại khoa
 Ghép da
 Lành vết thương tự phát có thể mất hàng tháng ngay cả
một bỏng độ II nhỏ
 Eschar là nơi vi khuẩn dễ phát triển
 Các vết thương cần che phủ để phòng nhiễm trùng, mất
nhiệt, dịch và các chất điện giải
 Do đó, tốt nhất là ghép da với hầu hết các bỏng độ III, IV (nếu
tiên liệu lành quá 3 tuần).
 Sau 72 giờ ghép da mới được thay băng lần đầu
 Cần bất động vùng da ghép
 5-7 ngày (những vùng không chịu trọng lượng),
 10-15 ngày (những vùng chịu trọng lượng, khớp).

Dinh dưỡng
 Các vết thương bỏng tiêu tốn một lượng lớn
năng lượng:
 Đòi hỏi nhiều chất dinh dưỡng, năng lượng để giảm
dị hóa và thúc đẩy lành vết thương.
 Vai trò của một số loại thức ăn
 Vitamin C, A, kẽm, đồng

3. Giai đoạn PHCN
 Bắt đầu từ ngày đầu tiên và có thể kéo dài đến
vài năm
 Mục đích:
 Trợ giúp tâm lý xã hội
 Giúp đỡ lành vết thương
 Duy trì tầm vận động và phòng ngừa hình thành co
rút, sẹo phì đại
 Tăng tiến cơ lực, sức bền và chức năng
 Thúc đẩy tối đa độc lập chức năng

chương trình PHCN bỏng
 Lượng giá toàn diện về thể chất
 Lượng giá và can thiệp tâm lý
 Chăm sóc vết thương và thay băng
 Đặt tư thế đúng
 Các bài tập tầm vận động khớp
 Sử dụng băng ép/áo ép sớm để kiểm soát sẹo lồi, phì
đại.
 tập luyện làm mạnh cơ, sức bền tim phổi
 đảm bảo độc lập chức năng

Phòng ngừa co rút
 Sẹo sẽ phát triển và co rút cho đến khi trưởng
thành (1,5 năm) hoặc đến khi gặp lực đối kháng.
Sự co rút có thể gây ảnh hưởng nhiều đến chức
năng khớp
 Đặt tư thế: duỗi, dạng
 Nâng cao chi để giảm phù nề
 Phòng ngừa tổn thương mô
 Giữ mô mềm ở tư thế kéo dài
 Nẹp
 Tập tầm vận động sớm

Các vùng đặc biệt lưu ý
phòng co rút
 Cổ
 Nách
 Bàn tay
 Cổ chân

Bỏng vùng trước cổ
 Đầu không kê gối gây gập
cổ
 Tập tầm vận động cổ
 Nẹp cổ mềm
 Nếu chịu đựng được: duỗi
quá bằng kê gối dưới vai

Nách
 Đặt tư thế
 Dạng 90 độ (có thể sử
dụng một cái ghế đặt bên
khi nằm)
 Máng nẹp dạng vai
 Tập tầm vận động

Bỏng mu tay
 Nẹp
 Gân bị hở được bất động ở
tư thế chùng để phòng đứt
và biến dạng
 Tập tầm vận động- gập từng
khớp (không nắm chặt) cho
đến khi lành hay ghép da
 Nâng cao bàn tay để giảm
phù nề
 Hoạt động trị liệu

Tư thế tối ưu cho bỏng mu tay

Biến dạng Boutonniere
Đứt gân duỗi

Chỉ định dùng máng nẹp
 Phòng ngừa co rút
 Bảo vệ khớp, gân
 Bất động sau ghép da
 Duy trì tầm vận động đạt được trong buổi tập
hoặc sau phẫu thuật

Tập luyện
 tầm vận động chủ động
 Kéo dãn chậm da co rút
 Có thể sử dụng nhiệt nông nhẹ trước khi kéo dãn
 Kéo dãn bằng tay
 Kéo dãn bằng trọng lượng, máy
 Tập sức bền tim mạch
 Tập chức năng, hoạt động trị liệu

Sẹo phì đại (sẹo lồi)
 Sự tạo sẹo quá mức, nhô
lên mặt da
 Gặp ở cơ địa đặc biệt, bỏng
sâu
 Yếu tố nguy cơ
 Tuổi- tuổi trẻ dễ tạo sẹo do
yếu tố tăng trưởng
 Độ sâu của bỏng- ảnh
hưởng đến lớp bì
 Thời gian lành vết thương
(>21 ngày)
 Cơ địa
 Thức ăn???

Sẹo phì đại và băng ép
 Xử trí: băng ép, áo ép
 Băng, tất, áo đàn hồi được đo
vừa theo bệnh nhân (lực ép tối
thiểu 25 mmHg)
 Giữ ép liên tục lên vết thương
 Khuyến cáo người bệnh:
 Phải mang 23 giờ/ngày
 Cần phải mang đến 1-2 năm

Các biện pháp khác để kiểm soát
sẹo phì đại và phòng co rút
 Thuốc? Contractubex…
 Gel Silastic gicos thể giảm phì đại tuy nhiên
cơ chế chưa rõ
 tiêm corticoid để giảm sẹo lồi
 Laser

 Chăm sóc về tâm lý:
 Cần chú ý đến các nhu cầu tâm lý/cảm xúc
của bệnh nhân tổn thương bỏng. Các vấn đề
tâm lý được xác định trong khi nhập viện cấp
cần được chú ý phù hợp. Các vấn này có thể
có ý nghĩa lớn hơn khi bệnh xuất viện, khi
bệnh nhân bắt đầu quá trình tái hội nhập
cộng đồng.
 Tập luyện thư giãn và hồi tác sinh học có thể
hỗ trợ cho các vấn đề liên quan đến giấc
ngủ, đau, hoặc stress.

Với da đã lành vết thương
 Phòng ngừa chấn thương mới do các kích thích cơ
học (da lúc này rất nhạy cảm)
 Bôi kem làm mềm da vài lần mỗi ngày, xoa bóp da
nhẹ nhàng
 Uống thuốc kháng histamin và băng ép để giảm
ngứa, phù, sẹo phì đại, làm nhanh lành
 Bảo vệ ánh nắng mặt trời, nhiệt nóng (tránh ngâm
lâu trong nước, đặc biệt là nước nóng)

Kết luận
Chăm sóc bỏng:
 Phòng chống shock và các biến chứng hệ
thống
 Chăm sóc tốt vết thương bỏng +/- ghép da
 Phòng ngừa tốt co rút và sẹo phì đại
 Tái tập luyện chức năng sau giai đoạn cấp
 Trợ giúp tâm lý-xã hội.

 Thanks!
 Question?

Phcn bong

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Phcn bong

Similar to Phcn bong (20)

More from Minh Dat Ton That

More from Minh Dat Ton That (14)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Phcn bong