бичих

1. ЧН: Малын халдварт өвчнөөс
урьдчилан сэргийлэх
ЧН: Малыг шимэгч хорхойноос хамгаалж
эмчлэх
ГШҮ: Малын гадаад шимэгч хорхойтой
тэмцэх

2. Малын гадна шимэгч
 Шар ширх
 Хөх ширх
 Хачиг
 Хувалж

3. Малын гадна шимэгч
 Хавар 4-р сарын эхнээс 6-р сарын дунд үе
хүртэл малд ХАМГИЙН ИДЭВХТЭЙ
шимэгчилнэ. Хачгийн биологийн онцлог нь
малын цус сорсон эмэгчин хачиг хувалз
болж газар унан, хашаа саравч, бут
сондуул, дэрс зэрэг нөмөр газар бараадан
өндгөө шахаад үхнэ. Нэг эмэгчин хачиг
буюу хувалз 2,5-15000 өндөг гаргана.
Байгалийн шалгарлаар эдгээр өндөгний
4/3 нь амилахгүй гэвэл 1000-1500 хачиг
гарна. Эдгээр хачигны 50% нь эр гэж үзвэл
500-750 хачиг эвсэлд орж, малд асан цус
сорж хувалз болно.

4. Хор хохирол
 Хачиг нь малын арьсыг их гэмтээдэг
тул тааварлаг чанар алдагдана. Тарга
тэвээрэг муудах зэргээс гадна , хачиг
нь малд цусны паразитыг халдаадаг
бөгөөд ингэснээр тухайн малд дахиад
өөр шинэ өвчлөлийг бий болгох зэрэг
олон хор хохирлыг учруулдаг.

5. Тэмцэх арга:
 Манай малчид хачиг хувалзыг түүж
хаядаг буруу аргыг сонгодог. Аль
болох хувалзыг хайчаар хайчлах,
хачиг хувалзаас эмчлэн сэргийлэх
зориулалтын эм бэлдмэл тосон
түрхлэг зэргийг хэрэглэ, ивомекийг
тарих, мөн малчид хачгийг тэнгэрээс
унадаг гэсэн буруу ойлголттой байдаг.
Өлөн хачиг нь бүрэг дулаан өдөр дэрс
өвс бутанд авирч малд асдаг. Иймээс
дэрстэй нам доор газар малаа
бэлчээхгүй байх хэрэгтэй.

7. Саркоптоз, псороптоз, хориоптоз, демодекоз (
акариформес, саркопитимес, ориватей ) зэрэг
хачгаар үүсдэг ужиг явцтай, төрөл бүрийн малд
янз бүрийн шинжээр илэрдэг өвчин юм.
 Үүсгэгч:
хамууны хачгийн хөгжил нь төрөл зүйлээсээ хамаараад
3-14 хоногт авгалдай, хүүхэлдэйн үе шатуудыг дамжин
бие гүйцнэ. Гадаад орчны температур болон чийг их
байх тусам хачгийн үржилд сайн нөлөө үзүүлнэ.
 Шинж тэмдэг:
Хамуу өвөл хаврын улиралд тохиолдоно. Энэ нь арьсны
гадаргууд хачиг үржих, паразитлахад таатай нөхцөл нь
болно. Зуны улиралд хачиг арьсны гүнд орж ичмэл
байдалд орж байгаад нарны илч буурч, чийглэг ихсэх,
өвөл хаврын улиралд илүү тохиолдоно. Өвлийн
улиралд хонины зоо нуруу, сээр хүзүүний ноос цантах,
зулгарах, мал шөргөөх, шүдээрээ маажих зулгаах
шинжүүд илэрнэ.

8. Хор хохирол
Малын үс, ноос унах, гарц нь багасах,
турж эцэн амьдын жин буурна.
……….Хамууны эмчилгээнд өндөр
үнэтэй эм бэлдмэл авахад эдийн
засгийн хохирол ихээр учруулна.
Ялангуяа хохь хамууны үед
эмчилгээний зардал өндөр ноос
ноолуурын гарц эрс буурдаг тул
малчдын орлогод муугаар нөлөөлнө.

9. Эмчлэн сэргийлэх тухай:
өвөл хонь ямааны үс ноос цантаж байгаа
эсэхийг ажиглах хэрэгтэй. Хэрэв дээрх
шинж илэрвэл нийт сүргийг ивомекээр
зохих зааврын дагуу тарина. Хамуурч
байгаа хонь, ямаанд тусгай тэмдэг тавьж 7
хоногийн зайтай2-оос доошгүй удаа
ивомеоээр тарина. Учир нь эхний
тарилтанд амьд хачиг үхэж хачгийн
өндөгнүүд үлдсэн байдаг. 5-7 хоногт
тэдгээр өндөгнүүд боловсорч бие гүйцсэн
хачиг болдог тул 7 хоногийн зайтайгаар 2
удаа тарих зайлшгүй шаардлагатай.

10. Бог малд тохиолддог хамуу
 малчид маагуу буюу нойтон хамуу,
хуурай хогжруут хамуу буюу хохь
хамуу гэж хэрлэдэг. Хохь хамууг
эмчлэхдээ ивомек болон Дельтамон ,
Амитраз, Флюметрин зэрэг
бэлдмэлүүдтэй хослуулан хэрэглэвэл
үр дүн хурдан бөгөөд илүү сайжирна.
Мөн зуны улиралд бог малын
угаалганд хамруулах хэрэгтэй.

12. Хамуу өвчнөөс урьдчилан
сэргийлэх
 Хамуу өвчнөөс урьдчилан
сэргийлэхийн тулд мал хамуурч
байсан өвөлжөө, хаваржаа,
намаржааны өтөг бууц, хашаа
саравчыг хлорфос, хлорын шохой,
хлорамин, креолины уусмал зэргээр
ариутгах хэрэгтэй.