1. Байгууллагын харилцаан дахь урам түүний үнэ цэнэ
Г.Ариунболд
ШУТИС,КТМС
Төрийн захиргааны менежмент,III курс
E-mail: g_ariunbold@yahoo.com
Хураангуй
Аливаа байгууллага зорилгодоо хүрэхэд хүний нөөцийн асуудал чухал
нөлөөтэй.Ажлын төлөө сэтгэлтэй, чадварлаг, идэвхи зүтгэлтэй ажилтан бол
байгууллагадаа
баялгийг
бий
болгож
хөгжлийг
авч
ирдэг
гол
хүчин
байдаг.Ажилтан бүр ажлаа хийх хүсэл эрмэлзэлтэй байж сая байгууллага
амжилтанд хүрдэг нь амьдрал практикаас харагдаж байна.Тэгвэл тэр ажлаа гэх
сэтгэлийг бидний өдөр тутам хэрэглэдэг атлаа анзаардаггүй, жижиг зүйл гэж
ойлгогддог боловч асар их
хүч чадал, сэтгэлийн дэм хайрлаж чадах зүйлс та
бидэнд байгаа гэдгийг харуулах гэсэн юм.
Түлхүүр үг
Урам/настроен/, хүний нөөц, албан хаагчийн сэтгэл зүй, инээмсэглэл, хайр
халамж, гэр бүл,комплимент.
Оршил
Бусдын урам зоригийг хөгжөөх тухай үзэл санаа өнөөг хүртэл баялаг түүхийг
хуримтлуулан хөгжиж ирсэн. Анх Ф.Тейлор (1856-1915) үйлдвэрлэлийн үр ашгийг
дээшлүүлэхийн тулд, хүмүүс хоорондын харилцан хамаарлыг системтэй судлаж,
шинжлэх ухааны менежментийн аргыг боловсруулснаараа нэрд гарсан.Тейлор
бүтээлдээ
хүний
хүчин
зүйлийг
хөндөөгүй
нь
Мэри
Паркер
Фолетийг
менежментийн, түүний дотор менежер ажилтны хоорондын харилцааг судлах
боломж олгосон юм. Улмаар түүхэнд “Хоторны туршилт” гэж алдаршсан 1924-1932
онуудад Хоторн хотын Western Electric компанид хийсэн цуврал туршилтийг
судлаачид хийж ажлын бүлэг, менежерийн санаа сэтгэл, хүсэл эрмэлзэл, зан үйл
байгууллагын оршин тогтнохуйн үзүүлэлтэнд нөлөөлж болохыг нотолсон юм.

2. Байгууллага дахь зан үйлийг ойлгох нь нарийн чимхлүүр бөгөөд ажлын
үзүүлэлтийг дээшлүүлэхэд нөлөөлдөг болох нь судлаачдад нэгэнт ил болсон.
Одоо үед удирдлагын уламжлалт арга барилаас салж хүнийг дээдэлсэн, ажилтан
бүрийг шүтсэн тогтолцоог хэрэглэх болжээ.Дектатур, албадлага, шахалт үеэ
нэгэнт илээжээ.Анхааралтай байгаарай дарга ирж явна гэх сэтгэхүй түүх болж.Нэг
нэгнийгээ хайрласан хүндэтгэсэн систем ноёрхох болж.Угаас хүн энэ ертөнцөд
хүнээр хүндлүүлэх “хэн нэгэнд” хэрэгтэй гэдгээ мэдрэх хүсэл эрмэлзэлтэй
байдаг.Үнэлэгдэх хүсэл эрмэлзэл нь хүн төрөлхтөний биологийн бус оюун ухааны
өлсгөлөн байдаг.Хүн бол сэтгэлийн амьтан юм.Тийм ч учраас дэлхийн олон
алдартай
компаниуд
байгууллагуудад
хүний
үүнийг
нөөцөөрөө
илүү
өргөн
хөгжсөн
байдаг.Ялангуяа
хэрэглэдэг.”Жененрал
японы
моторс”,
”Honda”,”Форд”,”Sony”тэрчлэн ”IBM”,”J&J”,”Nissan motors” энэ бүгд байгууллагаа
нэгэн гэр бүл болгож ажилтан бүртэй өрхийн хүндэт гишүүний хувьд харьцаж
чадсан.Тэдний амжилтын нууц тун энгийн.Тэд ажиллагчтайгаа энгийн харилцаа
тогтоож байгууллага дээрээ гэртээ байгаа юм шиг сэтгэгдэл төрүүлж чадсанд
оршино.Ажиллагчид бол өглөө ирээд, орой буцдаг малdetern биш гэдгийг
мэдрүүлж ажилдаа ирэх ирмүүн сэтгэлийг,ажилдаа хорогдох сэдлийг бий болгож
чадсанд тэдний амжилт оршино.Энэ бүхний нууц нь юу байваа?Яаж ажилагсдыг
маргааш өглөөг хүлээх догдлолыг бий болгож чадваа?Энэ тун энгийн.Бидний өдөр
тутамдаа хэрэглэдэг атлаа анзаардаггүй зүйлсийг л ил болгож өдөр тутамдаа
хэрэглэж чадсанд л оршино.Энэ бол хүнд урам зориг өгөх тухай асуудал яах
аргагүй мөн.Бид үүнийг мэдэхгүй биш мэднэ.Оросоор “настроен”
гэдэг ч
монголчлоод “настр” гэж ярьдаг чинь энэ. Шоргоолж хэдий жижиг ч өөрөөсөө арав
дахин
хүнд
юм
өргөдөгтэй
адилаар
байгууллагын
харилцаанд
тэр
бүр
анзаарагддгүй урмийн асуудлыг хөндөж түүнийг амьдрал практикт хэрэглэснээр
ямар ашигт үр дүнд хүрч болохыг энэ илтгэлээр харуулахыг зорилоо.
Хөгжлийн түлхүүр
Мотиваци бол идэвхитэй зан үйлийг өдөөх, тодорхой түвшинд тогтоон барих
үйл явц гэж удирдахуйн ухаан тодорхойлдог. Харин сэтгэл судлалын шинжлэх
ухаанд мотиваци бол зан үйлийг тодорхойлогч дотоод гадаад хүчин зүйлийн
систем гэж үздэг. Мотивацийн үр дүн бол урам зориг юм. Яах гэж мотивац хийдэг
вэ? Ажиллагсаддаа урам зориг өгөх гэж өөрөөр хэлбэл ажиллах эрч хүч, энерги,
хүч чадлыг өгөх зорилготой гэсэн үг.

3. Урам нь хүний сэтгэл мэдрэмжийн амьдралын нэг хэлбэр юм. Урам үлэмжийн урт
удаан тогтвортой эсвэл үлэмжийн богино хугацааны тогтворгүй шинжүүдээр
илэрдэг. Урам нь хүний амьдралын явцад үүсч бий болдог бөгөөд сэтгэцийн
үзэгдлүүдийн
хөгжилд
янз
бүрээр
нөлөөлдөг.
Сэтгэцийн
хөдөлгөөнтэй
харьцуулахад урам нь ямар нэгэн тодорхой объектод чиглэсэн (өнгөрсөн, одоо,
ирээдүй) ямагт тодорхой шалтаг шалтгаанаар үүсч бий болдог юм. Урам нь сэтгэл
мэдрэмжийн суурь дээр үүсдэг ба динамик хөдөлгөөний зан байдлын чанар юм.
Урам нь хүний хэрэгцээ хангагдах, эс хангагдах үйл явцтай нарийн холбоотой.
Менежерийн хамгийн гол үүрэг бол ажилтнуудтайгаа эрүүл саруул
харилцааг бий болгоход чиглэх ёстой гэж үздэг. Ажилтанд байгууллагын зорилгод
хамааралтайгаа
ойлгож
үүрэг
зорилгоо
бүтээлч
санаачлагатай
биелүүлэн
идэвхижүүлэлт урамшуулалт хүртэж байх ажлын тийм орчинг менежер бүрдүүлэх
учиртай. Ажилтан сэдэлтэй байж байгууллагын тавьсан зорилгыг хэрэгжүүлдэг.
Менежерийн үүрэг бол тэднийг хянах бус, дэмжиж туслах, зөвлөх замаар ажлын
нөөц бололцоог баталгаатай бүрдүүлж, байгууллагын зорилтыг хэрэгжүүлэхэд хүн
бүрийн оруулсан хувь нэмэр бүтээмж амжилтыг нь үнэлэх явдал байдаг.
Байгууллагынхаа хүний нөөцийн потенциалыг бүрэн дайчлахын тулд удирдагч нь
бусдыг урмаар мялаан сэтгэлийг бадраах мэдлэг, туршлага, ур чадвар сайтай
байх хэрэгтэй. Компаний дотор нэг гэр бүлийн шинжтэй нэгдмэл мэдрэхүйг
төрүүлэх өөрөөр хэлбэл ажилтнууд менежерийн хувь заяа нэгдмэл нэг сэтгэл зүйг
бий болгох хэрэгтэй. Хүн бүр гэр бүлийнхэндээ хайртай байдгийн адилаар, тэр
хайраасаа урам авч чаддагийн адилаар байгууллагаасаа ч бас урам зоригийг авч
чадна. Яагаад гэвэл байгууллага бол нэгэн гэр бүл мөн. “ Та хичнээн овсгоотой,
ухаантай, азтай байгаад ч компаний ирээдүй зөвхөн таны болон хөлсөлсөн
хүмүүсийн чинь гарт байдаг гэдгийг бүү мартаарай. Өөрөөр хэлбэл компаний хувь
заяаг хааш нь л бол хааш нь эргүүлэгчид нь тэнд ажиллагсад юм” гэж алдарт Сони
пүүсийн захирал Морита Акио хэлсэн байдаг.
Энэ бол байгууллагад ганц менежер, удирдагч нар урмийг түгээн сэтгэлийг
хөдөлгөж идэвхижүүлдэг бус ажилтан бүрийн харилцаа, сэтгэлзүйтэй холбоотой
гэсэн товч санаа юм.”Хүн бол нийгмйн амьтан,түүний амьдрал нь олон
нийтээсээ,бүлгээсээ тусгаар байх утга учиргүй,боломжгүй бөгөөд тэдгээртэй тэр
хамгийн олон янз бүрийн харилцаа хандлагаар холбогддог. ” Ромен Роллан
Урмийг менежер болон дээд албан тушаалтнаас авах урам,хамт олноос авах
урам,өөрөөсөө авах урам гэж хувааж болно.

4. Ìåíåæåð
áóþó äýýä
àëáàí
òóøààëòàí
Óðàì çîðèã
ªºðººñºº
Менежер
албан
тушаалтнаас ирэх урам
Õàìò îëîí
буюу дээд
Бид бүгдээрээ л хүүхдүүд аав ээжийнхээ хандлага, зуршил,айдас мөн
сонголтуудыг ямар хурдан сурдгийг анзаарч ажигладаг.Учир нь тэд дууриах
замаар суралцдаг.Томчууд ч мөн адил ийм замаар суралцдаг.Ажиллагчдын
хандлагыг ажиглаж менежер болон удирдах албан тушаалтантай харьцуулахад
удирдагч хэрвээ ууртай,байж ядсан,түгшүүртэй бол хажуу дахь хүмүүс нь мөн л
тийм байдалтай байдаг байна.Харин ноён удирдагч зан сайтай байвал ажилчид нь
ч гэсэн аятайхан мөн тийм байдалтай байдаг.Бидний захиргаанд ажиллаж байгаа
хүмүүсийн ажилдаа хандах хандлага нь бидний ажилдаа хандах хандлагын шууд
тусгал байдаг.Амжилтанд хүрэгсдийн цорын ганц онцлог болох урам зоригийг
анхааралтай ажигла.Хэрвээ та урам зоригтой байвал эргэн тойрны хүмүүс ч мөн
адил тийм л байх болно.Хүн яагаад урам зоригтой байдаг вэ?Их хялбар ердөө л

5. урам зоригтойгоор бодож сэтгэх хэрэгтэй.Дотроо өөдрөг,урагш тэмүүлэх хүсэл
эрмэлзлийг бий болго.Та юу бодож байгаа бол түүн шигээ л байх болно.Урам
зоригийн тухай бодвол урам зоригтой байх болно.Чанартай сайн ажил хийнэ гэж
бодож байгаа бол хийх гэж байгаа ажилдаа урам зоригтой ханд.Бусад хүмүүс таны
бий болгосон урам зоригийг мэдэрч та ажлаа дээд зэргийн чанартайгаар гүйцэтгэх
болно.Хэрэв бид сөрөг өнгө аястайгаар хандвал,ажилладаг байгууллагаа байнгын
үрэлгэн байдал,тийм бараа таваар ,хугацаа мөн түүнтэй төстэй зүйлсээр
дүүргэчихвэл тантай ажиллаж байгаа хүмүүсээс юу хүлээж болох вэ?Орой ирж,эрт
явах нь тэдний хувьд зуршил болж хувирна.Бидэнтэй хамт ажиллагсдын ажилдаа
зөв сэтгэхүйгээр хандах нь зөвхөн ийм замаар л хэрэгжинэ.Хамт олныг
толгойлохоор өргөн халзан духтай,линзэн шилтэй нас тогтсон хүн ирвэл энэ хүн
ажил амьдралын арвин их туршлагатай мундаг эр байх гэсэн сэтгэл олон түмэнд
төрдөг.Лувсанцэрэн,Данзанчойнхор гэсэн сүртэй нэр хүртэл тэдний сэтгэл
санааанд нөлөөлнө.Гэвч таны хэн байх нь хамаагүй гагцхүү ажилчдаа ойлгож
тэдгээрт үлгэр дууриалал өгч чадахуйц байх ёстой.Би бол бурхан гэдэг үзлээсээ
салах хэрэгтэй.Ажилчдаа үнэлж тэдэнтэй ойр дотно байх хэрэгтэй.Гэтэл зарим
албан газруудыг харж байхад ажилд авахаасаа эхлээд хүйтэн хөндий харьцааг
бий болгож байх юм.
Хамт олноос ирэх урам
Байгууллагын амжилт тэнд ажилагсдын хамт олны сэтгэл зүйгээс ихээхэн
хамаардаг.Хамт олон эв нэгдэлтэй, нэг зорилгын төлөө санаа нэг байж чадвал
ямар ч амжилтанд хүрч болохыг түүх гэрчилнэ.Удирдагчаас ирж байгаа урмийг
хамт олон хүлээн авч бас түүнийгээ ажил алба,ахуйн амьдралдаа
хэрэглэж
байдаг.Хамт олны гол үүрэг бол нэгэн гэр бүл шиг эв санаа нэг байхад оршино.
“Бид
хүмүүс
зөвхөн
мөнгөний
төлөө
хөдөлмөрлөдөггүй
гэдгийг
ойлгоцгоодог.Хэрэв та хамт олныг урамшуулахыг хүсч байгаа бол мөнгө хамгийн
үр ашигтай хэрэгсэл биш гэдгийг бодолцвол зүгээр.Хүмүүсийг урамшуулахын тулд
тэднийг гэр бүлийнхээ гишүүд болгох хэрэгтэй бөгөөд тэдэнтэй өрхийн хүндэт
гишүүний хувьд харьцах явдал юм.”гэж алдарт “Сони”пүүсийн захирал Морита
Акио хэлсэн байдаг.
Хамт олон бол нэгэн гэр бүл мөн.Хүн бүр гэр бүлийнхэндээ хайртай байж
өөриймсөг хандаж чаддаг шигээ байгууллага гэдэг гэр бүлдээ ч бас тэгэж хандаж
байх ёстой.
Өөрөөсөө авах урам

6. Хувь хүн бүрийн урам зоригоос удирдагчийн, хамт олны урам зориг
яригдана. Аливаа хүнийг урам зоригтой байлгах хэдэн арга байдаг.
1. Тухайн сэдвийг гүн гүнзгий ойлгосон байх явдал юм.Огт сонирхдоггүй
зүйлсээ жагсаан бичээд би түүний талаар хир мэдлэгтэй гэдгээ бодоод
үз.Мэдээж энэ тал дээр бид мэдлэг хомс байдаг.Тийм учраас л урам
зориггүй байгаа юм.
2. Өөрийгөө өдөр бүр хэд хэдэн удаа зоригжуул.Тольтойгоо,өөртэйгээ яриад
үз.Өөртөө итгэлтэй бай.
3. Хийдэг бүх зүйлдээ цог золбоо нэм.Гар барихдаа хүртэл”Тантай уулзсандаа
би их баяртай байна.”эсвэл”таныг дахиад харсандаа би их баярлаж
байна”гэдгийг
илэрхийлдаг
байг.Инээмсэглэл
тань
үнэн
сэтгэлийнх
байг.Баярлалаа гэдэг үгээ үнэн сэтгэлээсээ хэл.Баярлалаа гэдэг үгээ “Маш
их баярлалааааа”болго.
4. Хамт ажилладаг хүмүүстээ сайн мэдээ дуулга.Тэднийг зоригжуул,боломж
гарах бүрт магт.Тэдэнд байгууллага дахь сайн сайхан зүйлсийн тухай
ярь.Асуудал бэрхшээлүүдийг нь сонс.Тэдэнд тусал.Хүмүүсийг зоригжуулбал
та тэдний дэмжлэгийг авах болно.Хийсэн ажилд нь зориулж тэдэнд баяр
хүргэ.Тэдэнд итгэл найдвар өг.Тэдэнд итгэдэг,амжилтанд хүрнэ гэдэгт нь
итгэлтэй байдаг гэдгээ ойлгуул.
Олон тооны хүмүүсээс асуулгын судалгаа авахад урам зориг сайтай байхад
нөлөөлдөг дараах хүчин зүйлүүдийг дурдсан байна.

7. Урам өгөх хөшүүрэг, арга механизм
Арга механизм
Õ
º
ø
¿
¿
ð
ý
ã
-Цалин
-Урамшуулалт
-Магтаал сайшаал
-Орчин
-Уур амьсгал
-Инээмсэглэл
-Мэндлэх ёс
-Хайртай хүнтэйгээ байхдаа
-Хүнд туслахад, хүнээс тус авахад
-Сайхан хувцасласан үедээ
-Дуртай юмаа хийх үедээ
-Сайхан дуу сонсоход
-Хүнийг сонсоход
-Бэлэг авахад
-Жаргалтай хүмүүсийн дунд байхад
-Найзуудынхаа дунд байхад
-Өөрийн биеийн ба сексийн гоо сайхнаар
бусдыг татах байдлаа мэдрэх
-Үнсэлт
-Хайр дурлалаа илчилсэн үгийг сонсох
-Өөрийгөө хүндтэй хүмүүсийн нэг гэдгээ
мэдрэх үед
-Бэлгийн тааламжтай жирийн харилцаа
-Бусдыг баясгаж баярлуулах
Эдийн засгийн
Нийгэм,сэтгэл зүй

8. -Шинэ найз нөхөдтэй болох
-Багын хуучин найзтайгаа уулзах
-Өөртөө итгэлтэй байх
-Ямар нэг ажлыг төлөвлөх ба
зохион байгуулах
-Санаагаа зөв илэрхийлэх
-Аялал зугаалганд бэлтгэх,төлөвлөх
-Шинэ мэдлэг чадвар эзэмших
-Ажлыг чанартай хийж гүйцэтгэх
Зохион байгуулалтын
-Амттай хоол
-Гэрийн амьтан тэжээж өсгөх
Бусад
Урмыг залж жолоодон
хүнийг удирдана
Үр дүн
Зарим өргөн хэрэглэгддэг хөшүүргүүд:
Инээмсэглэл
Инээмсэглэл хүнд их хүч чадал өгдөг гэдгийг олон хүн сонссон байдаг.
Инээмсэглэл бол өөртөө итгэх чадварын дутууг нөхөх гайхамшигт эм гэцгээдэг.
Хүмүүс үүнд одоо болтол итгэдэггүй. Учир нь тэд айж байх үед инээмсэглэх нь
ямар нөлөө үзүүлдэгийг хэзээ ч туршиж үзээгүй байдаг. Туршаад үз. Ялагдсан юм
шиг санагдаж байх яг тэр үедээ нүүр дүүрэн инээмсэглэ. Инээмсэглэл өөртөө
итгэхэд тань туслах болно. Нүүр дүүрэн инээмсэглэл айдсыг үгүй хийж, эргэлзээг
арилган, гутрангуй байдлыг устгадаг. Инээд үнэхээр эрэмдэг мэдрэмжүүдийг
эмчлэхээс илүү зүйлийг хийдэг. Үнэн сэтгэлийн инээд бусдын хөндий хүйтэн
байдлыг тэр дор нь арилгадаг. Хэрэв та үнэн сэтгэлээсээ нүүр дүүрэн
инээмсэглвэл таны өөдөөс хүн уурлаад байж чадахгүй. Инээмсэглэл нь: “Та надад
таалагдаж байна, та надад аз жарагал авчирлаа, би таныг харах дуртай байна”
гэж хэлдэг билээ. Хэрэв хүмүүс тантай уулзахдаа сэтгэл ханамжтай байгаасай гэж
хүсвэл та тэдэнтэй уулзахдаа баяр хөөрөө илэрхийлж байх ёстой. Сэргэлэн цовоо
ярьж байгаа юм шиг үйлдэх хэрэгтэй. Аз жаргалыг олох найдвартай арга нь
өөрийнхөө санаа бодлыг хянах явдал юм. Аз жаргал нь та аливаа зүйлийг хэрхэн
үнэлж байгаагаар тодорхойлогдоно. Ихэнх хүмүүс өөртөө итгүүлсэн учраас аз
жаргалтай байдаг. Авъяастай, шударга, ажилсаг хүний дүрийг төсөөлж эгнэгт
санаж явбаас аажимдаа тийм хүн болоход тус болно. Бодол юу юунаас чухал.
Зоримог шулуухан, хөгжөөнтэй зан чанарыг эрхэмлэнэ. Инээмсэглэл нь үнэ

9. төлбөргүй атлаа ихийг бүтээдэг. Тэрээр авч байгаа хүнийг баяжуулдаг атлаа өгч
байгааг нь үгүйрүүлдэггүй. Тэрээр хоромхон зуур болж өнгөрөх боловч заримдаа
насан турш мартагддаггүй. Инээмсэглэл бол орон гэрт аз жаргал авчирч, ажил
хэрэгт тус дөхөм болж үерхэл нөхөрлөлийг бэхжүүлнэ. Тэрээр ядрахад амралт,
гунихад гэрэл гэгээ, зовоход эм, тэрээр худалдагдахгүй, тэрээр гуйгдахгүй,
зээлэгдэхгүй, хулгайлагдахгүй. Учир нь үүнийг өгөөмөр сэтгэлээсээ өгөхөд сайхан
байдаг. Нүүр дүүрэн инээмсэглэвэл таны “Аз жаргалтай өдрүүд” эргээд ирчихсэн
юм шиг л санагдах болно. Хагас хугас инээмсэглэсэн аядах нь гүйцэд үр дүн
өгөхгүй. Шүдээ харагдтал нүүр дүүрэн инээмсэглээрэй. Энэ нь баталгаат үр дүнд
хүргэх болно. “Тийм л дээ гэхдээ айсан эсвэл уурласан үедээ инээж чадах юм шиг
санагдахгүй л байна” гэсэн үгийг олон удаа сонссон. Мэдээж ийм үед инээх нь
хэний ч хувьд хялбар биш. Хамгийн гол нь өөрөө өөртөө “Инээмсэглэ” гэж тушаах
явдал юм. Тэгээд инээмсэглэ. Инээмсэглэлийн хүч чадлыг ашигла. “Нүүрэндээ
инээмсэглэл тодруулж чаддаггүй хүн дэлгүүр нээх хэрэггүй”.
Магтаал, сайшаал
Харилцаа бол байгууллагын гол холбох “судас” нь юм. Нэгэн зорилгод
хүрэхээр хамтран ажиллаж байгаа олон нэгж хэсэг удирдлагаас гаргасан бодлого
шийдвэрийг бусад түвшинд хүргэн хэрэгжүүлэх, түүний биелэлтийг тайлагнах гээд
бүх үйл ажиллагаа гагцхүү харилцааны үндсэн дээр явагддаг. Судлаачдын
тогтоосноор менежер хүн өдөрт ажлын цагийн дөрөвний гурван хувийг харилцаанд
зориулдаг. Ялангуяа дээд удирдлага, доод ажилтнуудтайгаа харилцахад нийт
харилцааны гуравны хоёр хувийг зарцуулдаг хэмээн тогтоожээ. Тэгэхээр энэ
харилцаанд магтаал сайшаалыг хэрэглэснээр ямар үр дүнд хүрэх нь тодорхой
харагдаж байна.
Магтаалын үг буюу комплимент гэдэг нь бусдад ая эв, янз донжийг нь
тааруулан чин сэтгэлээс магтан хэлж буй таатай үг юм. Магтаалын үг нь ихэвчлэн
тухайн хүнийг магтсан бахдан биширсэн, сайшаасан бас талархсан өнгө аястай
байдаг. Бусдын тухай таатай дүгнэлт магтаалыг үнэн санаанаасаа хэлэх нь маш
сайхан ёс бөгөөд хүмүүсийн харилцааны уур амьсгалд сайн нөлөө үзүүлж бидний
амьдралыг улам дүүрэн сайхан болгож байдаг. Гэтэл бид, ялангуяа “хэнэггүй” муу
араншингаа “хээгүй” гэж цагаатгадаг монголчууд маань магтаалын найрсаг үг
хэлэх, сонсох урлаг эв дүй дутмаг билээ. Талын нүүдэлчин удамтай монгол хүн
өвөрмөц соёл өндөр хөгжилтэй суурин иргэншлийнхний тал зассан, найрсаг үгийг

10. зөв хэрэглэж сурахад илүүдэх юун. Бид эцэг эх, үр хүүхэд, найд нөхөд цаашилбал
хамт ажиллагсад танил тал, ер нь хэн нэгэнд сайнаар хандаж халамжлахдаа амар
мэндийг нь мэдэх бие болон ажил төрөл, хичээл сурлагыг нь асуух, чихэр жимс эд
юм өгөх төдийхнөөр л хязгаарладаг. Мөн үр хүүхдийнхээ хүчийг тэтгэхийн тулд
мах, гурил эсвэл амттанаар дутаахгүйг л бодохоос биш. Тэдний сэтгэл зүйд
хүрэхүйц магтаал, талархал, халамжийн хэдхэн үг хэлэхээ орхигдуулдаг.Гэтэл
долоон буман үгийн сантай монгол ард түмэн бид хүний сэтгэлийн ямар ч эгзэг
ээдрээтэй
өнгө
аясыг
гаргахад
монгол
үг
дутагдана
гэж
байхгүй.”Босоо
суухаар,морьтой хүн буухаар”ярьж бичиж чадна. Магтаалын үг сонсоод цаад хүнээ
хэрхэн урамшиж баярлахыг нь хараад өөрөө таашаал авч тэр хэмжээгээрээ
баяртай жаргалтай явдаг билээ. Баярлалаа гэсэн ганцхан үг ч урам, дэм өгсөн,
сэтгэл засах магтаалын үгсийн хамгийн энгийн хэлбэр юм. Хэрвээ бидний
харилцаанд иймэрхүү үг хэллэг үгүй байсан бол ямар уйтгартай, бүдүүлэг, хатуу
харгис, бас машин байх болов уу. Бусдад урам зориг өгөхийн тулд эерэг хэлээр
ярь.Боломж гарах бүрд хүмүүсийг сайшаа.Таны таньдаг бүх хүн сайшаагдах
дуртай байдаг.Хамт ажиллагсдаа ажигла сайшаа.Магтаалыг хэрвээ
дотно
байдлаар илэрхийлбэл амжилтын нэг үндэс болно.Үүнийг хэрэглээрэй.Бүр дахин
хэрэглээрэй.Хүмүүсийн гадаад үзэмж,оролдлого,амжилт,гэр бүлийг нь сайшаа.
Уур амьсгал
Хамт олны сэтгэл зүйн таатай уур амьсгал бүрэлдээгүй үед үйлдвэрлэлийн хүссэн
үр дүнд хүрэх нь ховор.Сэтгэл зүйн таатай уур амьсгал бүрдүүлэхэд нөлөөлөгч
хүчин зүйлс:
•
Хүмүүсийн сэдэлд нөлөөлөх
•
Удирдлагын уян хатан арга барил
•
Хүмүүсийн
ажлаа
төлөвлөх,
мэдлэг
чадвараа
ашиглах
нэмэгдүүлэх
•
Өөрийн удирдлага, хяналтанд тулгуурлан ажиллах
•
Мэдээлэл бүх чиглэлүүдэд хангалттай тархах
Сэтгэл зүйн таагүй уур амьсгал бүрдүүлэхэд нөлөөлөгч хүчин зүйлс:
•
Удирдагчийн мэдлэг ур чадвар муу нэр хүндгүй байдал
•
Хүмүүсийн сэдлийн онцлогийг анхаарахгүй байх
•
Удирдагчийн сэтгэл хөдлөлийн тогтворгүй байдал
•
Шударга бус шийдвэр, үнэлэлт
•
Үйл хэргийн явцад хүчин мөхөсдөх
боломжийг

11. •
Хөдөлмөрийн таагүй нөхцөл
Хайртай хүнтэйгээ байхдаа
Нинжин сайхан сэтгэлийг амьдралын анхны өдрөөсөө л хүн
мэдэрч үнэлдэг ч
багагүй хөлс нулимс асгаруулж байж энэ ертөнцөд ганцхан тэр л дээд үнэт зүйлс
гэдгийг жинхэнэ үнэнээр нь хожуу ойлгодог.Нинжин сайхан сэтгэл дээр энэ ертөнц
тогтоно.Хүмүүний энэ эрхэм сайхан харилцааны чанаргүйгээр нийгэм оршихгүй
бөгөөд нинжин сайхан сэтгэлийн ухаанд хүмүүс бид гагцхүү суралцах хэрэгтэй
юм.Хүн бол хайрын бүтээгдэхүүн билээ.Тэр хайрыг хүн байгууллагаасаа,гэр
бүлээсээ,ханиасаа,эцэг эхээсээ,ойр дотны бүх л хүмүүсээсээ авч байдаг.Бид нэг л
гэр бүл нэг л хайрын бүхэллэг юм.
Ажилчиддаа урам зориг өгч чадсанаар байгуулагад дараах үр дүнг бий
болгож чадна.
1. Байгууллага шилдэг сайн боловсон хүчнийг өөртөө төвлөрүүлнэ. Ингэснээр
байгууллагын амжилтанд ихээхэн хувь нэмэр оруулах өндөр мэдлэг ур
чадвартай хангалттай тооны хүмүүсээр бүрэн хангагдана гэсэн үг.
2. Ажилчид нь өөр нь байгууллага руу явах нь цөөрнө.
3. Ажил руугаа ирэх ирмүүн сэтгэлтэй болгоно.
4. Ажилчдын ирц тогтмол сайн байна. Үүний үр дүнд ажилчин ирээгүй хүний
ажлыг хавсран гүйцэтгэх биш харин өөрт ноогдсоноо чанартай гүйцэтгэх,
бүтээмжээ ахиулах бүрэн боломжтой болно.
5. Ажилчин ажлын гүйцэтгэлдээ анхаарал тавьж, илүү ихийг, илүү чанартай
хийхийг мэрийх болно.
6. Ажилчид өөрийн байгууллагаараа бахархах, түүний нэр хүндийг өргөх,
байгууллагынхаа төлөө гэсэн сэтгэлтэй болно.
7.
Ажилчид өөрийгөө урам зоригтой болгож зоригжуулж, сэрээж өдөөж,
амжилтанд түлхэж байх болно. Ингэснээр ажилтаны наслалт нэмэгдэн
ажлын байран дээр удаан тогтох, ар гэрийн амьдрал эрүүл мэнд сайжирч
жинхэнэ эрүүл хамт олныг бий болгож чадна.
Дүгнэлт
Бид өөрсдөө хүнээр хүндлэгдэх,хүнд хэрэгтэй гэдгээ мэдрэх хэрэгцээгээр
дутагдаж явдаг хирнээ түүнийгээ бусдад жижиг гэлтгүй зүйлээр дамжуулан хүргэж
болдог гэдгийг сайн анзаардаггүйгээсээ болоод ямар их боломж алддагаа өөрсдөө

12. ч мэддэггүй байна.Идэвхижүүлэлт,урамшуулал гэхлээр үнэ цэнэтэй,эсвэл заавал
мөнгө төгрөг гэж байхаар эхлээд өөртөө байгаа хамгийн үнэ цэнэтэй зүйлсээ хайх
хэрэгтэй.Жижиг зүйлс мэт санагддаг ч өөрөөсөө хэд дахин том ачааг дааж байдаг
зүйлс та бидэнд бий гэдгийг санаарай. Зуунаас зуунд хүнийг дээдэлдэг ,шүтдэг
нийгэм
рүү
шилжиж
байгаа
өнөө
үед
байгууллагадаа
эдгээр
зүйлсийг
хэрэглэж,албан хаагчиддаа урам өгч чаддаг байх нь тухайн байгууллагын оршин
тогтнохуйн үндэс болоод байна. Дээрх судалгаанаас харахад
1. Албан хаагчид төдийгүй аливаа хүн урмаар дутагдаж явдаг нь харагдаж
байна.
2. Урам гэж оюуны өлсгөлөнг жижиг гэлтгүй зүйлүүдээр нөхөж болох юм
байна.
3. Хамгийн их үр өгөөжтэй хирнээ хамгийн зардал багатай арга бол хүнд урам
асуудал мөн юм. Гэсэн дүгнэлтүүдийг хийж байна.
Ашигласан ном:
1. Д.Санжжав, С.Энхболд “Сэтгэл судлалын ухааны тайлбар толь”
УБ 2000 он.
2. David Joseph Schwartz “Сэтгэхүйн цар хүрээний гайхамшиг”
Б.Энхбайгалийн орчуулга, “Урлах Эрдэм” ХХК-д хэвлэв. УБ 2002 он
3. Б.Гүндэгмаа “Албан харилцааны ёс зүй” тэргүүн хэсэг “Мөнхийн үсэг” ХХК-д
хэвлэв. УБ 2000 он
4. П.Увш, Б.Хэрлэн “Байгууллагын зан үйл” УБ 2004 он

13. 5. Морита Акио “Японд үйлдвэрлэв” бидний туршлагажсан олон улсын
стратеги. “Интерпресс” ХХК-д хэвлэв.
6. Д.Лхаашид “Удирдахуйн нийгэм сэтгэл зүйд үгүйлэгдэж байгаа аргууд”
Мөнхийн үсэг ХХК-д хэвлэв. УБ 2003 он.
7. П.Эрдэнэтунгалаг “Ажил хэрэгч ёс” УБ 2005 он
8. Морита Акио “Японд үйлдвэрлэв” Сони компаний тухай. УБ 1992 он
9. Цэвэл “Монгол хэлний товч тайлбар толь”
10. Д.Доржжав “Сонгодог жишээн дээр удирдахуйд суралцах нь” Интерпресс
ХХК-д хэвлэв. УБ 2002 он.
11. “Менежмент” сурах бичиг 2 дахь хэвлэл. УБ 2005 он.
12. Л.Уранцэцэг, Г.Сарантуяа “Практик сэтгэл судлал” Жиком пресс ХХК-д
хэвлэв. УБ 2004 он.
13. Р.Вандангомбо, Г.Төмөрбаатар “Менежментийн ёс зүй” УБ 2004 он.
14. Ц.Цолмон “Удирдахуйн үндэс” УБ 1996 он
15. В.Г.Крыско “Нийгмийн сэтгэл судлал” Цоморлиг хэвлэл ХХК-д хэвлэв. УБ
2003 он
16. Д.Карнеги “Нөхдөө өөртөө татаж хүмүүст нөлөөлөх ёсон” Соёмбо хэвлэлийн
компани. УБ 1991 он.
17. Хидео Инохаро “Удирдлагын ухаан хүн хүчний нөөцийн хөгжил” япон
туршлага. Токио 1995 он.