Nâng cao hiệu quả quản lý di tích lịch sử - văn hóa tại Vĩnh Cửu tỉnh Đồng Nai.docx

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
1
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Toàn cầu hóa đang là xu thế chung của toàn thế giới, nó như một cầu
nối giúp các quốc gia xích lại gần nhau hơn, cùng nhau hợp tác và phát triển
về mọi mặt. Tuy nhiên toàn cầu hoá không chỉ mang đến thời cơ, mà còn tạo
ra những thách thức không nhỏ đối với tất cả các quốc gia, đặc biệt là với
các nước đang phát triển nói chung và Việt Nam nói riêng. Chính vì thế, toàn
cầu hoá đang đặt chúng ta trước những thách thức lớn trên mọi lĩnh vực của
đời sống xã hội, đặc biệt là trong lĩnh vực văn hoá, bởi vì văn hóa được xem
là nền tảng, là gốc rễ, cội nguồn của dân tộc. Trước tình hình này, Đảng và
nhân dân Việt Nam nhận thức sâu sắc rằng, đối với một nước đang phát triển
như Việt Nam thì thách thức nhiều hơn là thời cơ, khó khăn nhiều hơn thuận
lợi.
Làn sóng toàn cầu hóa xuất hiện và ngày càng dâng cao, cuốn Việt
Nam hòa vào dòng chảy chung của nhân loại, do đó, văn hoá Việt Nam có
cơ hội hội nhập và giao lưu với các nền văn hoá của thế giới để tiếp thu, lĩnh
hội những tinh hoa văn hóa của nhân loại, làm giàu và đồng thời khẳng định
bản sắc văn hóa của dân tộc. Song, hơn lúc nào hết, đây cũng là giai đoạn
mà các giá trị văn hoá truyền thống của dân tộc phải đối diện với những thách
thức của quá trình toàn cầu hoá. Bởi vì, nếu một quốc gia không đủ nội lực
thì nền văn hóa sẽ dễ bị cuốn theo con sóng toàn cầu hóa, bản sắc văn hóa
dân tộc đứng trước nguy cơ bị hòa tan hoặc có thể mai một dần và mất đi là
điều không thể nào tránh khỏi.
Chính vì thế, hội nhập quốc tế và giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc là
những nhu cầu tất yếu, khách quan để một dân tộc có thể tồn tại và phát triển
trong xu thế toàn cầu hoá. Hội nhập quốc tế và giữ gìn bản sắc văn hoá dân
tộc là hai mặt thống nhất, có quan hệ chặt chẽ với nhau. Vì vậy, đối với Việt
Nam, việc nhận thức rõ vấn đề này có ý nghĩa hết sức quan trọng trong quá

2
trình thực hiện nhiệm vụ bảo tồn, phát huy giá trị truyền thống dân tộc nói
riêng và phát triển đất nước nói chung. Vấn đề quản lý, bảo tồn và phát huy
giá trị các di tích lịch sử - văn hóa là hết sức cần thiết trong quá trình thực
hiện nhiệm vụ bảo tồn, phát huy giá trị truyền thống.
Mặt khác, di tích lịch sử - văn hóa là tài sản vô cùng quý giá của dân
tộc ta, hay nói cách khác hơn, nó chính là những bằng chứng sống về những
hy sinh anh dũng của thế hệ đi trước để mang lại cuộc sống hòa bình ấm no
cho dân tộc, đồng thời là những thông điệp lịch sử mà từ đó, các thế hệ sau
cảm nhận và tìm về với truyền thống, với cội nguồn. Không chỉ vậy, nó còn
chứa đựng những giá trị về kỹ năng, trí tuệ, thẩm mỹ để các thế hệ đi sau học
tập, giữ gìn, tiếp nối và phát huy.
Ngày 23/11/1945, chủ tịch Hồ Chí Minh đã ban hành sắc lệnh số
65/SL về việc bảo tồn di tích trên lãnh thổ Việt Nam. Từ năm 2005, chính
phủ Việt Nam đã lấy ngày 23/11 làm ngày di sản văn hóa Việt Nam. Nghị
quyết Đại hội Đảng lần thứ IX chỉ rõ một trong những nhiệm vụ quan trọng
là “ bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa dân tộc, các di tích lịch sử - văn
hóa, danh lam thắng cảnh…”. Luật Di sản văn hoá được Quốc hội nước
Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, khoá X kỳ họp thứ 9 thông qua (năm
2001) đã khẳng định “ Di sản văn hoá Việt Nam là tài sản quý giá của cộng
đồng các dân tộc Việt Nam và là một bộ phận của Di sản văn hoá nhân loại,
có vai trò to lớn trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước của nhân dân ta ”.
Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII
đã xác định 10 nhiệm vụ về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam
tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Trong đó nhiệm vụ thứ tư là bảo tồn và
phát huy các di sản văn hóa. Nghị quyết đã chỉ rõ nội dung của nhiệm vụ này
như sau: “ Di sản văn hóa là tài sản vô giá, gắn kết cộng đồng dân tộc, là cốt
lõi của bản sắc dân tộc, cơ sở để sáng tạo những giá trị mới và giao lưu văn
hóa. Hết sức coi trọng bảo tồn, kế thừa, phát huy những giá trị văn hóa truyền
thống ( bác học và dân gian), văn hóa cách mạng, bao gồm cả văn hóa vật

3
thể và phi vật thể. Nghiên cứu và giáo dục sâu rộng những đạo lý dân tộc tốt
đẹp do cha ông để lại”. Năm 2009, sau một thời gian thực hiện, luật đã được
sửa đổi, bổ sung một số điều cho phù hợp với tình hình thực tiễn và đi vào
cuộc sống của luật di sản văn hóa năm 2009. Những việc trên cho thấy Đảng
và nhà nước ta luôn quan tâm đặc biệt đến việc bảo vệ và phát huy giá trị di
tích.
Trong quá trình đất nước ta xây dựng và đổi mới, việc quản lý di tích
đã đạt được những thành tựu đáng kể. Tuy nhiên, bênh cạnh đó vẫn còn nhiều
vấn đề cần được các ngành, các cấp chú trọng hơn nữa, đặc biệt việc quản
lý, bảo tồn và phát huy giá trị di tích càng trở nên cấp thiết trong bối cảnh
hội nhập quốc tế hiện nay, trong đó có các di tích ở huyện Vĩnh Cửu, tỉnh
Đồng Nai.
Huyện Vĩnh Cửu nằm ở phía bắc tỉnh Đồng Nai, phía bắc giáp huyện
Đồng Phú (Bình Phước), phía tây giáp huyện Phú Giáo, huyện Bắc Tân Uyên
và Thị xã Tân Uyên (Bình Dương), phía đông là rừng quốc gia Vườn quốc
gia Cát Tiên và hồ Trị An, phía nam là huyện Trảng Bom và thành phố Biên
Hòa. Vĩnh Cửu là một địa danh gắn liền với rất nhiều di tích lịch sử trong
thời kháng chiến, có thể kể đến như:
+ Căn cứ khu ủy miền Đông Nam Bộ ( chiến khu Đ )
+ Địa đạo Suối Linh
+ Căn cứ trung ương cục miền Nam
+ Địa điểm thành lập chi bộ Cộng Sản Bình Phước Tân Triều và Tỉnh
ủy lâm thời tỉnh Biên Hòa.
+ Đình Long Chiến
+ Đình Phú Thạch
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, di tích lịch sử - văn hóa huyện Vĩnh Cửu
chưa được phát triển một cách đúng mức và đồng bộ. Trải qua thời gian dài,
với những tác động của tự nhiên, nhiều di tích đã xuống cấp, mai một, cần

4
được trùng tu, sửa chữa và đây là những vấn đề lớn đặt ra với công tác quản
lý di tích lịch sử của huyện.
Bên cạnh đó, những năm gần đây du lịch phát triển, đặc biệt là du lịch
văn hóa đang được chú trọng đầu tư, chính vì thế những di tích cùng với các
giá trị của nó sẽ là đối tượng được nghiên cứu, tham quan bởi khách du lịch
trong và ngoài nước. Do đó, công tác quản lý di tích lịch sử - văn hóa cả
nước nói chung và huyện Vĩnh Cửu nói riêng cần được tăng cường và nâng
cao hiệu quả.
Nhận thức được vấn đề nêu trên, tôi nhận thấy việc nghiên cứu, tìm
hiểu, đánh giá tổng thể về các di tích lịch sử - văn hóa trên địa bàn huyện
Vĩnh Cửu tỉnh Đồng Nai là cần thiết nhằm mục đích bảo tồn, gìn giữ, quản
lý và phát huy những giá trị của di tích. Vì vậy tôi chọn đề tài “ Quản lý di
tích lịch sử - văn hóa ở huyện Vĩnh Cửu tỉnh Đồng Nai ” làm luận văn thạc
sĩ, mong muốn đóng góp chút sức lực nhỏ bé vào việc nâng cao chất lượng
và hiệu quả công tác quản lý, bảo tồn và phát huy một cách hiệu quả giá trị
của các di tích lịch sử - văn hóa trên địa bàn huyện Vĩnh Cửu tỉnh Đồng Nai.
2. Lịch sử nghiên cứu
Đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về Di tích lịch sử - văn hóa nói
riêng và Di sản văn hóa (một bộ phận của văn hóa) nói chung, đặc biệt là các
di tích ở huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai. Có thể kể đến như:
Cuốn sách “Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc”, của T.S Đỗ Thị Minh Thúy (Chủ biên), Nxb VHTT- Hà Nội năm
2004, các tác giả xuất phát từ sự tiếp cận văn hóa, các yếu tố cấu thành nền
văn hóa, những tiền đề lý luận và thực tiễn hoạt động văn hóa hơn nửa thế
kỷ qua do Đảng ta lãnh đạo, đã phản ánh rõ những nét chính yếu về tính tiên
tiến của nền văn hóa mà nhân dân ta đang xây dựng, về bản sắc văn hóa dân
tộc. Qua hoạt động thực tiễn và tham khảo kinh nghiệm xử lý vấn đề văn hóa
ở một số nước trên thế giới, cuốn sách ghi nhận rõ nét về thực trạng văn hóa
Việt Nam, đề xuất một số giải pháp và kiến nghị để xây dựng nền văn hóa

5
Việt Nam đáp ứng yêu cầu của tình hình mới. Từ đó, đưa ra những định
hướng chiến lược cơ bản cho sự nghiệp xây dựng nền văn hóa “tiên tiến, đậm
đà bản sắc dân tộc”, để trở thành nền tảng tinh thần xã hội trên con đường
thực hiện mục tiêu: “Dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn
minh”.
Trong cuốn “Một số vấn đề bảo tồn và phát triển di sản văn hóa dân
tộc” của GS.PTS Hoàng Vinh, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội – 1997 đã
nêu ra rất nhiều vấn đề về bảo tồn và phát triển di sản văn hóa dân tộc, cụ thể
hơn là đưa ra những thực trạng hiện tại của di sản văn hóa nói chung, chỉ ra
nguyên nhân cũng như những giải pháp để bảo tồn, giữ gìn di sản văn hóa,
hay nói đúng hơn là nền móng, là linh hồn, là bản sắc văn hóa của dân tộc.
Bên cạnh đó, tác giả còn đề xuất những phương hướng để phát triển các di
sản văn hóa trong tương lai góp phần cho sự phát triển kinh tế, văn hóa và
du lịch, đặc biệt là du lịch văn hóa.
“Quản lý di sản văn hóa” là một quyển sách đưa ra những thực trạng
của di sản văn hóa dân tộc để người đọc có thể thấy được phần nào tầm quan
trọng của các di sản văn hóa trong đời sống con người dù là ở hiện tại hay
tương lai, đồng thời tác giả cũng đề ra những chính sách bảo tồn và phát triển
di sản văn hóa dân tộc, nhằm lan tỏa ý thức gìn giữ cội nguồn, gốc rễ và bản
sắc văn hóa Việt Nam, do ThS Nguyễn Thị Kim Loan (chủ biên) và TS
Nguyễn Trường Tân, Nxb VHTT và Viện văn hóa năm 2014.
Quyển sách “ Trung ương Cục miền Nam Chiến khu Đ ” (1961- 1962),
Nxb tổng hợp Đồng Nai, 2004 do tác giả Hiếu Dũng và Hải Dương biên tập,
đây là quyển sách gồm các bài viết của các đồng chí nguyên là cán bộ lãnh
đạo của Trung ương Cục, các nhà nghiên cứu lịch sử và các đồng chí đã từng
sống, chiến đấu, lao động tại khu căn cứ kháng chiến này. Từ những tư liệu
sống, chân thực, quyển sách đã thể hiện được quá trình hình thành, phát triển
của căn cứ, vai trò quan trọng của căn cứ trong cuộc kháng chiến, sự lãnh
đạo của Trung ương Cục, cuộc sống đầy gian khổ, hy sinh của các anh hùng

6
Đảng bộ, quân dân miền Nam quyết tâm giải phóng miền Nam, thống nhất
Tổ quốc trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Quyển “ Di tích- Danh thắng Đồng Nai ” do các tác giả Huỳnh Văn
Tới, Phan Đình Dũng, Nguyễn Trí Nghị biên soạn, Nxb Đồng Nai, 2015. Ở
quyển sách này các tác giả đã khái quát về các di tích lịch sử - văn hóa ở
Đồng Nai, tuy nhiên chỉ dừng lại ở mức khái quát về cảnh quan cũng như
lịch sử xây dựng, chứ chưa đi sâu phân tích ở nhiều khía cạnh nên dễ khiến
đọc giả khó có thể hình dung được các di tích nếu chưa tận mắt chứng kiến,
đặc biệt là không thể cảm nhận được những khó khăn, mất mát, hy sinh gian
khổ của các chiến sĩ nước nhà.
Ở quyển “ Đồng Nai Di tích lịch sử văn hóa” do Thạc sĩ Trần Quang
Toại chủ biên, Nxb Tổng hợp Đồng Nai, 2004, tác giả chia làm hai phần,
phần một là những di tích đã được xếp hạng, phần hai là những di tích tiêu
biểu. Trong đó có di tích Chiến khu Đ, Địa đạo suối Linh, Căn cứ Trung
ương Cục miền Nam. Nội dung quyển sách bao gồm những bài viết rất chi
tiết về quan cảnh xung quanh của các di tích như: kích thước các chi tiết,
hướng các di tích và các sự kiện liên quan đến sự hình thành di tích.
Luận văn “ Quy hoạch phát triển du lịch khu bảo tồn thiên nhiên và di
tích Vĩnh Cửu – Đồng Nai ” của tác giả Bùi Lệ Uyên đã khái quát hóa các
địa danh, địa điểm và các di tích lịch sử thuộc Huyện Vĩnh Cửu, Đồng Nai,
qua đó nêu bật lên được các giá trị, tiềm năng khai thác mà các địa danh này
mang lại. Tác giả cũng nêu ra các thuận lợi và khó khăn trong công tác bảo
tồn và quản lý khu bảo tồn thiên nhiên và các di tích lịch sử trong công cuộc
công nghiệp hóa, hiện đại hóa và nền kinh tế mở hiện nay. Các giải pháp
cũng được tác giả đưa ra nhằm nâng cao hơn nữa việc gìn giữ, phát huy các
giá trị về kinh tế - xã hội đối với khu bảo tồn thiên nhiên và các di tích lịch
sử Huyện Vĩnh Cửu, Đồng Nai.
Bài viết “ Hệ thống di tích căn cứ địa chiến khu Đ ở Đồng Nai ” của
tác giả Lê Minh Nhật trên Tạp chí “Di sản văn hóa” số 2 năm 2007 đã khái

7
quát được lịch sử hình thành của chiến khu Đ trong thời kỳ kháng chiến
chống đế quốc Mỹ, đặc điểm về địa hình, hình thái biến đổi trong từng giai
đoạn và giá trị của chiến khu, thông qua đó đã nêu lên được các giá trị và ý
nghĩa lịch sử quan trọng của di tích Chiến khu Đ. Đồng thời tác giả cũng đã
nêu lên được giá trị về kinh tế - xã hội của di tích Chiến khu Đ trong giai
đoạn hiện nay, đi kèm với đó là công tác bảo tồn, tôn tạo di tích ngày càng
được đề cao đặc biệt là các chính sách của chính quyền địa phương.
Hồ sơ khoa học “ Di tích lịch sử Đình Phú Trạch ” của Ban Quản lý
Di tích – Danh thắng, Sở VHTT&DL Đồng Nai, 2011. Hồ sơ di tích đã khái
quát đặc điểm di tích, những sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng liên quan đến di
tích, mô tả di tích không gian xung quanh di tích đồng thời nêu giá trị di tích
cũng như đề ra một số biện pháp, phương hướng bảo vệ và phát huy giá trị
di tích.
Hồ sơ Di tích lịch sử “ Địa điểm thành lập chi bộ Cộng sản Bình
Phước – Tân Triều và Tỉnh ủy lâm thời tỉnh Biên Hòa”. Ở hồ sơ này, đã nêu
rất cụ thể địa điểm phân bố cũng như các sự kiện, nhân vật lịch sử và thuộc
tính của di tích. Bên cạnh đó hồ sơ rất chi tiết về quá trình hình thành “ Địa
điểm thành lập chi bộ Cộng sản Bình Phước – Tân Triều và Tỉnh ủy lâm thời
tỉnh Biên Hòa” từ bối cảnh lịch sử cho đến các giai đoạn hình thành nên di
tích. Ngoài ra, các tác giả cũng không quên phân tích phần hết sức quan trọng
về di tích đó là giá trị di tích, đồng thời đề ra những phương hướng bảo vệ,
giữ gìn di tích ở hiện tại và phát triển trong tương lai.
Nhìn chung, các tư liệu đều là những cái nhìn tổng quát, hoặc nghiên
về một số khía cạnh nhất định về các di sản văn hóa nói chung và di tích lịch
sử - văn hóa tại huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai nói riêng. Mặt khác, cũng
có nhiều tư liệu đã đề xuất những phương hướng, những giải pháp giúp giữ
gìn và phát huy những giá trị của các di sản văn hóa, tuy nhiên cần có những
giải pháp cụ thể hơn cho từng di tích và phù hợp với tình trạng thực tế của
mỗi di tích để hiệu quả đạt được là cao nhất.

8
3. Mục đích nghiên cứu
Tập hợp một cách có hệ thống các tư liệu, hình ảnh gắn liền với di tích
lịch sử - văn hóa của huyện Vĩnh Cửu nhằm phục vụ cho công tác quản lý,
bảo tồn và phát huy giá trị di tích.
Luận văn đi sâu nghiên cứu, tìm hiểu về giá trị di tích lịch sử - văn hóa
ở huyện Vĩnh Cửu tỉnh Đồng Nai.
Khảo sát, phân tích, đánh giá những kết quả đạt được cũng như những
hạn chế trong công tác quản lý di tích lịch sử - văn hóa.
Trên cơ sở đó, đề xuất một số giải pháp cụ thể góp phần nâng cao hiệu
quả trong công tác quản lý di tích lịch sử - văn hóa của huyện Vĩnh Cửu
trong thời gian tới, dồng thời xem đó là những kiến nghị với lãnh đạo các
ban ngành, nhằm bảo tồn, trùng tu và khai thác các di tích một cách có hiệu
quả.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu 7 di tích đã được xếp hạng ở huyện Vĩnh Cửu.
Nghiên cứu Bộ máy tổ chức cán bộ, cơ chế phối hợp giữa các cơ quan
chức năng trong việc thực hiện công tác quản lý về di tích tại huyện Vĩnh
Cửu.
Bên cạnh đó, nghiên cứu vai trò của di tích trong sự phát triển kinh tế
- xã hội, cũng như gắn với sự phát triển của du lịch đặc biệt là du lịch văn
hóa.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi không gian: Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý
di tích trong phạm vi 7 di tích lịch sử - văn hóa tại huyện Vĩnh Cửu.
Phạm vi thời gian: Từ khi thành lập di tích đến nay.
5.Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài này chúng tôi đã kết hợp vận dụng một số phương
pháp nghiên cứu như sau:

9
Phương pháp quan trọng: phương pháp lịch sử và phương pháp logic
Xác định quản lý vấn đề gì (Trùng tu, bảo tồn, cảnh quan môi trường
theo luật và thông tư dưới luật, quản lý và phát huy giá trị di tích)
Phương pháp điền dã dân tộc học: quan sát, phỏng vấn, trao đổi.
Phương pháp phân tích, hệ thống: trên cơ sở những tư liệu, thông tin
thu thập được, chúng tôi tiến hành phân tích, từ đó đưa ra những khái quát
mang tính hệ thống về công tác quản lý di tích tại huyện Vĩnh Cửu.
Phương pháp nghiên cứu liên ngành: quản lý văn hóa, lịch sử, bảo tàng
học và di sản văn hóa, xã hội học, dân tộc học, khảo cổ học.
6. Đóng góp của luận văn
Đánh giá về thực trạng công tác quản lý di tích lịch sử - văn hóa của
huyện Vĩnh Cửu.
Đề xuất một số giải pháp, góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản
lý di tích lịch sử - văn hóa trong thời gian tới.
Đồng thời làm tài liệu tham khảo trong công tác quản lý di tích lịch sử
- văn hóa tại huyện Vĩnh Cửu.
7.Bố cục luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Phụ lục, Tài liệu tham khảo, Nội dung
luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và tổng quan về huyện Vĩnh Cửu tỉnh Đồng
Nai
Chương 2: Di tích lịch sử- văn hóa tại huyện vĩnh cửu tỉnh đồng nai:
sự hình thành - đặc điểm – giá trị - thực trạng công tác quản lý
Chương 3: Định hướng, giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý di tích
lịch sử - văn hóa tại Vĩnh Cửu tỉnh Đồng Nai

10
1.1 Cở sở lý luận
1.1.1 Di sản văn hóa
1.1.1.1 Khái niệm về di sản văn hóa
Bất cứ một dân tộc nào cũng có một di sản văn hóa riêng, đặc trưng
cho bản sắc của dân tộc đó. Dân tộc Việt Nam cũng vậy. Trong điều 1 Luật
Di sản Văn hóa của Việt Nam nêu rõ định nghĩa về Di sản văn hóa (DSVH)
Việt Nam như sau: DSVH bao gồm DSVH vật thể và DSVH phi vật thể, là
sản phẩm tinh thần và vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu
truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác ở nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa
Việt Nam. [ Quản lý Di sản Văn hóa; tr.8] (Tạm thời em để tên sách, khi
nào thống nhất số thứ tự tài liệu tham khảo em sẽ sửa sau ạ)
Chú ý: nếu có nhiều chữ viết tắt trong luận văn thì phải có bảng
Chữ viết tắt ở phía trước.
Có thể nói DSVH là những giá trị văn hóa đặc biệt và có giá trị bền
vững, bởi vì nó phải được tuyển chọn một cách khắt khe bằng sự thừa nhận
của cả cộng đồng người trong một thời gian dài, gắn liền với quá trình dựng
nước và giữ nước suốt bốn ngàn năm lịch sử. Bởi vậy, có thể cho rằng DSVH
là bộ phận quan trọng nhất, cơ bản nhất của nền văn hóa của một quốc gia
nếu không muốn nói là tất cả.
“ Khái niệm DSVH là một tập hợp gồm những cặp phạm trù vừa
tương phản, vừa thống nhất. Có thể kể ra hai loại cặp phạm trù chính:
“Truyền thống – Hiện đại, Kế thừa – Phát triển”. Trong mối quan hệ với cặp
phạm trù thứ nhất, DSVH chính là cái hiện đại được truyền lại từ trong quá
khứ. Với ý nghĩa này, DSVH đóng vai trò như một “mã di truyền xã hội”,
một thứ kí ức tập thể cho phép sự tái sinh, sự nhớ lại quá khứ trên trục thời
gian, làm nên tính liền mạch của nền văn hóa dân tộc. DSVH ở đây được
hình dung như bản thang giá trị hay một hệ thống các giá trị; những thành tố
hình thành nên bản sắc văn hóa của một dân tộc. Nếu ở cặp phạm trù thứ
nhất cho thấy DSVH như một thực thể khách quan, thì cặp thứ hai nhấn mạnh

11
tính khả biến của nó dưới tác động của chủ thể. Chủ thể nhận thức, tiếp thu
các DSVH trên cơ sở kế thừa, đưa chúng vào hiện tại trong những phức hợp
loại hình quan hệ với những giá trị mới nảy sinh, làm phong phú cho kho
tàng DSVH của mình”. [Quản lý di sản văn hóa; 7]
Do vậy, DSVH có thể được phát triển hơn nữa trong tương lai, tuy
nhiên cũng có thể bị suy kiệt, mai một dần, thậm chí là mất đi nếu con người
không có biện pháp giữ gìn và bảo vệ. Bởi vì, sự thay đổi của DSVH gắn
liền với vấn đề nhận thức, khai thác, sử dụng nền DSVH của chính con người
nơi nó tồn tại.
Việt Nam là một trong những quốc gia tiên phong trong việc phê
chuẩn công ước về bảo vệ DSVH phi vật thể năm 2003 của UNESCO và là
thành viên của ủy ban Liên Chính Phủ tham gia xây dựng phương hướng
hoạt động và các chính sách quốc tế có liên quan đến công ước này. DSVH
là yếu tố cốt lõi của văn hóa, chuyển tải bản sắc văn hóa của một cộng đồng
xã hội. DSVH Việt Nam là tài sản văn hóa quý giá của cộng đồng các dân
tộc Việt Nam và là một bộ phận của DSVH nhân loại, có vai trò to lớn trong
sự nghiệp dựng nước và giữ nước của nhân dân ta. Như vậy, bảo tồn và phát
huy các giá trị DSVH là hoạt động thiết thực nhằm hướng tới xây dựng nền
văn hóa Việt Nam tiến tiến đậm đà bản sắc dân tộc và đóng góp vào việc giữ
gìn và làm phong phú cho kho tàng DSVH nhân loại.
Nói một cách khái quát nhất, khái niệm DSVH là tổng thể những tài
sản văn hóa (bao gồm vật chất và tinh thần) truyền thống trong hệ thống giá
trị của nó, được chủ thể là con người thừa nhận và đưa vào sử dụng nhằm
đáp ứng những nhu cầu và đòi hỏi của hiện tại, đồng thời bảo tồn và phát
huy những giá trị cốt lõi để giữ gìn bản sắc dân tộc.
1.1.1.2 Phân loại di sản văn hóa
Có thể nói, phân loại sự vật và hiện tượng là một trong những cách
nhận thức và thâu tóm bản chất của sự vật và hiện tượng tự nhiên, xã hội đa

12
dạng phong phú. Vì vậy, phân loại DSVH là một nhu cầu chính đáng trong
nghiên cứu. DSVH được phân loại theo một số tiêu chí khác nhau. Hiện nay,
phổ biến một số cách phân loại sau đây:
Phân loại theo khả năng thỏa nhu cầu hay mục đích sử dụng của DSVH
thì DSVH bao gồm: DSVH vật chất và DSVH tinh thần. DSVH vật chất bao
gồm các di tích, công trình lịch sử, đền đài, cung điện, sách cổ, mẫu vật ở
bảo tàng, công cụ sản xuất ở từng giai đoạn lịch sử, các di tích danh thắng…;
Các loại hình văn học – nghệ thuật (âm nhạc, ca múa, sân khấu, ngôn ngữ,
truyền thuyết, huyền thoại), các sinh hoạt và kinh nghiệm dân gian (lễ hội,
nghi lễ, phong tục tập quán, y học dân tộc, nghệ thuật nấu ăn, bí quyết trong
sản xuất đồ thủ công mỹ nghệ) được xếp vào nhóm DSVH tinh thần.
Phân loại theo khả năng biểu hiện của DSVH: DSVH vật thể và DSVH
phi vật thể. DSVH vật thể được hiểu là những sản phẩm văn hóa có thể sờ
thấy được. Văn hóa vật thể là một dạng thức tồn tại của văn hóa chủ yếu dưới
dạng vật thể có hình khối, có chiều cao, chiều rộng, trọng lượng, đường nét,
màu sắc, kiểu dáng tồn tại trong không gian và thời gian xác định. DSVH vật
thể được tạo nên từ bàn tay khéo léo của con người, để lại dấu ấn lịch sử rõ
rệt. Tuy nhiên, DSVH vật thể luôn chịu sự thách thức của của thời gian và
sự tác động của con người. Vì vậy, DSVH vật thể luôn đứng trước nguy cơ
biến dạng hoặc bào mòn, mai một so với nguyên gốc. Hiện nay, vấn đề bảo
tồn những DSVH vật thể lâu đời đòi hỏi những công nghệ mới với kỹ thuật
cao và tay nghề giỏi và đặc biệt là những người thợ am hiểu sâu sắc về văn
hóa, về cội nguồn và bản sắc dân tộc mới có thể phục nguyên lại như cũ.
Còn DSVH phi vật thể là dạng thức tồn tại của văn hóa không phải
chủ yếu dưới dạng vật thể có hình khối trong không gian và thời gian, mà nó
tiềm ẩn trong trí nhớ, trong ký ức cộng đồng, hay những tập tính, hành vi
ứng xử của con người thông qua các hoạt động trong đời sống và sản xuất.
Có thể nói rằng, DSVH phi vật thể luôn đồng hành cùng con người, gắn với
ký ức của con người và được thừa nhận bởi cộng đồng theo thời gian lịch sử.

13
Hay nói đúng hơn, DSVH phi vật thể được lưu truyền chủ yếu dựa
trên sự truyền khẩu, các cử chỉ, điệu bộ mang tính mô phỏng, bắt chước, nên
hết sức mỏng manh, dễ bị mai một, thất truyền. Vì thế, vai trò của nghệ nhân
là đặc biệt quan trọng. Các DSVH phi vật thể thường gắn liền với những hoạt
động văn hóa tổng thể. Chỉ trong những hoạt động văn hóa tổng thể này, giá
trị văn hóa của các DSVH ấy mới được hiện thực hóa một cách đầy đủ, phong
phú, được vận hành và thâm nhập vào trong đời sống xã hội. Như vậy, phải
chăng những nghệ nhân cũng là một bộ phận của DSVH phi vật thể? Là một
dạng DSVH đặc biệt vừa vô hình vừa hữu hình, DSVH vật chất và tinh thần
hòa huyện vào nhau.
Bên cạnh đó, Ở Nhật Bản, người ta lại chia DSVH thành hai loại lớn:
DSVH hữu hình và DSVH vô hình. Hay “ Theo một cách phân chia ước lệ
khác, có thể chia DSVH thành DSVH tĩnh và DSVH động. DSVH tĩnh là
những di sản được vật chất hóa dưới dạng các thành tựu văn hóa ghi dấu ấn
của quá khứ như đền đài, lăng tẩm, bia mộ,… Loại DSVH động bao gồm các
giá trị tinh thần mang đặc trưng của cộng đồng được kết tinh ở phong tục,
tập quán, lối sống, tín ngưỡng, các trò diễn xướng dân gian. Vì vậy, bản thân
các nghệ nhân, các nghệ sĩ ưu tú của đồng bào các dân tộc nắm bí quyết biểu
diễn và truyền bá thành tựu văn hóa của cộng đồng mình cũng cần được xem
như các DSVH” [Quản lý DSVH; 16].
Trên cở sở hiện trạng DSVH của dân tộc, còn có thể chia DSVH thành
các loại sau:
1) Môi trường cư địa và di tích danh thắng – Lịch sử
2) Di tích danh thắng
3) Di tích lịch sử và cách mạng
4) Di tích kiến trúc nghệ thuật
5) Sinh hoạt văn hóa dân gian
6) Tác phẩm nghệ thuật

14
Tuy nhiên, mỗi hệ thống phân loại đều có ưu điểm và nhược điểm
riêng nên không thể nói đâu là cách phân loại đúng nhất hay chuẩn xác nhất
mà chúng ta chỉ có thể phân loại DSVH theo mục đích, theo từng góc nhìn
khác nhau mà thôi.
1.1.2 Di tích
1.1.2.1 Khái niệm di tích
Từ điển Tiếng Việt online (Wikipedia): Di tích là dấu vết của quá
khứ còn lưu lại trong lòng đất hoặc trên mặt đất có ý nghĩa về mặt văn hóa
và lịch sử. (nên có chú thích bên dưới trang. Nếu trích từ mạng phải ghi rõ
ngày, giờ… trích) Ở Việt Nam, một di tích khi đủ các điều kiện sẽ được công
nhận theo thứ tự: di tích cấp tỉnh, di tích cấp quốc gia và di tích quốc gia đặc
biệt. Tính đến năm 2014, Việt Nam có hơn 40.000 di tích, thắng cảnh trong
đó có hơn 3.000 di tích được xếp hạng di tích quốc gia và hơn 7.000 di tích
được xếp hạng cấp tỉnh. Mật độ và số lượng di tích nhiều nhất ở 11 tỉnh vùng
đồng bằng sông Hồng với tỷ lệ chiếm khoảng 70% di tích của Việt Nam.
Trong số di tích quốc gia có 62 di tích quốc gia đặc biệt và trong số đó có
8 di sản thế giới.
1.1.2.2 Phân cấp và phân loại di tích
Căn cứ vào giá trị lịch sử, văn hoá, khoa học, di tích được chia thành:
di tích cấp tỉnh, di tích quốc gia và di tích đặc biệt. Di tích cấp tỉnh là di tích
có giá trị tiêu biểu của địa phương được Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh
quyết định xếp hạng; Di tích quốc gia là di tích có giá trị tiêu biểu của quốc
gia do bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (Việt
Nam) quyết định xếp hạng; Di tích quốc gia đặc biệt là di tích có giá trị đặc
biệt tiêu biểu của quốc gia do Thủ tướng Chính phủ quyết định xếp hạng.
Trong trường hợp di tích đã được xếp hạng mà sau đó có đủ căn cứ xác định
là không đủ tiêu chuẩn hoặc bị huỷ hoại không có khả năng phục hồi thì
người có thẩm quyền quyết định xếp hạng di tích nào có quyền ra quyết định
huỷ bỏ xếp hạng đối với di tích đó.

15
Với thời gian tính bằng hàng ngàn năm lịch sử thì di tích ở Việt Nam
cũng hết sức đa dạng và phong phú. Tuy nhiên, có thể phân loại di tích như
sau : Di tích lịch sử - văn hóa, Di tích kiến trúc nghệ thuật, Di tích khảo cổ,
Di tích thắng cảnh
Di tích lịch sử - văn hoá là công trình xây dựng, địa điểm và các di
vật, cổ vật, bảo vật quốc gia thuộc công trình, địa điểm đó có giá trị lịch sử,
văn hoá, khoa học. Là công trình xây dựng, địa điểm gắn với sự kiện lịch sử
tiêu biểu trong quá trình dựng nước và giữ nước; là các công trình xây dựng,
địa điểm gắn với thân thế và sự nghiệp của anh hùng dân tộc, danh nhân của
đất nước. Bên cạnh đó, di tích còn là công trình xây dựng, địa điểm gắn với
sự kiện lịch sử tiêu biểu của các thời kỳ cách mạng, kháng chiến.
Mỗi định nghĩa về loại di tích nào thì cần trích dẫn trong Luật Di sản
Di tích kiến trúc nghệ thuật là công trình kiến trúc nghệ thuật, tổng thể
kiến trúc đô thị và đô thị có giá trị tiêu biểu trong các giai đoạn phát triển
nghệ thuật kiến trúc của dân tộc. Quần thể các công trình kiến trúc hoặc công
trình kiến trúc đơn lẻ có giá trị tiêu biểu về kiến trúc, nghệ thuật của một
hoặc nhiều giai đoạn lịch sử. Di tích kiến trúc nghệ thuật ở nước ta không
nhiều, ít ỏi về loại hình, song lại hết sức độc đáo trong giá trị nghệ thuật.
Kiến trúc đô thị cổ ở Việt Nam được các chuyên gia trong và ngoài nước
đánh giá cao về sự độc đáo, về thẩm mỹ của dân tộc.
Di tích khảo cổ là những địa điểm khảo cổ có giá trị nổi bật đánh dấu
các giai đoạn phát triển của các văn hoá khảo cổ. Đa số là các trầm tích nằm
sâu trong lòng đất, là những hiện vật của con người trong thời gian, di tích
khảo cổ là bộ phận di sản có sức đề kháng mong manh vì dễ bị tiêu tán và bỏ
quên. Tuy nhiên, nó chính à những chứng tích cho lịch sử hình thành, tồn tại
và phát triển của dân tộc. Nó giúp chúng ta hiểu được điểm khởi đầu, định
vị sự tồn tại của cộng đồng trong lòng thời gian. Nhờ đó, giúp con người
người hiểu được những gì thuộc về gốc rễ, nền tảng của sự tồn tại và vận
hành của dân tộc trong suốt hàng ngàn năm qua.

16
Di tích danh thắng là một phần của môi trường địa cư, là khu vực thiên
nhiên có giá trị khoa học về địa chất, địa mạo, địa lý, đa dạng sinh học, hệ
sinh thái đặc thù hoặc khu vực thiên nhiên chứa đựng những dấu tích vật chất
về các giai đoạn phát triển của trái đất, song di tích danh thắng với những
khác biệt về chất của mình trong mối quan hệ với con người, đã tự tách ra
như một tài sản văn hóa loại đặc biệt. Nét đẹp của các di tích danh thắng
được đặc trưng bởi những đặc điểm địa lý và văn hóa của con người Việt
Nam.
1.1.3 Quản lý, quản lý di sản văn hóa, quản lý di tích lịch sử văn hóa
1.1.3.1 Quản lý
Quản lý là hoạt động khách quan của mọi quá trình lao động xã hội.
Nói đến quản lý là nói đến một dạng hoạt động có mục đích của chủ thể quản
lý tác động lên đối tượng quản lý nhằm thực hiện những mục tiêu nhất định
thông qua việc sử dụng các công cụ, phương tiện quản lý phù hợp. Quản lý
bao giờ cũng có tính mục đích, có tính tổ chức và hướng tới tính hiệu quả.
Như vậy, nó là một quá trình bao gồm chuỗi các hoạt động khác nhau để đạt
được mục tiêu mà chủ thể quản lý mong muốn. Để tồn tại và phát triển, quản
lý cần thiết đối với mọi phạm vi hoạt động của xã hội.
Quản lý là một dạng hoạt động đặc biệt quan trọng của con người. Nó
chứa đựng nội dung rộng lớn, đa dạng phức tạp và luôn vận động, biến đổi,
phát triển. Vì vậy, có nhiều cách tiếp cận và quan niệm khác nhau.
Tuy nhiên dựa vào các hoạt động thực tế nói chung, quản lý có thể
được hiểu theo nghĩa chung nhất như sau: Quản lý là tác động có ý thức,
bằng quyền lực, theo quy trình, của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý để
phối hợp các nguồn lực nhằm thực hiện mục tiêu của tổ chức trong điều kiện
môi trường biến đổi.
Như vậy, từ định nghĩa trên về quản lý ta có thể thấy, trong hoạt động
quản lý ít nhất phải có một chủ thể quản lý (cá nhân hay tổ chức), ít nhất một
đối tượng quản lý (con người - một cá nhân hay nhiều người, hoặc một bộ

17
phận của giới vô sinh hay sinh vật) gián tiếp hoặc trực tiếp nhận sự tác động
của chủ thể quản lý. Hoạt động quản lý bao giờ cũng nhắm tới một mục tiêu
nhất định. Các yếu tố khác tạo nên môi trường của hệ thống chính là khách
thể của hoạt động quản lý.
1.1.3.2 Quản lý di sản văn hóa, qua lý di tích lịch sử văn hóa
Như trên đã trình bày quản lý là quá trình tác động của chủ thể quản
lý lên đối tượng quản lý trong môi trường luôn biến đổi để đạt được mục
đích quản lý nhất định. Còn đối với quản lý di tích lịch sử nói riêng thì mục
đích chính là thông qua hoạt động quản lý để bảo tồn và phát huy giá trị của
di tích lịch sử. Bởi di tích lịch sử luôn mang trong mình những giá trị vô hình
không thể cân đong đo đếm được. Chính vì vậy vấn đề quản lý DSVH cũng
như di tích lịch sử, văn hoá luôn là một vấn đề đặt ra bức thiết hiện nay.
Một quốc gia, dù đang phát triển ở mức độ nào cũng đều phải tiến hành
hoạt động quản lý, bảo tồn, gìn giữ và phát huy những giá trị của các DSVH,
bởi vì chính các DSVH mới là nền tảng, là mục tiêu và là động lực cho sự
phát triển kinh tế, xã hội, không có nền tảng chắc chắn thì khó có thể xây
dựng được một đất nước – ngôi nhà chung bền vững. Vì vậy, việc quản lý,
bảo tồn và phát huy giá trị của DSVH nói chung và di tích lịch sử nói riêng
là một việc làm cấp thiết, cần được đặt lên hàng đầu.
Chúng ta có thể hiểu về quản lý DSVH nói chung và quản lý di tích
lịch sử - văn hóa như sau: Là hành động quản lý của nhà nước đối với DSVH
có tổ chức chỉ đạo và điều hành thực hiện kết hợp với thanh tra, kiểm tra
bằng quyền lực nhà nước do các cơ quan trong bộ máy nhà nước về di tích
tiến hành, trên cơ sở các văn bản quy phạm pháp luật về di tích để thực hiện
chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của nhà nước nhằm điều chỉnh các quan
hệ xã hội và hành vi của công dân đối với lĩnh vực di tích.
Trong hoạt động quản lý DSVH nói chung và di tích lịch sử nói riêng
thì việc ban hành các văn bản pháp luật sẽ tạo cơ sở pháp lý cho việc quản
lý và thuận tiện hơn trong quá trình làm việc. Mặt khác, vì luôn nhận thức

18
được tầm quan trọng của văn hóa nói chung, DSVH nói riêng nên trong quá
trình lãnh đạo sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước Đảng và Chính phủ
đã có nhiều quyết sách, ban hành các văn bản pháp luật về quản lý DSVH
nói chung, di tích lịch sử nói riêng phù hợp với điều kiện lịch sử cụ thể trong
từng giai đoạn phát triển của đất nước.
1.2 Mối quan hệ giữa quản lý di tích và phát triển kinh tế- xã hội
1.2.1 Vai trò của di tích trong phát triển kinh tế- xã hội
Trong quá trình toàn cầu hóa, hội nhập kinh tế thế giới, bất cứ một
quốc gia nào đều đặt ra mục tiêu phát triển riêng của đất nước mình. Từ năm
1986 đến nay, với đường lối đổi mới, mở cửa, hòa nhập vào sự phát triển
chung của thế giới, đất nước ta đã đạt được những thành tựu nhất định, khẳng
định được các mục tiêu đặt ra phù hợp với xu thế vận động của thời đại và
đất nước. Nhưng bên cạnh đó, vẫn còn rất nhiều thách thức đặt ra cho một
đất đang phát triển như Việt Nam.
DSVH nói chung và di tích lịch sử - văn hóa nói riêng, là một bộ phận
quan trọng cấu thành nên nền văn hóa của một dân tộc. Hay nói cách khác,
DSVH góp phần tạo nên nền tảng tinh thần xã hội, thể hiện sức mạnh cũng
như bản lĩnh của một dân tộc, là hệ giá trị đặc trưng cho bản sắc dân tộc đó.
Chính vì thế, trong Nghị quyết Trung ương 4 khóa VII và Trung ương 5 khóa
VIII của Đảng cộng sản Việt Nam đã khẳng định: “Văn hóa là nền tảng tinh
thần của xã hội”. Truyền thống và hệ giá trị này thấm nhuần trong mỗi con
người và cả cộng đồng, dân tộc được chắt lọc, kế thừa và phát triển qua các
thế hệ, được vật chất hóa trong các cấu trúc thiết kế chính trị- xã hội và hoạt
động sống của cả dân tộc.
Nếu ví DSVH như gốc rễ của một cái cây, kinh tế - xã hội là hoa lá
cành đang đâm chồi nảy lộc thì ta càng thấy mối quan hệ mật thiết giữa
DSVH và kinh tế - xã hội của một quốc gia. Chúng ta hãy tưởng tượng một
đất nước có nền kinh tế - xã hội phát triển vượt bậc như những hoa lá xum
xuê trên một cái cây, nhưng cội nguồn, nền tảng văn hóa không vững chắc

19
với nội lực nhỏ bé và hơi thở yếu ớt liệu rằng đất nước đó có thể phát triển
bền vững hay không? Hay sẽ như cái cây với phần rễ nhỏ bé, dễ dàng bị đánh
bật chỉ với một cơn gió ngang qua? Và nhanh chóng bị cuốn trôi vào làn sóng
toàn cầu hóa, hòa tan cùng dòng chảy của thế giới và không còn phân biệt
được mình là ai? Chính vì vậy, nếu biết phát huy các giá trị DSVH dân tộc,
biến di sản thành ý chí, sức mạnh sẽ tạo nên động lực cho sự phát triển xã
hội. Các giá trị văn hóa khi được nuôi dưỡng trong tâm hồn dân tộc sẽ là
ngọn đèn hải đăng soi sáng cho con người đến một tương lai tốt đẹp hơn.
Mặt khác, DSVH không chỉ là nền tảng vững vàng cho sự phát triển
kinh tế - xã hội mà nó còn là nguồn lực để phát triển kinh tế. Bởi vì, những
năm gần đây nước ta đang chú trọng phát triển du lịch, đặc biệt là du lịch văn
hóa, mà DSVH là những tài sản quý giá cho việc thu hút du lịch trong và
ngoài nước, do đó những DSVH nếu được giữ gìn, trùng tu và phát triển
đúng cách sẽ mang lại thu nhập rất lớn cho quốc gia nó đang mang hơi thở.
Bên cạnh đó, còn thu hút được vốn đầu tư từ nước ngoài. Việc sử dụng hiệu
quả các DSVH không chỉ tạo điều kiện cho ngành kinh tế du lịch phát triển
mà còn tác động đến sự tăng trưởng các ngành kinh tế khác, ví dụ như thương
mại, dịch vụ …
1.2.2 Tác động của phát triển kinh tế- xã hội đối với việc bảo tồn và phát
huy giá trị của di tích
1.2.2.1 Tích cực
Hiện nay, xu thế toàn cầu hóa về kinh tế và quá trình hội nhập kinh tế
thế giới đang diễn ra ở mọi quốc gia. Tình hình đó đặt nền văn hóa của mỗi
dân tộc trước những biến động lớn. Phải chăng trong quá trình hội nhập kinh
tế quốc tế, các nền văn hóa dân tộc sẽ trở nên đồng nhất, mất hết bản sắc của
mình ? Không ít các nhà lý luận phương Tây đang cổ vũ cho xu hướng đó.
Nhưng cuộc sống vẫn có quy luật của nó. Hội nhập kinh tế thế giới là một
quá trình liên kết, thường xuyên diễn ra sự đồng hóa và dị hóa. Khả năng
đồng hóa và dị hóa này không chỉ phụ thuộc vào sự phát triển của nền kinh

20
tế mỗi nước, mà chủ yếu còn tùy thuộc vào bản lĩnh văn hóa và sức sống của
mỗi dân tộc. Vì vậy, văn hóa dân tộc có vai trò cực kỳ quan trọng trong hội
nhập kinh tế thế giới.
Trong quá trình kinh tế hội nhập, mở cửa, thông thương các quốc gia
có cơ hội giao lưu mạnh mẽ về kinh tế, văn hóa, xã hội. Trong đó, giao lưu
văn hóa được thể hiện rõ nét thông qua các hoạt động du lịch. Nói đúng hơn,
du lịch là cầu nối hữu hiệu giữa các dân tộc có nền văn hóa khác nhau trên
thế giới, đồng thời tạo lập mối quan hệ trực tiếp giữa quá khứ, hiện tại, tương
lai của mỗi dân tộc. Sự phát triển của du lịch tác động trực tiếp vào việc chấn
hưng và bảo tồn các DSVH. Doanh thu của các hoạt động du lịch được sử
dụng cho việc tu bổ các di tích, chỉnh lý các bảo tàng, đồng thời khôi phục
các DSVH. Du lịch góp phần làm cho các di tích sống lại, vì du lịch không
chỉ đưa DSVH đến với công chúng mà còn tiếp sức cho di sản bằng nguồn
lợi ích mà nó khai thác từ di sản, góp phần tái tu bổ di tích. DSVH là minh
chứng sống hùng hồn cho bề dày văn hóa của mỗi quốc gia và du lịch với
các hoạt động của mình sẽ góp phần quảng bá văn hóa của quốc gia đến bạn
bè trên thế giới.
Tuy nhiên việc khai thác du lịch kết hợp với bảo tồn di tích cần có
những quy trình nhất định, được tuân thủ nghiêm ngặt nhằm đảm bảo những
lợi ích và tác động từ cả hai phía, không triệt tiêu hay gây thiệt hại lẫn nhau,
đồng thời bổ sung thế mạnh cho nhau để cùng phát triển. Về bản chất bảo
tồn góp phần bảo tồn, lưu giữ các di tích - là nguồn tài nguyên quan trọng
của du lịch. Bên cạnh đó, bảo tồn còn giúp các di tích giữ được nguyên mẫu,
không biến dạng, mai một theo thời gian nhờ vào khôi phục có nguyên mẫu
một cách khoa học.
1.2.2.2 Tiêu cực
Đối với các DSVH vật thể đặc biệt là những di sản có giá trị toàn cầu
nổi bật thì khách tham quan du lịch và sự bùng nổ số lượng khách tham quan
đã và đang trở thành mối nguy cơ đe dọa trong việc bảo vệ các di tích. Sự có

21
mặt của quá đông du khách trong một thời điểm ở một di sản đã tạo nên
những tác động không nhỏ cùng với những yếu tố khí hậu nhiệt đới gây nên
những sự hủy hoại đối với những di sản và các thành phần khác của di sản
như vật thờ tự, nội thất trang trí. Đồng thời, sự phát triển các dịch vụ du lịch
thiếu sự kiểm soát còn tác động mạnh mẽ đến cảnh quan văn hóa và môi
trường sinh thái tại các khu di sản. Tại nhiều nơi, du khách đã viết vẽ, khắc
tên lên các bộ phận di tích một cách bừa bãi. Sự ô nhiễm gây ra bởi các loại
bụi bặm, xăng dầu của các phương tiện vận tải, rác thải, tiếng ồn.
Phát triển hoạt động du lịch dựa trên giá trị của các di sản đã đem đến
doanh thu đáng kể cho quốc gia, nhưng thực thế là hiện nay có rất ít người
làm du lịch thực sự quan tâm đến vấn đề tác động của du lịch đến môi trường.
Hoạt động du lịch ồ ạt có nguy cơ làm suy thoái tài nguyên du lịch tự nhiên.
Sự tập trung quá nhiều người và thường xuyên tại địa điểm du lịch làm cho
thiên nhiên không kịp phục hồi và đi đến chỗ bị huỷ hoại. Mặt khác, do số
lượng công trình phục vụ khách tăng lên nhanh chóng tại các điểm du lịch,
đặc biệt là tại các điểm có di sản vượt quá khả năng chịu tải của cơ sở hạ
tầng nên chúng bị xuống cấp trầm trọng, góp phần gia tăng mức ô nhiễm môi
trường.
Việc hợp tác giữa các cơ quan bảo tồn di sản và các đơn vị khai thác
du lịch chưa thực hiện có hiệu quả. Vì quyền lợi cá nhân, những cơ quan này
đã trực tiếp hay gián tiếp gây nên những hậu quả vừa làm ảnh hưởng đến bảo
tồn di sản và phát triển du lịch bền vững. Trong khi đơn vị khai thác chỉ chú
tâm đến lợi nhuận từ kinh doanh mà không chú ý đến nguồn vốn tái đầu tư
cho việc bảo tồn, dẫn đến việc xuống cấp của các di tích.
1.2.3 Những cơ hội và thách thức trong việc quản lý di sản văn hóa
Quá trình toàn cầu hóa là cơ hội cho các quốc gia được mở cửa, giao
lưu học hỏi lẫn nhau về mọi lĩnh vực. Bên cạnh đó, toàn cầu hóa cũng mang
đến không ít những khó khăn, thách thức cho các nước, đặc biệt là các nước
đang phát triển. Thực tế cho thấy, không ít quốc gia trên thế giới đã phải trả

22
giá cho việc quá chú trọng phát triển kinh tế mà coi nhẹ văn hóa, quá quan
tâm nhu cầu phát triển hiện tại mà lãng quên đi văn hóa truyền thống, quên
đi bản sắc văn hóa của dân tộc. Chính vì thế, phải biết tận dụng những thuận
lợi, những thời cơ để làm giàu đẹp hơn nữa nền văn hóa dân tộc, tuy nhiên
vấn đề đặt ra là phải có được những định hướng và giải pháp, nhằm thích
ứng với xu thế toàn cầu hóa văn hóa, tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại
thế giới, trên cơ sở bảo tồn, phát huy di sản văn hóa dân tộc, tạo điều kiện
cho sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội bền vững. Có thể nói, đây không
những là một nhiệm vụ cụ thể mà còn là định hướng, giải pháp trong việc
nghiên cứu, xây dựng và phát triển đời sống văn hóa, giữ gìn truyền thống
văn hóa tốt đẹp của mỗi dân tộc.
Xu thế hội nhập, tạo cho Việt Nam cơ hội tiếp cận với nền văn minh
thế giới với công nghệ kĩ thuật cao, cùng các phát minh vĩ đại và kho tàng
tri thức của nhân loại, từ đó học hỏi được kĩ thuật tiên tiến, phù hợp nhằm
giúp bảo tồn, trùng tu, sửa chữa các di tích một cách tốt nhất có thể. Bên
cạnh đó, việc mở cửa giao lưu cùng toàn cầu, Việt Nam dễ dàng học hỏi các
phương pháp quản lý văn hóa nói chung và quản lý DSVH nói riêng từ các
nước láng giềng Châu Á hoặc các nước bạn phương Tây, nhờ vậy cũng thu
nạp được nhiều điều mới mẻ, nhiều tinh hoa mang về áp dụng để quản lý
DSVH, giúp cho công tác quản lý càng thêm đa dạng, phong phú, đổi mới
nhưng vẫn phù hợp với bản sắc văn hóa của dân tộc.
Thực tế cho thấy, trong nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã đạt
được nhiều thành tựu quan trọng trong công tác bảo tồn và phát huy di sản
văn hóa dân tộc ở những quy mô khác nhau. Hàng loạt di tích lịch sử, văn
hóa, cách mạng đã được công nhận, tu bổ, tôn tạo, rất nhiều di vật, cổ vật đã
được bảo vệ, những phong tục, nếp sống, lối sống đẹp đẽ và đang hình thành
trong cộng đồng làng, bản của đồng bào các dân tộc vùng cao và ở cả thành
thị… đã được phục hồi và phát triển. Phong trào toàn dân bảo vệ và phát
triển văn hóa đã tạo môi trường lành mạnh, thuận lợi cho công tác giữ gìn,

23
bảo tồn và phát huy các giá trị của di sản văn hóa cũng như nền văn hóa dân
tộc. Những thành tựu to lớn này đã khẳng định tính đúng đắn trong đường
lối lãnh đạo, phát triển văn hóa của Đảng ta cũng như sức mạnh của Nhà
nước, của toàn dân trong công tác bảo tồn, phát huy di sản văn hóa để xây
dựng nền văn hóa mới, tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc Việt Nam.
Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực đã đạt được trong công tác
quản lý DSVH vẫn còn tồn tại không ít khó khăn, đặt ra nhiều câu hỏi và
những trăn trở cho các cấp lãnh đạo. Bởi vì, khi đất nước ta đứng trước làn
sóng toàn cầu hóa, ít nhiều cũng sẽ chịu những ảnh hưởng từ làn sóng ấy,
đặc biệt là nền văn hóa đa dạng, muôn màu sắc từ các nước du nhập vào Việt
Nam và ngày càng ồ ạt. Mặt khác, dân số Việt Nam lại là dân số trẻ, số lượng
thanh niên nhiều hơn người lớn tuổi, thanh niên là độ tuổi luôn thích khám
phá những điều mới mẻ, thì hội nhập quốc tế là một cơ hội quá lớn cho họ
giao lưu, học hỏi và thể hiện bản thân mình. Chính vì thế, việc du nhập văn
hóa nước ngoài vào Việt Nam, giới trẻ là đối tượng chịu ảnh hưởng nhiều
nhất, dẫn đến lối sống cũng thay đổi và một bộ phận họ bị Tây hóa, Hàn hóa
nếu không muốn nói là mất gốc. Việc này gây ra rất nhiều khó khăn cho công
tác quản lý của các cấp lãnh đạo.
Chưa dừng lại ở đó, chính vì tuổi trẻ thích những điều mới mẽ, hướng
ngoại nên dần dà sẽ quên đi những giá trị truyền thống, quên đi quá khứ,
quên đi cội nguồn, nơi mà họ được sinh ra. Họ khó có thể hiểu, thấm nhuần
những tinh túy, những giá trị cao đẹp của văn hóa dân tộc. Từ đó, dẫn đến
một bộ phận giới trẻ xem nhẹ các DSVH, di tích lịch sử của quốc gia, sẵn
sàng xâm hại, phá hủy các di tích, lấy cắp cổ vật và đồ thờ tự trong đền, chùa.
Các lễ hội truyền thống dần bị mai một và dần dần có nguy cơ bị mất đi. Đây
cũng là một vấn đề gây nhức nhối cho xã hội nói chung và cho các nhà quản
lý nói riêng.
Mặt khác, việc mở rộng giao lưu văn hóa và quảng bá hình ảnh đất
nước thì DSVH là một tài sản vô giá, đại diện cho rõ nét nhất và chứa đựng

24
giá trị trường tồn, lâu đời của một quốc gia. Chính vì thế, khách du lịch trong
và ngoài nước tới tham quan nhiều, mật độ cao dẫn đến tình trạng quá tải tại
các di tích, DSVH. Không chỉ vậy, lượng khách tham quan đông, đặc biệt
vào các dịp lễ, tết khiến quan cảnh xung quanh di tích mất đi vẻ mỹ quan
một phần vì rác thải vứt bừa bãi từ khách du lịch và những người buôn bán
xung quanh di tích, một phần là vì những gánh hàng rong bày bán tùy tiện,
trải dài trên đường đi vào các di tích lịch sử, DSVH. Hiện trạng này khiến
cho môi trường văn hoá - xã hội nói chung, môi trường DSVH nói riêng kém
lành mạnh, khó có thể phát triển bền vững. Vì vậy, cần có những biện pháp
thiết thực hơn nữa để có thể bảo tồn, phát huy những giá trị của DSVH. Đây
cũng là một thách thức lớn đặt ra cho Đảng và Nhà nước ta.
1.2.4 Những vấn đề đặt ra từ hiện trạng bảo tồn, phát huy di sản văn hóa
Trong thời đại ngày nay, chúng ta luôn khẳng định vị thế to lớn của
văn hóa trong phát triển bền vững, khẳng định vai trò quan trọng của di sản
văn hóa trong xây dựng nền văn hóa dân tộc. Tuy nhiên, cũng cần thiết phải
nhấn mạnh rằng, bối cảnh toàn cầu hóa, những đòi hỏi của sự nghiệp công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đang đặt ra nhiều vấn đề cần chú trọng
trong phát triển nền văn hóa Việt Nam cũng như công tác bảo tồn, phát huy
di sản văn hóa dân tộc.
Trước hết, đó là việc phải xử lý hài hòa các mối quan hệ giữa sức ép
của toàn cầu hóa trên lĩnh vực văn hóa và việc bảo vệ di sản văn hóa dân tộc
theo hướng vừa tăng cường giao lưu, hợp tác cùng phát triển vừa giữ được
bản sắc; vừa tận dụng được thuận lợi vừa phải vượt qua thách thức. Đây
thuộc về vấn đề bức thiết và quan trọng đặt ra cho Đảng và Nhà nước nói
chung, các cơ quan quản lý nói riêng để nền văn hóa Việt Nam vừa là nền
văn hóa mới mang tầm quốc tế, vừa giữ được cốt cách, cội nguồn, đậm đà
bản sắc dân tộc, một nền văn hóa chứa đựng các yếu tố kế thừa và cách tân,
vừa truyền thống vừa hiện đại, nội sinh và ngoại sinh, giao lưu và tiếp biến
văn hóa.

25
Thứ hai, vấn đề xây dựng định hướng, đường lối đúng đắn cho việc
bảo vệ di sản văn hóa trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa. Thời buổi công nghiệp hóa, hiện đại hóa khiến cho con người phải tập
trung phát triển kinh tế để kịp sánh vai cùng bạn bè các nước, một bộ phận
khác phải chạy đua với cơm, áo, gạo, tiền,… do đó dễ dẫn đến lối sống vì
tiền, chú trọng những lợi ích về vật chất mà lãng quên đi những giá trị tinh
thần, nhạt phai dần yếu tố truyền thống, những giá trị văn hóa được lưu giữ
trong cộng đồng từ ngàn năm. Hơn thế nữa, phần lớn giới trẻ hiện nay có xu
hướng hướng ngoại, chuộng văn hóa nước ngoài, không còn mặn mà với
những gì thuộc về quá khứ, truyền thống.
Thứ ba, phần lớn các di tích hiện nay đang trong tình trạng xuống cấp
nghiêm trọng. Theo thời gian, những bức tường thành xung quanh di tích trở
nên rong rêu, cũ kĩ và mục nát; những bức tượng phai nhạt dần; cột gỗ đa
phần bị mối mọt đục khoét có khi hỏng hết cã lõi bên trong, chỉ cần sờ mạnh
tay cũng có thể đổ bất cứ lúc nào; có những di tích bị bỏ hoang không ai lui
tới và ngày càng mai một. Tuy các cơ quan chức năng cũng đã có những
chính sách trùng tu, sửa chữa để bảo tồn và phát huy các giá trị của di tích
những vẫn chưa mang lại hiệu quả cao vì thực tế vẫn còn rất nhiều di tích
đang trong tình trạng xuống cấp trầm trọng. Mặt khác, có một bộ phận di tích
đã được trùng tu nhưng lại trùng tu theo lối kiến trúc hiện đại, không phù
hợp và khác hoàn toàn với nguyên bản làm mất đi giá trị lịch sử, văn hóa và
kiến trúc của chính di tích đó. Bởi vậy, vấn đề đặt ra cho các cơ quan chức
năng, cơ quan quản lý là phải có biện pháp trùng tu, tôn tạo phù hợp cho từng
di tích để khắc phục những tàn phá của thời gian, đồng thời giữ được những
giá trị cao đẹp của các DSVH nói chung và di tích lịch sử - văn hóa nói riêng.

Nâng cao hiệu quả quản lý di tích lịch sử - văn hóa tại Vĩnh Cửu tỉnh Đồng Nai.docx

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Nâng cao hiệu quả quản lý di tích lịch sử - văn hóa tại Vĩnh Cửu tỉnh Đồng Nai.docx

Similar to Nâng cao hiệu quả quản lý di tích lịch sử - văn hóa tại Vĩnh Cửu tỉnh Đồng Nai.docx (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 🥳🥳 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 🥳🥳 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤ (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Nâng cao hiệu quả quản lý di tích lịch sử - văn hóa tại Vĩnh Cửu tỉnh Đồng Nai.docx