Cơ sở lý luận về thu bảo hiểm xã hội và pháp luật về thu bảo hiểm xã hội.docx

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THU BẢO HIỂM XÃ
HỘI VÀ PHÁP LUẬT VỀ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI
1.1. Lý luận chung về thu bảo hiểm xã hội
1.1.1. Khái niệm thu bảo hiểm xã hội
Thu BHXH không ra đời cùng với khái niệm BHXH bởi hình thức sơ khai
nhất của BHXH là những quỹ được hình thành do sự tự nguyện đóng góp của một
cộng đồng người nhất định. Tuy nhiên trong quá trình phát triển, BHXH ngày càng
hướng tới nhiều đối tượng và các chế độ trợ cấp khác nhau. Bởi vậy, nguồn quỹ
BHXH cũng đặt ra yêu cầu cần được bảo vệ và tăng trưởng tương xứng với mức độ
chi. Dần dần quỹ BHXH được hình thành không phải từ sự tự nguyện của một nhóm
nhỏ lẻ mà trở thành quy định bắt buộc đối với cộng đồng, sau đó là mỗi quốc gia và
hiện nay nó được công nhận trên toàn thế giới. Cũng từ đó, thuật ngữ “thu BHXH”
được xuất hiện và sử dụng rộng rãi. Có thể nói, thu BHXH ra đời cũng là một tất yếu
khách quan xuất phát từ những nguyên tắc cơ bản của BHXH như sau:
Thứ nhất, BHXH phải thực hiện trên nguyên tắc có đóng, có hưởng, cộng đồng
chia sẻ rủi ro; lấy số đông bù số ít, lấy của người đang làm việc trả cho người nghỉ
hưởng chế độ BHXH; đồng thời có thêm trách nhiệm đóng góp của chủ sử dụng lao
động và sự bảo hộ của Nhà nước.
Thứ hai, mức hưởng BHXH phải căn cứ trên mức đóng góp, thời gian đóng góp,
không được cao hơn mức lương tham gia BHXH và thấp nhất phải đảm bảo mức sống
tối thiểu cho người lao động. Việc quy định mức hưởng phải thấp hơn tiền lương là
nguyên tắc bắt buộc của tất cả các nước, song thấp hơn bao nhiêu còn tùy thuộc vào
điều kiện kinh tế, chính trị và xã hội của mỗi nước ở các thời kỳ khác nhau. Nước ta
quy định không được thấp hơn mức lương tối thiểu ở từng thời kỳ.
Thứ ba, quỹ BHXH phải tự chủ về tài chính, đây là nguyên tắc quan trọng trong
chính sách BHXH của các nước bởi vì nếu không thực hiện nguyên tắc này, quỹ BHXH
sẽ chỉ tồn tại trên danh nghĩa.

Thứ tư, BHXH phải kết hợp hài hòa giữa các lợi ích, các mục tiêu và phù hợp
với điều kiện kinh tế, xã hội của mỗi một quốc gia.
Về mặt ngôn ngữ, “thu BHXH” là động từ chỉ hành động thu thập tiền về cho
quỹ BHXH.
Về mặt kinh tế học, thu BHXH là một hoạt động hay một nghiệp vụ tài chính nhằm
tạo nguồn cho quỹ BHXH. Hoạt động thu BHXH bao gồm nhiều hoạt động nhỏ, tuy
nhiên có thể tóm gọn trong hai hoạt động chính sau:
Một là, hoạt động về tổ chức và triển khai thực hiện nhiệm vụ thu tiền BHXH
từ các tổ chức, cá nhân có trách nhiệm tham gia BHXH bắt buộc và từ các đối tượng
tự nguyện tham gia để tạo lập một quỹ BHXH tập trung, thống nhất và độc lập.
Hai là, hoạt động quản lý và tăng trưởng quỹ BHXH để quỹ BHXH được bảo
toàn và phát triển, vừa đủ khả năng chi trả các chế độ BHXH vừa có khả năng kết dư
trong tương lai.
Về mặt pháp lý, thu BHXH được hiểu là việc Nhà nước dùng quyền lực của mình
bắt buộc các đối tượng phải đóng BHXH theo mức phí quy định hoặc cho phép một
số đối tượng được tự nguyện tham gia, lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù
hợp với thu nhập của mình. Trên cơ sở đó hình thành một quỹ tiền tệ tập trung nhằm
mục đích bảo đảm cho các hoạt động của sự nghiệp BHXH.
.................................................................... Từ những khái niệm kể trên có thể rút ra:
Về chủ thể của thu BHXH: Trong xã hội có giai cấp và nhà nước thì Nhà nước chính
là chủ thể của thu BHXH mà cụ thể là các cơ quan, tổ chức được Nhà nước giao phó,
thay mặt Nhà nước để thực hiện thu, chi BHXH.
Về đối tượng của thu BHXH: Có nhiều quan điểm cho rằng đối tượng của BHXH là
người lao động hay chính là đối tượng tham gia BHXH. Thực tế thì không phải như
vậy, với quan điểm BHXH chính là sự bù đắp hoặc thay thế một phần hoặc toàn bộ
thu nhập của người lao động thì đối tượng của BHXH chính là thu nhập của người
lao động. BHXH không để “bảo hiểm” cho bản thân người lao động mà chính là “bảo
hiểm” cho thu nhập của họ. Người lao động trong mối quan hệ này

7

không phải là đối tượng được “bảo hiểm” mà chính là đối tượng được tác động hay
nói cách khác là đối tượng được thụ hưởng BHXH. Đối tượng của thu BHXH cũng
không phải là đối tượng tham gia BHXH mà đối tượng tham gia BHXH là những đơn
vị, tổ chức và cá nhân có trách nhiệm đóng góp vào quỹ BHXH. Phần lớn các quốc
gia đều quy định đối tượng đóng góp vào quỹ BHXH bao gồm ba bên: Người lao
động, người sử dụng lao động và Nhà nước.
1.1.2. Nguyên tắc thu bảo hiểm xã hội
Thu BHXH là mắt xích quan trọng trong quá trình thực hiện chế độ, chính sách về
BHXH vì vậy thu BHXH cần được tuân thủ theo một số nguyên tắc nhất định.
Thứ nhất, thu BHXH là quy trình bắt buộc nhằm hình thành quỹ BHXH. Nếu
như thời kỳ sơ khai của BHXH, nguồn hình thành quỹ BHXH chủ yếu từ sự tự nguyện
đóng góp hoặc chủ yếu từ sự viện trợ của ngân sách nhà nước thì đến giai đoạn hiện
nay, ở hầu hết các quốc gia trên thế giới, thu BHXH đều đã trở thành một chế định
pháp luật xuất phát từ nhu cầu hình thành quỹ BHXH độc lập, lớn mạnh, đủ khả năng
chi trả khi phát sinh các chế độ BHXH.
Thứ hai, thu BHXH phải có sự bình đẳng, công bằng trong nghĩa vụ đóng góp
của những người cùng tham gia BHXH. Bởi vì nguyên tắc của BHXH là có sự chia sẻ
giữa những người cùng tham gia, có sự phân phối lại thu nhập giữa những người cùng
tham gia. Để đảm bảo tính công bằng, bình đẳng trong thu BHXH đối với những người
cùng tham gia và cùng có trách nhiệm đóng góp vào quỹ BHXH thì cần phải xây dựng
hệ thống pháp luật thu BHXH chặt chẽ, cụ thể. Tính bình đẳng phải thể hiện, tất cả cá
nhân, tổ chức đều có nghĩa vụ đóng góp vào quỹ BHXH như nhau, không phân biệt
tầng lớp, thu nhập, loại hình …
Thứ ba, phải có sự tính toán chặt chẽ các nguồn thu BHXH và tiến trình thu, chi
từ quỹ BHXH để đảm bảo sự ổn định của quỹ BHXH. Ở các quốc gia trên thế giới, có
hai cơ chế tài chính được áp dụng cho BHXH, đó là cơ chế tọa chi từ ngân sách nhà
nước và cơ chế quỹ tài chính độc lập. Ở cả hai cơ chế, các nhà chức trách đều phải có
sự tính toán cẩn thận nhu cầu thu, chi cũng như khả năng thu, chi từ quỹ BHXH, hai
cơ chế khác nhau chủ yếu ở khoảng thời gian áp dụng sự tính toán đó.

8

Thứ tư, cơ sở để thực hiện thu BHXH là quỹ tiền lương đối với người sử dụng
lao động và tiền lương đối với người lao động. Ở hầu hết các quốc gia trên thế giới,
việc tính toán số tiền đóng góp vào quỹ BHXH từ phía người lao động và người sử
dụng lao động đều dựa trên cơ sở đó. Với cách thức đó, mục tiêu chia sẻ thu nhập sẽ
được đảm bảo vì tiền lương làm căn cứ tham gia BHXH đã thể hiện được tầng lớp của
nhóm người tham gia.
Thứ năm, thu BHXH phải được tổ chức thực hiện thuận lợi, dễ dàng để đảm
bảo kịp thời và đầy đủ quyền lợi của người tham gia BHXH. Thu BHXH là hoạt động
liên quan trực tiếp đến người tham gia và thụ hưởng BHXH chính vì vậy việc tổ chức
thực hiện thuận lợi, dễ dàng là một nguyên tắc cần thiết phải tuân thủ. Chính sách
BHXH là trụ cột chính trong nền ASXH của mỗi quốc gia, thu BHXH nếu thuận lợi sẽ
là nền tảng vững chắc để chế độ BHXH được thực hiện đầy đủ và hiệu quả.
1.1.3. Nguồn hình thành quỹ bảo hiểm xã hội
Nguồn hình thành quỹ BHXH là các nguồn đóng góp để tạo dựng nên quỹ
BHXH. Quỹ BHXH phần lớn được hình thành từ sự đóng góp của các bên là chủ sử
dụng lao động, người lao động, nhà nước và một số nguồn khác.
Phần lớn các nước trên thế giới, quỹ BHXH đều được hình thành từ các nguồn
nêu trên, sở dĩ như vậy bởi các lý do:
- Người lao động đóng góp một phần vào quỹ BHXH biểu hiện sự gánh chịu
trực tiếp rủi ro của chính mình mặt khác nó có ý nghĩa ràng buộc nghĩa vụ và quyền
lợi của họ một cách chặt chẽ.
- Người sử dụng lao động đóng góp một phần quỹ BHXH cho người lao động
một mặt sẽ tránh được những thiệt hại to lớn như đình trệ sản xuất, đào tạo lại lao động
khi có rủi ro xảy ra đối với người lao động mặt khác nó giảm bớt đi sự căng thẳng trong
mối quan hệ vốn chứa đựng đầy những mâu thuẫn, tranh chấp giữa chủ và thợ.
9

- Nhà nước tham gia đóng góp một phần vào quỹ BHXH trên cương vị của
người quản lý xã hội về mọi mặt với mục đích phát triển kinh tế ổn định xã hội. Do mối
quan hệ giữa chủ - thợ có chứa nhiều mâu thuẫn mà hai bên không thể tự giải quyết
được. Nhà nước buộc phải tham gia nhằm điều hoà mọi mâu thuẫn của hai bên thông
qua hệ thống các chính sách, pháp luật. Không chỉ có như vậy nhà nước còn hỗ trợ
thêm vào quỹ BHXH giúp cho hoạt động BHXH được ổn định.
Phương thức đóng góp BHXH của người lao động và người sử dụng lao động
hiện nay vẫn còn tồn tại hai quan điểm. Quan điểm thứ nhất là phải căn cứ vào mức
lương cá nhân và quỹ lương của cơ quan, doanh nghiệp. Quan điểm thứ hai là phải căn
cứ vào thu nhập cơ bản của người lao động được cân đối chung trong toàn bộ nền kinh
tế để xác định mức đóng góp BHXH. Mức đóng góp BHXH, một số nước quy định
người sử dụng lao động phải chịu toàn bộ chi phí cho chế độ tai nạn lao động. Chính
phủ trả chi phí y tế và trợ cấp gia đình, các chế độ còn lại do cả người lao động và
người sử dụng lao động đóng góp mỗi bên một phần như nhau. Một số nước khác lại
quy định, chính phủ bù thiếu, cho quỹ BHXH hoặc chịu toàn bộ chi phí quản lý
BHXH...
1.1.4. Vai trò của thu bảo hiểm xã hội
Với các nước đã có nền kinh tế phát triển thì chính sách ASXH nói chung và
chính sách về quản lý thu, chi BHXH nói riêng ra đời và luôn gắn liền với nền kinh tế
thị trường. Thu BHXH là bắt buộc và nó phù hợp với quy luật của nền kinh tế thị
trường. Vì vậy, một trong những nguyên tắc cơ bản mà mỗi quốc gia luôn phải tuân
thủ là mọi người lao động có thu nhập đều bắt buộc phải tham gia BHXH; mức hưởng
BHXH được tính toán dựa trên cơ sở của mức đóng BHXH sao cho quỹ BHXH phải
đảm bảo chi trả đầy đủ, kịp thời các chế độ BHXH cho người lao động; đồng thời còn
có phần quỹ "nhàn rỗi" để đầu tư tăng trưởng quỹ. Hoạt động thu là nguồn tạo quỹ
BHXH và nó có vai trò đặc biệt quan trọng đối với mỗi nhà nước, thể hiện trên các mặt
sau:
Thứ nhất, thu BHXH là một trong những nguồn quan trọng giúp cho ngân sách
Nhà nước giảm chi đến mức tối thiểu nhưng vẫn giải quyết được khó khăn về

10

đời sống cho người lao động và gia đình họ được phát triển an toàn hơn. Khi người lao
động hoặc người sử dụng lao động gặp tai nạn rủi ro sẽ làm quá trình sản xuất kinh
doanh bị gián đoạn, năng suất lao động giảm xuống (cung hàng hoá nhỏ hơn cầu) làm
tăng giá cả thị trường và rất có thể dẫn đến tình trạng lạm phát, khi đó buộc Chính phủ
phải can thiệp điều tiết giá cả để ổn định đời sống của người dân.
Thứ hai, thu tạo quỹ BHXH góp phần giữ vững an ninh, chính trị trong nước ổn
định trật tự an toàn cho xã hội; điều hoà, hạn chế các mâu thuẫn giữa giới chủ và giới
thợ đồng thời tạo ra môi trường làm việc thuận lợi, ổn định cho người lao động. Bởi
khi mâu thuẫn giữa người lao động và người sử dụng lao động chưa được giải quyết sẽ
có thể dẫn đến những cuộc đình công, thậm chí là gây ra những cuộc bãi công lan rộng
trên cả nước của những người công nhân (người lao động) đến lúc đó sản phẩm lao
động sẽ không được sản xuất ra, mà nhu cầu tiêu dùng của xã hội vẫn cứ tiếp tục tăng
lên khi đó buộc Chính phủ phải nhập khẩu hàng hoá. Như vậy, Chính phủ sẽ phải đối
mặt với rất nhiều vấn đề như: giữ vững trật tự an toàn xã hội, đảm bảo nhu cầu tối thiểu
của người dân…
Thứ ba, thu BHXH có vai trò quan trong trọng việc tăng thu, giảm chi cho ngân
sách Nhà nước:
Một là, nguồn thu BHXH làm tăng thu cho ngân sách Nhà nước: BHXH đã làm
giảm bớt mâu thuẫn giữa giới chủ và giới thợ đồng thời gắn kết giữa người sử dụng lao
động và người lao động, góp phần kích thích người lao động hăng hái lao động sản
xuất, nâng cao năng suất lao động cá nhân nói riêng đồng thời góp phần làm tăng năng
xuất lao động xã hội nói chung, từ đó sản phẩm xã hội tạo ra ngày một tăng lên có thể
đáp ứng được nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu ra nước ngoài. Do vậy, ngân
sách Nhà nước tăng lên do có một khoản thu được thông qua việc thu thuế từ các doanh
nghiệp sản xuất nói trên.
Hai là, khi người lao động tham gia BHXH mà không may gặp rủi ro bất ngờ
hoặc khi thiên tai hạn hán, lũ lụt xảy ra… làm giảm hoặc mất khả năng lao động dẫn
đến giảm hoặc mất thu nhập thì sẽ được bù đắp một phần thu nhập từ quỹ BHXH. Lúc
này, nếu không có sự bù đắp của quỹ BHXH thì buộc Nhà nước cũng phải

11

đứng ra để cứu trợ hoặc giúp đỡ cho người lao động để người lao động và gia đình họ
vượt qua được khó khăn đó. Từ đó góp phần làm giảm chi cho ngân sách Nhà nước,
đồng thời giảm bớt được các tệ nạn xã hội phát sinh, giữ vững ổn định chính trị xã hội.
Ba là, nguồn thu BHXH giúp cho Nhà nước thực hiện được các công trình xây
dựng trọng điểm của quốc gia, các chương trình phát triển kinh tế, xã hội quốc gia bởi
BHXH tập trung được nguồn quỹ lớn. Nguồn quỹ này thường dùng để chi trả cho các
sự kiện BHXH xảy ra về sau. Chính vì vậy mà quỹ này có một thời gian nhàn rỗi nhất
định đặc biệt là quỹ dành cho chế độ dài hạn. Trong khoảng thời gian nhàn rỗi ấy quỹ
BHXH tạo thành một nguồn vốn lớn đầu tư cho các chương trình phát triển kinh tế xã
hội của quốc gia. Việc sử dụng nguồn quỹ BHXH nhàn rỗi vào hoạt động đầu tư vốn
đã góp phần làm cho thị trường tài chính quốc gia thêm đa dạng và phong phú.
Riêng đối với nước ta, từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, bao cấp chuyển
sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thì việc đổi mới cơ chế chính
sách BHXH theo nguyên tắc có đóng BHXH mới được hưởng BHXH lại càng trở lên
cấp thiết đã làm nổi bật vai trò quan trọng của thu BHXH trong nền kinh tế thị trường.
Chúng ta có thể thấy được điều này qua thực tiễn: Thời kỳ nền kinh tế nước ta vận
hành theo cơ chế kế hoạch hóa tập trung, bao cấp, quỹ BHXH chỉ tồn tại trên danh
nghĩa, còn thực chất thì không, mọi khoản kinh phí chi trả BHXH đều do ngân sách
Nhà nước bao cấp, do vậy hiện tượng chậm lương hưu của đối tượng từ 2-3 tháng,
thậm chí là lâu hơn vẫn thường xuyên xảy ra làm ảnh hưởng đến đời sống của đối
tượng đã khó khăn này càng khó khăn hơn.
Từ năm 1995, cơ chế, chính sách BHXH có sự thay đổi cơ bản, mà một trong
những thay đổi ấy là người lao động chỉ được hưởng BHXH khi bản thân họ và đơn vị
sử dụng họ phải đóng BHXH theo tỷ lệ do pháp luật quy định (người lao động đóng
bằng 5% tiền lương tháng còn người sử dụng lao động đóng bằng 15% quỹ tiền lương)
với quy định này từ năm 1995 đến năm 2003 quỹ BHXH đã có số thu trên 42.000 tỷ
đồng để đảm bảo chi trả đầy đủ, kịp thời cho đối tượng do quỹ
12

BHXH đảm bảo. Đến hết năm 2003 quỹ BHXH vẫn còn số dư trên 34.000 tỷ đồng để
đầu tư bảo toàn, tăng trưởng quỹ [24]. Việc hình thành quỹ BHXH trên thực tế và với
số thu ngày càng tăng, đã góp phần giảm đáng kể "gánh nặng" cho ngân sách nhà nước
trong việc bao cấp chi trả các chế độ BHXH, để có điều kiện đầu tư vào các lĩnh vực
kinh tế - xã hội cần thiết khác. Ngoài ra, hiện nay Chính phủ đang đẩy mạnh quá trình
đổi mới sắp xếp lại doanh nghiệp Nhà nước theo hướng cổ phần hóa, giao khoán, bán,
cho thuê doanh nghiệp… thì hiện tượng người lao động dôi dư, bị mất việc làm là điều
không tránh khỏi, thậm chí còn là một số lượng lớn. Trong điều kiện như vậy, nếu
không có BHXH thì người lao động sẽ bị đẩy ra khỏi nơi làm việc mà không được đảm
bảo về quyền lợi. Chỉ qua hai ví dụ trên chúng ta cũng đã làm rõ vai trò quan trọng của
thu BHXH trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa của nước ta hiện
nay.
1.2. Pháp luật về thu bảo hiểm xã hội
1.2.1. Khái niệm pháp luật thu bảo hiểm xã hội
Là một bộ phận cấu thành của pháp luật BHXH, pháp luật thu BHXH được hiểu
là tổng hợp các quy phạm pháp luật điều chỉnh các mối quan hệ phát sinh trong quá
trình thực hiện hoạt động thu, nộp tiền BHXH và quản lý quỹ BHXH.
Pháp luật thu BHXH quy định về đối tượng có trách nhiệm tham gia BHXH bắt
buộc hoặc được quyền tự nguyện tham gia BHXH tự nguyện (tùy theo pháp luật của
từng quốc gia), quy định tỷ lệ đóng góp, căn cứ đóng góp BHXH, phương thức đóng
BHXH, trách nhiệm tổ chức thực hiện thu BHXH cũng như quản lý quỹ BHXH.
1.2.2. Nội dung pháp luật về thu bảo hiểm xã hội
Các quốc gia khác nhau thì việc quy định nội dung pháp luật thu BHXH cũng
có sự khác nhau đáng kể, song nhìn chung thường quy định các nội dung cơ bản sau:
Đối tượng tham gia BHXH: Đối tượng tham gia BHXH là đơn vị, tổ chức hoặc
cá nhân có trách nhiệm đóng góp vào quỹ BHXH để hưởng các chế độ BHXH.

13

Đối tượng tham gia BHXH cũng có thể không phải đóng góp vào quỹ BHXH những
vẫn được hưởng BHXH do được tổ chức khác đóng BHXH hoàn toàn cho.
Mức đóng BHXH: Mức đóng BHXH là tỷ lệ đóng góp vào quỹ BHXH của các
đối tượng tham gia BHXH. Phần lớn các quốc gia quy định mức đóng BHXH đều dựa
trên mức thu nhập hàng tháng của người lao động. Ở Việt Nam, mức đóng BHXH được
tính trên cơ sở là tiền lương, tiền công hàng tháng và một số đối tượng thì căn cứ trên
mức lương tối thiểu chung tại từng thời điểm.
Phương thức đóng BHXH: Phương thức đóng BHXH là những quy định về việc
đóng BHXH bằng tiền mặt hay chuyển khoản; đóng hàng tháng hay hàng quý; quy
định về việc tạm dừng đóng BHXH …
Tổ chức BHXH: Tổ chức BHXH là cơ quan có trách nhiệm tổ chức, quản lý
việc thu BHXH. Ở các quốc gia khác nhau, tổ chức BHXH có tên gọi và vị trí pháp lý
khác nhau, có quốc gia đặt tổ chức BHXH là một bộ phận của Bộ Lao động, có quốc
gia gọi tên là Văn phòng An sinh xã hội. Ở Việt Nam, tổ chức BHXH được gọi tên đầy
đủ là BHXH Việt Nam với vị trí pháp lý là cơ quan thuộc Chính phủ.
Quỹ BHXH: Quỹ BHXH là quỹ tiền tệ được hình thành chủ yếu từ sự đóng góp
của đối tượng tham gia BHXH và chủ yếu được dùng để chi trả các chế độ BHXH. Ở
phần lớn các quốc gia trên thế giới, quỹ BHXH thường độc lập với ngân sách Nhà nước
nhưng đều được ngân sách Nhà nước bảo hộ, cũng có một số nhỏ quốc gia đặt quỹ
BHXH là một mục trong ngân sách Nhà nước và hạch toán không độc lập với ngân
sách Nhà nước.
Đầu tư và tăng tưởng quỹ BHXH: Việc sử dụng nguồn tài chính nhàn rỗi của
quỹ BHXH vào việc đầu tư bằng nhiều hình thức để phát triển quỹ thêm lớn mạnh cũng
là một nội dung quy định về pháp luật thu BHXH. Pháp luật quy định cụ thể nguyên
tắc, cách thức đầu tư, quy trình thủ tục của các biện pháp đầu tư để đảm bảo tính an
toàn và hiệu quả.
Xử lý vi phạm về thu BHXH: Pháp luật quy định về các biện pháp xử lý đối với
những hành vi vi phạm pháp luật về thu BHXH, các hình thức chủ yếu được áp dụng
đó là phạt tiền, cũng có một số quốc gia áp dụng hình phạt tù (Thái Lan). Ở

14

nước ta hiện nay mới chỉ quy định vi phạm về BHXH là vi phạm hành chính, chưa quy
định về tội hình sự.
1.2.3. Ý nghĩa pháp luật thu bảo hiểm xã hội
BHXH hay bất kỳ một ngành nghề, một lĩnh vực nào cũng cần có pháp luật điều
chỉnh, cần được vận hành theo một khuôn mẫu, một chuẩn mực nhất định để đảm bảo
tính công bằng và bền vững, để hạn chế những tác động tiêu cực hay những vi phạm
có thể gây ảnh hưởng đến quyền lợi của người thụ hưởng. Hơn thế nữa, BHXH với vị
trí và vai trò quan trọng trong hệ thống chính sách ASXH thì sự liên quan, ảnh hưởng
và gắn bó với quyền lợi của nhân dân, ảnh hưởng đến chính sách của Đảng và Nhà
nước càng mạnh mẽ và vì thế nó tiềm ẩn nhiều khả năng bị lạm dụng, tiêu cực và vi
phạm. Chính vì vậy, BHXH nói chung cần được thể chế hóa và điều chỉnh bằng hệ
thống quy phạm pháp luật và hệ thống văn bản hướng dẫn để có thể thực hiện nghiêm
túc và đạt được mục tiêu của chính sách ASXH mà Đảng và Nhà nước đã giao phó.
Thu BHXH là một mắt xích quan trọng trong toàn bộ quy trình thực hiện chế
độ, chính sách về BHXH, đặc biệt quan trọng hơn nó còn là đầu vào trong hệ thống dây
chuyền đó. Chính vì vậy thu BHXH không thể là hoạt động tự do của một nhóm cá
nhân hay tổ chức nào đó mà nó cần thiết phải được điều chỉnh bằng pháp luật. BHXH
là chính sách được áp dụng rộng rãi trong toàn xã hội, bởi vậy phải có sự thống nhất về
mức thu, mức hưởng và các chế độ trợ cấp. Không ai có thể tự ý đặt ra hoặc thay đổi
mức thu hay mức hưởng ấy. Và để thống nhất nó phải được hệ thống thành pháp luật.
Việc điều chỉnh hoạt động thu BHXH bằng pháp luật sẽ tạo một cơ sở pháp lý cho toàn
bộ quá trình thực hiện nhiệm vụ tổ chức thu BHXH cũng như tổ chức quản lý quỹ
BHXH, tạo cơ sở cho việc kiểm soát, đánh giá và xử lý khi có vi phạm xảy ra. Đây
đồng thời cũng là cơ sở cho việc đảm bảo hoạt động thu BHXH được thực hiện nghiêm
chỉnh, nghiêm minh và đúng mục đích.
1.3. Pháp luật thu bảo hiểm xã hội của một số quốc gia trên thế giới
1.3.1. Pháp luật thu bảo hiểm xã hội của Trung Quốc
Luật Lao động của nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Trung Hoa có hiệu lực từ
01/01/1995 có một chương quy định về BHXH và phúc lợi xã hội. Theo đó, trách
15

nhiệm nộp tiền vào quỹ BHXH thuộc về hai bên, đó là người lao động và người sử
dụng lao động. Ngân sách Nhà nước chỉ hỗ trợ cho các quỹ BHXH khi có sự mất cân
đối thu chi do các nguyên nhân bất khả kháng. Luật BHXH năm 2011 của Trung
Quốc chỉ quy định những nguyên tắc chung, còn nội dung cụ thể thì giao cho chính
quyền các tỉnh. Tỷ lệ đóng góp vào quỹ BHXH không được quy định thống nhất
trong cả nước mà có sự khác nhau giữa các địa phương. Ví dụ, ở thủ đô Bắc Kinh và
thành phố Thượng Hải, tỷ lệ đóng BHXH quy định như sau:
Bảng 1.1: Tỷ lệ đóng BHXH ở một số địa phương của Trung Quốc
Bắc Kinh Thượng Hải
Người sử dụng Người Người sử Người
lao động lao động dụng lao động lao động
Tiền cấp dưỡng 20 % 8 % 22 % 8 %
Bảo hiểm thương tật
0,2 % 0 % 0,5 % 0 %
lao động
Bảo hiểm thai sản 0,8 % 0 % 0,8 % 0 %
Bảo hiểm y tế 10 % 2 % 12 % 2 %
Bảo hiểm thất nghiệp 1 % 0,2 % 1,7 % 1 %
Tổng 32 % 10,2 % 37 % 11 %
(Nguồn: chinabusinessreview.com)
Sự nghiệp BHXH của Trung Quốc do Bộ Nhân lực và ASXH quản lý và bao
gồm năm loại bảo hiểm thành phần, đó là: Bảo hiểm tiền cấp dưỡng (hay còn gọi là
bảo hiểm hưu trí), Bảo hiểm thương tật lao động, Bảo hiểm thai sản, Bảo hiểm y tế và
Bảo hiểm thất nghiệp [45].
1.3.2. Pháp luật thu bảo hiểm xã hội của Thái Lan
Luật ASXH của Thái Lan ra đời năm 1990 và được sửa đổi, bổ sung năm 1999
đã quy định thống nhất các nội dung liên quan đến ASXH trên cả nước.
Khái niệm lương làm căn cứ đóng vào các quỹ bảo hiểm theo quy định tại Phần
5 của Luật ASXH Thái Lan là tất cả các loại tiền mà người sử dụng lao động trả cho
người lao động trong ngày, giờ làm việc bình thường, cho dù đó là tính toán

16

theo thời gian hay khi có sản lượng sản xuất của người lao động, bao gồm cả tiền mà
người sử dụng lao động trả cho ngày nghỉ lễ và ngày nghỉ việc của người lao động.
Đối tượng tham gia BHXH là người lao động có độ tuổi từ mười lăm đến sáu
mươi lăm tuổi, là người làm việc cho người sử dụng lao động và được hưởng tiền
lương.
Bên cạnh người lao động, chủ sử dụng lao động và Chính phủ cũng cùng đóng
góp vào các quỹ bảo hiểm, tỷ lệ đóng góp tối đa của ba bên được quy định bằng nhau,
cụ thể như sau: 4,5 % tiền lương đóng vào quỹ Bảo hiểm y tế, Bảo hiểm thương tật,
Bảo hiểm khi chết, Bảo hiểm sinh con, mỗi bên đóng 1,5%. Quỹ chi trả cho các lợi ích
phụ cấp và lợi ích tuổi già, mỗi bên đóng tối đa bằng 3% tiền lương; quỹ bảo hiểm thất
nghiệp mỗi bên đóng tối đa 5%. [49]
1.3.3. Pháp luật thu bảo hiểm xã hội của Đức
Hệ thống Luật ASXH của Cộng hòa Liên bang Đức được coi là hệ thống pháp
luật đặt nền móng đầu tiên cho nền ASXH thế giới. Luật ASXH của Đức rất phong
phú, được chia ra thành nhiều nhiều đạo luật như: Luật Bảo hiểm hưu trí năm 2002,
Luật Thai sản năm 1924, Luật Ốm đau năm 1988, Luật Chăm sóc sức khỏe năm 1994,
Luật Bảo hiểm tai nạn năm 1996, Luật khuyến khích lao động năm 1997 và Luật Trợ
cấp thất nghiệp cơ bản năm 2010.
Phần lớn các đạo luật đều được áp dụng cho đại đa số người dân, được liệt kê
bao gồm người lao động đang làm việc, người lao động học nghề và nhóm lao động tự
do. Người sử dụng lao động và các ông chủ đầu tư cũng có trách nhiệm tham gia đóng
góp các loại hình bảo hiểm cho người làm công của mình. Bên cạnh đó Chính phủ cũng
đứng ra tài trợ đối với một số trợ cấp không được đóng góp hoặc đóng góp ít.
Mức đóng góp vào các loại quỹ bảo hiểm được quy định riêng rẽ theo từng đạo
luật và có sự quy định chi tiết đối với từng nhóm đối tượng.
17

Bảo hiểm hưu trí:
Người lao động đóng vào quỹ Bảo hiểm hưu trí với tỷ lệ bằng 9,8% thu nhập
của mình nếu thu nhập cao hơn 800 €, mức đóng góp thấp hơn nếu thu nhập đạt từ 401
đến 800 €, còn nếu thu nhập đạt bằng hoặc dưới 400 € thì không phải đóng.
Người lao động tự do đóng bằng 19,6 % thu nhập hàng tháng. Mức đóng góp
tối thiểu một tháng là 78,40 € và mức tối đa là 1.097 €.
Người sử dụng lao động đóng bằng 9,8% tiền lương tháng của người lao động,
nếu người lao động thuộc nhóm đối tượng lương thấp (ít hơn hoặc bằng 400 €) thì
người sử dụng lao động đóng bằng 15% thu nhập của người lao động.
Chính phủ sẽ chi các khoản tiền tài trợ cho một số trợ cấp nhất định mà không
nhận được sự đóng góp từ phía người lao động cũng như người sử dụng lao động.
Bảo hiểm ốm đau, thai sản, chăm sóc sức khỏe:
Mức đóng góp của người lao động cũng được quy định dựa trên căn cứ mức thu
nhập thực tế. Người lao động đóng bằng 8,2% thu nhập vào quỹ ốm đau thai sản và
0,975% vào quỹ chăm sóc sức khỏe nếu thu nhập cao hơn 800 €, mức đóng giảm dần
với thu nhập trong khoảng từ 401 đến 800 €.
Người đang hưởng lương hưu cũng phải đóng tiền vào quỹ bảo hiểm ốm đau,
thai sản và chăm sóc sức khỏe với tỷ lệ đóng góp là 8,2% và 1,95 % lương hưu.
Quỹ bảo hiểm ốm đau, thai sản cũng có sự đóng góp của nhóm học sinh, sinh
viên với số tiền đóng góp một tháng bằng 65 €. Lao động tự do trong trường hợp này
được tự chọn mức đóng căn cứ trên nhu cầu và thu nhập thực tế.
Các ông chủ đầu tư đóng mức trung bình bằng 7,3% thu nhập của người lao
động được bảo hiểm và đóng bằng 13% nếu người lao động có thu nhập thấp hơn 400
€. Đối với quỹ chăm sóc sức khỏe, mức đóng góp của người sử dụng lao động là
0,975% thu nhập. Tương ứng với người sử dụng lao động, quỹ hưu trí cũng phải đóng
góp vào quỹ bảo hiểm ốm đau, thai sản với tỷ lệ bằng 7,3% lương hưu.
Chính phủ trong trường hợp này chịu trách nhiệm về các khoản trợ cấp về thai
sản, chăm sóc sức khỏe cho nhóm đối tượng là nông dân nghỉ hưu, Chính phủ

18

cũng có trách nhiệm đóng góp vào quỹ chăm sóc sức khỏe cho người thất nghiệp và
học sinh, sinh viên.
Bảo hiểm thương tật:
Trách nhiệm đóng góp vào quỹ bảo hiểm thương tật chủ yếu thuộc về nhà tuyển
dụng, tỷ lệ đóng góp trung bình bằng 1,32 % tiền lương của người lao động, các khoản
đóng góp khác nhau tùy theo mức độ được đánh giá rủi ro. Người lao động tự do đóng
với mức độ khác nhau cũng dựa trên mức độ rủi ro của ngành nghề làm việc.
Chính phủ tài trợ khoản đóng góp cho sinh viên, trẻ em trong các cơ sở chăm
sóc sức khỏe và những người tham gia vào các hoạt động tình nguyện.
Bảo hiểm thất nghiệp:
Người lao động phải đóng bảo hiểm thất nghiệp bằng 1,45% thu nhập được bảo
hiểm của mình. Lao động làm các ngành nghề tự do đóng bằng mức 3% của một nửa
giá trị thu nhập tham khảo một tháng, sau hai năm tự làm việc phải đóng bảo hiểm thất
nghiệp tính trên thu nhập đầy đủ.
Người sử dụng lao động cũng đóng bằng mức 1,45 % thu nhập của người lao
động. Chính phủ tài trợ quỹ bảo hiểm thất nghiệp bằng cách cho vay hoặc viện trợ khi
bộ chi quỹ. [50]

Cơ sở lý luận về thu bảo hiểm xã hội và pháp luật về thu bảo hiểm xã hội.docx

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Cơ sở lý luận về thu bảo hiểm xã hội và pháp luật về thu bảo hiểm xã hội.docx

Similar to Cơ sở lý luận về thu bảo hiểm xã hội và pháp luật về thu bảo hiểm xã hội.docx (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 🥳🥳 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 🥳🥳 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤ (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Cơ sở lý luận về thu bảo hiểm xã hội và pháp luật về thu bảo hiểm xã hội.docx