Perkongsian Bahan kursus bimbingan dan kaunseling. PPISMP BNK p/s nota dibuat pada 2015

1. PENGENALAN
Menurut Crow dan Crow (1983), dalam buku Bimbingan dan Kaunseling Kanak-kanak
(2010:22), bimbingan dibawah konteks pendidikan, merujuk kepada bantuan atau pertolongan
yang diberikan dengan betul kepada murid yang berkenaan. Murid yang memerlukan
bimbingan merujuk kepada murid yang menghadapi masalah peribadi dari segi intelek, rohani,
emosi ataupun sosial. Menurut Patterson dan Eisengberg (1983), kaunseling ialah proses
pertemuan secara bersemuka di antara seorang kaunselor dengan kliennya yang membawa
perubahan klien pada akhirnya. Manakala, menurut Shertzer dan Stone (1968), kaunseling
ialah proses interaksi yang membolehkan individu memahami diri dan situasinya.
Di peringkat sekolah, masalah-masalah yang dihadapi oleh murid biasanya digolongkan
dalam dua kategori yang utama, iaitu masalah akademik dan masalah emosi-sosial. Masalah-
masalah ini telah memberi cabaran kepada para guru untuk mengatasi mangatasi masalah ini.
Di dalam proses bimbingan, murid yang menghadapi masalah tersebut akan diberi panduan
atau nasihat yang boleh membantunya untuk memperbaiki diri mereka.
Guru memainkan peranan yang penting dalam merealisasikan strategi Kementerian
Pelajaran Malaysia, agar dapat mencapai Matlamat Falsafah Pendidikan dan Kebangsaan dan
misi membangunkan sistem pendidikan bertaraf dunia serta menjadikannya sebagai pusat
kecermerlangan pendidikan serantau.

2. CABARAN DAN ISU YANG WUJUD DI SEKOLAH
Dewasa ini, masalah disiplin dan masalah akademik yang wujud di setiap sekolah bukanlah
satu perkara asing lagi bagi kita. Masalah-masalah yang satu persatu wujud telah memberikan
cabaran yang besar kepada banyak pihak terutamanya para guru. Guru perlu
bertanggungjawab dalam hal ini, walaupun para pendidik perlu menanggung beban yang
banyak terutamanya dalam menghabiskan sukatan pelajaran. Sekolah sepatutnya menjadi
tempat menimbah ilmu dan bukannya menjadi tempat keruntuhan akhlak murid-murid. Masalah
disiplin murid merujuk kepada perbuatan atau perlakuan yang melanggar peraturan
sekolah. Tujuan peraturan ini dibuat adalah bagi mengawal tingkah laku dan melicinkan
perjalanan hidup warga sekolah supaya proses pembentukan jati diri dan pendidikan berjalan
lancar tanpa ada sebarang gangguan.
Isu Ponteng
Salah satu cabaran atau isu yang sering berlaku di sekolah ialah ponteng sekolah.
Ponteng dapat didefinisikan sebagai lari daripada tanggungjawab atau tugas tanpa
kebenaran. Seseorang murid akan dianggap ponteng sekiranya tidak hadir ke sekolah
tanpa sebab-sebab yang munasabah atau tanpa keizinan guru ataupun ibubapa.
Golongan murid yang sering ponteng sekolah biasanya terdiri daripada murid-murid
yang tidak mementingkan pembelajaran akademik dan menghadapi masalah lain seperti
masalah keluarga.
Antara sebab yang menyumbang kepada isu ini dalam kalangan murid ialah
kekurangan perhatian dan kasih sayang daripada keluarga. Hal ini demikian, apabila
mereka berasa tidak dihargai dan disayangi, mereka akan mencari alternatif lain sebagai
ganti untuk mendapatkan perhatian dan kasih sayang. Malah mereka juga akan mula
menunjukkan protes atau ketidakpuasan hati dengan tidak hadir ke sekolah.
Kebiasaanya, pihak sekolah akan mengeluarkan surat amaran kepada murid yang
melakukan kesalahan ponteng, apabila murid tidak hadir ke sekolah tiga hari berturut-
turut. Namun, ibu bapa kadang kala tidak mengambil serius tentang masalah ini dan
situasi ini akan menyebabkan murid tidak mempunyai kesedaran dan akan terus
melakukan masalah ini.
Salah satu impak negatif terhadap murid ialah masa yang sepatutnya digunakan
untuk pembelajaran dalam kelas terbuang begitu sahaja. Keadaan ini bukan sahaja

3. akan menyebabkan murid-murid ketinggalan dalam pelajaran tetapi kemungkinan murid-
murid yang ponteng akan tidak dapat mendapat menjawab peperiksaan sekolah dengan
baik. Selain itu, guru juga terpaksa mencari masa untuk mengulang kembali pelajaran
yang tertinggal oleh murid yang ponteng sekaligus menggangu proses pembelajaran
murid-murid lain.
Kes Buli
Buli merupakan satu perbuatan mengasari orang yang lemah dengan tujuan atau
maksud untuk menunjukkan kekuatan masing-masing. Ada maksud lain yang
menyatakan bahawa buli bermaksud tingkah laku agresif sama ada dalam bentuk fizikal
atau mental yang dilakukan secara berulang ke atas mangsa.
Salah satu faktor menyumbang kepada cabaran ini ialah pengaruh rakan
sebaya. Hal ini demikian, rakan sebaya merupakan golongan yang sangat rapat dengan
remaja dan mampu mempengaruhi tingkah laku mereka. Mereka akan mula
menubuhkan kumpulan dan identiti mereka serta melakukan perbuatan membuli dan
sebagainya bagi menunjukkan kekuasaan mereka kepada murid lain. Di samping itu,
kawalan disiplin yang longgar di sekolah juga mendorong berlakunya gelaja buli ini.
Pihak sekolah atau guru yang terlepas pandang akan masalah ini akan memberi
peluang kepada murid-murid untuk melakukan perbuatan ini.
Isu ini telah memberi cabaran yang besar kepada pihak sekolah kerana isu buli
ialah masalah yang serius. Isu buli ini boleh menjatuhkan imej sekolah dan masyarakat
akan memandang serong terhadap sekolah tersebut. Menurut Datuk Seri Dr. Khair
Mohamad Yusof dalam Utusan Online ,daripada jumlah keseluruhan kes salah laku
disiplin berat atau berunsur jenayah bagi tempoh setengah tahun pada 2014, kes buli
telah melibatkan 1,314 pelajar di sekolah atau asrama.

4. Penyalahgunaan Dadah.
Dadah bermaksud sebarang bahan kimia yang psikoaktif, samada bebentuk asli atau
tiruan, apabila dimasukkan kedalam tubuh badan secara disuntik, dihidu, dihisap atau
dimakan boleh megubah fungsi badan seseorang atau organisma dari segi fizikal atau
mental. Antara contoh dadah ialah, ganja, heroin, morfin, pil psikotropik, inhalan dan
sebagainya.
Dalam tahun 1980-an, kegiatan penagihan dadah bukan sahaja telah menular
dalam kalangan orang dewasa tetapi juga dalam kalangan murid sekolah. Mengikut
sumber kajian Kementerian Pelajaran Malaysia, dalam tahun 1983, seramai 192 orang
murid sekolah didapati telah melibatkan diri dalam aktiviti penyalahgunaan dadah. Salah
satu faktor yang mendorong masalah ini ialah sikap ingin tahu murid. Sikap ingin
mencuba sesuatu yang baru telah menyebabkan murid-murid terjebak dalam gejala
dadah.
Dadah merupakan musuh negara paling utama. Sekiranya kegiatan penagihan
dadah di peringkat sekolah tidak dapat dicegah dan dibanteras, Kurikulum dan Falsafah
Pendidikan Kebangsaan tidak akan membawa sebarang erti. Penyalahgunaan dadah
bukan sahaja menjejaskan kesihatan individu diri tetapi juga merosakkan keharmonian
keluarga serta norma masyarakat, dan seterusnya mengancam keselamatan dan
kemakmuran negara.
Isu Murid Lewat Perkembangan
Murid lewat perkembangan lazimnya adalah murid yang berkaitan dengan kurang
keupayaan intelek. Manakala, punca utama murid kurang keupayaan intelek adalah murid
yang kerencatan akal. Mereka adalah digolongkan dalam ketegori murid-murid lambat
belajar.
Selanjutnya, antara ciri-ciri murid belajar lambat ialah pemusatan perhatiannya
adalah singkat dan mudah dialihkan dengan fokus yang lain, kadar belajar yang rendah
dan kekurangan motivasi instrinsik dalam pembelajaran. Masalah ini perlu dibendung agar
tiada murid-murid yang akan tercicir terutamanya dalam akademik.

5. GURU BIMBINGAN DAN KAUNSELING DALAM MENANGANI ISU DAN CABARAN YANG
WUJUD DISEKOLAH.
Guru bimbingan dan kaunseling memainkan peranan yang penting dalam mengatasi isu dan
cabaran yang dihadapi di sekolah. Melalui strategi betul dan latihan yang khas, guru bimbingan
dan kaunseling mampu menangani masalah yang dihadapai.
Bagi menangani isu ponteng, guru bimbingan dan kaunseling perlulah menggunakan
teknik mendisiplin yang sesuai dengan mengikut peraturan-peraturan sekolah dan garis
panduan sekolah. Guru perlulah mengelakkan hukuman dera dan mengajar murid dengan sifat
penyayang dan peramah. Cara ini akan memlembutkan hati murid dan mereka akan berasa
dihargai dan disayangi. Selain itu, guru bimbingan dan kaunseling juga perlu menganjurkan
kursus motivasi bukan kepada murid sahaja malah kepada ibu bapa. Ibu bapa hendaklah diberi
kesedaran bahawa, masalah keluarga boleh mempengaruhi sikap anak mereka. Malah, sesi
bimbingan dan kaunseling juga boleh diadakan kepada murid bagi memujuk murid menukar
tingkah laku distruktif yang tidak diingini.
Seterusnya,peranan guru bimbingan dan kaunseling di sekolah hendaklah
diperhebatkan dalam membendung kes buli. Guru bimbingan dan kaunseling hendaklah
mengesan dan memberikan kaunseling motivasi kepada pelajar yang selalu dibuli.
Kebiasaannya, mangsa buli tidak mahu berkongsi masalah mereka dengan orang lain kerana
takut. Oleh itu, guru bimbingan dan kaunseling perlulah memulihkan semangat mangsa buli.
Bagi menghadapi pihak yang membuli pula, guru bimbingan dan kaunseling perlulah
bekerjasama dengan dengan guru disiplin dalam mangatasi masalah ini. Murid yang membuli
hendaklah diberikan denda atau hukaman yang sewajaranya bagi memberi pengajaran kepada
mereka dan diteruskan lagi dengan tindakan susulan guru bimbingan dan kaunseling dalam
melakukan sesi kaunseling bagi memastikan mereka tidak akan membuli lagi.
Di samping itu, dalam mengatasi cabaran dan isu penyalahgunaan dadah guru
bimbingan dan kaunseling harusnya merancang strategi yang berkesan. Antara program yang
boleh diadakan ialah menganjurkan ceramah antidadah untuk menyedarkan murid akan
bahayanya dadah. Guru bimbingan dan kaunseling juga boleh mencadangkan kepada pihak
sekolah untuk menjemput penceramah luar yang terdiri daripada pegawai polis atau pegawai
perubatan bagi menarik minat murid-murid. Guru bimbingan dan kaunseling juga hendaklah
mengesan murid-murid yang terlibat dengan penagihan dadah. Sekiranya guru megesan murid
yang mempunyai tanda-tanda murid terlibat dengan dadah, guru haruslah melaporkannya

6. kepada pentadbir sekolah serta merta supaya tindakan sewajarnya dapat diambil dengan
segera.
Salah satu kaedah yang boleh dijalankan oleh guru bimbingan dan kaunseling dalam
mengatasi murid yang hidapi masalah lewat perkembangan ialah menempatkan murid itu di
depan kelas dan berdekatan dengan guru. Tambahan lagi, guru juga boleh menggunakan
kaedah individu dengan aktiviti pemulihan serta menggunkan bahan yang konkrit yang boleh
memperkayakan pemikiran. Cara-cara ini akan mengelakkan mereka terus ketinggalan mata
pelajaran dan mampu berdiri sama taraf dengan pelajar yang normal.

7. Dasar Pendidikan di Malaysia
Negara kita Malaysia, mengunakan sistem dasar pendidikan yang dikenali sebagai ‘Dasar
Pendidikan Kebangsaan’. Berikut ialah Falsafah Pendidikan Kebangsaan:-
“Pendidikan di Malaysia adalah satu usaha berterusan ke arah memperkembangkan lagi
potensi individu secara menyeluruh dan bersepadu untuk mewujudkan insan yang seimbang
dan harmonis dari segi intelek, rohani, emosi dan jasmani berdasarkan kepercayaan dan
kepatuhan kepada Tuhan. Usaha ini adalah bagi melahirkan rakyat Malaysia yang berilmu,
bertanggungjawab dan berkeupayaan mencapai kesejahteraan diri serta memberi sumbangan
terhadap keharmonian dan kemakmuran masyarakat dan negara.”
Visi dasar pendidikan kebangsaan ialah “Sekolah Unggul Penjana Generasi Terbilang”.
Manakala misi dasar pendidikan kebangsaan ialah “Membangun Potensi Individu Melalui
Pendidikan Berkualiti”. Antara matlamat dasar pendidikan kebangsaan ialah melahirkan bangsa
Malaysia yang taat setia dan bersatu padu, melahirkan insan beriman, berakhlak mulia, berilmu,
berketerampilan dan sejahtera, menyediakan sumber tenaga manusia untuk keperluan
kemajuan negara dan memberi peluang-peluang pendidikan kepada semua warganegara
Malaysia.
Peranan dan sumbangan Guru Bimbingan dan Kaunseling sekolah rendah dalam
menjayakan dasar pendidikan di Malaysia.
Guru sebagai pembimbing
Guru juga bertindak sebagai pembimbing anak secara seimbang dari segi intelek, rohani,
jasmani dan emosi. Seorang pembimbing perlu menyokong murid untuk melalui proses
perubahan yang sukar serta kompleks, memberi sokongan dan motivasi kepada mereka agar
keyakinan dan harga diri murid meningkat. Guru sebagai seorang pembimbing juga perlu
meningkatkan kemahiran dalam bimbingan dan kaunseling untuk membimbing murid-murid
dalam proses pembinaan modal insan. Selain daripada menyediakan persekitaran
pembelajaran inkuiri, peranan guru dipelbagaikan meliputi menjadi model, jurulatih dan
menyediakan perencah dalam lingkungan Zone of Proximal Development.
Guru sebagai agen sosial
Proses pengajaran dan pembelajaran bermula dengan interaksi antara manusia iaitu guru dan
murid. Interaksi ini berlaku dalam konteks sosial. Peranan guru sebagai agen sosial merupakan

8. bahagian penting untuk mewujudkan persekitaran pembelajaran yang kondusif disebabkan cara
murid berinteraksi dengan guru atau sesama murid adalah tidak sama dan meluas. Guru
memainkan beberapa peranan selaku agen sosial semasa sesi pengajaran dan pembelajaran
sedang berlaku. Murid perlu diberikan motivasi untuk belajar dan cemerlang, serta digalakkan
untuk belajar secara aktif di dalam kelas. Sokongan guru bimbingan dan kaunseling merupakan
faktor motivasi yang kuat dalam membentuk hunbungan sosial yang mesra, terutamanya dalam
kalangan kanak-kanak atau murid sekolah rendah.
Guru sebagai pembentuk tingkah laku
Selanjutnya, guru hendaklah berperanan sebagai pembentuk tingkah laku. Guru akan
berhadapan dengan murid dengan latar belakang yang berbeza setiap hari. Guru tidak boleh
sama sekali mengandaikan bahawa kesemua murid-muirdnya telah mempunyai kemahiran
berinteraksi yang baik serta boleh diterima. Mereka mungkin tidak pernah diajarkan tentang
tingkah laku yang baik dan boleh terima semasa di rumah ekoran daripada masa untuk bersma
ibu bapa yang terbatas. Mungkin juga terdapat ibu bapa yang membenarkan anak-anak mereka
berkelakuan tanpa batas.Oleh itu, guru perlulah membantu murid-murid dalam hal ini dengan
membina sikap yang positif. Antara amalan yang yang boleh diterapkan dalam diri mereka ialah
mengucapkan terima kasih sebaik sahaja menerima sesuatu atau diri mereka diberi bantuan.
Sebagai contoh, murid-murid perlulah mengucapkan terima kasih kepada guru atas ilmu yang
diberi dan sebaliknya guru perlu mengucapkan terima kasih kerana sudi memberi kerjasama
dan perhatian ketika dalam kelas. Guru perlu sedar bahawa pembentukan tingkah laku tidak
dapat dibuat hanya memberitahu sekali sahaja. Amalan ini perlu sentiasa diberitahu kepada
mereka.
Guru berperanan sebagai pengilap potensi murid
Guru memainkan dasar yang penting sebagai pengilap potensi anak didiknya dalam apa juga
kemahiran bagi mecapai matlamat falsafah pendidikan kebangsaan. Setiap murid mempunyai
kelebihan dan bakat diri masing-masing. Potensi dan keistimewaan mereka perlulah digilap
agar dapat membentuk modal insan yang berbakat dan berkemahiran . Negara dan masyarakat
memerlukan modal insan seperti ini dalam menerajui negara pada masa hadapan. Oleh itu,
guru bimbingan dan kaunseling hendaklah bijak mencungkil bakat murid-murid dengan
mengadakan banyak aktiviti seperti pertandingan pidato, menyanyi, menari, memainkan alat
muzik atau pertandingan yang melibatkan sukan.

9. Rujukan
Hamzah, R. (2006). Panduan Ulang Kaji Bimbingan dan Kaunseling. Selangor: KUmpulan
Budiman Sdn Bhd.
Salim, S. (2011). BImbingan dan Kaunseling. Selangor Darul Ehsan: Percetakan Semarak Sdn.
Bhd.
Sang, M. S. (2010). Bimbingan dan kaunseling Kanak-kanak. Perak: Cipta Printing & Publishing
(M) Sdn Bhd.
Shamsudidin, S. (2012). Asa Kepimpinan perkembangan Profesional Guru. Kuala Lumpur:
Freemind Horizons sdn bhd.