กิจกรรม 7.1 ศึกษาเนื้อหาบทที่ 7 การวิเคราะห์เนื้อหาและยุทธวิธีการสอน

1. บทนํา
การวิเคราะหเนื้อหา เปนขั้นตอนที่มีความสําคัญในการที่จะไดมาซึ่งเนื้อหาของบทเรียน
โดยพิจารณาวัตถุประสงคเชิงพฤติกรรมของบทเรียนที่ไดจากขั้นตอนที่ผานมา เพื่อเปนแนวทาง
ในการรวบรวมเนื้อหาใหสอดคลองกับวัตถุประสงคเชิงพฤติกรรม เปาหมาย และความตองการ
ของผูออกแบบบทเรียน โดยเปนที่ยอมรับกันโดยทั่วไปวาผูสอนที่มีความเชี่ยวชาญดานการสอน
จะสามารถออกแบบบทเรียนคอมพิวเตอรไดดีกวานักคอมพิวเตอร ที่มีความเชี่ยวชาญดานการ
โปรแกรม เนื่องจากผูเชี่ยวชาญดานการสอน จะมีความสามารถแยกแยะเนื้อหาออกเปน
รายละเอียดตาง ๆ ไดดีและมีกลยุทธวิธีในการนําเสนอเนื้อหาที่ดี ดังนั้น หลังจากรวบรวมเนื้อหา
เสร็จสิ้นแลว จําเปนตองอาศัยผูเชี่ยวชาญดานการสอนเปนผูใหคําแนะนํา เพื่อตรวจสอบเนื้อหา
กอนที่จะนําไปออกแบบบทเรียนสวนอื่น ๆ ตอไป
ความหมายของการวิเคราะหเนื้อหา จึงเปนวิธีการแยกแยะและแจกแจงเนื้อหาหรือแนวคิดที่
ปรากฏในเอกสารสิ่งพิมพ ขอความ ขาวสาร คําพูด หรือภาพตาง ๆ เปนตน เพื่อใหทราบถึง
โครงสรางและขอบเขตเนื้อหาอยางละเอียด รวมทั้งทําใหเห็นการเปลี่ยนแปลงของเนื้อหาในแตละ
ชวงเวลาที่วิเคราะหดวย ผลจากการแยกแยะเนื้อหาจะชวยใหสามารถแบงเนื้อหาออกเปนหัวเรื่อง
ยอย ๆ ซึ่งการที่จะวิเคราะหเนื้อหาเพื่อการออกแบบบทเรียนคอมพิวเตอรนั้น จําเปนตองเขาใจ
เกี่ยวกับองคประกอบในการวิเคราะหเนื้อหาและขั้นตอนในการวิเคราะหเนื้อหาเปนอยางดี
ความรูเบื้องตนเกี่ยวกับเนื้อหา
เนื้อหา (Content) หมายถึง ขาวสารที่เปนสาระสําคัญตาง ๆ เพื่อใชเปนขอมูลในการ
เพิ่มพูนประสบการณทั้งที่เปนความรูและทักษะแกผูเรียน เพื่อใหเกิดความรูและความเขาใจใน
เรื่องราวตาง ๆ ในการเรียนการสอนจะระบุลงไปวา “เนื้อหาวิชา” เนื่องจากเนนการใชในบทเรียน
ซึ่งประกอบดวยรายวิชาตาง ๆ ตามหลักสูตร
เนื้อหาวิชาจะสัมพันธกับวัตถุประสงคเชิงพฤติกรรมโดยตรง โดยที่วัตถุประสงคจะเปน
ตัวกําหนดเนื้อหาสาระที่จะนําเสนอแกผูเรียน จากแนวความคิดตาง ๆ ที่ไดแยกแยะตามความ
ตองการของการเรียนรู ซึ่งสิ่งนี้มักจะเรียกกันวา ความคิดรวบยอดหรือสังกัป (Concept) ดังนั้น
ทั้ง 3 สวนนี้จึงมีความสัมพันธกัน
7การวิเคราะหเนื้อหาและยุทธวิธีดานการสอน
Content Analysis and Instructional Strategy

2. 174 การออกแบบและพัฒนาคอรสแวรสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร
ภาพที่ 7-1 ความสัมพันธของหัวเรื่อง วัตถุประสงค ความคิดรวบยอด และเนื้อหา
ความคิดรวบยอดหรือสังกัป (Concept)
ความคิดรวบยอดหรืสังกัป หมายถึง เปาหมายหรือแกนของสาระของบทเรียน ที่จําแนก
ความแตกตางขององคประกอบยอย ๆ หรือรวบรวมจากองคประกอบยอย ๆ สรุปรวมเปนกลุม
ของสาระที่เปนกลุมเดียวกัน ซึ่งเปนสิ่งที่จะใชเปนกรอบเนื้อหากวาง ๆ ที่ผูออกแบบเนื้อหาจะตอง
คํานึงถึงเปนสิ่งแรก ภายใตขอบขายของวัตถุประสงคที่กําหนดไว
การกําหนดความคิดรวบยอดของเนื้อหา พิจารณาจากสิ่งตาง ๆ ตอไปนี้
1. ลักษณะที่เห็นจากภายนอก เชน รูปราง โครงสราง สวนประกอบ และลักษณะเดนของ
สิ่งนั้น เปนตน
2. ลักษณะที่อยูภายใน เชน การทํางานภายใน และระบบการทํางาน เปนตน
3. ความสัมพันธกับสิ่งอื่น ๆ เชน การใชงาน ประโยชน โทษ ขอดี และขอเสีย เปนตน
4. องคประกอบพิเศษอื่น ๆ
แนวความคิดในการเขียนเนื้อหาสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอรนั้น นอกจากจะตองคํานึงถึง
ความรวบยอดของเนื้อหาซึ่งเปนแกนเนื้อหาแลว ยังจะตองพิจารณารายละเอียดเพิ่มเติมแตละ
สวน ๆ ดวย เพื่อขยายความเขาใจในเนื้อหาออกไป ถาบทเรียนนําเสนอเฉพาะแกนของเนื้อหา
ก็จะเปนสิ่งที่ยากตอการเรียนรู โดยเฉพาะอยางยิ่งบทเรียนที่ใชกับผูเรียนระดับเด็กเล็ก ยิ่งมี
ความจําเปนที่จะตองเพิ่มเติมเนื้อหาปลีกยอยสําหรับขยายความเขาใจมากกวาปกติ
โดยสรุปแลวการวิเคราะหเนื้อหาสาระ จะทําใหผูออกแบบบทเรียนสามารถกําหนดเนื้อหาที่
จะนําเสนอไดอยางเหมาะสม สอดคลองกับความคิดรวบยอดของหัวเรื่อง วัตถุประสงคบทเรียน
และระยะเวลาที่ใชในการเรียนรู ดังนั้น ถามีการวิเคราะหเนื้อหาอยางถูกตองและมีระบบแลว
จะชวยใหบทเรียนดําเนินไปอยางราบรื่น และบรรลุเปาหมายในที่สุด
ประเภทของเนื้อหา
เนื้อหาจําแนกตามลักษณะของการเรียนรูได 2 ประเภท คือ 1) ประเภทความรูทางทฤษฎี
(Knowledge) ที่สงเสริมการเรียนรูทางดานพุทธิพิสัย และ 2) ประเภททักษะความชํานาญ (Skill)
Objective
Concept Content
Topic

3. การวิเคราะหเนื้อหาและยุทธวิธีดานการสอน 175
ที่สงเสริมการเรียนรูทางดานทักษะพิสัย แตถาจําแนกตามโครงสรางและระดับของเนื้อหา จะ
สามารถจําแนกได 4 ระดับ ดังนี้
1. เนื้อหาที่เปนจริงและกระบวนการ (Facts and Process) เปนเนื้อหาพื้นฐานที่ตอง
อาศัยพื้นฐานความจํา เชน ชื่อ รูปราง ลักษณะ ทาทาง สัญญาณ สัญลักษณ ขนาด ระยะ เปนตน
2. เนื้อหาที่เปนหลักการที่เกิดจากแนวคิดเบื้องตน (Basic Idea) เปนเนื้อหาที่แสดงความ
สัมพันธหรือเปรียบเทียบกันระหวางกลุม เชน สวนประกอบ การเปรียบเทียบกัน ความสัมพันธกัน
เปนตน
3. เนื้อหาที่แสดงความคิดรวบยอด (Concept) เปนเนื้อหาที่สรุปเปนคําจํากัดความ กฎ
สูตร ทฤษฎี และหลักการตาง ๆ
4. เนื้อหาที่อยูในรูปของระบบความคิด (Thought System) เปนเนื้อหาที่ตองการให
ผูเรียนไดใฝคิดหรือรวมคิดสรางสรรค เพื่อใชเปนแนวทางในการแกปญหา การประยุกตใชงาน
และการสงถายความรู เปนตน
เกณฑทั่วไปในการพิจารณาเลือกเนื้อหา
การเลือกเนื้อหาวิชาเพื่อใชในบทเรียน มีการกําหนดเกณฑไวมากมาย เชน เกณฑความรู
จากผูเชี่ยวชาญ เกณฑความรูที่เปนแกนสาระ เกณฑความรูที่ชวยกระตุนความคิด และเกณฑ
ความรูที่เนนการเรียนรูแบบสืบสวน เกณฑเหลานี้มีขอจํากัดและขอยุงยากในการตัดสินพอสมควร
อยางไรก็ตาม สามารถสรุปเกณฑทั่วไปในการเลือกเนื้อหาสําหรับบทเรียนไดดังนี้
1. มีประโยชนตอการเรียนรูเพื่อการดํารงชีวิต
2. มีคุณคาและประโยชนในการที่จะถายทอดตอ ๆ ไป
3. เปนแกนของสาระที่มีความสําคัญตอศาสตรดานนั้น ๆ
4. สอดคลองกับความตองการและความสนใจของผูเรียน
5. สอดคลองกับประสบการณของผูเรียน
6. เปนเนื้อหาที่ชวยกระตุนแนวความคิดของผูเรียน
7. เปนเนื้อหาที่สมดุลทั้งขอบขายและความลึก
8. ทันตอเทคโนโลยีและความกาวหนา
9. สอดคลองกับวัตถุประสงคของบทเรียนที่กําหนดไว
การวิเคราะหเนื้อหา (Content Analysis)
การวิเคราะหเนื้อหา จะตองพิจารณาใน 2 ประเด็น ดังนี้
1. องคประกอบในการวิเคราะหเนื้อหา ประกอบดวยสวนตาง ๆ ดังนี้
1.1 แหลงที่มาของเนื้อหา (Content Resources) ไดแก ตํารา หนังสือ เอกสารสิ่ง
พิมพ หลักสูตร เอกสารคําสอน บทความ แบบทดสอบ ใบงาน บทสนทนา รูปภาพ หรือ

4. 176 การออกแบบและพัฒนาคอรสแวรสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร
ไฮเปอรเท็กซที่ไดจากไฟล HTML รวมทั้งเนื้อหาที่ไดจากสื่ออื่น ๆ เชน เสียง วีดิทัศน และ
ไฮเปอรมีเดีย เปนตน
1.2 วัตถุประสงคการวิเคราะหเนื้อหา (Objective of Content Analysis) โดยทั่วไปใน
การวิเคราะหเนื้อหาเพื่อใชในบทเรียนคอมพิวเตอรหรือเพื่อออกแบบสื่อการเรียนการสอน จะมี
วัตถุประสงคเพื่อแบงเนื้อหาออกเปนสวน ๆ ใหสอดคลองกับกลยุทธการนําเสนอ และเพื่อใหทราบ
โครงสรางและลําดับของเนื้อหา นอกจากนี้ยังรวมถึงการใชประโยชนตอการนําสงบทเรียนอีกดวย
1.3 หนวยที่ใชในการวิเคราะห (Unit of Analysis) โดยทั่วไปมักวิเคราะหออกมาเปน
หัวเรื่อง หัวเรื่องยอย บทเรียน โมดูล หรือคลัสเตอร (Cluster) รวมทั้งปริมาณ เชน จํานวนหนา
เปนตน
2. ขั้นตอนการวิเคราะหเนื้อหา ประกอบดวยขั้นตอนตาง ๆ ดังนี้
2.1 การศึกษาวัตถุประสงคเชิงพฤติกรรม (Study Behavioral Objective)
2.2 การรวบรวมและการศึกษาขอมูล (Collect and Study Related Data)
2.3 การประเมินความสําคัญของหัวเรื่องยอย (Evaluate Sub-Topic)
2.4 การจัดลําดับความสัมพันธของหัวเรื่อง (Sequencing)
2.5 การเขียนเนื้อหาใหสอดคลองกับวัตถุประสงค (Write the Content)
ภาพที่ 7-2 ขั้นตอนการวิเคราะหเนื้อหา
Evaluate Sub-Topic
Sequencing
Study Behavioral Objective
Collect and Study Related
Data
Write the Content

5. การวิเคราะหเนื้อหาและยุทธวิธีดานการสอน 177
ขั้นตอนการวิเคราะหเนื้อหา
ขั้นตอนการวิเคราะหเนื้อหา ประกอบดวยขั้นตอนตาง ๆ ดังนี้
1. การศึกษาวัตถุประสงคเชิงพฤติกรรม (Study Behavioral Objective)
วัตถุประสงคเชิงพฤติกรรมของบทเรียน เปนสิ่งที่บงบอกถึงพฤติกรรมที่คาดหวังของผูเรียน
จากบทเรียน วัตถุประสงคเชิงพฤติกรรมจึงเปนหัวใจในการที่จะไดมาซึ่งเนื้อหาที่สอดคลองกับ
เปาหมายและความตองการ การวิเคราะหเนื้อหาจึงตองศึกษาวัตถุประสงคเชิงพฤติกรรมของ
บทเรียนที่ไดจากการวิเคราะหงานหรือภารกิจอยางละเอียด เพื่อพิจารณาถึงเคาโครง ลักษณะ
และความสัมพันธของเนื้อหาแตละสวนที่จะนําไปสรางเปนตัวบทเรียนคอมพิวเตอรตอไป
2. การรวบรวมและการศึกษาขอมูล (Collect and Study Related Data)
ขอมูลในที่นี้ หมายถึง ขอความ เนื้อหา ภาพ เสียง วัสดุ เครื่องมือ โปรแกรม และสวนอื่น ๆ
ที่ใชในการนําเสนอและออกแบบบทเรียน ประกอบดวย 3 สวนหลัก ดังนี้
1) สวนที่เกี่ยวกับเนื้อหาบทเรียน (Subject Matter Resources)
2) สวนที่เกี่ยวกับการออกแบบบทเรียน (Instructional Design Resources)
3) สวนที่เกี่ยวกับระบบการนําสงบทเรียน (Delivery System Resources)
ขอมูลสวนที่เกี่ยวกับเนื้อหาบทเรียน ไดแก เนื้อหาบทเรียนทั้งหมดที่จะตองนําเสนอแก
ผูเรียน รวมทั้งสวนที่เกี่ยวของ ทั้งภาพนิ่ง ภาพถาย ภาพเคลื่อนไหว ภาพวีดิทัศน ภาพสไลด
และเสียง เปนตน ขอมูลสวนที่เกี่ยวกับการออกแบบบทเรียน ไดแก รูปแบบการนําเสนอบทเรียน
ผังงาน วิธีการนําเสนอเนื้อหา บทเรียนที่ปรากฏอยูในหนังสือ และซอฟทแวรคอมพิวเตอรสําหรับ
ออกแบบบทเรียน และขอมูลสวนที่เกี่ยวกับระบบการนําสงบทเรียน ไดแก ซีดีรอม เครือขาย
คอมพิวเตอร และการนําเสนอแบบผูสอนเปนผูนํา เปนตน
ขั้นตอนการรวบรวมและการศึกษาขอมูล มีดังนี้
2.1 รวบรวมขอมูลปจจุบันที่มีอยูทั้งหมดจากแหลงที่มาของเนื้อหา
2.2 ประเมินขอมูลปจจุบันเหลานั้นวาเหมาะสมและสอดคลองกับความตองการหรือไม
2.3 รวบรวมขอมูลเพิ่มเติมจากแหลงขอมูลใหม ๆ ภายนอก
2.4 ประเมินขอมูลทั้งหมดวาเหมาะสมและสอดคลองกับความตองการหรือไม
2.5 ศึกษารายละเอียดของขอมูลที่ได
ขั้นตอนการรวบรวมและการศึกษาขอมูล มีดังนี้
2.1 รวบรวมขอมูลปจจุบันที่มีอยูทั้งหมดจากแหลงที่มาของเนื้อหา
การรวบรวมและการศึกษาขอมูล อาจดําเนินการทั้งรายบุคคล โดยผูออกแบบบทเรียน
เองหรือดําเนินการเปนกลุม โดยแบงหนาที่การรวบรวมขอมูลจากแหลงตาง ๆ หลังจากนั้นจึง
นําขอมูลที่ไดมาวิเคราะหโดยวิธีการระดมสมอง เพื่อใหไดขอมูลสอดคลองกับเปาหมายและความ

6. 178 การออกแบบและพัฒนาคอรสแวรสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร
ตองการของบทเรียน โดยผานการตรวจสอบจากผูเชี่ยวชาญ ขอมูลที่ไดจากขั้นตอนนี้ จะนําไปใช
วิเคราะหเนื้อหาในขั้นตอไป สําหรับแหลงที่มาของขอมูลที่ใชในการวิเคราะหเนื้อหา มีอยู 5 แหลง
ดังนี้
2.1.1 ประสบการณของผูวิเคราะหเนื้อหา (Experiences)
2.1.2 หลักสูตรรายวิชา (Course Description)
2.1.3 ตํารา เอกสาร หนังสือ หรือแหลงอางอิงตาง ๆ (Literatures)
2.1.4 การสอบถามผูเชี่ยวชาญ (Experts)
2.1.5 การสังเกตการทํางาน (Job Observation) (ถามี)
เพื่อใหการรวบรวมเนื้อหาเปนระบบ ไมเกิดความซ้ําซอน และงายตอการพิจารณา
เลือกเนื้อหาบทเรียน จึงควรใชวิธีการตาง ๆ เขาชวย เพื่ออํานวยประโยชนใหการรวบรวมเนื้อหา
จากแหลงตาง ๆ ใหเปนรูปธรรมมากที่สุด วิธีการรวบรวมเนื้อหาที่นิยมใช ไดแก แบบปรามิด
และ แผนภาพปะการัง ซึ่งเปนวิธีการเดียวกันกับการวิเคราะหงานที่ผานมา ซึ่งแผนภาพปะการัง
เปนวิธีการรวบรวมเนื้อหาของบทเรียนที่สะดวกในการแกไขภายหลังและงายตอการเพิ่มเติมขอมูล
อีกดวย รวมทั้งสามารถนําเสนอลงในกระดาษเพียงแผนเดียว ทําใหเห็นภาพขอบเขตโครงสราง
ของเนื้อหาทั้งหมด จึงไดรับความนิยมในการรวบรวมเนื้อหามากกวาแบบปรามิด วิธีการรวบรวม
เนื้อหาจากแหลงที่มาของขอมูลทั้ง 5 แหลง โดยใชแผนภาพปะการังมีลําดับขั้นดังนี้
1) กําหนดหัวขอเรื่องหรือวิชาที่จะรวบรวมเนื้อหา
2) จากประสบการณของผูวิเคราะหเนื้อหา โดยไมตองดูจากตําราหรือเอกสาร
เลมใด ๆ ใหใสหัวเรื่องหรือหัวเรื่องยอยลงไป ตามประสบการณของผูวิเคราะหเองที่เห็นวาจะตอง
มีในหัวขอเรื่องหรือรายวิชาดังกลาว ซึ่งเขียนแยกออกเปนกิ่งหรือแขนงยอย ๆ จนครบตามความ
ตองการ
3) ขั้นตอไป ใหผูวิเคราะหศึกษาจากหลักสูตรรายวิชา จํานวน 1 - 2 ฉบับ เพื่อ
ศึกษาวามีหัวขอใดบางที่ยังไมปรากฏในแผนภาพปะการัง ใหเพิ่มเติมเฉพาะหัวเรื่องหรือหัวเรื่อง
ยอยที่ยังไมมีลงไปในแตละกิ่งหรือแขนงยอย ๆ ตามที่ปรากฏในหลักสูตรรายวิชา โดยจะไมมีการ
ตัดหัวขอเรื่องที่ปรากฏอยูแลวในแผนภาพปะการังออกไป
4) ขั้นตอไป สําหรับตํารา เอกสาร หนังสือ หรือแหลงอางอิงตาง ๆ ก็ใชวิธีการ
เดียวกันกับขั้นที่ 3 โดยคัดเลือกตําราจํานวน 2 - 4 ฉบับ เพื่อทําการเพิ่มเติมเฉพาะหัวเรื่องหรือหัว
เรื่องยอยที่ยังไมปรากฏในแผนภาพปะการัง โดยไมมีการตัดหัวขอเรื่องที่ปรากฏอยูแลวแตอยางใด
5) ขั้นตอไปเปนการสอบถามผูเชี่ยวชาญ เพื่อหาขอมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับหัวเรื่อง
หรือหัวเรื่องยอยที่จะนํามาใสในแผนภาพปะการัง จนไดขอบขายของเนื้อหาครบสมบูรณ
6) ในบางกรณีที่ไมสามารถรวบรวบเนื้อหาจากแหลงขอมูลตาง ๆ ได เนื่องจาก
เปนเนื้อหาใหมหรือเปนเนื้อหาที่ซับซอน แตสามารถทํางานและสังเกตการณทํางานได ก็สามารถ
บันทึกขั้นตอนการทํางาน เพื่อนํามากําหนดเปนเนื้อหาได

7. การวิเคราะหเนื้อหาและยุทธวิธีดานการสอน 179
ภาพที่ 7-3 การใชแผนภาพปะการังรวบรวมเนื้อหา โดยใชโปรแกรม Mind Manager
2.2 ประเมินขอมูลปจจุบันเหลานั้นวาเหมาะสมและสอดคลองกับความตองการหรือไม
เมื่อรวบรวมขอมูลจากแหลงที่มาของเนื้อหาตามขั้นที่ 2.1 เสร็จสิ้นแลว ขั้นตอไปจะ
เปนการประเมินขอมูลวาเหมาะสมและสอดคลองกับความตองการหรือไม โดยพิจารณาขอบเขต
ของเนื้อหาที่ปรากฏในแผนภาพปะการังทั้งหมด ซึ่งในขั้นนี้ สามารถทําการปรับเปลี่ยนขอมูลได
ตามความเหมาะสม เชน ยายหัวเรื่องยอย ตั้งหัวเรื่องใหม หรือจัดกลุมของหัวเรื่องใหม เปนตน
2.3 รวบรวมขอมูลเพิ่มเติมจากแหลงขอมูลใหม ๆ ภายนอก
เมื่อพิจารณาแลว ถาเห็นวาขอมูลที่ปรากฏในแผนภาพปะการังยังไมเพียงพอหรือไม
สอดคลองกับความตองการ ผูวิเคราะหสามารถเพิ่มเติมขอมูลใหม ๆ ภายนอก โดยพิจารณาจาก
ตํารา เอกสาร หนังสือ หรือแหลงอางอิงใหม ๆ เชน ขอมูลบนเครือขายอินเทอรเน็ต หรือขอมูล
จากฐานขอมูลซีดีรอม เปนตน เพื่อปรับเปลี่ยนใหแผนภาพปะการังมีเนื้อหาครบสมบูรณตาม
วัตถุประสงค
2.4 ประเมินขอมูลทั้งหมดวาเหมาะสมและสอดคลองกับความตองการหรือไม
ทําการประเมินขอมูลที่รวบรวมไดทั้งหมด วามีความเหมาะสมและสอดคลองกับความ
ตองการหรือไม ถาหากยังไมเหมาะสมก็สามารถปรับเปลี่ยนใหเหมาะสมตามความคิดเห็นของ
ผูวิเคราะหเนื้อหา ภายใตวัตถุประสงคเชิงพฤติกรรมของบทเรียนเปนหลัก

8. 180 การออกแบบและพัฒนาคอรสแวรสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร
2.5 ศึกษารายละเอียดของขอมูลที่ได
ขั้นตอนสุดทายเปนการศึกษารายละเอียดของขอมูลที่ได กอนที่จะนําไปประเมิน
ความสําคัญในขั้นตอไป
3. การประเมินความสําคัญของหัวเรื่องยอย (Evaluate Sub-Topic)
หัวเรื่องและหัวเรื่องยอยที่ปรากฏในแผนภาพปะการัง หากพิจารณาในรายละเอียด จะพบวา
บางหัวเรื่องมีความสําคัญมากที่จะตองนํามากําหนดเปนเนื้อหาบทเรียน ในขณะที่บางหัวเรื่อง
อาจจะตัดทิ้งออกไดโดยไมมีผลใด ๆ ตอการเรียนการสอน เนื่องจากเปนเรื่องพื้นฐานที่ผูเรียน
อาจจะเรียนรูไดจากประสบการณหรือสามารถศึกษาไดจากวิชาอื่น ๆ เกณฑในการพิจารณา
ความสําคัญของหัวเรื่องและหัวเรื่องยอยที่สมควรนํามาเปนเนื้อหาของบทเรียนหรือไม จะใชเกณฑ
เดียวกับการวิเคราะหงานหรือภารกิจที่ผานมา โดยมีขอพิจารณาดังนี้
3.1 การสงเสริมความสามารถในการแกปญหาในการเรียน (Promotes Problem Sol-
ving)
3.2 การสงเสริมทักษะในการทํางานถูกตองสมบูรณ (Promotes Learning Skill)
3.3 การสงเสริมใหผูเรียนมีเจตคติที่ดี (Promotes Transfer Value)
รายละเอียดของเกณฑการพิจารณา มีดังนี้
3.1 การสงเสริมความสามารถในการแกปญหาในการเรียน (Promotes Problem Sol-
ving)
เปนการพิจารณาวาหัวเรื่องหรือหัวเรื่องยอยที่รวบรวมมานั้น ผูเรียนจะนําความรูไปใช
ในการแกปญหาในการเรียนหรือการทํางานไดมากนอยเพียงใด โดยใหคะแนน X I O แทนระดับ
การสงเสริมความสามารถ โดยที่
X = สงเสริมการแกปญหาตาง ๆ ในการเรียนและการทํางานเปนอยางมาก
ถาไมมีการศึกษาหัวเรื่องนี้แลว จะไมสามารถแกปญหาไดลุลวง
I = สงเสริมการแกปญหาตาง ๆ ในการเรียนและการทํางานในระดับปานกลาง
O = เกือบจะไมชวยสงเสริมการแกปญหาในการเรียนหรือการทํางาน
ผูเรียนจะศึกษาหัวเรื่องนี้หรือไม ก็สามารถแกปญหาไดพอกัน
3.2 การสงเสริมทักษะในการทํางานใหถูกตองสมบูรณ (Promotes Learning Skill)
เปนการพิจารณาวาหัวเรื่องหรือหัวเรื่องยอยที่รวบรวมมานั้น เมื่อไดศึกษาแลวจะชวย
สงเสริมทักษะใหผูเรียนทํางานไดถูกตองสมบูรณมากขึ้นเพียงใด โดยที่
X = มีผลทําใหทักษะการทํางานถูกตองสมบูรณมากขึ้น หากไมไดศึกษา
หัวเรื่องนี้แลว จะทํางานไมไดผล
I = มีผลทําใหทักษะการทํางานถูกตองสมบูรณขึ้นในระดับหนึ่ง

9. การวิเคราะหเนื้อหาและยุทธวิธีดานการสอน 181
O = เกือบจะไมมีผลตอทักษะการทํางานที่เกี่ยวของเลย ผูเรียนจะศึกษา
หัวเรื่องนี้หรือไม ก็จะไดผลเหมือนกัน
3.3 การสงเสริมใหผูเรียนมีเจตคติที่ดี (Promotes Transfer Value)
เปนการพิจารณาวาหัวเรื่องหรือหัวเรื่องยอยที่รวบรวมมานั้น คาดวาจะสงผลใหผูเรียน
มีเจตคติที่ดีหรือไม เพียงใด โดยที่
X = สงเสริมใหผูเรียนมีเจตคติที่ดีตอการเรียน หรือการทํางานอยางมาก
I = อาจจะมีสวนชวยสงเสริมใหผูเรียนมีเจตคติที่ดีตอการเรียนหรือการทํางาน
O = เกือบจะหรือไมมีประโยชนในการสงเสริมใหผูเรียนมีเจตคติที่ดีตอ
การเรียนหรือการทํางานแตอยางใด
สําหรับการประเมินความสําคัญของหัวเรื่องหรือหัวเรื่องยอนในขั้นตอนนี้ จะใชแบบ
ฟอรม Sub-Topic Evaluation Sheet โดยระบุหัวขอยอยที่รวบรวมไดทั้งหมดลงในแบบฟอรม
หลังจากนั้นจึงประเมินความสําคัญทั้ง 3 ดาน โดยใชมาตราสวนประเมินคา X, I และ O หลังจาก
นั้นจึงพิจารณาตัดสินใจยอมรับหรือตัดทิ้งหัวเรื่องเปนรายขอ เชนเดียวกันกับการวิเคราะหงานหรือ
ภารกิจที่ผานมา
ลําดับขั้นของการประเมินความสําคัญของหัวเรื่องหรือหัวเรื่องยอย มีดังนี้
1. กําหนดเกณฑการยอมรับ (Accept) และเกณฑการตัดทิ้ง (Reject) ของหัวเรื่อง
หรือหัวเรื่องยอยไวกอน วาจะยอมรับหรือตัดทิ้งที่ระดับใดในผลการประเมินทั้ง 3 ดาน เชน ตัดทิ้ง
ตั้งแต I, I, O ลงมา หรือตัดทิ้งตั้งแต I, O, O ลงมา ทั้งนี้เพื่อลดอคติในระหวางการประเมิน
2. พิจารณาหัวเรื่องหรือหัวเรื่องยอยที่ปรากฏในแผนภาพปะการัง พิจารณาวาจะ
นําหัวเรื่องยอยระดับใดไปประเมิน เชน X.X หรือ Y.Y.Y เปนตน ซึ่งควรนําหัวเรื่องยอยที่มีระดับ
ความสําคัญเทากันไปประเมินดวยกัน แสดงวาหัวเรื่อง X.X.X จะอยูระดับเดียวกันกับหัวเรื่อง
Y.Y.Y ซึ่งจะนําหัวเรื่อง X.X.X ไปประเมินพรอมกับหัวเรื่อง Y.Y ไมได หลังจากนั้นจึงนําหัวเรื่อง
ยอยที่ตัดสินใจไดวาจะนําไปประเมิน เขียนลงในตาราง Sub-Topic Evaluation Sheet ใหครบ
ทั้งหมด โดยไมตองเรียงลําดับกอนหลังแตอยางใด
จากแผนภาพปะการังภาพที่ 7-3 พบวา จะประกอบไปดวย 2 หัวเรื่อง ไดแก 1.
องคประกอบในการวิเคราะหเนื้อหา และ 2 ขั้นตอนการวิเคราะหเนื้อหา ซึ่งเมื่อพิจารณาหัวเรื่องที่
2 พบวาไดแบงออกเปน 5 หัวเรื่องยอย ไดแก 2.1, 2.2, 2.3, 2.4 และ 2.5 เมื่อพิจารณาหัวเรื่องที่
2.2 พบวา ไดมีการแบงออกเปน 2.2.1 – 2.2.5 และจะพบวาหัวเรื่องยอยระดับ X.X.X มีเฉพาะใน
หัวเรื่อง 2.2 กับ 2.3 เทานั้น หัวเรื่องที่ 2.1, 2.4 และ 2.5 ไมมีการแบงออกเปนหัวเรื่องยอย ๆ แต
อยางใด ดังนั้น เมื่อพิจารณาวาควรนําหัวเรื่องยอยที่มีระดับความสําคัญเทากันไปประเมินดวยกัน

10. 182 การออกแบบและพัฒนาคอรสแวรสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร
1 = Promotes Problem Solving A = Accept
2 = Promotes Learning Skill R = Reject
3 = Promotes Transfer Value
แสดงวาหัวเรื่องที่จะนําไปประเมินความสําคัญได ก็คือ X.X เทานั้น ซึ่งก็คือหัวเรื่อง 2.1, 2.2, 2.3,
2.4 และ 2.5
3. ประเมินความสําคัญอยางรอบคอบในแตละหัวเรื่องยอย โดยพิจารณาแตละ
หัวเรื่องใหครบทั้ง 3 ดานในครั้งเดียวตามเกณฑที่กําหนดไว ทั้งการสงเสริมความสามารถในการ
แกปญหาในการเรียน การสงเสริมทักษะในการทํางานถูกตองสมบูรณ และการสงเสริมใหผูเรียนมี
เจตคติที่ดี ตัดสินใจให X เมื่อเห็นวาหัวเรื่องยอยนั้น มีความจําเปนจริง ๆ ให I เมื่อเห็นวา
หัวเรื่องยอยนั้น มีความจําเปนปานกลาง และให O เมื่อเห็นวา มีความจําเปนคอนขางนอย
4. พิจารณายอมรับหรือตัดทิ้งหัวเรื่องยอยที่ไดจากการประเมินในขอที่ 3 โดยตัดสิน
จากเกณฑที่กําหนดไวแลวในขอที่ 1
5. พิจารณาหัวเรื่องยอยทั้งหมดอีกครั้งหนึ่ง เพื่อตรวจสอบความมั่นใจในการประเมิน
ตัวอยางการประเมินความสําคัญของหัวเรื่องยอย
Sub-Topic Evaluation Sheet : การวิเคราะหเนื้อหา
List of Sub-Topic Factor Criteria Note
1 2 3 A R
1. องคประกอบในการวิเคราะหเนื้อหา
1.1 แหลงที่มาของเนื้อหา
1.2 วัตถุประสงคการวิเคราะหเนื้อหา
1.3 หนวยที่ใชในการวิเคราะห
2. ขั้นตอนการวิเคราะหเนื้อหา
2.1 การศึกษาวัตถุประสงคเชิงพฤติกรรม
2.2 การรวบรวมและการศึกษาขอมูล
2.3 การประเมินความสําคัญของหัวเรื่องยอย
2.4 การจัดลําดับความสัมพันธของเนื้อหา
2.5 การเขียนเนื้อหาใหสอดคลองกับ
วัตถุประสงค
I
X
I
X
X
X
X
X
I
I
I
I
X
X
X
X
O
O
O
O
O
O
O
O
ü
ü
ü
ü
ü
ü
ü
ü
-
-
-
-
-
-
-
-

11. การวิเคราะหเนื้อหาและยุทธวิธีดานการสอน 183
4. การจัดลําดับความสัมพันธของเนื้อหา (Sequencing)
ภายหลังจากที่ผานการรวบรวมเนื้อหา โดยไดหัวเรื่องและหัวเรื่องยอยจากแหลงที่มาของ
ขอมูลและประเมินความสําคัญของหัวเรื่องดวย Sub-Topic Evaluation Sheet แลว ขั้นตอไปเปน
การจัดลําดับความสัมพันธของหัวเรื่อง เพื่อจัดลําดับเนื้อหาที่จะนําเสนอในบทเรียน โดยมีเกณฑ
การพิจารณาทั่ว ๆ ไป ดังนี้
4.1 จัดลําดับเนื้อหา โดยพิจารณาเนื้อหาจากงายไปสูเนื้อหายาก
4.2 จัดตามลําดับกอนหลังของเนื้อหา เชน เนื้อหาทฤษฎีตองมากอนเนื้อหาดานทักษะ
ปฏิบัติ เปนตน
4.3 จัดลําดับเนื้อหาจากสวนรวมไปหาสวนยอย ๆ
4.4 จัดลําดับเนื้อหาตามลําดับเวลาที่เกิดกอนหลัง
4.5 จัดลําดับเนื้อหาจากสิ่งที่เปนรูปธรรมไปหานามธรรม
4.6 จัดลําดับเนื้อหาจากสิ่งที่สังเกตไดไปหาขอมูลหรือกฎเกณฑ
เพื่อใหการจัดลําดับความสัมพันธของเนื้อหาตามหัวเรื่องและหัวเรื่องยอย เปนระบบมากขึ้น
สามารถใช Network Diagram ชวยในการจัดลําดับความสัมพันธของหัวเรื่องหรือหัวเรื่องยอยที่
ผานการยอมรับจากการประเมินความสําคัญของหัวเรื่องซึ่งเปนวิธีการเดียวกันกับการใช Network
Diagram จัดลําดับงานหรือภารกิจในบทที่ผานมา
ตัวอยางการใช Network Diagram จัดลําดับความสัมพันธของเนื้อหา
จาก Sub-Topic Evaluation Sheet ที่ผานการประเมินความสําคัญแลว พบวาหัวเรื่องหรือ
หัวเรื่องยอยที่ผานการยอมรับแลวของ “การวิเคราะหเนื้อหา” มีจํานวน 8 หัวเรื่อง ซึ่งสามารถ
นํามาจัดลําดับความสัมพันธโดยใช Network Diagram ไดดังนี้
จาก Network Diagram ที่แสดงความสัมพันธของหัวเรื่องทั้ง 8 หัวเรื่อง พบวาหัวเรื่องที่
1.1, 1.2 และ 1.3 ไมมีความสัมพันธกัน จะนําเสนอหัวเรื่องใดกอนก็ได แตตองนําเสนอใหครบทั้ง
3 หัวเรื่องกอนที่จะเริ่มหัวเรื่องที่ 2.1 จนถึง 2.5 ซึ่งหัวเรื่อง 2.1 จําเปนตองเริ่มกอน หัวเรื่องอื่น ๆ
เนื่องจากหัวเรื่องในสวนนี้มีเนื้อหาเรียงลําดับกันและมีความสัมพันธกันในลักษณะเชิงเสน จึงสรุป
ทางเลือกของหัวเรื่องทั้งหมด ได 6 ทางเลือก ดังนี้
1.1
Stop
Start
1.2
1.3
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5

12. 184 การออกแบบและพัฒนาคอรสแวรสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร
1. 1.1 – 1.2 – 1.3 – 2.1 – 2.2 – 2.3 – 2.4 – 2.5
2. 1.1 – 1.3 – 1.2 – 2.1 – 2.2 – 2.3 – 2.4 – 2.5
3. 1.2 – 1.3 – 1.1 – 2.1 – 2.2 – 2.3 – 2.4 – 2.5
4. 1.2 – 1.1 – 1.3 – 2.1 – 2.2 – 2.3 – 2.4 – 2.5
5. 1.3 – 1.1 – 1.2 – 2.1 – 2.2 – 2.3 – 2.4 – 2.5
6. 1.3 – 1.2 – 1.1 – 2.1 – 2.2 – 2.3 – 2.4 – 2.5
ขอดีของการใช Network Diagram วิเคราะหความสัมพันธของหัวเรื่องอีกประการหนึ่งก็คือ
สามารถนํา Network Diagram ที่ไดจากการวิเคราะหไปใชเปนแผนที่การเรียนรู (Learning Map)
ของบทเรียนคอมพิวเตอรได ทําใหผูเรียนไดทราบทางเลือกของบทเรียนที่ไมจําเปนตองศึกษา
บทเรียนเรียงลําดับเสมอไป สามารถศึกษาจากหัวเรื่องใดก็ได
ภาพที่ 7-4 การใช Network Diagram เปนรายการใหเลือก (Menu) ของบทเรียน
หัวเรื่องหรือเนื้อหาที่ผานการยอมรับและผารการจัดลําดับความสัมพันธแลว จะตองนํามา
วางแผนการจัดเตรียมเพื่อถายทอดใหผูเรียนสามารถรับเนื้อหาดังกลาวไดครบถวน การเขียน
เนื้อหาเพื่อสงเสริมความเขาใจใหผูเรียน จะตองพิจารณาวัตถุประสงคของบทเรียนเปนหลัก โดย
จะตองทําการแยกแยะเนื้อหาเพื่อใหผูเรียนรับไดในปริมาณที่เหมาะสม โดยมีขอควรพิจารณาก็คือ
ถาเนื้อหายาก ตองแยกแยะมาก แตถาเนื้อหางาย ก็แยกแยะนอยลงตามสัดสวน
Menu
EXIT
1.1
Stop
Start
1.2
1.3
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5
Learning Map
< Please click at any number as you wish to study >

13. การวิเคราะหเนื้อหาและยุทธวิธีดานการสอน 185
5. การเขียนเนื้อหาใหสอดคลองกับวัตถุประสงค (Write the Content)
หลังจากไดรวบรวมขอมูลเกี่ยวกับหัวเรื่องตาง ๆ ที่ผานการจัดลําดับความสัมพันธแลว
ขั้นตอนตอไปจะเปนการเขียนเนื้อหาที่เกี่ยวของทั้งหมด เพื่อรวบรวมแนวความคิดในการนําเสนอ
และนําเสนอเนื้อหาใหตรงตามวัตถุประสงคของบทเรียนที่กําหนดไว หลักพื้นฐานในการเขียน
เนื้อหาก็คือ ใหยึดวัตถุประสงคของบทเรียนเปนหลัก ถาสาระหลักของวัตถุประสงคเปนอยางใด
เนื้อหาก็จะตองสอดคลองกับสาระนั้น เนื้อหาที่จะนําเสนอในแตละวัตถุประสงคของบทเรียน
ประกอบดวย 2 สวน ดังนี้
5.1 เนื้อหาหลัก (Main Element) ไดแก ความคิดรวบยอดที่เปนแกนของเนื้อหานั้น ๆ
ที่จําเปนตองมี เพื่อใหผูเรียนไดศึกษาตามวัตถุประสงค
5.2 ความรูตาง ๆ (Knowledge) ไดแก ขอมูลหรือรายละเอียดปลีกยอยที่ใชสนับสนุน
ใหเกิดความเขาใจในเนื้อหาหลัก ซึ่งอาจมีมากกวาหนึ่งสวนก็ได โดยมีหลักพื้นฐานวาจะตอง
นําเสนอสวนของความรูตาง ๆ ใหละเอียดในบทเรียนสําหรับเด็กเล็ก แตถาเปนบทเรียนสําหรับ
ผูเรียนระดับผูใหญ ก็ใหนําเสนอเฉพาะเทาที่จําเปนเทานั้น เนื่องจากถานําเสนอเนื้อหาสวนนี้มาก
ไป จะทําใหเสียเวลาและเกิดความเบื่อหนาย
ภาพที่ 7-5 สวนประกอบของเนื้อหาแตละวัตถุประสงค
ในขั้นนี้จึงเปนการเขียนเนื้อหาตามวัตถุประสงค โดยพิจารณาจากหัวเรื่องและหัวเรื่องยอยที่
เกิดจากการจัดลําดับความสัมพันธแลว เพื่อใชเปนเนื้อหาของของบทเรียนคอมพิวเตอรตอไป
ขั้นตอนการเรียนการสอน
การเรียนการสอนเปนกระบวนการตาง ๆ ที่ทําใหบุคคลสามารถเรียนรูขึ้นไดตามวัตถุ
ประสงคของบทเรียนที่กําหนดไว ซึ่งการเรียนรูจะหมายถึงการที่บุคคลสามารถกระทําอยางหนึ่ง
Topic
Objective 1 Main Element 1 Knowledge 1
Knowledge 2
Objective 2 Main Element 2 Knowledge 1
Knowledge 2

14. 186 การออกแบบและพัฒนาคอรสแวรสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร
อยางใดได โดยที่บุคคลนั้นไมเคยทํามากอน การเรียนรูจึงเปนกระบวนการที่มีขั้นตอนโดยยึดหลัก
ประสบการณของการศึกษา ซึ่งขั้นตอนการเรียนการสอน สามารถจําแนกเปน 4 ขั้นตอน ดังนี้
1. ขั้นสนใจปญหา (M : Motivation)
2. ขั้นศึกษาขอมูล (I : Information)
3. ขั้นนําขอมูลมาใช (A : Application)
4. ขั้นประเมินผลสําเร็จ (P : Progress)
รายละเอียดของแตละขั้นตอน มีดังนี้
1. ขั้นสนใจปญหา (Motivations)
ขั้นสนใจปญหาเปนกาวแรกในการนําทางเขาไปหาการเรียนรูในสิ่งใหม ๆ ปจจัยที่ทําให
เกิดความสนใจในเนื้อหาอาจเกิดมาจากหลาย ๆ ประการดวยกัน เชน แรงจูงใจทั้งภายนอกและ
ภายใน เจตคติ คานิยม เปนตน สําหรับในบทเรียนคอมพิวเตอรแลว ขั้นสนใจปญหามักจะ
เริ่มตนดวยการสรางปญหาใหผูเรียนไดคิด โดยการใชคําถามหรือการกลาวนําเพื่อโนมนาวใหเกิด
ความสนใจที่จะติดตามและศึกษาบทเรียน ขั้นตอนนี้นับวามีความจําเปนตอกระบวนการเรียน
การสอนมาก เนื่องจากถาผูเรียนไมสนใจ ความลมเหลวตอการเรียนรูจะมีโอกาสเกิดขึ้นไดสูง
2. ขั้นศึกษาขอมูล (Information)
หลังจากที่ผานขั้นสนใจปญหามาแลว แสดงวาผูเรียนมีความพรอมที่จะรับเนื้อหาและความรู
ใหม ๆ จากบทเรียนหรือจากผูสอน ขั้นตอนนี้จึงเปนการใหขอมูลเกี่ยวกับความรูใหม ๆ ที่จะชวย
แกปญหาที่ตั้งไวในขั้นแรก ดังนั้น ในขั้นนี้จึงตองใชเวลามากกวาขั้นตอนอื่น ๆ โดยอาจใชวิธีการ
ใหเนื้อหาหลากหลายรูปแบบ เพื่อเนนย้ําความเขาใจใหกับผูเรียน เชน การบรรยาย การถามตอบ
หรือใหผูเรียนศึกษาดวยตนเอง เปนตน
3. ขั้นนําขอมูลมาใช (Application)
ขั้นนี้เปนขั้นตอนที่ 3 ในกระบวนการเรียนรู เปนการแกปญหาโดยนําขอมูลที่ไดในขั้นที่ 2
มาใช เพื่อตรวจสอบความรูใหมที่ไดรับมาแกปญหาตามที่กําหนดไวในบทเรียน เชน แกปญหา
โจทยแบบฝกหัด ทําแบบทดสอบ เปนตน ในขั้นตอนนี้จึงนับวามีความสําคัญยิ่งในการที่จะ
ตรวจสอบผลการเรียนรูวาบรรลุตามวัตถุประสงคหรือไม หากยังไมบรรลุก็อาจจะตองใหศึกษา
ขอมูลเพิ่มเติมหรือเสนอแนะใหดําเนินการอื่น ๆ ตอไป
4. ขั้นประเมินผลสําเร็จ (Progress)
ขั้นตอนนี้ เปนการตรวจสอบผลที่ไดนําขอมูลมาใชวาตรงตามเปาหมายที่กําหนดไวหรือไม
โดยพิจารณาตามวัตถุประสงคของบทเรียนเปนหลัก ถาหากบรรลุตามวัตถุประสงคก็แสดงวา

15. การวิเคราะหเนื้อหาและยุทธวิธีดานการสอน 187
ผูเรียนเกิดการเรียนรูขึ้น ในขั้นนี้จะกระทําทันทีภายหลังจากที่นําขอมูลมาใชในขั้นที่ 2 เสร็จสิ้น แต
ถายังไมผานเกณฑการวัดผลที่กําหนดไว ก็อาจจะตองกลับไปศึกษาเพิ่มเติมหรือดําเนินการอยาง
อื่น ๆ ตอไป
ภาพที่ 7-6 ขั้นตอนการเรียนรู MIAP
เมื่อพิจารณากระบวนการเรียนรูทั้ง 4 ขั้น ซึ่งเปนการจัดการเรียนการสอนทั่วไป จะเห็นวา
สามารถประยุกตใชขั้นตอนทั้งหมดในบทเรียนคอมพิวเตอรได เนื่องจากเปนหลักการเดียวกัน
นับตั้งแตขั้นนําเขาสูบทเรียน ซึ่งบทเรียนคอมพิวเตอรก็จําเปนตองมีขั้นตอนนี้เชนกัน โดยอาจจะ
ใชคําถามเพื่อเรียกรองความสนใจ หลังจากนั้นจึงเขาสูขั้นตอนการศึกษาขอมูล ซึ่งนําเสนอตาม
หลักการเรียนรูดวยตนเอง เนื่องจากเปนบทเรียนที่เนนใหผูเรียนศึกษาดวยตนเอง ดังนั้น
ผูออกแบบบทเรียนจึงจําเปนตองวางแผนการนําเสนอเนื้อหาใหรัดกุม โดยการนําเสนอเนื้อหา
ประกอบคําถาม และสงเสริมใหมีการตรวจปรับเนื้อหาตามที่เห็นสมควร นอกจากนี้ยังตอง
พิจารณากิจกรรมรวมในบทเรียนดวยวาจะสามารถชี้แนะแนวทางการเรียนรูไดอยางไรบาง หลัง
สมชายมาจากตางจังหวัด สอบเขาศึกษาตอในมหาวิทยาลัยในกรุงเทพฯ ได
ขณะอยูที่ตางจังหวัดก็ไมมีโอกาสไดชมความกาวหนา
ทางดานเทคโนโลยีคอมพิวเตอรมากอนเลย
วันหนึ่งเขาเห็นประกาศ นิทรรศการคอมพิวเตอร ณ ศูนยประชุมแหงชาติ
เขามีความสนใจอยางมากที่จะไปดู แตเขาไมเคยไปศูนยประชุมแหงชาติ
มากอนเลย เขาตั้งใจวาจะไปแนนอน
M
เขาเริ่มศึกษาเสนทางการเดินทางไปศูนยประชุมแหงชาติ
โดยการดูจากแผนที่การเดินรถประจําทาง และสอบถามเพื่อน
เขาทดลองทําตามคําแนะนําของเพื่อน และนําขอมูลที่
เขาศึกษามาใช
เขาเดินทางไปถึงศูนยประชุมแหงชาติ และไดชมนิทรรศการ
คอมพิวเตอรตามที่ตั้งใจไว
I
A
P

16. 188 การออกแบบและพัฒนาคอรสแวรสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร
จากนั้นจึงเขาสูขั้นตอนการนําขอมูลมาใช ซึ่งหมายถึงการประเมินผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนดวย
แบบทดสอบ กลาวโดยสรุปไดวา หลักการนําเสนอของบทเรียนคอมพิวเตอรก็คือ การดําเนินตาม
ขั้นตอนการเรียนรู 4 ขั้น ไดแก Motivation, Information, Application และ Progress นั่นเอง
วิธีการนําสงบทเรียนคอมพิวเตอร
บทเรียนคอมพิวเตอร สามารถจําแนกตามวิธีการนําสงบทเรียน (Delivery) ไปยังผูเรียนได
3 วิธี ดังตอไปนี้
1. นําเสนอแบบเปนกลุม (Group Presentation) ไดแก บทเรียนคอมพิวเตอรที่นําไปใช
ประกอบการบรรยายในการเรียนการสอนในชั้นเรียน เนื่องจากมีผูเรียนหลายคน ดังนั้นการใช
บทเรียนในลักษณะนี้ จึงอาจมีลักษณะเปนบทเรียนเสริม (Supplement Lesson) หรือบทเรียนเพื่อ
ใชทบทวนความรูมากกวาการใชเปนบทเรียนหลัก (Main Lesson)
2. นําเสนอแบบกลุมยอย (Small-group Presentation) ไดแก บทเรียนคอมพิวเตอรที่ใช
กับผูเรียนจํานวนไมมาก เพื่อนําเสนอความรูใหกับผูเรียนในกลุมในเวลาเดียวกัน เชน ระบบการ
เรียนรูแบบรวมมือ (Collaborative Learning System) หรือ CSCL (Computer Supported
Collaborative Learning) เปนตน
3. แบบเรียนดวยตัวเอง (Self-pace Instruction) ไดแก บทเรียนคอมพิวเตอรที่ใชสําหรับ
การเรียนรูรายบุคคล ซึ่งบทเรียนจะจัดประสบการณการเรียนรูเฉพาะตัวผูเรียน ตามที่ผูเรียนไดมี
ปฏิสัมพันธกับบทเรียนอยางตอเนื่อง ซึ่งเปนการจัดการเรียนรูที่เนนผูเรียนเปนศูนยกลาง ผูเรียน
จะตองรับผิดชอบตนเองในการติดตามกระบวนการเรียนรูจนจบบทเรียน
สําหรับชองทางการนําสงบทเรียนคอมพิวเตอร สามารถจําแนกไดดังนี้
1. บทเรียนแบบใชงานโดยลําพัง (Standalone Based Instruction) ไดแก CAI, CAL,
CBI, CBT และ CAE เปนตน
2. บทเรียนแบบใชงานผานเครือขาย (Network Based Instruction) แบงออกไดดังนี้
2.1 บทเรียนโดยใชเว็บ เชน WBI, WBT, IBI, IBT และ Online Learning เปนตน
2.2 e-Learning, c-Learning และ d-Learning เปนตน
3. บทเรียนแบบใชงานผานเครือขายไรสาย (Wireless Based Instruction) เชน m-
Learning เปนตน
การประเมินผลการเรียนการสอน
ขั้นตอนสุดทายของกระบวนการเรียน จะเปนการทดสอบผูเรียนเมื่อจบบทเรียนแลว เพื่อให
ทราบถึงสถานภาพของผูเรียนแตละคนวามีจุดเดน จุดดอย และมีความรูความสามารถในวิชาที่ได
ศึกษาเพียงใด เพื่อจะนําไปใชในการตัดสินผลหรือใชเปนพื้นฐานความรูในการศึกษาเรื่องถัดไป

17. การวิเคราะหเนื้อหาและยุทธวิธีดานการสอน 189
นอกจากนี้ยังสามารถนําผลการประเมินที่ได ไปปรับปรุงบทเรียนใหเหมาะสมยิ่งขึ้นในโอกาสตอไป
แบบทดสอบหรือขอสอบจึงมีความสําคัญตอบทเรียนคอมพิวเตอรมาก เนื่องจากเปนสวนที่ใช
สําหรับการวัดพฤติกรรมตามที่บทเรียนตองการ ซึ่งแบบทดสอบจะตองผานการหาคุณภาพตาม
เกณฑกอน จึงจะสามารถนําไปใชในบทเรียนได
ปจจัยในการพิจารณาแบบทดสอบที่ใชในการประเมินผล มีทั้งหมด 7 ประเด็นดังนี้
1. พฤติกรรมของผูเรียนที่ตองการ (Audience Behaviors)
2 เวลาในการทดสอบ (Time)
3. ลักษณะการสอบ (Kind of Test)
4. วิธีการสอบ (Methodology)
5. ความถี่ในการสอบ (Frequency)
6. เกณฑ (Criteria)
7. ลักษณะการตรวจผล (Checking Method)
รายละเอียดแตละประเด็น มีดังนี้
1. พฤติกรรมของผูเรียนที่ตองการ (Audience Behaviors) แบบทดสอบที่ใชในการวัด
ความรูความสามารถ จะตองคํานึงถึงพฤติกรรมที่ตองการใหผูเรียนแสดงออก ดังนี้
1.1 แบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์ (Achievement Test) เปนแบบทดสอบที่วัดความ
สามารถทางวิชาการดานตาง ๆ ซึ่งเปนลักษณะพฤติกรรมทางดานพุทธพิสัย
1.2 แบบทดสอบวัดความถนัด (Aptitude Test) เปนแบบทดสอบที่วัดผลประสบการณ
เรียนรูทั่ว ๆ ไป ใชเปนตัวทํานายผลลัพธในอนาคต ซึ่งเปนลักษณะพฤติกรรมทางดานทักษะพิสัย
1.3 แบบทดสอบวัดบุคคลสังคม (Personal-Social Test) เปนแบบทดสอบที่ใชวัด
การปรับตัว บุคลิกภาพ ความรูทางดานจิต การวัดเจตคติที่มีตอบุคคล สังคม ศาสนา สถาบัน ชาติ
ความสนใจในอาชีพ สถานภาพทางอารมณ ซึ่งเปนลักษณะพฤติกรรมทางจิตพิสัย
2. เวลาในการทดสอบ (Time) แบบทดสอบควรคํานึงถึงเวลาที่ใชในการทดสอบวัด
ความรูความสามารถที่มีอยู ลักษณะของแบบทดสอบจะแบงออกเปน 2 ลักษณะ ดังนี้
2.1 แบบทดสอบวัดความเร็ว (Speed Test) เปนแบบทดสอบที่กําหนดเวลาใหทํานอย
แตมีจํานวนมากขอที่คอนขางงาย ผูตอบจะตองทําแบบทดสอบดวยความรวดเร็ว แบบทดสอบ
ประเภทนี้ใชวัดทักษะดานใดดานหนึ่ง เชน ทักษะในการทํางาน
2.2 แบบทดสอบวัดความคิด (Power Test) เปนแบบทดสอบที่ใหเวลาในการตอบ
มาก ลักษณะของแบบทดสอบจะไมถามในดานความรูความจํา แตใหแสดงความคิดสรางสรรค
โดยเปดโอกาสใหผูตอบไดแสดงความสามารถในการแสดงออกอยางเต็มที่
3. ลักษณะการสอบ (Kind of Test) จําแนกได 2 ลักษณะ ดังนี้

18. 190 การออกแบบและพัฒนาคอรสแวรสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร
3.1 แบบทดสอบรายบุคคล (Individual Test) เปนแบบทดสอบที่ตอบไดครั้งละคน
เชน การสัมภาษณ การสอบปากเปลา
3.2 แบบทดสอบเปนกลุม (Group Test) เปนการทดสอบที่สามารถกระทําไดครั้งละ
หลาย คน เชน การสอบขอเขียน
4. วิธีการสอบ (Methodology) จําแนกลักษณะวิธีการสอบของผูตอบได 3 ลักษณะ ดังนี้
4.1 แบบใหลงมือกระทํา (Performance Test) เชน แบบทดสอบภาคปฏิบัติ
4.2 แบบใหเขียนตอบ (Paper Test) เชน แบบทดสอบปรนัย แบบทดสอบอัตนัย
4.3 แบบปากเปลา (Oral Test) เชน การสัมภาษณ แบบทดสอบการอาน
5. ความถี่ในการสอบ (Frequency) แบงออกเปน 2 ลักษณะ ดังนี้
5.1 แบบทดสอบยอย (Formative Test) เปนแบบทดสอบที่ประเมินผลความกาวหนา
ระหวางการสอน เพื่อนําผลการประเมินผลไปปรับปรุงการเรียนการสอน โดยมีจุดมุงหมายเพื่อ
ตรวจวัดผูเรียนวาไดเรียนรูมากนอยเพียงใดในเนื้อหาเฉพาะบท เชน แบบฝกหัด หรือแบบทดสอบ
กลางภาค
5.2 แบบทดสอบรวม (Summative Test) เปนแบบทดสอบที่ใชในการประเมินผล
หลังจากการเรียนการสอนสิ้นสุดลง มีจุดมุงหมายเพื่อตัดสินความสามารถของผูเรียน เมื่อเรียนจบ
ในแตละวิชาของหลักสูตร โดยผลจากการประเมินจะนําไปสูการจัดอันดับคะแนนในการตัดสินผล
การเรียน เชน แบบทดสอบปลายภาค แบบทดสอบหลังบทเรียน
6. เกณฑ (Criteria) หรือระดับการวัดผล แบงออกเปน 2 ลักษณะ ดังนี้
6.1 แบบอิงกลุม (Norm-Referenced Test) เปนแบบทดสอบที่ใชในการประเมินผลที่
มุงหาความแตกตางระหวางผูเรียน การประเมินผลจะขึ้นอยูกับพฤติกรรมของกลุมเปนสําคัญระดับ
คะแนนที่ไดของผูเรียนจะแสดงถึงผลสัมฤทธิ์และระดับของผูเรียนในแตละคนเมื่อเทียบกับกลุม
6.2 แบบอิงเกณฑ (Criterion-Referenced Test) เปนแบบทดสอบที่ใชในการ
ประเมินผลเพื่อหาวาผูเรียนทําอะไรไดบาง ผานเกณฑที่กําหนดไวหรือไม โดยมีการกําหนดเกณฑ
มาตรฐานไวลวงหนาอยางชัดเจน เชน กําหนดเกณฑไว 80% จึงจะถึงวาผาน ถาผูเรียนสอบได
คะแนนต่ํากวา 80% จะถือวาไมผานเกณฑ
7. ลักษณะการตรวจผล (Checking Method) แบงออกได 2 แบบ ดังนี้
7.1 แบบอัตนัยหรือแบบเรียงความ (Subjective Test) เปนแบบทดสอบที่ผูตอบ
จะตองรวบรวมความคิดในการตอบ แบบทดสอบประเภทนี้เหมาะสมในการวัดทางดานความคิด
ริเริ่มสรางสรรค การตรวจใหคะแนนอาจขึ้นอยูกับอารมณของผูตรวจและใชเวลาในการตรวจมาก
7.2 แบบปรนัย (Objective Test) เปนแบบทดสอบที่มีการใหคะแนนแนนอนเชื่อถือ
ได แบงออกเปน 4 ชนิด ดังนี้
7.2.1 แบบตอบสั้น ๆ (Short Answer)
7.2.2 แบบจับคู (Matching)

19. การวิเคราะหเนื้อหาและยุทธวิธีดานการสอน 191
7.2.3 แบบถูกผิด (True or False)
7.2.4 แบบเลือกตอบ (Multiple Choice)
ภาพที่ 7-7 ปจจัยในการพิจารณาแบบทดสอบในการประเมินผลผูเรียน
ขั้นตอนการออกแบบทดสอบสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร
ขั้นตอนการออกแบบทดสอบสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร มีดังนี้
1. ศึกษาวัตถุประสงคเชิงพฤติกรรม
2. กําหนดชนิดของแบบทดสอบ
3. เตรียมงานและเขียนแบบทดสอบฉบับราง
4. วิเคราะหคุณภาพของแบบทดสอบ
5. ดําเนินการจัดพิมพแบบทดสอบ
รายละเอียดแตละขั้นตอน มีดังนี้
1. ศึกษาวัตถุประสงคเชิงพฤติกรรม
วัตถุประสงคเชิงพฤติกรรมที่กําหนดไวในบทเรียน ประกอบดวยพฤติกรรมขั้นสุดทายที่ให
ผูเรียนแสดงออกในหลายลักษณะ เชน ทางดานพุทธิพิสัย ทักษะพิสัย หรือจิตพิสัย ซึ่งแตละดาน
แบงออกเปนระดับตาง ๆ กัน ผูสรางแบบทดสอบจะตองทําการวิเคราะหพฤติกรรมนั้น เพื่อสรุป
พฤติกรรมที่ตองการทั้งหมด แลวทําการเลือกพฤติกรรมที่เดนชัดและเหมาะสม เพื่อนําไปออก
แบบทดสอบหรือที่ใชในบทเรียนคอมพิวเตอรตอไป ในขั้นนี้จึงมีความสําคัญ เนื่องจาก
จะตองพิจารณาถึงความสอดคลองระหวางพฤติกรรมขั้นสุดทายของวัตถุประสงคเชิงพฤติกรรมกับ
ประเด็นหลักของแบบทดสอบที่ใชวัด

20. 192 การออกแบบและพัฒนาคอรสแวรสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร
2. กําหนดชนิดของแบบทดสอบ
พฤติกรรมที่คาดหวังที่กําหนดไวในวัตถุประสงคเชิงพฤติกรรม ที่ไดจากการศึกษาในขั้นแรก
จะทําใหทราบวัตถุประสงควาเนนทางดานใด พุทธพิสัย ทักษะพิสัย หรือจิตพิสัย ชนิดของ
แบบทดสอบที่ใชวัดจึงมีความแตกตางกัน เชน ดานพุทธพิสัยอาจสอบแบบขอเขียน ดานทักษะ
พิสัยอาจสอบทั้งขอเขียนและทักษะปฏิบัติ นอกจากนี้ในแตละดานก็ยังแบงออกเปนระดับความ
ยากงายไดอีก แบบทดสอบจึงตองมีหลายชนิด เชน แบบอัตนัย แบบเติมคํา แบบเลือกตอบ แบบ
ถูก-ผิด เปนตน เพื่อใหผูเรียนไดแสดงพฤติกรรมตามสถานการณที่แตกตางกัน
สําหรับชนิดของแบบทดสอบที่เหมาะสมกับบทเรียนคอมพิวเตอรมากที่สุดก็คือ แบบทดสอบ
ทดสอบแบบเลือกตอบ เนื่องจากงายตอตรวจและการตัดสินผล อยางไรก็ตามแบบทดสอบชนิด
อื่น ๆ ก็สามารถใชกับระบบนิพนธบทเรียนสมัยใหมไดเชนกัน
3. เตรียมงานและลงมือเขียนแบบทดสอบฉบับราง
เมื่อไดชนิดของแบบทดสอบแลว ขั้นตอไปเปนการเตรียมงานเขียนแบบทดสอบ โดยอาจจะ
เขียนเปนฉบับรางกอน โดยมีขั้นตอนการดําเนินการดังนี้
3.1 พิจารณาพฤติกรรมที่คาดหวังของบทเรียนที่มีตอผูเรียน จากวัตถุประสงคเชิง
พฤติกรรมอยางละเอียด และตัดสินใจเลือกชนิดของแบบทดสอบหรือขอสอบที่จะใชในบทเรียน
3.2 เขียนรายการคําถาม (List of Question) ที่สอดคลองกับพฤติกรรมที่คาดหวังของ
วัตถุประสงคเชิงพฤติกรรม จํานวน 2 - 3 ขอในวัตถุประสงคแตละขอ รายการคําถามดังกลาวนี้
จะนําไปพัฒนาเปนขอสอบหรือแบบทดสอบตอไป ดังตัวอยางตอไปนี้
วัตถุประสงคเชิงพฤติกรรม : รายการคําถาม :
l บอกอาการของคอมพิวเตอรที่ 1. จงบอกอาการของคอมพิวเตอรที่ติด
ติดไวรัสไดอยางนอย 5 อาการ ไวรัสมาอยางนอย 5 อาการ
2. ใหเลือกวาอาการใดตอไปนี้ เกิดจาก
การที่คอมพิวเตอรติดไวรัส
l อธิบายหลักการทํางานของ 1. จงอธิบายหลักการทํางานของ UPS
UPS ได 2. UPS ทํางานอยางไร
l จําแนกสวนประกอบของ 1. คอมพิวเตอรประกอบดวย
คอมพิวเตอรได สวนประกอบอะไรบาง
2. ฮารดดิสค จัดวาเปนสวนประกอบ
สวนใดของคอมพิวเตอร
3. เครื่องพิมพ จัดวาเปนสวนประกอบ
สวนใดของคอมพิวเตอร

21. การวิเคราะหเนื้อหาและยุทธวิธีดานการสอน 193
3.3 พิจารณารายการคําถามทั้งหมดอีกครั้งหนึ่งวา มีความสอดคลองกับพฤติกรรมที่
คาดหวังของวัตถุประสงคเชิงพฤติกรรมแตละขอหรือไม เชน คําถามที่ใช เนื้อหาสาระของคําถาม
เปนตน รวมทั้งพิจารณาจํานวนรายการคําถามวามีจํานวนเพียงพอกับความตองการหรือไม โดย
เฉพาะจํานวนแบบทดสอบที่ใชสําหรับธนาคารขอสอบ ซึ่งจะตองมีจํานวนเพียงพอสําหรับการสุม
3.4 พัฒนารายการคําถามใหเปนขอสอบหรือแบบทดสอบ โดยใสตัวเลือกที่เปน
คําตอบที่ถูกตอง และตัวลวงที่เปนคําตอบผิด พรอมเฉลยคําตอบที่ถูกตอง
3.5 จัดพิมพเปนแบบทดสอบฉบับราง เพื่อนําไปวิเคราะหหาคุณภาพตอไป
4. วิเคราะหคุณภาพของแบบทดสอบ
เมื่อสรางแบบทดสอบเสร็จแลว จะตองมีการตรวจสอบความยากงายของขอคําถามเบื้องตน
ตรวจดูรูปแบบภาษาที่ใช เนื้อหาของแบบทดสอบ คําสั่ง และเฉลย เปนตน ซึ่งผูออกแบบทดสอบ
จะตองทําการแกไขปรับปรุงใหดีกอนนําไปใชจริง โดยจะตองผานการวิเคราะหหาคุณภาพของ
แบบทดสอบกอน สําหรับกลุมเปาหมายที่จะเปนผูใชแบบทดสอบในการวิเคราะหหาคุณภาพก็คือ
กลุมประชากรที่เคยผานการศึกษาหัวเรื่องนี้มาแลวในจํานวนที่เหมาะสม สําหรับการหาคุณภาพ
ของแบบทดสอบที่ใชในบทเรียนคอมพิวเตอร จะตองพิจารณาองคประกอบจํานวน 5 ดาน ดังนี้
4.1 คาความเชื่อมั่น (Reliability)
4.2 คาความเที่ยงตรง (Validity)
4.3 คาความยากงาย (Difficulty)
4.4 คาอํานาจจําแนก (Discrimination)
4.5 ความเปนปรนัย (Objectivity)
5. ดําเนินการจัดพิมพแบบทดสอบ
การดําเนินการจัดพิมพแบบทดสอบ เปนขั้นตอนสุดทายสําหรับกระบวนการสราง
แบบทดสอบสําหรับบทเรียนคอมพิวเตอร หลังจากที่ผานการวิเคราะหหาคุณภาพของแบบทดสอบ
และทําการคัดเลือกแบบทดสอบที่ผานเกณฑมาตรฐานแลว ในขั้นนี้ยังรวมถึงการพัฒนาโปรแกรม
เพื่อเก็บบันทึกแบบทดสอบที่ผานการวิเคราะหหาคุณภาพแลวลงในธนาคารขอสอบ โดยจัดการ
ใหมีกระบวนการสุม การตรวจวัดผล และการรายงานผล
ชนิดของแบบทดสอบสําหรับการเรียนการสอน
แบบทดสอบจําแนกออกเปน 2 ชนิดใหญ ๆ ดังนี้
1. แบบทดสอบอัตนัย (Subjective Test)
2. แบบทดสอบปรนัย (Objective Test)