2. ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΑΞΟ
 Η Νάξος ή Αξιά ήΑξά είναι το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων, στο
Αιγαίο Πέλαγος. Η Νάξος αποτελεί ένα νησί με πλούσιο πολιτισμικό
υπόβαθρο. Η λαογραφική της παράδοση είναι μεγάλη και έντονη με
εκδηλώσεις και δράσεις που διαδραματίζονται καθόλη τη διάρκεια
του έτους.Το πλήθος των εθίμων αποτελεί ζωντανό δείγμα της
αέναης προσπάθειας των κατοίκων να διατηρούν ανέπαφη την
κουλτούρα τους και να εκφράζονται μέσω αυτών για τα
συναισθήματά τους.
 Τα έθιμά της παραμένουν ζωντανά είτε από την προσπάθεια των
πολιτιστικών συλλόγων των χωριών είτε από την πρωτοβουλία
κατοίκων με ευθύνη και σεβασμό για την ιστορία τους. Αμφότεροι
αποσκοπούν στη διατήρηση και συνέχεια αυτών των πολύτιμων
συνηθειών για τη ζωή των ναξιωτών.
Ενάντια λοιπόν στην τουριστική εξάπλωση και ισοπέδωση έχετε τη
δυνατότητα κυρίως στα ορεινά χωριά της Νάξου, που παρέμειναν
σχετικά απομονωμένα από τη Χώρα ως τη δεκαετία του ΄70, να
βιώσετε αυθεντικές παραδοσιακές στιγμές.

3.  Το λεγόμενο αρσενικό κεφαλοτύρι παρασκευάζεται
από κατσικοπρόβειο γάλα κυρίως εκ των ορεινών
χωριών, που συλλέγεται συνήθως στις στάνες ή μέσα
στους μητάτους, και που με τη προσθήκη της πυτιάς
βράζεται και δίνει τη λεγόμενη "μανούρα" η οποία στη
συνέχεια στραγγίζεται μέσα σε ψάθινα καλαθάκια
(φτιαγμένα από ξεραμένα βούρλα) τα λεγόμενα
"τσιμίσκια". Αφού στραγγίξουν στη συνέχεια
αφαιρούνται από τα τσιμίσκια και τοποθετούνται πάνω
σε τάβλες σε δροσερό και σκοτεινό μέρος, στις οικίες ή
στους μητάτους. Μετά παρέλευση έξι περίπου μηνών
στη διάρκεια των οποίων γίνονται τακτικές
επαλλείψεις με αγνό λάδι το αρσενικό κεφαλοτύρι είναι
έτοιμο προς κατανάλωση με μια ιδιαίτερη
χαρακτηριστική γεύση.
 Το λεγόμενο λαδότυρο είναι το αρσενικό τυρί που
δημιουργείται αν τοποθετηθεί στη συνέχεια της
παρασκευής του σε δοχείο με ελαιόλαδο για χρονικό
διάστημα περίσσότερο των τριών μηνών. Πρόκειται
για πικάντικο τυρί που συνοδεύεται με ρακί ασφαλώς
τοπική.
 Η λεγόμενη γλυκειά μυζήθρα παρασκευάζεται και
αυτή από κατσικοπρόβειο γάλα. Συγκεκριμένα κατά το
αρχικό βράσιμο του γάλακτος αφαιρείται η "μανούρα"
(από την οποία όπως αναφέρθηκε παραπάνω
παρασκευάζεται το αρσενικό τυρί) και μέσα από το
καζάνι συλλέγεται πλέον η γλυκιά μυζήθρα η οποία και
αυτή τοποθετείται σε ειδικά δοχεία. Πρόκειται για
ιδιαίτερο τυροκομικό ανάλατο προϊόν περισσότερο για
διατροφή χωρίς λιπαρά.

4.  Όπως υπάρχει το λεγόμενο "αρσενικό" τυρί,
παρασκευάζεται στη Νάξο και το θηλυκό τυρί το
λεγόμενο και ανθότυρο. Το ανθότυρο είναι
μετασχηματισμένη μυζίθρα που έχει μείνει για
φύλαξη περισσότερο από ένα χρόνο. Πρόκειται
για προϊόν που εμφανίζεται ελαφρά αλατισμένο
στερούμενο λιπαρών.
 Το ξινόγαλα ή ξινόγαλο παρασκευάζεται από
ανόθευτο κρύο κατσικίσιο γάλα με τη
προσθήκη πυτιάς το οποίο στη συνέχεια αν
στραγγιστεί δημιουργείται η ξινομυζίθρα.
Συνηθίζεται η προσθήκη μικρής ποσότητας
πιπεριού ώστε να γίνει πιο πικάντικο.
 Το λεγόμενο ξυνότυρο είναι ο
μετασχηματισμός της ξυνομυζίθρας μετά από
το στέγνωμά της για μερικές εβδομάδες πάνω
σε τάβλες. Είναι προϊόν που με τη πάροδο του
χρόνου λαμβάνει ιδιαίτερη απολαυστική γεύση.
 Η γραβιέρα Νάξου είναι ένα τυποποιημένο
τυρί που παρασκευάζεται από αγελαδινό γάλα,
στη πεδινή κυρίως Νάξο από την Ένωση
Αγροτικών Συνεταιρισμών Νάξου.

5. ΚΡΕΑΣ
• Το κρέας δεν ήταν πολύ
συνηθής διατροφική
συνήθεια,καθώς το τρώγανε
μόνο κάθε Κυριακή. Υπήρχε
μεγάλη ποικιλία κρεάτων που
συμπεριλάμβανε :
μοσχάρι,χοιρινό,αρνί,κατσίκι,πο
υλερικά,γίδα τράγος,προβάτο
ζυγούρι .
ΧΟΙΡΟΣΦΑΓΙΑ
• Πρόκειται για ένα ακόμα αποκριάτικο έθιμο που
τελείται εδώ και χρόνια στα ορεινά χωριά της
Νάξου. Στις μέρες μας το έθιμο δεν
πραγματοποιείται με παρουσία κόσμου αλλά αν
βρεθείτε την αποκριά στο Φιλότι και την
Απείρανθο θα γευτείτε τους εκλεκτούς μεζέδες
και το γλέντι που στήνεται.Κάθε οικογένεια τα
παλιότερα χρόνια φυλούσε ένα ή περισσότερα
ζώα που ζύγιζαν από 120 ως και 150 κιλά τα
οποία και σφάζονταν από επιλεγμένους άντρες.
Στη διαδικασία συμμετείχε πολύς κόσμος και η
συνοδεία της μουσικής ήταν απαραίτητη.
Τοποθετούσαν μεγάλα κομμάτια χοιρινού στα
καζάνια που έβραζαν στο λίπος τους και
αποθηκεύονταν στη συνέχεια σε δοχεία μέσα σε
αυτό (γλίνα). Από τη διαδικασία αυτή
παράγονταν συχνά λουκάνικα και ζαμπόν
επίσης. Με τον τρόπο αυτό το κρέας
αποθηκευόταν για πολύ καιρό και ήταν
διαθέσιμο στις επιδέξιες ναξιώτισσες
μαγείρισσες για να το συνοδεύουν σε διάφορα
φαγητά όπως στα χόρτα και τις ομελέτες. Έτσι οι
κάτοικοι του νησιού συνδύαζαν την επιβίωσή
τους με ακόμα ένα δρώμενο που το χαρακτήριζε
το γλέντι με χορό, μουσική και οινοποσία.

6.  Υπήρχαν όλων των ειδών
λαχανικά που τα
παραρήγαγαν μόνοι τους.
Το λαχανικό που
χρησιμοποιούσαν όμως οι
νυκοκοιρές περισσότερο
στην κουζίνα τους ήταν οι
πατάτες.Μαγειρεύονταν με
κρεας , με αυγά και χόρτα ,
σκέτες με σάλτσα και τέλος
οι λεγόμενες ψητές στο
μαγκάλι ( που ήταν μια
σιδερένια λεκάνη που
βάζεις μέσα κάρβουνα για
να ψηθούν).Ενα ακόμη
προιόν πολυ χρήσιμο ήταν
οι ελιές γνωστές και ως
ασκούδες.

7. ΟΣΠΡΙΑ
Τρώγανε όλων των ειδών τα όσπρια .Κυριότερα ήταν τα
φασόλια τα μαυρομάτικα , τα ρεβύθια και η φάβα.
ΨΑΡΙΑ
Τα ψάρια δεν ήταν τόσο συνηθισμένα. Τα τρώγανε μία με δύο
φορές την εβδομάδα. Υπήρχαν όλων των ειδών τα ψάρια .

8.  ΠΟΤΑ
Υπήρχαν διαφόρων ειδών ποτά. Το κρασί ήταν το συνηθέστερο καθώς
έπιναν ένα ποτήρι μετά από κάθε γεύμα και κυρίως το μεσήμερι. Ένα ακόμα
το ρακί και το τοπικό ποτό κίτρο. Το Κίτρον είναι ένα ηδύποτο (λικέρ)
λεμονιού που παράγεται στη Νάξο. Φτιάχνεται από το φρούτο και τα φύλλα
του δέντρου κίτρον, το οποίο είναι παρόμοιο με τη λεμονιά αλλά έχει
δυνατότερη και λίγο διαφορετική γεύση. To Λικέρ κίτρου Νάξου είναι σήμα
κατατεθέν της πόλης και κυκλοφορεί σκέτο ή σε δύο χρώματα, πράσινο με
χλωροφύλλη και κίτρινο με κίτρο.
 ΕΔΕΣΜΤΑ
Ένα πολύ συνηθισμένο γλύκο ήταν το γλύκο του κουταλίου. Μερικά γλυκά
του κουταλίου ήταν το σταφύλι, το βύσσινο,το κεράσι, το νεράτζι,το
περγαμόντο, το σύκο και το καρυδάκι.Άλλα γλυκά ήταν οι τηγανίτες με
πετιμέζη (μούστος παχύρευστος) , λουκούμια και το υποβρύχιο με γεύση
βανίλια.

9. Ένα ακόμη γλυκό ήταν το γλυκό σε
καλάμι . Κόβανε από ένα καλάμι ένα
κομμάτι ανάμεσα από δύο κόμπους. Τον
έναν από τους δύο τον κόβανε και τον
πετάγανε. Έτσι σχηματιζότανε ένας
σωλήνας που ήτανε κλειστός από κάτω
και ανοιχτός από πάνω. Κατόπιν
μαζεύανε γινομένους κόκκους από σκίνο
,που ήταν θάμνος, σταφίδες και ξερά
σύκα, που τα κοβανε σε κομματάκια. Στο
σωλήνα μέσα ριχνανε μια δόση σταφίδες
, κομμένα σύκα και καρπούς σκίνου.
Έπειτα, τα κτυπάγανε με το ξύλο. Ο
καρπός σκίνου έβγαζε ζουμί που
ανακατευόταν με τα άλλα υλικά και
γίνονταν ένα μείγμα. Ύστερα από όλα
αυτά , ξαναέριχναν τα υλικά και τα
ξαναχτυπαγανε. Αυτό συνεχιζόταν ώσπου
να γεμίσει μέχρι πάνω στο καλάμι. Επειτα
κοβανε το καλάμι στα πλάγια από πάνω
έως κάτω. Έτσι έβγαινε από μέσα μια
βέργα η οποία ήταν το μείγμα το οποίο
έτρωγαν . Είχε θαυμάσια μυρωδιά ,
γεύση και άρωμα.