2. Παραδοσιακή κατοικία Βαθέος Σάμου
Στο βορειοανατολικό Αιγαίο βρίσκεται το όμορφο νησί της Σάμου, το
νησί του Πυθαγόρα. Το Βαθύ ( ή αλλιώς Άνω Βαθύ ), είναι οικισμός της
Σάμου. Είναι χτισμένο στην πλαγιά του λόφου, πάνω από την πόλη της
Σάμου. Λέγεται Βαθύ γιατί βρίσκεται στο βάθος του κόλπου. Έχει
περίπου 1900 κατοίκους. Οι πρώτοι κάτοικοι ήρθαν από την
Πελοπόννησο, τη Χίο και κατόπιν από την Μικρά Ασία. Άρχισε να
αναπτύσσεται στα μέσα του 18ου
αιώνα. Από εκεί στις 20 Απριλίου του
1821 ξεκίνησε η Ελληνική Επανάσταση στο νησί. Έχει ανακηρυχθεί από
τις 31/8/2011 παραδοσιακός οικισμός και τα σπίτια είναι χτισμένα με
παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Έγιναν στο χωριό αρκετές συντηρήσεις
και παρεμβάσεις στα σπίτια χωρίς να αλλάξουν την εικόνα του
οικισμού. Είναι πολύ γραφικός και χαίρεσαι να περπατάς στα δρομάκια
του.
Από εκεί βλέπεις το λιμάνι της Σάμου και την απέραντη θάλασσα, το
απέραντο γαλάζιο. Οι δρόμοι είναι πέτρινοι και στενοί, σαν σοκάκια,
(καλντερίμια) με πολλές ανηφοριές και κατηφοριές. Όλοι σε οδηγούν
στην πλατεία ή στο τέρμα των λεωφορείων. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή
όταν περπατάς, γιατί όταν είναι βρεγμένα γλιστράνε. Σου δίνουν την
εντύπωση μιας μεγάλης γειτονιάς.
Τα σπίτια χτισμένα το ένα δίπλα στο άλλο, σαν στριμωγμένα, είναι
ισόγεια και διώροφα. Σε μερικά, στο μπροστινό μέρος, υπάρχει ένα
μικρό πέτρινο μπαλκονάκι, όπου τα καλοκαίρια κάθονται οι γυναίκες,
πλέκουν, συζητάνε και προσέχουν τα παιδιά που παίζουν στους
δρόμους. Σε μερικά διώροφα υπάρχει ένα ξύλινο μπαλκονάκι στον
όροφο, που στηρίζεται με μεγάλα δοκάρια. Μερικά σπίτια
χρησιμοποιούνται μόνο τα καλοκαίρια από Σαμιώτες που μένουν στην
3. Αθήνα ή σε άλλες μεγάλες πόλεις. Κάποια άλλα είναι εγκαταλελειμμένα
γιατί έχουν πεθάνει οι ιδιοκτήτες τους και δεν υπάρχει κάποιος άλλος να
τα κατοικήσει. Οι περισσότεροι κάτοικοι είναι μεγάλης ηλικίας.
Τα πιο παλιά σπίτια είναι χτισμένα με πέτρα και τα πιο καινούρια με
τσιμέντο και πέτρα. Οι στέγες είναι ξύλινες και με κεραμίδια. Οι τοίχοι
όπως και στα περισσότερα νησιά έχουν χρώμα λευκό και πάνω τους
έχουν κάποια διακοσμητικά σκαλίσματα. Οι πόρτες και τα παράθυρα
είναι ξύλινα και τα χρώματά τους είναι το καφέ, το πράσινο και το
θαλασσί. Σε κάθε ελεύθερη μεριά υπάρχουν συνήθως δύο παράθυρα. Οι
πόρτες και τα παράθυρα είναι συνήθως ξυλόγλυπτα.
Τα σπίτια που είναι ορθογώνια, έχουν μικρά δωμάτια με ξύλινα
πατώματα. Τα διώροφα έχουν κάτω ένα σαλονάκι, την κουζίνα και μια
ξύλινη σκάλα που οδηγεί στο πάνω πάτωμα που υπάρχουν τα
υπνοδωμάτια, συνήθως δύο. Όταν περπατάς μέσα στο σπίτι, επειδή τα
ξύλα είναι πολύ παλαιά, τρίζουν.
4. Υπάρχουν όλα τα απαραίτητα έπιπλα, όλα ξύλινα, όπως κρεβάτια,
τραπέζια, καρέκλες, μπαούλα και ντουλάπες. Στα υπνοδωμάτια υπάρχει
συνήθως και ένα χτιστό ή ξύλινο κρεβάτι (σοφάς) που από κάτω
υπάρχει χώρος για να αποθηκεύουν τα σεντόνια και τα παπλώματά
τους. Στο σαλόνι υπάρχει συνήθως ένας ψηλός μπουφές με γυάλινη
πόρτα, που έχει μέσα τα πιάτα, τα ποτήρια, τις κανάτες και τις κούπες.
Στα συρτάρια του υπάρχουν όλα τα κουτάλια και τα μαχαιροπήρουνα.
Όλα τα τραπέζια είναι σκεπασμένα με τραπεζομάντηλα, που έχουν
κεντήσει οι γυναίκες του σπιτιού ή είναι από την προίκα της νοικοκυράς
και είναι στολισμένα με διάφορα αντικείμενα, όπως κανάτες, βάζα και
κορνίζες με φωτογραφίες. Στους τοίχους είναι κρεμασμένοι διάφοροι
πίνακες με τοπία ή προσωπογραφίες. Συνήθως υπάρχει και ένα μεγάλο
κάδρο με φωτογραφία από το γάμο του ζευγαριού. Σε μια γωνιά
υπάρχουν εικόνες και από κάτω ένα τραπεζάκι με το καντήλι.
Σε κάποια άλλη γωνία, σε πολλά σπίτια υπάρχει και ένας αργαλειός,
με τον οποίο οι γυναίκες ακόμη και τώρα φτιάχνουν μάλλινες κουβέρτες
και χαλιά. Σε όλο το σπίτι υπάρχουν στολισμένα πολλά διακοσμητικά
αντικείμενα όπως λυχνάρια, κηροπήγια και μπρούντζινα παλαιά σκεύη.
Επειδή πολλοί Σαμιώτες ήταν ναυτικοί και έμποροι έχουν φέρει από το
εξωτερικό πολλά αντικείμενα, που βρίσκονται παντού στολισμένα στο
σπίτι ή φυλάσσονται σε κάποιο μπαούλο για να τα δώσουν στα παιδιά
τους. Κάπου είναι κτισμένο και το τζάκι, που το χρησιμοποιούν και για
να ζεσταίνονται και για να ψήνουν. Όλα τα σπίτια είναι πεντακάθαρα και
περιποιημένα. Σε μερικά σπίτια στο πίσω μέρος υπάρχει ένας μικρός
κήπος, που φυτεύουν διάφορα λαχανικά και συνήθως έχουν και το
κοτέτσι τους. Όλα τα σπίτια έχουν ηλεκτρικό ρεύμα και νερό που το
παίρνουν από δεξαμενές. Κάποιοι κάτοικοι έχουν δίπλα ή πίσω από το
σπίτι τους ένα μικρό στάβλο, που βάζουν μέσα το άλογό τους ή το
γαϊδουράκι τους.
Οι άρχοντες είχαν μεγαλύτερα σπίτια και ήταν χτισμένα στο ψηλότερο
σημείο του χωριού , για να φαίνονται. Τα μεσαία και τα λαϊκά σπίτια
είναι πιο μικρά, αλλά δεν έχουν να ζηλέψουν σε ομορφιά πολλά
πράγματα από τα μεγαλύτερα.
5. Τα δρομάκια σε οδηγούν στην πλατεία του Αϊ Γιαννάκη, που τα
καλοκαίρια μαζεύονται πολλά παιδιά και γίνονται πολλά πανηγύρια.
Επειδή οι περισσότεροι δρόμοι είναι στενοί, δε χωράνε τα αυτοκίνητα
να περάσουν και έτσι δεν έχει πολύ κίνηση και θόρυβο από τις
εξατμίσεις. Αντίθετα περνάνε αρκετά γαϊδουράκια με τους χωρικούς.
Υπάρχουν δύο μεταβυζαντινές εκκλησίες με τρούλο, μια μεγάλη του
Χριστού και μια πιο μικρή του Αϊ Γιάννη. Λίγο έξω από το χωριό σε μια
ανηφοριά υπάρχει το εκκλησάκι του Σταυρού.
Στο χωριό υπάρχουν δυο παραδοσιακά καφενεδάκια που εκτός από
καφέ και αναψυκτικά σερβίρουν χειροποίητα γλυκά του κουταλιού. Δύο
φούρνοι, στις δύο άκρες του χωριού φτιάχνουν παραδοσιακό ψωμί,
παξιμάδια σαμιώτικα και διάφορα γλυκίσματα. Υπάρχουν και δυο
παντοπωλεία που μπορείς να βρεις ότι χρειάζεσαι για το σπίτι.
Ψηλά στο χωριό έχει δύο μικρά ταβερνάκια, το ένα δίπλα στην
εκκλησία του Χριστού, που μπορεί ο ντόπιος και ο επισκέπτης να
καθίσει να φάει παραδοσιακούς μεζέδες όπως ρεβυθοκεφτέδες,
τυρόπιτα χωριάτικη, αρνάκι στη γάστρα και άλλα.
Επειδή η γιαγιά μας καταγόταν από το Βαθύ της Σάμου, έχουμε πάει
με τους γονείς μας για διακοπές τα καλοκαίρια πέντε φορές και πάντα
μας αρέσει όλο και περισσότερο. Δεν χορταίνουμε να κάνουμε τις
απογευματινές βόλτες μας στα γραφικά σοκάκια, να μπαινοβγαίνουμε
στα παραδοσιακά σπιτάκια και να παίζουμε με τα άλλα παιδιά του
6. χωριού. Το ωραιότερο όμως είναι όταν κάποια στιγμή το απόγευμα δύει
ο ήλιος και από το ψηλότερο σημείο του χωριού βλέπουμε το
ηλιοβασίλεμα στη θάλασσα.
Το γραφικό Βαθύ της Σάμου το έχουμε μέσα στην καρδιά μας και
ελπίζουμε να ευχαριστηθήκατε και εσείς αυτό το γρήγορο ταξίδι στην
παραδοσιακή κατοικία και στις ρίζες μας.
Με εκτίμηση
Γιώργος Μαρκόπουλος
Ναταλία Μαρκοπούλου
