Εργασία Οικιακής Οικονομίας

1. ΝΑΞΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΑ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ
Ευνοούμενοι της μοίρας οι Ναξιώτες στο θέμα της διατροφής. Τα στοιχεία
που συνηγορούν σε αυτό είναι πολλά και βασικά. Πλούσια μορφολογία που
περιλαμβάνει θάλασσες, κάμπους και βουνά. Γόνιμες ράχες, πλαγιές και δροσερά
λαγκάδια με πολλές μικρές και μεγάλες πηγές. Εδάφη με διαφορετική σύσταση από
τόπο σε τόπο, εφοδιασμένα με πολλά ιχνοστοιχεία και με συνθήκες τέτοιες που να
επιτρέπουν την ύπαρξη πολλών ειδών του φυτικού και ζωικού βασιλείου.
Οι βροχοπτώσεις είναι μέτριες, αυτό έχει ως θετικό αποτέλεσμα να μην
ξεπλένονται οι διάφορες θρεπτικές ουσίες από τα επικλινή κυρίως εδάφη και τα
παραγόμενα διατροφικά προϊόντα να είναι ποικίλα και ποιοτικά. Και βέβαια ο
λαμπρός ήλιος με τις γνωστές ευεργετικές επιπτώσεις.
Πλεονέκτημα ακόμη μεγάλο η γεωγραφική θέση της Νάξου. Θαλασσινό
σταυροδρόμι ανάμεσα σε μεγάλες ηπείρους. Κυκλωμένη από άλλα μικρά και
μεγάλα νησιά, πατήματα για σποροκουβαλητάδες και αερομεταφερόμενο βλαστικό
υλικό.
Τα παραγόμενα από τους Ναξιώτες διατροφικά είδη.
Το ψωμί το σταρένιο το οποίο έφτιαχναν από αλεσμένο σιτάρι ή μιγαδένιο
φτιαγμένο με ανάκατο σιτάρι με κριθάρι ήτανε η βασική και στοιχειώδης τροφή των
Ναξιωτών. Κυριαρχούσε περισσότερο ο δεύτερος τύπος αφού το κριθάρι ως φυτό
άντεχε και κάρπιζε καλύτερα στις δύσκολες γεωκλιματολογικές συνθήκες διαφόρων
περιοχών του νησιού ιδίως στις ορεινές.
Το ψωμί , σπουδαίο διατροφικό είδος εκτός από το σπιτικό τραπέζι
ακολουθούσε και το ζευγά στο χωράφι, το βοσκό στο βουνό. Το ψωμί το ζύμωναν
συνήθως μια φορά την εβδομάδα, το Σάββατο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να
μπαγιατεύει, να μουχλιάζει και σκληραίνει. Αυτό ήταν και επιθυμητό αφού έτσι
περιορίζονταν η κατανάλωση του. Άλλα παρασκευάσματα από σιτάρι και αλεύρι
ήταν το πλιγούρι, το κουρκούτι, οι χυλοπίτες, οι πίτες, οι τηγανίτες, οι λουκουμάδες.

2. Το λάδι ήταν και είναι ένας αναντικατάστατος διατροφικός θησαυρός,
προερχόμενος από το ανεκτίμητο διαμάντι της ναξιακής γης, την ελιά. Έθρεψε και
συντήρησε τον πληθυσμό του νησιού και τον διέσωσε από αφανισμό σε δύσκολες
εποχές (ξηρασίες, κατοχές κλπ.). Δίπλα στο λάδι σε θέση και αξία ο επεξεργασμένος
και συντηρημένος με τη μέθοδος της άλμης καρπός της ελιάς. Καθημερινή η
παρουσία της στο διαιτολόγιο των κατοίκων και αχώριστο διατροφικό ζευγάρι με το
ψωμί στα χέρια μικρών και μεγάλων σε οποιοδήποτε τόπο, στιγμή και ώρα.

3. ΓΑΛΑΚΤΟΜΙΚΑ.
Το πρωινό ξενηστίκωμα των παιδιών με το βρασμένο στο κατσαρόλι γάλα μα
και με το καλοβύζασμα των ζωντανών, έθρεψαν μυς και κόκαλα και δημιούργησαν
δυνατά και γερά ανθρώπινα σκαριά.
ΤΥΡΙΑ
Τα λευκόχρωμα είδη τυριών, μυρωμένο προϊόν, στολίζουν και ευωδιάζουν
τα πέτρινα ράφια στο κελάρι του ναξιώτικου νοικοκυριού.
Τα βουνίσια και οικόσιτα ζωντανά με τα τυριά τους, στα οποία έχουν μαζεμένα και
ανάκατα συστατικά και αρώματα θύμιου, κατσοπρινιάς και εκατοντάδων άλλων
βοτάνων της ναξιακής γης, θρέφουν και ζωογονούν του κατοίκους από παλιά μέχρι
σήμερα.

4. ΚΡΕΑΤΑ
Παρά το γεγονός ότι το νησί διέθετε από παλιά αξιόλογη κτηνοτροφία, η
κατανάλωση κρέατος από τους κατοίκους τα τελευταία χρόνια άρχισε να γίνεται
ιδιαίτερα συχνή. Πιο παλιά η κρεατοφαγία περιοριζόταν στις γιορτές των αγίων και
τις ονομαστικές γιορτές των αντρών. Εξαίρεση υπήρχε για άτομα εξασθενημένα από
ασθένειες, τα νήπια, τις λεχώνες.
Το κρέας έμπαινε στο σπίτι τόσο συχνά όσο επέτρεπε η οικονομική κατάσταση της
οικογένειας. Συνήθως έτρωγαν κατσικίσιο ή πρόβειο κρέας. Επίσης κρέας του
χοίρου που συνήθως έτρεφαν οι ίδιοι και έσφαζαν του Αι Φιλίππου, τα
Χριστούγεννα ή τις Απόκριες. Από το κρέας του χοίρου έφτιαχναν και φτιάχνουν
ζαμπόν, σπαλομέρια, γλινερά. Το λίπος του το χρησιμοποιούσαν τα χωριά της
πεδινής Νάξου στη θέση του λαδιού μια και δεν υπήρχαν εκεί ελαιόδεντρα. Επίσης
έτρωγαν το κρέας από τα οικόσιτα (κότες, γάλους, κουνέλια) καθώς και των άγριων
θηραμάτων που παλαιότερα αφθονούσαν στο νησί.
ΑΥΓΑ
Τα αυγά που γεννούσαν οι κότες κυρίως αλλά και γαλοπούλες και πάπιες
πιο σπάνια, δεν έλειπαν από το ναξιώτικο νοικοκυριό. Το θεωρούσαν άλλωστε από
τις πιο δυναμωτικές τροφές.

5. ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ
Τα τρεχούμενα νερά στις αμέτρητες μικρές ή μεγάλες πηγές, λαγκάδια και
πλαγιές, δώρα για τους Νάξιους από τη φύση. Σε άλλα σημεία εντόπιζαν υπόγεια
νερά και δεξαμενές. Εκεί ανοίγανε πηγάδια παλιά και σήμερα και γεωτρήσεις και με
μαγκάνια και μοτέρ αντλούν νερό, αντλούν κυριολεκτικά τη ζωή.
Σε αυτά τα μέρη φτιάχτηκαν ποτιστικά και καλλιεργούνται λαχανικά. Στα μέρη που
δεν υπάρχει νερό υπήρχε και υπάρχει η λύση. Με απανωτά οργώματα δημιουργούν
κατάλληλες συνθήκες υγρασίας για ξερικές καλλιέργειες.
Εκεί φυτεύονται φασόλια, ρεβίθια αλλά και είδη για νωπή κατανάλωση όπως
κολοκύθια, ντομάτες, καρπούζια, πεπόνια.
Οι κάτοικοι της Νάξου εκμεταλλεύονται και άλλες ευκολίες που τους παρέχει η
φύση. Το φθινόπωρο με τα πρωτοβρόχια σπέρνουν κουκιά, φακές, διάφορα
χορταρικά. Το μόνο που έχουν να κάνουν είναι να χωθεί με αξίνη ή με άροτρο ο
σπόρος στο χώμα. Τα πιο πέρα μέχρι και την συγκομιδή τα αναλαμβάνει συνήθως, η
πρόθυμη και καλή βροχή.
ΦΡΟΥΤΑ
Σε πολλά σημεία του νησιού υπάρχουν ακόμη τα φρουτόδεντρα που το
άρωμα των γυαλισμένων καρπών απλώνεται μέχρι τον ουρανό. Τα καλαθοπάνερα
δεν έφερναν μόνο υπέροχες για τον ουρανίσκο γεύσεις, έφερνα τη δύναμη και την
υγεία στο σπίτι.
Τα μήλα, τα κυδώνια και τα σταφύλια που διατηρούσαν κρεμασμένα στα δοκάρια
της στέγης γέμιζαν γλύκα και τόνωση στόματα και σώματα παιδιών και μεγάλων. Τα
ξεραμένα στον ήλιο σύκα, δαμάσκηνα, αχλάδια, σταφίδες, αμύγδαλα, καρύδια δεν

6. έλειπαν από κανένα σπίτι. Κοντά σε αυτά και τα χειμωνιάτικα εσπεριδοειδή κυρίως
στα πιο ζεστά και ήπια μέρη. Με γλυκά και σιρόπια από διάφορα φρούτα οι
νοικοκυράδες γλυκαίνανε περισσότερο το διαιτολόγιο του σπιτιού τους.
ΜΕΛΙ
Το νέκταρ, το άρωμα, ο αθέρας των λουλουδιών, η ουσία της φύσης
κουβαλημένη από την κέρινη πίτα της μέλισσας στο μικρό κιούπι και στα διάφορα
βάζα του σπιτιού.
Η πιο σημαντική διατροφική αξία και δύναμη έπαινος για το σπίτι που το είχε,
καύχημα της νοικοκυράς για τα διάφορα γλυκά, λουκουμάδες κ.α. ιδίως παλιά που
δεν υπήρχε ζάχαρη.

7. ΨΑΡΙΑ
Ψαρεύοντας με βάρκες, δίχτυα, πυροφάνια κ.α. στη θάλασσα,
προμηθεύονταν ψάρια όσοι βρίσκονταν στα παράλια του νησιού. Στα χωριά τα
έφερναν παλαιότερα φορτωμένα στα ζώα μανάβηδες ψαριών. Αγοράζοντάς τα ή
κάνοντάς τα ανταλλαγή με άλλο είδος δικό τους. Ήταν συνήθως άνθρωποι χωρίς
ιδιαίτερη σχέση με τη θάλασσα που είχαν όμως τις περιουσίες τους κοντά σε αυτή.
Άλλα διατροφικά προϊόντα
Άλλα διατροφικά προϊόντα τα οποία δεν τα παρήγαγαν στη Νάξο όπως
μακαρόνια, ρύζι, αλίπαστα, ρέγκες κλπ. Τα αγόραζαν ή τα αντάλλαζαν με δικά τους
(αβγά κ.α.) από τα μικρομάγαζα του χωριού ή τους τα έστελναν άνθρωποι δικοί
τους από την ξενιτιά (Πόλη , Σμύρνη, Αθήνα) μέσα σε καλάθια.
ΚΡΑΣΙ
Από τα πιο ξακουστά προϊόντα του τόπου. Παντού και πάντα παρόν και
πρώτο από όλα στο τραπέζι, στο χωράφι, στο μητάτο, σε κάθε κοινωνική εκδήλωση.
Σύντροφος και φίλος πάντοτε του Ναξιώτη χαρίζει δύναμη, χαρά, κέφι. Όποιος
βέβαια δεν το υπολογίζει και δεν το σέβεται βρίσκει το μπελά του μαζί του αφού το
κρασί δεν σηκώνει παλικαριές και ειδικά το δυνατό ναξιώτικο κρασί. Τα ίδια
περίπου ισχύουν και για τη ρακή.
Ψωμί βουτηγμένο στο κρασί έτρωγαν παλιά για πρωινό προτού κινήσουν για τη
δουλειά. Το βουτηγμένο στο κρασί δάκτυλο έδιναν στο παιδί να βυζάξει σαν
δυναμωτικό.

8. Με τα χρόνια όμως αλλάζουν πολλά. Τα διάφορα ξενόφερτα σε νάιλον ή σε
κονσέρβες και με διάφορες ουσίες συντηρημένα προϊόντα εξυπηρετούν όλο και
περισσότερο τον πληθυσμό. Οι καλλιέργειες, ειδικά όπου δεν πάει μηχάνημα,
εγκαταλείπονται. Η παλιά χρονοβόρα διαδικασία παραγωγής ψωμιού και
ορισμένων τροφίμων γίνεται τώρα με μια απλή κίνηση στα ράφια του φούρνου. Τα
διάφορα κηπευτικά και φρούτα τα βρίσκουμε όλο και πιο πολύ πατικωμένα στα
ψυγεία ή πλαστικά τελάρα των σούπερ ή μίνι μάρκετ. Παρμένα από τη γη και τα
δέντρα πριν την ώρα τους για λόγους διατήρησης, σίγουρα θα τους λείπει όλο και
κάτι ή και πολλά : χρώμα, άρωμα, γεύση. Ο φθοριούχος λαμπτήρας από πάνω τους
δεν μπορεί να τους προσφέρει ότι ο χρυσός ήλιος. Οι τσέπες στα εφαρμοστά
παντελόνια των παιδιών δε χωράνε πια τα σύκα, τα καρύδια. Δεν τα ξέρουν τα
περισσότερα, αφού δεν τους λέει και κανείς μας κάτι για αυτά τα θρεπτικά είδη.
Τσέπες τώρα είναι οι σακούλες με τα γαριδάκια και τα διάφορα άλλα.
Οι παραδοσιακές τροφές όλο και περιορίζονται. Μένουν κυριολεκτικά στο ράφι. Όχι
πως υστερούν σε ποιότητα και γεύση. Απλά οι καλοντυμένες ετοιμοπαράδοτες στο
σπίτι λιχουδιές σαγηνεύουν όλο και περισσότερο σήμερα τους Ναξιώτες. Πολλές
συνήθειες μέσα από τη διαδικασία της διατροφής ήταν συνδεδεμένες με την
κοινωνική και θρησκευτική ζωή του τόπου μας και αυτές χάνονται από τον
σύγχρονο τρόπο ζωής.
Οι πολλοί πάντως τα έχουν βρει με τη σημερινή εποχή της αφθονίας και της
σιγουριάς. Κάποιοι άλλοι επιμένουν ζητώντας το λίγο και καλό της πιο πριν εποχής.
Ζητούν ακόμη την ανθρώπινη συναναστροφή και αλληλοβοήθεια που βλάστησαν
και κάρπισαν μέσα από τις πολλές αγροτικές ασχολίες. Τα στοιχεία δηλαδή που
παρήγαγαν αληθινές φιλίες και σωστές παρέες.

9. Πόσο σωστό θα ήταν να δημιουργηθεί ένα ζωντανό και υπαίθριο μουσείο φυσικής
ιστορίας. Να φυλάξουμε εκεί ότι διατροφικό ή άλλο είδος γέμισε τη ναξιακή γη και
φύση. Να τα διατηρήσουμε και να υπάρχουν προτού τα αφύσικα καλοθρεμμένα
θερμοκηπιακά, τα σιδηρόφρακτα κονσερβοποιημένα και τα εισβάλλοντα εξωτικά
προϊόντα τα εκτοπίσουν τελείως και εξαφανίσουν. Να τα φυλάξουμε σαν μέρος του
πολιτισμού μας και αυτά. Να δείχνουμε στους μουσαφίρηδές μας ποια είναι η
περιουσία του τόπου μας.
Αυτά τα καλοταιριασμένα στο χώμα μας εδάφη, που θρέφουν αιώνες και αιώνες
ανθρώπους και ζωντανά θα πρέπει να φυλαχτούν και να υπάρχουν για έναν ακόμα
λόγο: γιατί δεν αποκλείεται να το φέρουν οι καιροί και οι χρόνοι και κάποια στιγμή
να τα ξαναχρειαστούμε.
ΠΗΓΗ: «Η ΝΑΞΟΣ ΔΙΑ ΜΕΣΟΥ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ» Γ΄ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
ΣΤΑΥΡΟΣ ΜΑΥΡΑΕΙΔΗΣ
Α3, 4Ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΓΛΥΦΑΔΑΣ
ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ