МАНЛАЙЛАЛ БОЛОН БАЙГУУЛЛАГЫН АЛСЫН ХАРАА

1. 1
код. FIN 807 СТРАТЕГИЙН МЕНЕЖМЕНТ II
Доктор, дэд профессор Г.Билгээ
Хичээл №4 МАНЛАЙЛАЛ БОЛОН БАЙГУУЛЛАГЫН АЛСЫН ХАРАА
Агуулга
Нэг. Стратегийн манлайлал
Хоёр. Стратегичийн сэтгэлгээ
Гурав. Стратегийн төлөвлөгөөний сул талууд
Нэг. Манлайлал маш чухал!
Алсын хараандаа хүрэх гол түлхүүр нь манлайллын тогтвортой хөгжил байдаг.
Үнэт зүйлст тулгуурласан манлайлал нь байгууллагын тогтвортой байдал, үр ашиг,
аюулгүй байдлыг ололт амжилттай эсвэл хүнд сорилт тулгарсан аль ч цаг үед нэмэгдүүлж
байдгаараа онцлог.
Манлайлал багийн хөгжилд хүрэх арга барил
• Үр дүнд суурилсан-Хөрөнгө орулалтын хэмжигдэхүйц үр өгөөжийг бий
болгох
• Зорилгод чиглэсэн-эрхэм зорилго, алсын хараа, үнэт зүйлст тулгуурлан
боловсруулсан шийдлүүдийг санал болгох
• Үнэт зүйлст төвлөрсөн давуу тал, түүнийг тасралтгүй сайжруулах соёлыг бий
болгох
• Бүтээмж амжилтыг урамшуулах тогтолцоог төгөлдөршүүлэх
/АНУ, манлайллын зөвлөх Стивеи Р.Моунт, М.S /
Meredith Edwards, AM (2014).
• Үйлдвэрлэлийн хөгжлийн хандлага нь бүх төрлийн нөөцийн ялангуяа шавхагдах
нөөцийн хомсдол, хэрэглээний соёлын нөлөөгөөр зардлын хэмнэлттэй, экологид
сөрөг нөлөөгүй инновициудыг бий болгох манлайллын түвшингээр тодорхойлогдож
байна.
• Манлайлал болон менежмент нь алсын хараа, дэвшүүлсэн зорилгыг хэрэгжүүлэх,
хамтын сэтгэлгээг хөгжүүлэхэд чиглэсэн тогтвортой хүчин чармайлт хэмээн үздэг.
Гэхдээ тус бүр өөр өөрийн систем болох аргачлалд тулгуурласан байдаг.
• Манлайлал нь байгууллага хамт олон төдийгүй нийгмийн алсын хараа, стратеги
болон хөгжлийн шинэ гарц, замуудыг олж хайх дээр төвлөрч ажлыг шинэ

2. 2
хэлбэрээр хийхийн зэрэгцээ шинэ хэв маягаар амьдрах хэвшилд чиглэдэг. Харин
менежмент нь төлөвлөлт, гүйцэтгэлд үнэлгээ өгөх хяналт, идэвхижүүлэлтийн
замаар зорилтуудыг хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн хүчин чармайлтыг цогцоор нь зохион
байгуулдаг. Иймээс манлайлагч нь хөгжилд үр дүнтэй нөлөөлж, өндөр хариуцлага
хүлээж, өөрчлөлтийг дагуулж чаддаг.
(Тогтвортой чадавхи бэхжүүлэх шинэлэг засаглал.. ОУЭШХ, УБ: 97 х)
“ДАВОС 2017” гол хандлагыг тодорхойлсон талаарх мэдээллийг судлах
Зураглал 1. Манлайллын хүрээг жишээгээр тайлбарлах
 Хувь хүний
 Бүлгийн
 Байгууллагын
 Салбарын
 Олон улсад
Удирдах түвшний манлайлагчид нь
• Нөөцийг хуримтлуулах, хуваарилах, бодлогыг зохицуулах, зөвшилцлийг бий болгох
байгууллагын соёлд нөлөөлөх,төвөгтэй бөгөөд тодорхой бус дотоод гадаад орчинг
цэгцлэх замаар байгууллагынхаа алсын хараа, хэтийн зорилтыг биелүүлэхэд үйл
явцыг чиглүүлнэ.
• Үр дүнтэй байгууллагыг бүтээн босгох, шинэ үеийн манлайлагчдыг бэлтгэх,
хамтран ажиллагсдыг эрчимжүүлэх, зорилгыг шинэчлэхажлын шаардлдага
хэрэгцээг тэнцвэржүүлэн хангахад манлайлна.
Стратегийн манлайллын сорилууд
• Чиг хандлагаа хадгалах- тодорхой нэг үйл ажиллагааны чиглэлийг бус,
байгууллагыг бүхэлд нь авч үзэх
• Ирээдүйг урьдчилан таамагдах, бий болгох-ямар цаг хугацаанд ажиллаж буйгаа
мэдрэх. Гаднах бүх оролцогч талуудтай холбоотой байж трээдүйн орчныг
бүрдүүлэх

3. 3
• Хариуцсан ажлаа хийх- Дунд шатны удирдах ажилтнуудад байгууллагыг авч явах
боломжийг олгох /Таны үүрэг системийг байгууллагын хэмжээнд уялдуулан
зохицуулах/
• Алсын хараа- цөөн боловч хүчирхэг, шийдэмгий санаагаар ойлгомжтой, тууштай
илэрхийлэх
• Шийдвэрээс үүсэн 2,3 дахь үе шатны санаа- үр дагавар нь бусад үр дагаврын
шалтгаан болох үйлдэлд суурилсан олон тооны шалтгаан, үр дагаврын “гинжин
хэлхээнүүд”-ийг авч үзэх
Тохирсон бүтэц нь стратегийн амжилттай хэрэгжүүлэлтийг баталгаажуулж чадахгүй .
Яагаад гэвэл стратегийн амжилттай хэрэгжилт нь олон хүчин зүйлээс хамаарч байдаг.
Стратегийн амжилттай хэрэгжилтийг баталгаажуулах нэг хүчин зүйл бол манлайлал юм.
Байгууллагын манлайлал нь 2 фронт дээрх үйл ажиллагаатай холбоотой байдаг.
1. Өөрчлөлтийг байнга хийж байгууллагыг удирдах үйл ажиллагаа
2. Стратегийн өөрчлөлтийн салаа бүрийг хэрэгжүүлэх тийм удирдлагын ур чадварыг
хангах үйл ажиллагаа
Манлайлал нь дараах чадвартай байх хэрэгтэй. Үүнд:
- Итгэлцэл бий болгох
- Урам зориг төрүүлэх
- Нэгдлийг хангах
- Үр дүнд хүргэх
- Сүлжээ бий болгох
- Бусдад нөлөөлөх
- Мэдээллийг ашиглах
Харин манлайлагчдад шаардлагатай ур чадвар бол
- Бизнесээ мэддэг байх
- Бүтээлч
- Нэгмдэл соёлын үр дүнг бий болгох
- Бусдад ойлгуулах чадвар
- Уян хатан байдал
- Санаачлага гаргах
- Асуудал шийдэх

4. 4
- Холбоо харилцаа тогтоох
- Багаар ажиллах
- Алсын хараа
Удирдах арга барил:
- Удирдагч болгон өөрийн гэсэн удирдлагын арга барилыг өөртөө шингээсэн байдаг
гэхдээ энэ арга барил нь ажиллагчдад таарч тохирч байна уу гэдэг тал дээр удирдлага
анхаарлаа хандуулах нь ховор байдаг. Зөв удирдаж зөв чиглүүлэх нь манлайлалтай
шууд холбоотой.
- Манлайллын онолын эрдэмтэдийн дэвшүүлсэн арга барилыг дурьдав: Бихевиоризмын
онолд Мак Грегорын Х, У онол (1920), Блайк Моутаний Менежментийн тор (1964)
манлайллын удирдах арга барил дэвшүүлсэн. Манлайллын нөхцөл байдлын онолд
Поль Херсн, Кен Бланшерд нарын M загвар (1970-1980), Роберт Хаусын Зам ба
зорилго загвар (1971-1996), Вруум ба Йеттон Норматив загвар (1973-1988)зэргийг
манлайллын удирдах арга барилын загварыг тодорхойлж өнөө үед их хэрэглэдэг
загвар юм. Оролцооны онолд Левинсийн манлайллын загвар, Лайкертийн манлайллын
загварыг тодорхойлсон байдаг эдгээр арга барилууд ихээхэн олон нийтэд түгсэн
байдаг.
Эрхэм зорилго гэдэг нь / MISSION / байгууллагын хүрэхээр байнгын тэмүүлж буй
эцсийн үр дүн бөгөөд тухайн компанийн оршин тогтнож байгаа философи, утга учир нь
байх ёстой.
1. Байгууллагын үндсэн бүтээгдэхүүн, ажил үйлчилгээ, зах зээл, технологийн талаар
тодорхойлсон байх
2. Байгууллагын үйл ажиллагаа явуулах гадаад орчины тухай тодорхойлсон байх
3. Байгууллагын соёл, дотоод уур амьсгалыг тусгасан байх
Дээрхээс дүгнэхэд байгууллагын эрхэм зорилго нь байгууллагын үйл ажиллагааны
үндсэн чиглэл, байгууллагын үнэ цэнэ, нэр хүнд, гүйцэтгэх үйл ажиллагаа гэсэн зүйлсээр
илэрхийлэгдэх бөгөөд эдгээрээс салшгүй хамаарч тодорхойлогддог ойлголт болох нь
харагдаж байна.
Эрхэм зорилготой салшгүй холбоотой зүйл бол “ЗОРИЛТ” юм.

5. 5
Энэ нь эрхэм зорилгод хүрэхийн тулд тодорхой хугацаанд тогтоосон аргаар гүйцэтгэх
ёстой ажил ба ажлын хэсэг юм. Байгууллага өмнөө тавьсан зорилгодоо хүрэхийн тулд
үйл ажиллагааны бүхий л талыг хамаарсан зорилтуудыг боловсруулах шаардлагатай.
Байгууллагын эрхэм зорилгыг тодорхойлсоны дараа стратеги зорилгуудыг тодорхойлно.
Стратеги зорилгууд нь байгууллагын тоо болон чанарын хувьд хүрч болохуйц ирээдүйн
түвшинг харуулдаг бөгөөд дараахь онцлогуудыг өөртөө агуулж байдаг.
S-Specific - товч тодорхой
M- Measurables - хэмжиж болохуйц
A-Achievable- хэрэгжихүйц
R- Pealistic- бодитой
T- Timely - тодорхой цаг хугацаанд хуваарилагдсан
Гордан Доналдсаны судалгаагаар компаниуд зорилгоо дэвшүүлэхдээ эдийн засгийн
нөхцөл байдал, өрсөлдөгчийн үйл ажиллагаа зэрэг хязгаарлагч хүчин зүйлүүдийг
харгалздаггүй, зөвхөн зорилт дэвшүүлэн тавих нь элбэг байдаг гэж үзсэн. Мөн зорилгоо
тодорхойлохдоо удирдлагууд өөрийн сонирхолын үүднээс хандах, хэтэрхүү нуршуу
олон зорилго дэвшүүлэн тавьсанаас ажлыг үр дүнд сөргөөр нөлөөлөх зэрэг асуудал гарч
болохыг анхаарах хэрэгтэй юм.
Эрхэм зорилготой зайлшгүй холбогдох дараахь хүчин зүйлүүдийн талаар мөн дурдахгүй
байж болохгүй.
VISION- /Алсын хараа /
Энэ нь эрхэм зорилгодоо хүрэхийн төлөө чиглэсэн ойрын хугацаанд хэрэгжиж болохуйц,
хэмжигдэхүйц томоохон зорилго юм.
VALUES- /Үнэт зүйл /
Энэ нь тухайн үр дүн, зорилгуудад хүрэхэд байгууллагад ямар ур чадвар, нөхцөл байдал
хамгийн чухал хэрэгтэйг тодорхойлж өгдөг.
ASPIRE -Эрмэлзэх зүйл
Байгууллагын алс хэтийн хөгжлийн дүр төрхийн томъёолол
Ямар ч байгууллага шинэ бизнес эрхлэх, эсвэл бизнесээ хэрхэн өргөжүүлж үргэлжүүлэх
талаар чиглэлээ дахин томьёолох үед стратегийн төлөвийг үгээр илэрхийлэх тийм эрхэм
зорилгыг тодорхойлох шаардлагатай болдог. Шинж чанарын хувьд энэ зорилго нь
хэмжигдэхүйц гэхээсээ илүүтэйгээр хэтийн төлөв, чиг хандлагын шинж чанартай байдаг.

6. 6
Мөнх эрхэм зорилго нь урт хугацааны туршид компанийн бүх сонирхогч бүлгүүдийн
хүлээлтийг багтаасан зүйл гэж үзэж болох юм. Эрхэм зорилгыг өргөн хүрээтэй буюу
корпорацийн түвшинд, мөн илүү нарийн тодорхой буюу бизнесийн нэгжийн түвшинд тус
тус боловсруулдаг.
Эрхэм зорилго нь стратеги томьёололыг хөтлөх хил хязгаарийг бий болгож өгдөг. Ийнхүү
стратеийн чиглэлийн агуулыг гаргаж өгсөнөөр эрхэм зорилго нь олон зүйлд биш
тодорхой зорилгод анхаарлаа төвлөрүүлэх боломжийг байгууллагад өгдөг. Тухайлбал нэг
боломжоос нөгөө боломж руу төөрөх мөн ямар нэгэн бодит зүйл хийлгүйгээр түүнийг
яаж хийх талаар шинжилгээ судалгаанд цаг хугацаагаа зарцуулах боломжтой болдог.
1. Эрхэм зорилго нь олон янзын сонирхогч бүлгүүдийн үүрэг хариуцлагыг хүлээн
зөвшөөрөх мөн ижил хэмжээсүүдийн дагуу байгууллагын гүйцэтгэлийн стандартыг
тогтоодог. Ийнхүү эрхэм зорилго нь байгууллагын бүхий л сонирхогч бүлгүүдийн эрх
ашигийн тэнцвэрийг хангах хэрэгтэй болдог.харин сонирхогч бүлгүүдийн эрх ашигийг
хооронд нь зөрчилдүүлж болохгүй.
2. Эрхэм зорилго нь хувь хүнийн зан төлвийн стандартыг санал болгодог.
Оновчтой үгээр илэрхийлэгдсэн эрхэм зорилго нь ажилчид болон доод дунд түвшиний
менежерүүдийн хувьд мотивацийн нэг хүчтэй арга хэрэгсэл болдог учир түүнийг ончтой
үгээр товч бөгөөд ойлгомжтой илэрхийлэх зайлшгүй шаардлагатай юм. Байгууллагын
зорилгыг тодорхойлон үйл ажиллагаа нь үргэлж урагшаа тэмүүлж байдаг. Эрхэм зорилго
нь эрмэлзлийг бодвол илүү тодорхой болж байгаа боловч тэр нь үйл ажиллагааг
чиглүүлэн удирдахад тийм ч хангалттай байж чаддаггүй. Тиймээс эрхэм зорилгыг илүү
тодорхой болгох үүднээс урт хугацааны зорилтуудыг дэвшүүлдэг.эрхэм зорилго нь
байгууллагын оршин тогтнох шалтгаан байдаг бол урт хугацааны зорилт нь хүсэж
байгаа эцсийн үр дүнг илэрхийлдэг.
Харин богино хугацааны зорилт нь урт хугацааны зорилтодоо хүрэхийн тулд
боловсруулсан тодорхой тоогоор хэмжигдэхүйц зүйл юм.
Урт хугацааны стратегиийг төлөвлөгч урт хугацааны 7 үндсэн зорилго байдаг байна.
1. Ашигт ажиллагаа
2. Бүтээмж
3. Өрсөлдөөний байдал
4. Ажилчидаа хөгжүүлэх

7. 7
5. Ажилчдын харилцаа
6. Технологи
7. Нийгмийн хариуцлага
(Байгууллагын алсын хараатай холбоотой жишээ бэлдэж ирэх )
Хоёр.Стратегийн сэтгэлгээ
• Өвөрмөцөөр харах
• Юуны төлөө билээ
• Нэвт харах
• Дээрээс бүгдийг хамруулан ажиглах
• Гүн рүү нь харах
Стратеги чиглэлийн уялдааг бататгах
• Амжилтанд хүрэхийн тулд ажилчид болон менежерүүд нэг ижил зорилго, байтай
байх ёстой.
• Хүссэн үр дүнгээ авахын төлөө ажиллах нь илүү үр дүнтэй.
• Хэн ч байгууллага юу хүсээд байгааг мэдэхгүй бол тэд юуны төлөө ажиллахаа
мэдэхгүй. Хуучны үгээр бол “Залуураа чиглүүлээгүй хөлгийг салхи ч
тоодоггүй”.
Ажил хэрэгч хүний зан чанаруудын талаар уншиж мэдэх
Ажил хэрэгч хүмүүсийн стратегийг бүрдүүлэх онцлог шинж (П.Дрaкер, Х.Минцберг)
Гурав.Стратеги төлөвлөгөөг урьдаас тодорхойлохын сул тал
Дахин давтагдах шинж чанартай зүйлсийг урьдаас таамаглаж болох ч технологийн
дэвшил, үнийн өсөлт гэх мэт зүйлсийг таамаглах нь ер нь боломжгүй.
Тэгэхээр төлөвлөгөөний гол найдвар бол өнөөгийн тоо баримтан дээр үндэслэн чиг
хандлагаа гаргаж хамгийн боломжийн зүйл тохиолдохыг хүлээж суух явдал.
Стратеги төлөвлөгөө нь цаашдын байдлыг урьдчилан таамаглаад зогсохгүй стратеги
боловсруулж байх хугацаанд тогтвортой байх ёстой.
ДААЛГАВАР.
1. “Давос 2017” –ийн материалыг судалж, ашиглах санааг сонгосон бизнесийн
байгууллагад нөлөөлөх орчны хүчин зүйлстэй уялдуулах боломжийг тодорхойлох
2. Багаараа сонгон судалж байгаа бизнесийн байгууллагын “Манлайллын хүрээ”-г
тодорхойлох

8. 8